NORMY I PRAWIDLOWE ODZYWIANIE

NORMY MINIMALNE - określają najmniejszą ilość danego składnika odżywczego,; wystarczającą do utrzymania w stanie równowagi wszystkich przemian ustrojowych oraz zabezpieczają organizm przed wystąpieniem niedoborów żywieniowych.

NORMY OPTYMALNE - określają takie ilości poszczególnych składników odżywczych, które zapewniają nie tylko osiągnięcie równowagi przemian ustrojowych, lecz także odpowiedni wzrost i rozwój organizmu oraz jego odnowę i optymalny stan zdrowia.

NORMY ZALECANE - mieszczą się między wartościami minimalnymi a optymalnymi. Określają ilość składników^r odżywczych, które wystarczają do zaspokojenia zapotrzebowania u co najmniej 90-95% osobników zdrowych, zaliczanych do jednej z określonych grup ludności.

W normach tych uwzględniony jest tzw. margines bezpieczeństwa (rąb bezpieczeństwa - safe level of intake), który stanowi różnicę między teoretycznie znanym zapotrzebowaniem a ustaloną normą żywieniową.

MARGINES ustalona norma

żywieniowa Teoretycznie znane

BEZPIECZEŃSTWA -(podaż składników) zapotrzebowanie na składniki odżywcze

DZIENNA RACJA POKARMOWA - stanowi zestaw różnorodnych produktów spożywczych (wyrażony w gramach), przeznaczony do spożycia przez jedną osobę w ciągu jednego dnia.

Różnice w zapotrzebowaniu organizmu zależne są od:

• wieku

• płci

• stanu fizjologicznego

• aktywności fizycznej

• warunków bytowania i trybu życia

wzorcowe normy żywienia a dzienne racje pokarmowe

- populcja - osoba

- [ % ] - [ g ]

- składniki - produkty

RACJE POKARMOWE

WG POZIOMU EKONOMICZNERGO

"A" - racja warunkowo dostateczna, o najniższym koszcie i jednocześnie najmniejszym marginesie bezpieczeństwa. Jest to racja minimalna, pokrywająca podstawowe zapotrzebowanie organizmu, ale niewystarczająca dla organizmu rozwijającego się. Może być stosowana jedynie w żywieniu osób dorosłych i przez krótki okres.

"B" - racja dostateczna, o umiarkowanym koszcie i większym marginesie bezpieczeństwa. W zestawie tym ilość produktów, takich jak ziemniaki, chleb jest mniejsza, a produktów o wyższej wartości biologicznej większa ( np. mleko, warzywa).

"C" - racja pełnowartościowa, o średnio wysokim koszcie, a margines bezpieczeństwa jest w niej znacznie większy niż w poprzednich racjach. Racja w pełni pokrywa zapotrzebowanie organizmu na wszystkie składniki odżywcze.

"D" - racja optymalna (idealna), o najwyższym koszcie i marginesie bezpieczeństwa. Wysoki koszt racji jest związany ze stosunkowo dużą ilością zawartych w niej produktów drogich (produkty mięsne, warzywa, owoce).

METODY OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA

1. Metody laboratoryjne - polegają na analizie chemicznej pożywienia oraz jakościowymi ilościowym oznaczaniu zawartych w nim składników odżywczych. Wyniki charakteryzują się dużą dokładnością i porównuje je się w wynikami obliczeń teoretycznych, co pozwala stwierdzić, czy pożywienie miało istotnie zadeklarowaną wartość.

2. Metody Teoretyczne:

2.1 .Ocena jakościowa - za pomocą metod jakościowych otrzymuje się informacje o rodzajach produktów spożywczych występujących w żywieniu badanych osób oraz o częstotliwości ich spożywania w badanym okresie. Z oceny tej dowiadujemy się o zwyczajach żywieniowych (liczbie posiłków w ciągu dnia, czas i miejsce ich spożywania, sposób przygotowania i zestawienia posiłków). Metoda ta pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy jadłospis został prawidłowo zestawiony.

2.2. Ocena ilościowa - materiałem wyjściowym są zawsze jadłospisy okresowe (10-dniowe lub tygodniowe) oraz dane dotyczące zużycia produktów spożywczych do ich zrealizowania. Oceny ilościowej dokonuje się na podstawie projektowanego lub zrealizowanego rozchodu produktów i porównania uzyskanych danych z zalecaną normą (dla grupy jednorodnej - zwykle wg poziomu ekonomicznego B).

PLANOWANIE JADŁOSPISÓW - NAJWAŻNIEJSZE ZASADY:

1. Ustalić ilość energii i składników pokarmowych na podstawie obowiązujących norm żywienia

2. Ustalić dzienną rację pokarmową produktów spożywczych zgodnie z aktualnymi zaleceniami

3. Planować jadłospis na dłuższy okres (10,14 lub 21 dni)

4. Podzielić dzienną rację pokarmową na odpowiednią liczbę posiłków - należy zachować odpowiednie proporcje między wartością odżywczą a objętością pożywienia

5. Planować posiłki urozmaicone (dobór produktów - różnorodne, barwy posiłku - kontrastowe, smak i zapach - unikać potraw o zbliżonym smaku, konsystencji - płynne, papkowale, stałe)

6. Uwzględniać różne sposoby przyrządzania potraw (różne techniki obróbki termicznej żywności)

7. Uwzględniać porę roku i sezonowość produktów

8. Zapewnić równowagę kwasowo-zasadową pożywienia (odpowiednie proporcje w spożyciu produktów alkalizujących i zakwaszających)

9. Uwzględniać upodobania i potrzeby żywieniowe konsumenta

10. Dostosować jadłospis do możliwości finansowych

---