go zostawił. To, że obchodziłaś wszystkie rocznice i nie zgodziłaś się na przeprowadzkę, chociaż Muriel i Dick nie mogli już wytrzymać w tym domu.

• Pewnie, ich nic to nie obchodziło. Wiem. Na­
  uczyłam się nie oczekiwać od nich prawdziwego
  współczucia.

• Nie masz racji. Żaden ojciec nie przeżył bardziej
  śmierci syna niż Dick i niewiele sióstr kochało swoich
  braci bardziej niż Muriel, Oni nie buntowali się prze­
  ciwko Michaelowi, tylko przeciwko tobie, przeciwko
  temu, że nad całym ich życiem panowała niepodziel­
  nie przeszłość: i to nawet nie przeszłość Michaela, tyl­
  ko twoja.

• Jesteś bez serca! Wszyscy są bez serca! Przecież
  przeszłość była jedynym, co mi zostało!

• Była raczej jedynym, co chciałaś zatrzymać. Wy­
  brałaś zły sposób radzenia sobie ze smutkiem — bal­
  samowanie zwłok, jak w Egipcie.

• Oczywiście znowu nie mam racji. Cokolwiek
  robię albo mówię, według ciebie nie mam racji.

• Tak, to prawda! — odparł Duch; rozsiewał przy
  tym wokół oślepiające błyski miłości i wesela. —
  Wszyscy przekonujemy się o tym, kiedy przybywa­
  my do tego kraju. Nikt z nas nie miał racji! To napraw­
  dę zabawne; nie trzeba już udawać, że miało się rację!
  Wtedy właśnie zaczynamy żyć.

• Jak możesz się z tego śmiać? Oddaj mi moje­
  go chłopca. Słyszysz? Nic mnie nie obchodzą wszyst­
  kie wasze przepisy! Nie wierzę w Boga, który rozdzie­
  la matkę i syna. Wierzę w Boga, który jest miłością.
  Nikt nie ma prawa stanąć pomiędzy mną i moim sy­
  nem. Nikt, nawet Bóg. Możesz Mu to powiedzieć pro­
  sto w oczy. Chcę mojego chłopca i będę go miała. Jest
  mój, rozumiesz? Mój, mój, mój! I to na zawsze!

• On będzie twój, Pam. Wszystko będzie twoje.

86

Sarn Bóg będzie twój, ale nie w ten sposób. Nic nie rnoże być twoje z natury.

• Co? Nawet mój własny syn, urodzony z mojego
  własnego ciała?

• A gdzie jest teraz twoje własne ciało? Nie wie­
  działaś, że Świat i Natura kiedyś się skończą? Patrz!
  Słońce wschodzi za górami: świt może nadejść w każ­
  dej chwili.

• Michael należy do mnie.

• Jakim prawem? Nie stworzyłaś go przecież. Wy­
  rósł w twoim ciele zgodnie z prawami Natury, bez po­
  mocy twojej woli. A nawet wbrew twojej woli... za­
  pominasz, że wcale nie chciałaś mieć wtedy dziecka.
  Z początku uważałaś Michaela za nieszczęśliwy przy­
  padek.

• Kto ci to powiedział? — odezwała się Zjawa,
  a potem, opanowawszy się, dodała: — To kłamstwo.
  To nieprawda. A poza tym, to nie twój interes. Nie­
  nawidzę tej twojej religii i pogardzam twoim Bogiem.
  Wierzę w Boga, który jest miłością.

• A jednak, Pam, nie masz w tej chwili miłości dla
  twojej matki ani dla mnie.

• Ach, rozumiem! A więc o to ci chodzi? Dopraw-
  d y, Reginaldzie! Żebyś ty miał czuć się urażony...

• Niech Bóg zmiłuje się nad tobą! — wykrzyknął
  Duch i wybuchnął śmiechem. — Nie martw się o to!
  Czy nie wiesz, że w tym kraju nie możesz nikogo u r a-
  z i ć?

Zjawa zamilkła i na chwilę zastygła z otwartymi ustami. Zdawało mi się, że to zapewnienie bardziej zbiło ją z tropu niż cokolwiek z tego, co usłyszała do tej pory.

— Chodź, przejdziemy się jeszcze kawałek — ode­
zwał się do mnie mój Nauczyciel, położywszy mi rękę
°a ramieniu.

87

---