KSIĄŻĘ JANUSZ RADZIWIŁ jako zdrajca w powieści
W „Potopie” wyeksponowana została postać Księcia Janusza Radziwiłła jako zdrajcy narodu. Pisarz scharakteryzował bohatera z wielkim rozmachem. Sienkiewicz przypominał wszystkie tytuły Radziwiłła związane z władzą, jaką sprawował na Litwie i Żmudzi. Doskonale oddał jednak charakter Radziwiłła. KSIĄŻĘ zwołując dowódców wraz z oddziałami do Kiejdan, chciał pozyskać ich ufność i deklarację wierności. Cieszył się wielkim autorytetem, wierzono, że poprowadzi magnaterię i szlachtę przeciwko najeźdźcy Szwedzkiemu, który wkroczył do Polski w lipcu 1655 roku. Radziwiłł zawiódł pułkowników i ich żołnierzy. Ogłosił na uczcie w Kiejdanach iż oddaje Litwę pod panowanie Szwedzkiego króla Karola Gustawa. Decyzja, jaką podjął Radziwiłł nie była łatwa, co też uwzględnił twórca „Potopu” przypisując Radziwiłłowi przerażenie przed ogłoszeniem decyzji i strach przed konsekwencjami zdrady. Ambicją Jana Radziwiłła było zdobycie Korony Polski i Litwy dzięki pomocy Szwedów - nie została ona spełniona. Sienkiewicz tworząc losy Księcia uwzględnił proces wewnętrznego załamania Radziwiłła. Po zdradzie, jakiej się dopuścił utracił autorytet i przyjaciół. Okazało się, że Szwedzi nie uznali go za swojego sprzymierzeńca i Radziwiłł coraz mocniej odczuwał samotność i desperację, a także utratę swojego bogactwa.. Radziwiłł umarł w zamku w Tykocinie Powieściowa scena śmierci jest bardzo przekonywująca, a osobiste przeżycia Radziwiłła świadczą, że Sienkiewicz w doskonały sposób umiał kreślić bohaterów swoich utworów.
STEFAN CZARNIECKI jako wódz - patriota w powieści „Potop
Zastępy Czarnieckiego działały na całym terenie zajętym przez wrogów, których niszczono poprzez zasadzki, ograniczenie dostępu do żywności. Czarniecki współdziałał z wojskiem Lubomirskiego i Sapiehy. Dzięki ich zwycięstwom cały kraj zaczął podnosić się do walki. Kiedy Szwedzi ruszyli w kierunku Warszawy zmobilizowano wszystkie Polskie siły wojskowe. Drobna Szlachta i mieszczaństwo walczące pod dowództwem Sapiehy i Czarnieckiego nie dopuściło do całkowitego zajęcia Warszawy. Sienkiewicz stworzył w „Potopie” postać wielkiego bohatera. Jego niezłomność i odwaga najmocniej zostały uwypuklone podczas oblężenia Krakowa. Stefan Czarniecki mianowany został komendantem miasta. Pomimo ogromnej przewagi Szwedów w zakresie liczebności wojska i siły uzbrojenia kilkakrotnie odmawiał kapitulacji. Niestety musiał ją podpisać, gdyż miasto zostałoby całkowicie zniszczone.
Jako postać historyczna Stefan Czarniecki po potopie Szwedzkim brał udział w walkach na terenie Danii. Wódz zmarł w 1665 roku, a jego śmierć utrwalono w dziele malarskim.