Galileusz, (1564-1642)
Włoski fizyk, astronom i filozof; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie. 1589-92 i od 1610 profesor matematyki na uniwersytecie w Pizie, 1592-1610 w Padwie. W 1583 odkrył prawo ruchu wahadła, 1586 zbudował wagę hydrostatyczną, ok. 1602 odkrył prawo swobodnego spadania ciał, w okresie padewskim (1592-1606) zbudował pierwszy termoskop, 1609 (jeden z pierwszych) zbudował lunetę i zastosował ją do obserwacji astronomicznych. Odkrył (1609-11) góry na Księżycu, satelity Jowisza, fazy Wenus (przewidziane przez M. Kopernika), plamy słoneczne oraz stwierdził obrót Słońca dookoła osi. 1637 odkrył librację Księżyca. W 1616 w wyniku przeprowadzonego przez inkwizycję dochodzenia został zobowiązany do zaniechania głoszenia zasad heliocentryzmu jako sprzecznych z kosmologią biblijną, postanowienie to nie zostało jednak formalnie ogłoszone. 1632 wydał Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo... (wyd. pol. pt. Dialog o dwóch najważniejszych układach świata - ptolemeuszowym i kopernikowym 1953), co - mimo przychylności papieża Urbana VIII - naraziło go na powtórny proces przed trybunałem inkwizycji. Zmuszony do publicznego odwołania swych poglądów (wg XVIII-wiecznej legendy miał wówczas wyrzec słynne słowa:('a jednak się kręci'), resztę życia spędził pod nadzorem inkwizycji w domu rodzinnym w Arcetri koło Florencji, gdzie kontynuował pracę twórczą. Dialog Galileusz został wycofany z Indeksu ksiąg zakazanych 1822. W wyniku prac komisji powołanej przez papieża Jana Pawła II, złożonej z teologów, historyków i przyrodników, 1992 (w 350. rocznicę śmierci Galileusza) uczonego zrehabilitowano. W 1638 ukazały się Discorsi e dimostrazioni matematiche in torno a due nuove scienze (wyd. pol. 1950 pt. Rozmowy i dowodzenia matematyczne z zakresu dwóch nowych umiejętności), stanowiące zbiór podstawowych prac Galileusza z zakresu mechaniki. W poglądach filozoficznych i naukoznawczych Galileusz był zdecydowanym zwolennikiem nauki opartej na doświadczeniu, jednocześnie odcinał się od skrajnego empiryzmu i głosił, że samo nagromadzenie faktów nie stanowi jeszcze nauki. Właściwym zadaniem nauki jest według niego ustalenie prawidłowości, następstwa i współwystępowania zdarzeń za pomocą rozumowania opartego na eksperymencie.

---