cele i instrumenty odnowionej Strategii Lizbońskiej, program Europa 2020; innowacyjność, gospodarka oparta na wiedzy, wzrost gospodarczy, proces konwergencji PKB i cen, badania i rozwój, programy wsparcia rozwoju naukowo-badawczego, wzrost zrównoważony, ochrona środowiska, polityka unijna w zakresie środowiska i ochrony przyrody, program Natura 2000, definicje konkurencyjności w skali mikro- i makroekonomicznej, raporty na temat innowacyjności i konkurencyjności UE w świecie,
Strategia lizbońska - plan rozwoju przyjęty dla Unii Europejskiej przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000.
Założenia:
Celem planu, przyjętego na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone.
Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju. W związku z tym zdefiniowano następujące cele do 2010 roku:
inwestycje na badania i rozwój (R&D) wzrosną do 3% PKB,
zredukowana zostaną biurokracja i utrudnienia dla przedsiębiorczości,
nastąpi wzrost zatrudnienia do 70% dla mężczyzn i 60% dla kobiet.
Strategia Lizbońska to najważniejszy program społeczno-gospodarczy Unii Europejskiej przyjęty na posiedzeniu Rady Europejskiej 23-24 marca 2000 roku w Lizbonie, celem miało być przebudowanie gospodarki UE w ciągu dziesięciu lat w „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną w świecie gospodarkę opartą na wiedzy”.
W sensie treści merytorycznych Strategia Lizbońska jest bardziej zebraniem w jeden pakiet i kontynuacją różnych zamierzeń i procesów, które się już toczyły wcześniej, niż kreacją zupełnie nowego programu. Jej zaletą jest jednak wszechstronność i próba realizacji całościowego, zintegrowanego podejścia do stymulowania rozwoju, w którym poszczególne elementy polityki zazębiają się wzajemnie.
Polska w momencie wejścia do Unii Europejskiej stała się jednym z państw realizujących cele Strategii Lizbońskiej.
Głównym celem strategii lizbońskiej jest stworzenie na terytorium Europy, do roku 2010, najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie. Sama strategia skupiała się na czterech kwestiach :
-innowacyjności (gospodarka oparta o wiedzę),
-liberalizacji (rynków telekomunikacji, energii, transportu oraz rynków finansowych)
-przedsiębiorczości (ułatwienia w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej),
-spójności społecznej (kształtowanie nowego aktywnego państwa socjalnego).
W dalszej części prezentacji omówimy po króćce te cztery główne cele strategiczne.
Zdecydowana większość działań podejmowanych w zakresie strategii lizbońskiej związana jest z modernizacją polityki zatrudnienia oraz kreowaniem pozytywnych zmian na rynku pracy. Podstawowym przesłaniem jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, a więc tam gdzie tworzonych jest najwięcej miejsc pracy.
Zgodnie z wytycznymi strategii lizbońskiej, w celu zaspokojenia potrzeb nowoczesnych gospodarek państw członkowskich konieczne jest również przemodelowanie systemu kształcenia w taki sposób, aby możliwe było stworzenie modelu gospodarczego opartego na wiedzy.
W strategii zwraca się również uwagę na to, że jej wdrożenie uzależnione jest nie tylko od urzędów i ministerstw kreujących politykę gospodarczą, ale także od partnerów społecznych - organizacji związkowych i organizacji pracodawców.
Podczas obrad szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie szefowie państw i rządów wyznaczyli UE nowy cel strategiczny na kolejne dziesięciolecie - stworzenie opartej na wiedzy, a zarazem najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie, zdolnej do systematycznego wzrostu gospodarczego, zapewniającej większą liczbę lepszych miejsc pracy w warunkach większej spójności społecznej, jak również poszanowania środowiska naturalnego.
Zgodnie z postanowieniami Rady Europejskiej przyjęcie strategii powinno m. in. Przywrócić warunki potrzebne do osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Z tego względu działania odnoszące się do kwestii zatrudnienia oparte zostały na dwóch zasadniczych filarach:
-Reformie instrumentów kreujących podaż na rynku pracy, polegającej na poprawie konkurencyjności europejskiej siły roboczej (w kontekście rozwoju technologii informatycznych) oraz modernizacji systemu zabezpieczeń społecznych,
-Reformie instrumentów kreujących popyt na rynku pracy, przewidującej likwidację barier administracyjnych, ułatwianie powstawania małych i średnich przedsiębiorstw, stworzenie środowiska administracyjnego i prawnego sprzyjającego zakładaniu przedsiębiorstw i prowadzeniu działalności gospodarczej.
