1983. Decyzje, wartości i formułowanie (opis problemów/decyzji)

D. Kahneman, A. Tversky

Streszczenie: Dyskusja na temat poznawczych i psychofizycznych czynników podejmowania decyzji w sytuacjach ryzykownych i w sytuacjach bez ryzyka. Psychofizyka wartości wywołujących awersję do ryzyka w sferze zysków i szukanie ryzyka w sferze strat. Psychofizyka szansy wywołującej przeważanie pewnych rzeczy i nieprawdopodobnych zdarzeń, w stosunku do wydarzeń z umiarkowanym podobieństwem. Problemy decyzyjne mogą być opisane i oprawione na wiele sposobów, które dają podstawy do różnych preferencji, w przeciwieństwie do kryterium niezmienniczości racjonalnego wyboru. Proces porządkowania (księgowania) umysłowego, w którym ludzie organizują wyniki transakcji, wyjaśnia pewne anomalie zachowania konsumentów. W szczególności, zaakceptowanie opcji może zależeć od tego, czy ujemny wynik jest oceniana jako koszt lub jako nieskompensowana strata. Omówiono relację między wartościami decyzji i wartościami doświadczenia.

1. Podejmowaniem decyzji zajmuje się wiele dyscyplin (np. matematyka, statystyka, ekonomia, socjologia, psychologia). Zajmują się one zarówno zasadami podejmowania decyzji, jak i tym jaki wpływ mają na to wierzenia ludzi.

2. Często dzieli się analizowanie podejmowania decyzji na te z ryzykowne (np. hazard, opisane w pierwszej części artykułu) i bez ryzyka (np. handel, opisane w drugiej części artykułu).

RYZYKOWNY WYBÓR

1. Ryzykowne decyzje (wziąć czy nie wziąć parasolki, iść czy nie iść na wojnę) podejmowane są bez większej wiedzy na temat ich konsekwencji. Ponieważ konsekwencje tych decyzji oparte są na niepewnych wydarzeniach, wybór może być interpretowany jako akceptacja ryzyka, mogąca przynieść różnorodne wyniki. Dlatego badania nad podejmowaniem ryzykownych decyzji oparte są na prostych ryzykach (np. rzut monetą), żeby ukazać podstawowe nastawienia do ryzyka i wartości.

2. Opis artykuły (D.Bernoulli 1738) wyjaśniającego podejście do ryzyka (częściej ludzie wolą nie ryzykować, niechęć do ryzykowania zwiększa się wraz ze wzrastającym dochodem).
   Przykład awersji do ryzyka: wybór pomiędzy otrzymaniem 800$ (na pewno), a wygraniem 1000$ ale tylko w 85% (15% że nie wygramy). Ludzie wybierali otrzymanie 800$ mimo, że matematyka mówi że: 0,85*1000$ + 0,15*0$ = 850$
   Awersja do ryzyka - wybieranie pewnych rzeczy zamiast wyższych lub równych oczekiwań
   Szukanie ryzyka – wybieranie ryzykownych rzeczy pomimo niższych lub równych oczekiwań

3. Ludzie oceniają możliwości nie przez matematykę, ale przez własne opinie. Dlatego też wyżej oceniają, czy preferują np. zysk 800$ nad 85% szansy zysku 1000$

4. Ludzie zwykle nie myślą o całościowym statusie majątku, a raczej w kategoriach zysków, strat i neutralnych wyników. Dlatego też analiza powinna skupiać się nie na całości, a na zyskach i stratach.

5. coś matematycznie opisanego, nie czaję.
   Ludzie preferują nie tracić mniej, niż zyskać więcej (nie założy się o 10$ jeśli nie zyska więcej niż 30$)

6. Z drugiej strony szukanie ryzyka (czy po prostu ryzykowanie) jest wybierane częściej gdy straty mogą być zdecydowanie większe.
   Przykład: wybór pomiędzy stratą 800$ albo 85% szansy na utratę 1000$ (czyli 15% że nie straci się nic). Większość ludzi preferuje wybór 85% utraty 1000$.
   Inne badania na ten temat obejmowały też wybór czasu zadawania bólu albo straty ludzkich żyć.
   Czy to źle okazywać awersję do ryzyka w kwestii zysków i szukać ryzyka w kwestii start? Cóż, ludzie powinni sami o sobie decydować, sami podejmować decyzje. Ale funkcja mówi, że to nie powinno być akceptowalne.

