(XI) WARTOŚCI MIĘDZYNARODOWE, ŚWIADOMOŚĆ MIĘDZYNARODOWA, UMOWY MIĘDZYNARODOWE

1. Pojęcie wartość międzynarodowa:

Wartość oznacza wszystko to, co jest cenne i godne pożądania; międzynarodowe wartości polityczne to idee wyrażające stosunek uczestników SM do interesów innych uczestników tych stosunków oraz do interesów społeczności międzynarodowej ze względu na świadomość własnych interesów;

2. Systemy wartości międzynarodowych:

We współczesnych SM istnieją dwa podstawowe systemy wartości ideologicznych: socjalistyczny i kapitalistyczny; poza systemami ideologicznymi wyróżnia się także inne systemy wartości:

• Prakseologiczny - na czele takie wartości jak sprawność i efektywność osiągania celów;

• Moralny - na pierwszym miejscu słuszność; według niektórych częściej służą interesom państw niż wpływają na ukształtowanie samych interesów;

• Kurtuazyjny - na czele szacunek dla innych uczestników SM;

• Prawnomiędzynarodowy - na pierwszym miejscu sprawiedliwość rozumiana jako zgodność działania z normami prawa międzynarodowego;

• Zewnątrzpaństwowy - na czele szacunek dla innych uczestników SM i więź z grupami społecznymi, które reprezentuje ten uczestnik;

3. Katalog wartości międzynarodowych:

Karta Narodów Zjednoczonych w art. 2. stanowi, że główną wartością jest „suwerenna równość” państw a pozostałe wartości to:

• Przestrzeganie umów;

• Pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych;

• Zakaz używanie siły;

• Nieingerencja w wewnętrzne sprawy państw;

Wg. Pietrasia katalog najważniejszych wartości międzynarodowych obejmuje: pokój, bezpieczeństwo, sprawiedliwość, równość, suwerenność, godność ludzką, poszanowanie praw człowieka, solidarność, przyjaźń, przestrzeganie umów międzynarodowych, współpraca, integralność, rozwój;

4. Pojęcie „świadomość międzynarodowa”:

„Świadomość międzynarodowa to subiektywne odzwierciedlenie obiektywnej rzeczywistości międzynarodowej” - Cz. Maj; przedmiotem tak rozumianej ŚM są uczestnicy SM, ich role międzynarodowe, ich atrybuty, cechy polityki zagranicznej i zasady funkcjonowania SM; uzewnętrzniana jest w ideologiach, koncepcjach, doktrynach i programach międzynarodowych; części składowe świadomości międzynarodowej:

• Wartości międzynarodowe - potrzeby, interesy i cele uczestnika SM, który jest podmiotem świadomości;

• Wiedza o rzeczywistości międzynarodowej;

• Wyobrażenia międzynarodowe - stereotypy, mity i utopie; autostereotypy - wyobrażenia o własnej grupie społecznej i heterostereotypy - obraz innej grupy społecznej;

• Oceny rzeczywistości międzynarodowej - funkcja wartościowania zjawisk i procesów międzynarodowych;

• Postawy międzynarodowe - uzewnętrzniają stan świadomości międzynarodowej i przejawiają się w zachowaniach;

5. Podmioty świadomości międzynarodowej:

M. Krawat - percepcja podmiotów wewnątrz państwowych:

• Podmioty interesów - percepcja klas i warstw społecznych oraz narodów;

• Podmioty działań - percepcja organizacji politycznych wielkich grup społecznych - partii politycznych i państwa;

• Podmioty decyzji - percepcja ośrodków decyzji politycznych i poszczególnych osób wchodzących w ich skład;

Z. J. Pietraś - podmioty świadomości międzynarodowej:

• Światowa opinia publiczna - percepcja klas społecznych w ujęciu międzynarodowym i percepcja międzynarodowych ruchów politycznych;

• Systemy międzynarodowe - percepcja SM ze strony organizacji międzynarodowych np.: ONZ, NATO, EWG;

• Funkcjonariusze międzynarodowi - percepcja osób stale zatrudnionych w gremiach kierujących systemami międzynarodowymi;

6. Fałszywa świadomość międzynarodowa:

Zwana również mispercepcją; fałszywa świadomość polityczna istnieje wtedy, gdy ludzie identyfikują się z ideologią obcą ich potrzebom i interesom; występuje na wszystkich 6 szczeblach opisanych powyżej; w stosunkach między państwami mogą zaistnieć następujące sytuacje (biorąc pod uwagę problem bezpieczeństwa);

• Stan braku bezpieczeństwa - gdy zagrożenie ma miejsce, a postrzeganie tego zagrożenia jest prawdziwe;

• Stan obsesji - gdy niewielkie zagrożenie zewnętrzne postrzegane jest jako bardzo wysokie;

• Stan fałszywego bezpieczeństwa - gdy zagrożenie zewnętrzne jest poważne, a postrzegane jest jako niewielkie;

• Stan bezpieczeństwa - gdy zagrożenie zewnętrzne jest niewielkie, a jego postrzeganie prawidłowe;