"Europa 2020 - strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” jest nowym, długookresowym programem rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej na lata 2010-2020. Została zatwierdzona przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r., zastępując w ten sposób realizowaną w latach 2000-2010 Strategię Lizbońską. Nowa strategia otwiera dyskusję na temat przyszłości gospodarki wspólnotowej oraz kierunków rozwoju Unii Europejskiej, bazując na doświadczeniach i osiągnięciach Strategii Lizbońskiej.
Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) - według definicji OECD jest to gospodarka oparta wprost na tworzeniu, traktowanym jako produkcja, oraz dalszym przekazywaniu, czyli dystrybucji oraz praktycznym wykorzystaniu wiedzy i informacji. Są więc trzy etapy będące podstawą rozwoju gospodarczego - produkcja, dystrybucja, wdrożenie. Wiedza jest określonym produktem (niezależnym bytem), który napędza rozwój.
W jednym z głównych programów rozwojowych Unii Europejskiej jakim jest strategia lizbońska, podstawowe znaczenie ma właśnie gospodarka oparta na wiedzy.
Zrównoważony rozwój (inaczej ekorozwój) - doktryna ekonomii politycznej, zakładająca jakość życia na poziomie na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny, w przeciwieństwie do "żelaznej reguły ekonomii" Malthusa. Ideę ekorozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 r. - "Nasza Wspólna Przyszłość": Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie.
Raport ów dostrzega, że cywilizacja osiągnęła poziom dobrobytu możliwy do utrzymania, pod warunkiem odpowiedniego gospodarowania. Model takiej gospodarki zakłada odpowiednio i świadomie ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko (nie tylko przyrodnicze, ale także sztuczne - wytworzone przez człowieka) oraz zdrowiem człowieka. Doktryna ZR dąży do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in. ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć zapewnioną m.in. przez ścisły rachunek kosztów produkcji, rozciągający się również w bardzo złożony sposób na zasoby zewnętrzne (iiSBE). Szerokie zastosowanie w ekonomii ZR ma teoria dobra publicznego.
Polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej
Polityka ochrony środowiska naturalnego jest dziś traktowana przez UE jako nie odłączny element polityki na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju. Dalszy wzrost gospodarczy krajów członkowskich, a także dobra jej mieszkańców w tym dbałość o jej zdrowie - wymagają stałej troski o stan środowiska i podejmowania, wszelkich możliwych działań chroniących je przed degradacją. Równocześnie, ponieważ stan środowiska naturalnego UE zależy nie tylko od poczynań na jej terenie, ale w coraz większym stopniu od działań trzecich jest aktywnym członkiem stale rozbudowywanej sieci konwencji, umów i porozumień miedzy narodowych w dziedzinie ochrony środowiska.
Rozwój krajów członkowskich przyczyniał się do degradacji środowiska naturalnego w całej Wspólnocie. W tym celu na szczycie w Paryżu w czerwcu 1972r szefowie państw i rządów UE zlecili komisji europejskiej przygotowanie programu działań na rzecz ochrony środowiska. Sformuowane w nim zostały pewne podstawowe zasady w dziedzinie polityki ochrony środowiska UE w tym zasada podejmowania środków ostrożności oraz odpowiedzialności finansowej sprawcy zanieczyszczeń, które obowiązują do dziś. Polityka ochrony środowiska koncentrowała swoje działania na likwidacji skutków zanieczyszczeń a uchwalone w tym czasie akty prawne miały charakter głównie zakazów i nakazów.
W Jednolitym Akcie Europejskim, w życie pierwszego lipca 1987r., Wspólnota uzyskała legitymacje prawną swych poczynań w dziedzinie ochrony środowiska.
Do traktatu o WE wprowadzono nowy tytuł „środowisko naturalne” w nim przyjęte zostały zasady: podejmowania środków ostrożności, prewencji, naprawy szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu. Odpowiedzialności sprawcy za degradacje środowisku subsydiarności.
Powstał piąty program zatytułowany „W stronę zrównoważonego rozwoju”. Powstał on w trosce o dbałość o środowisko naturalne co znalazło swój wyraz w traktacie z Maastricht. W traktacie tym za priorytetowe dziedziny uznano:
zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi
zintegrowane zwalczanie zanieczyszczeń i zapobieganie powstawaniu odpadów
ograniczenie zużycia energii nieodnawialnej
kompleksowe działania na rzecz poprawy środowiska na terenach miejskich
podniesienie poziomu zdrowotności i bezpieczeństwa publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń ze strony przemysłu i instalacji radiowych
Główną uwagę poświecono 5 sektorom wpływającym w istotny sposób na środowisko:
przemysł
energetyka
transport
rolnictwo
turystyka
W szóstym programie działań w dziedzinie środowiska naturalnego komisja zaplanowała uznać za priorytetowe 4 dziedziny:
przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu)
ochrona przyrody i bioróżnorodności
dbałość o wpływ środowiska na zdrowie
oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarki odpadami (recycling)
Program ma się stać komponentem przyszłej, całościowej strategii Wspólnoty na rzecz trwałego rozwoju.