7. O współczesnej (z 1947) teorii decyzji opartej na pracach Neumanna i Morgensterna. Kilka założeń. Ludzie nie zawsze działają tak jak w tych założeniach. Jednak można wyznaczyć dwie zasady: niezmienniczości i dominacji. Dominacja: jeśli A jest co najmniej tak dobra jak B w każdym aspekcie i lepsza od B w co najmniej jednej rzeczy, to wybrana powinna zostać A. Niezmienniczości: wybór nie powinien zależeć od sposoby opisu (dwie wersje problemu uznane za równoważne kiedy pokazane razem, powinny wywołać te same wybory kiedy pokazane osobno). Niezmienniczość jednak, nie zawsze działa.

8. NAZYWANIE WYNIKÓW
   Perspektywy ryzyka opisuje się za pomocą ich wyników lub prawdopodobieństwa wyników. Jednak ta sama opcja może być opisana na różne sposoby. Można zakład (hazard, decyzję) opisać w kategoriach albo zysków albo strat w stosunku do statusu quo lub jakoś łącząc w sobie/w odniesieniu do początkowego majątku. Niezmienniczość zakładałaby że takie coś nie powinno mieć znaczenia i nie powinno wpływać na podejmowanie decyzji.
   PRZYKŁADY #1: Choroba azjatycka może zabić w US 600 ludzi. Dwa programy walki z chorobą:
   A – 200 ludzi można uratować
   B – 1/3 szansy że 600 będzie uratowanych, 2/3 że nikt nie będzie uratowany
   Wyniki: A – 72%; B – 28%

9. Wyniki są takie jak oczekiwano: ludzie wybierali mniejsze ryzyko, czyli woleli uratować 200 na pewno. Kolejny przykład, ta sama historia, ale inaczej opisane wybory:
   PRZYKŁAD #2: C – 400 ludzi zginie
   D – 1/3 szansy że nikt nie zginie, 2/3 szansy że 600 zginie
   Wyniki: C – 22%; D – 78%
   Widać, że A=C a B=D. Wybór D wynikał z możliwości że nikt nie zginie. Alternatywy zakładały jakieś straty, dlatego wybierane było ryzyka zamiast pewnej straty 400 żyć.

10. Nie ma znaczenia rodzaj człowieka, albo w jakich odstępach czasu przedstawiane są problemy oraz czy i ile razy przeczytano problem jeszcze raz. Ludzie w wersji A/B częściej wybierali A, a w wersji C/D częściej wybierali D. Ważniejsze jak na to patrzą, a nie obliczenia.

11. Kolejne przykłady są przeciwko wymogowi dominacji

PRZYKŁAD #3: wybierz pomiędzy:
E – 25% szansy wygrania 240$

75% szansy stracenia 760$
F – 25% szansy wygrania 250$

75% szansy stracenia 750$

Wyniki: F – 100%
PRZYKŁAD #4: wyobraź sobie stanięcie przed podanym wyborem. Zapoznaj się z decyzjami, i podaj którą wolisz:
Wybierz pomiędzy: a) pewny zysk 240$
b) 25% szansy zysku 1000$

75% zyskania niczego

Wyniki: a) 84%; b) 16%

Wybierz pomiędzy: c) pewna strata 750$

d) 75% szansy stracenia 1000$

25% szansy stracenia niczego

Wyniki: c) 13%; d) 87%
Zgodnie z założeniem, przy zyskaniu wybrano pewny zysk, przy stracie wybrano ryzyko. Taki sam wynik uzyskano z mniejszymi zakładami (wśród studentów, którzy przy niższych stawkach zagrali by).

1. Opis tego że A=C itd. Opis i odniesienie do początkowego majątku mają wpływ na podejmowanie decyzji.

2. Jak zapewnić niezmienniczość. Wykorzystywanie tego w biznesie: opis całościowy a nie w kategoriach zysk/strat, podanie wszystkich możliwości . Coś o moralności w podejmowaniu decyzji (dotyczących np. zdrowia publicznego)

3. c.d. 15. Powinno się podchodzić do problemów rozważając różne ujęcia tego problemu i decyzji.

