Władza a Bezsilnośc

Jadwiga Staniszkis, polska socjolog, politolog i profesor Uniwersytetu Warszawskiego, postrzega władzę jako szczególną strategię przetrwania.

Parafrazując słowa profesor, władza jest regulatorem stosunków społecznych i decyduje o zakresie swobody. Władzę bezpośrednio wiąże ze stanem emocjonalnym, który jest determinantem decyzji podejmowanch przez osoby, których prerogatywy przewyższają kompetencje pozostałych członków danej społeczności. Wiele więc zależy od statusu danej osoby i więzi emocjonalnych, które wiążą go z danym środowiskiem. Jako przykład podaje dziennik, w którym Bronisław Malinowski, rekonstruując - najpierw na przykładzie rodziny - rytuały regulujące zachowanie i ograniczające niezrozumiałe dla niego indywidualne, uczuciowe reakcje. Poźniej, wymyśloną systematyzację nałożył na wyspiarzy Pacyfiku, których nie rozumiał.

Władza, jest też w tym ujęciu indywidualną, subiektywną, teoretyczną wizją rzeczywistości - władzą nad swoim umysłem.

Ponadto, nawiązując do tytułu artykułu, założenia ideologiczne nie muszą mieć swojego odzwierciedlenia w rzeczywistości, czego przykładem są systemy totalitarne, np. komunizm. Bezsilnośc odnosi się między innymi do ograniczenia wynikającego ze względów kulturowych.

Jadwiga Staniszkis nie mówi jednak tylko o władzy - jako o stosunku hegemona z resztą społeczeństwa, ale także o społecznym nacisku, manipulującego jednostkami i nie pozwalającego wyrwac ze sztywnych ram konwenansów.

Bezsilnością krajów słabo rozwiniętych jest niemożnośc samodzielnego i całkowicie niezależnego istnienia, ze względu na zbyt duże dysproporcje w stosunku do krajów zamożnych. Wywieranie wpływu jednej struktury (np. instytucji świata postindustrialnego) na drugą (instytucje postkomunistyczne)i zdeformowanie działania tej drugiej, nazywana jest przez Staniszkis przemocą strukturalną.

Skutkami przemocy strukturalnej są:

- systematyczna niesterownośc, związana z nieumiejętnością rozpoznania własnej logiki oraz rozchodzeniem się wektorów „władzy”, „rządzenia” i „zarządzania”, przy braku mechanizmów regulacji zdolnych do ich zharmonizowania,

- niekompletny kapitalizm - wątłe mechanizmy akumulacji kapitału i redystrybucja,

- desubstancjalizacja tkanki społecznej - istnienie formalnie określonych stosunków ekonomicznych i politycznych (kapitalizm i demokracja, ale zanikają podmioty zapełniające te ramy społeczne treścią zgodną z logiką owych form).

Władza, jako sztuka panowania rozgrywa się w wyznaczonym przez wzajemne relacje jego aspektów:

Władzy, sterowności, zarządzania i rządzenia.

Władza to zdolności „stania się przyczyną”. Ukierunkowanie zachowań poddanych. Odbywa się to przez oddziaływanie: bezpośrednie (tzw. Władza relacyjna) lub poprzez odpowiednie ustrukturowienie sytuacji działania (władza strukturalna).

Sterownośc - to z kolei zdolnośc osiagania celów. Jest to władza systemu nad samym sobą.

Zarządzanie - egzekwowanie zachowań zgodnych z przyjętymi zasadami gry.

Rządzenie - to ustalenie reguł (praw), egzekwowanych w toku zarządzania oraz formułowania celów, którym te reguły mają służyc.

Nadmienic należy, że tak opisywany fenomen „panowania” nie zawsze jest władzą, gdyż albo nie jest autonomiczny co do wyboru reguł gry, albo reguły te są nieodpowiednie - nie staną się przyczyną.

Relacje między czterema wymienionymi wyżej aspektami panowania są złożone. Dzieje się tak, kiedy władza narzuca „rządzeniu” w skali poszczególnych krajów standardy, procedury i instytucje, które utrudniają realizowanie celów rządzenia.

Przykładem sytuacji może być postkomunizm, gdzie niemożnośc autorealizacji celów „rządzenia” doprowadziło do wyegzekwowania reguł narzuconych przez globalną logikę.

Władza: przeciw myśleniu potocznemu:

Profesor Staniszkis przedstawia zmiany w myśleniu, jakie zachodzą na przestrzeni wieków w Europie. Od dziedzin, które w Średniowieczu badane były jedynie w oparciu o doświadczenia i utarte stereotypy, po czasy współczesne, kiedy życie ujęte jest w sferze teoretycznej.

Tytuł artykułu odnosi się także, do władzy, która jest podstawową składową życia społecznego.

„Mniej władzy często znaczy więcej władzy” - podział władzy w państwie, która rozkłada się na - przykładowo - dwie partie, powoduje, że nie jest już ona kojarzona z władzą, jako możliwością samodzielnego podejmowania ważnych decyzji. Możliwośc zawiązania koalicji tworzy pole do pertraktacji i dzięki temu, podjęcia możliwie najkorzystniejszych decyzji dla dwu stron. Może to wydłużyc czasowo horyzont rządzenia.

Wbrew potocznym wyobrażeniom ludzi zachwycających się tempem tworzenia partii władzy - władza nie łączy się z atrybutami elementów, ale ze strukturą systemu jako całości; z jakością powiązań między elementami i ze sposobem, w jaki te elementy postrzegają i komunikują problemy.

Obecnie, prawie nie ma już państw, których rządzenie opiera się na indywidualnych suwerenach. Staniszkis pisze, że taki rodzaj władzy, „paradoksalnie jest w stanie przetrwac jedynie w państwach słabych, lub takich, które państwem nazwac ciężko(Afryka) ; gdzie system dogorywa, a nie stworzono jeszcze rytuału przejścia chroniącego interesy starych elit (Kuba, Korea północna) ; w toksycznych rodzinach; w gangach i wspólnotach więziennych, dyscyplinujących swoich członków poprzez misterne (bo istniejące na poziomie języka) mechanizmy reprodukujące arbitralną władzę oraz hierarchiczną transmisję przemocy”.

Czynnikiem radykalnie zmieniającym charakter i sposób funkcjonowania władzy jest globalizacja. Rozprasza ją, czyniąc bardziej bezosobową, niewidzialną i trudną do wtłoczenia w schemat jednoznacznej hierarchii.

---