Walka o czyste powietrze
Ogólnoświatowym priorytetem w działaniach na rzecz środowiska naturalnego jest poprawa czystości powietrza, a podstawowym celem-ochrona warstwy ozonowej poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.
Wspólnota Europejska przyjęła w Kioto zobowiązanie ograniczenia emisji o 8 proc. Do 2008r.
Poprawa czystości wód
Wspólnota wprowadziła standardy jakościowe wody (pitnej i wody w kąpieliskach) oraz ograniczających dopuszczalny poziom emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego
Ograniczenie hałasu
Do polityki ochrony środowiska należy też walka z hałasem polega ona na ustaleniu wysokich standardów w odniesieniu do pracy maszyn i urządzeń.
Gospodarka odpadami
Właściwa gospodarka odpadami w tym odpadami niebezpiecznymi, jest istotnym elementem polityki ekologicznej UE. Za strategiczne uznano 3 cele:
eliminowanie zanieczyszczeń u źródła
promowanie recyklingu i wykorzystanie odpadów
ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem odpadów
Ochrona przyrody
Ocenia się, iż w Europie poważnie zagrożonych jest już ok. 1000 gatunków roślin i ponad sto pięćdziesiąt gatunków ptaków. Wspólnota przyjęła serie dyrektyw sprawie ochrony fauny i flory, a także regulujących obrót dzikimi gatunkami zwierząt i roślin oraz ich częściami pochodnymi.
Projekty realizowane przez poszczególne państwa uzyskują wsparcie z unijnego budżetu z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Ponadto stworzono specjalny instrument finansowy na rzecz ochrony środowiska - LIFE, z którego finansuje się działania na terenie UE i w niektórych krajach.
Ważne zadania w realizacji wspólnotowej polityki ochrony środowiska spoczywają na Agencji Ochrony Środowiska. Podstawowym celem agencji jest gromadzenie i rozpowszechnianie:
obiektywnych
wiarygodnych
porównywalnych
informacji na temat stanu środowiska naturalnego w państwach członkowskich.
Informacje Agencji dotyczą:
jakości powietrza
jakości wody
stanu gruntów
fauny i flory
wykorzystanie ziemi oraz bogactw naturalnych
gospodarki odpadami
emisji hałasu
subst. chemicznych grożących środowisku
ochrony obszarów przybrzeżnych i środowiska morskiego
Agencja spełnia ważna role informacyjną w odniesieniu do obywateli UE którzy (na mocy Wspólnotowego prawa) maja zapewniony swobodny dostęp do informacji o środowisku.
Natura 2000 - program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody stale i tych dla których jest to działanie oboczne. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.
KONKURENCYJNOŚĆ
Konkurencyjność w sensie mikroekonomicznym analizuje pozycję danego podmiotu - jego zasoby, możliwości, szanse i potencjał w stosunku do struktury rynku. W takim rozumieniu wyróżniane są dwa podstawowe pojęcia konkurencyjności:
konkurencyjność podstawowa- czynniki które dają przedsiębiorstwu pozycję lidera w branży;
konkurencyjność kluczowa- to czynniki umożliwiające firmie zdobyć trwałą przewagę konkurencyjną na danym rynku (D. Faulkner, C. Bosman, 1996, s.44).
Konkurencyjność jest właściwością przedsiębiorstwa warunkującą możliwość osiągnięcia przez nie przewagi nad podmiotami działającymi w tej samej branży na rynku. Może się ona przejawiać w:
możliwości zaoferowania niższej ceny, wyższej jakości lub innych atrakcyjnych cech produktu bardziej korzystnych od rywali;
umiejętności utrzymania i powiększania udziałów w rynku;
zdolności do podnoszenia wewnętrznej efektywności/sprawności funkcjonowania przedsiębiorstwa;
zdolności do skutecznego realizowania celów na rynku.
W teorii makroekonomii funkcjonuje pojęcie konkurencyjności międzynarodowej, która analizę przenosi do poziomu ponadnarodowego badając i porównując konkurencyjność gospodarek poszczególnych krajów.
Według definicji OECD konkurencyjność międzynarodowa oznacza zdolność firm, przemysłów, regionów, krajów lub ponadnarodowych ugrupowań do sprostania międzynarodowej konkurencyjności oraz do trwałego zapewnienia wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i wysokiego poziomu zatrudnienia. Jest to zdolność gospodarki do osiągania możliwie największych korzyści z uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy. Korzyści te związane są z kształtowaniem się międzynarodowej pozycji konkurencyjnej. Ogólnie można stwierdzić, że konkurencyjność międzynarodowa to zdolność oraz motywacja danej gospodarki do długookresowego rozwoju gospodarczego w warunkach gospodarki otwartej.