4. PSYCHOFIZJOLOGIA DECYZJI

Wyobraź sobie: 300$ prezent (w sensie gotówka) = wartość 1 ( nic – wartość 0)

Wyobraź sobie: że dostałeś los na loterie z pojedynczą nagrodą o wartości 300$

Jak wartość losu różni się w zależności od prawdopodobieństwa wygranej? Pomiędzy 0 (nie ma szansy na wygranie) a 1 (pewne wygranie 300$)

1. Intuicyjnie, wartość losy nie jest funkcją liniową prawdopodobieństwa wygranej. Większy efekt ma zmiana w przedziałach 0% - 5% oraz 95% - 100% niż w przedziale 30% - 35%. Wynika stąd, że: zmiana z niemożliwego na prawdopodobne oraz zmiana z prawdopodobne na pewne ma większy efekt niż coś w środku skali. Opis wykresu (nie za bardzo rozumiem)

2. Opis działania awersji ryzyka (jak duże zyski to wolimy nie ryzykować) i podejmowania ryzyka (jak duże straty to co nam szkodzi)

3. kolejny przykład niedziałania niezmienniczości:

PRZYKŁAD #5: Rozważ dwuetapową grę. W pierwszym etapie, szansa na zakończenie gry bez wygrywania czegokolwiek wynosi 75% a szansa na przejście do następnego etapu wynosi 25%. Jeśli osiągniesz drugi etap musisz wybrać pomiędzy:

A – pewną wygraną 30$
B – 80% szansy na wygranie 45%
Wybór musi zostać dokonany przed rozpoczęciem gry, czyli przed poznaniem wyników pierwszego etapu.

Wyniki: A – 74%; B – 26%

PRZYKŁAD #6: Którą opcję wolisz:

C – 25% wygrania 30$

D – 20% wygrania 45%
Wyniki: C – 42%; D – 58%

1. Porażka niezmienniczości spowodowana: opisywaniem możliwości i nieliniowością rozważania/decydowania o problemach. W przykładzie #5 ludzie pomijają etap pierwszy i decydują jakby dostali się do drugiego. Wyniki z B i C się pokrywają (no prawie). Jest tak dlatego że pewna rzecz przeważa nad czymś o wysokim prawdopodobieństwie. Efekt pseudo-pewności, coś co jest właściwie mało pewne jest rozważane jakby było pewne.

2. kolejny przykład dotyczący ubezpieczeń od trzęsień ziemi

3. analiza tego przykładu

4. EFEKTY FORMUŁOWANIA

Proces kontrolujący opisywanie wyników i problemów i możliwości. Dla ludzi bardziej atrakcyjna radioterapia bo operacja niesie ryzyko śmierci.

1. c.d. 24. Lekarz (czy prezydent) mogą wpływać na decyzje poprzez zmianę opisu problemu. No i nie tylko oni. Trochę o tym jak to wykorzystują (np. w przy oferowaniu kart kredytowych)

2. Znaczenie kontekstu i ujęcia problemu w decydowaniu. takie podsumowanko małe, mało ważne.

TRANSAKCJE I HANDEL

Tutaj opisane zostało jak formułowanie problemów może czy powinno wpływać na podejmowanie decyzji w handlu. Wykorzystano założenia wcześniej opisane. Nic ważnego, nic nowego.

Więcej o handlu i cenach. Awersja straty wpływa na wybór stabilności ponad zmianę. Ale na pieniądze nie patrzy się tylko w kategoriach strat/zysków, lecz jako środek wymiany.

Kolejny przykład różnego pokazania straty/zysku tego samego problemu. Można wpłynąć na opinię poprzez przedstawienie negatywnego wyniku jako koszt, a nie jako stratę. Przykład: Facet zapłacił składkę w klubie tenisowym, zrobił coś sobie w łokieć, ale kontynuował grę (regularnie) w bólu bo myślał wtedy o składce jako o koszcie, a gdyby przestał grać, to widziałby składkę jako stratę pieniędzy.

PODSUMOWANIE

Wszystko tylko nie o tym co wcześniej w artykule było opisane.

Wspomniane, że opis problemów może wpływać zarówno na decyzje (leczenie raka płuc) w danym momencie, jak i w późniejszym doświadczeniu (ubezpieczenia)