7. Pojęcie i klasyfikacja umów międzynarodowych:

Umowy międzynarodowe to porozumienia międzynarodowe regulowane przez prawo międzynarodowe i zawarte w formie pisemnej między jednym lub więcej państwami a jedną lub więcej organizacjami międzynarodowymi lub między organizacjami; ujęte bądź w jednym dokumencie, bądź też w dwóch powiązanych ze sobą dokumentach bez względu na nazwę; najogólniej - uzgodnienie wzajemnych praw i obowiązków między państwami lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego; elementy: zgodność stron, prawa i obowiązki; klasyfikacje:

• Ze względu na charakter stron: między państwami, między organizacjami międzynarodowymi, między państwami a organizacjami;

• Ze względu na procedurę zawarcia: proste (tylko podpis) i złożone(więcej czynności np. ratyfikacja);

• Ze względu na ilość stron: dwustronne i wielostronne;

• Ze względu na czas obowiązywania: terminowe i bezterminowe;

8. Zawieranie umów międzynarodowych:

Zawarcie - moment kiedy projekt umowy staje się umową; może być:

• Proste - umowa jest zawarta w momencie podpisania przez kompetentnych przedstawicieli państw - szefowie państw, szefowie rządów, ministrowie spraw zagranicznych i pełnomocnicy;

• Złożone - zakłada konieczność dokonania dodatkowej czynności w wyniku której umowa staje się prawomocna czyli obowiązująca dla stron; ta dodatkowa czynność określana jest mianem ratyfikacji;

Ratyfikacja UM jest jej zatwierdzeniem przez szefa państwa lub wyjątkowo przez parlament; dokument ratyfikacyjny jest świadectwem dokonania ratyfikacji przeznaczonym dla innych stron UM; Konstytucja PR z 1997 ustala wymóg ratyfikacji wyrażonej w ustawie w UM dotyczących:

• Pokoju, sojuszy układów politycznych i wojskowych;

• Wolności, praw i obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji;

• Członkostwa w organizacjach międzynarodowych;

• Znacznego obciążenie państwa pod względem finansowym;

• Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy;

Warunki uprawomocnienia się UM podlegającej ratyfikacji:

• Klauzula si omnes - uprawomocnienie zależne od ratyfikacji przez wszystkich sygnatariuszy; np.; Pakt Brianda - Kelloga;

• Klauzula ilościowa - uprawomocnienie jeśli ratyfikuje ją określona liczba sygnatariuszy np. konwencje genewskie o prawie morza z 1958 roku;

• Klauzula ilościowa kwalifikowana - określa liczbę ratyfikacji jako warunek uprawomocnienia się UM;

Uprawomocnienie się UM to momentom którego strony nie mogą się już uwolnić od wynikających z niej obowiązków (chyba że umowa stanowi inaczej);

9. Obowiązywanie i wykonywanie UM:

• Zasada pacta sunt servanda - zasada świętości traktatów; nie można zerwać, wycofać się i dobrowolnie zmieniać postanowień;

• każda umowa powinna być wykonywana w dobrej wierze;

• umowy tworzą prawa i obowiązki tylko dla ich stron; tym sameym nie wiążą one stron trzecich;

• niepodzielność tekstu umowy;

• instytucja zastrzeżeń - zgłoszenie zastrzeżeń do umowy dwustronnej jest formalnie niemożliwe; w stosunkiu do umowy wielostronne instytucja ta umożliwia państwom stanie się jej stronami z jednoczesnym uchyleniem lub modyfikacją względem siebie skutków prawnych niektórych postanowień; wg. konwencji wiedeńskiej z 1969 roku państwa mogą zgłaszać zastrzeżenia z wyjątkiem trzech przypadków: gdy umowa zabrania zgłaszania zastrzeżeń, gdy zastrzeżenie nie mieści się w katalogu dopuszczanych w umowie zastrzeżeń, gdy zastrzeżenie jest sprzeczne z przedmiotem i celem umowy;

10. Nieważność i wygasanie UM:

Nieważność - UM nie istniała od samego początku; warunki: przekupstwa, błąd, przymus, groźba użycia siły, przekroczenie kompetencji, ius cogens (UM w trakcie zawierania jest sprzeczna z normą imperatywną);

Wygaśnięcie - UM traci moc obowiązywania, ale to co było jest ważne; wygaśnięcie może nastąpić w wyniku: upływu czasu, wypowiedzenia umowy, wykonania umowy, pogwałcenia umowy dwustronnej; zgodnej woli obu stron, utraty podmiotowości przez jedną ze stron;

Konwalidacja UM - rozdzielenie jej postanowień na ważne i nieważne;

Reguła alter natu - jako pierwsze podpisy składają strony, dla której przeznaczony jest egzemplarz umowy; obowiązuje w umowach dwustronnych, w umowach wielostronnych obowiązuje zasada alfabetyczna;

PSM mgr Szacawa - zaliczenie; opracowane by blazeria;

1

---