Prawo Cywilne


Prawo Cywilne

Źródła prawa cywilnego

Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 r., obowiązujący od 1 stycznia 1965 r. wielokrotnie nowelizowany. Kodeks cywilny dzieli się na cztery księgi, poświęcone kolejno: zagadnieniom ogólnym, własności i innym prawom rzeczowym, zobowiązaniom oraz spadkom. Pozakodeksowymi źródłami są m.in.: Prawo wekslowe, Prawo czekowe, Prawo spółdzielcze, Prawo budowlane itd. Zgodnie z ogólnymi zasadami stosowania prawa przepisy specjalne stosuje się w pierwszej kolejności, zaś kodeks cywilny ma w tej dziedzinie charakter posiłkowy. Oznacza to, że przepisy kodeksu znajdują zastosowanie tylko wówczas, gdy określona sprawa nie została uregulowana w przepisach specjalnych.

Działy

  1. Część ogólna

  2. Prawo rzeczowe

  3. Prawo zobowiązaniowe

  4. Prawo spadkowe

Podmioty prawa cywilnego

Podmioty prawa cywilnego dzielą się na:

Podmiotem prawa cywilnego jest podmiot mający zdolność prawną. Zdolność prawna oznacza, że osoba może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (ma ją człowiek od chwili urodzenia).

Osoby fizyczne

Osobie fizycznej nie można ograniczyć zdolności prawnej.

  1. Zdolność prawna - zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno-prawnych; możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego. Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną. Ma ją również dziecko poczęte, czyli płód ludzki. Zdolność prawna oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność majątkową.

  2. Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych - wywołanie skutków prawnych. O ile zdolność prawna polega na samej możności posiadania praw i obowiązków, o tyle zdolność do czynności prawnych daje prawo do aktywności, stwarza możność samodzielnego dysponowanie swymi uprawnieniami, zaciągania zobowiązań itp. Żeby być właścicielem rzeczy, wystarcza zdolność prawna, ale żeby tę rzecz sprzedać w sposób prawnie ważny i skuteczny w drodze własnego oświadczenia woli, trzeba mieć ponadto zdolność do czynności prawnych.

    1. Pełna zdolność do czynności prawnych - osiąga ją człowiek z chwilą ukończenia 18 lat (ewentualnie dziewczyna po 16 roku życia, która za zgodą sądu zawarła związek małżeński).

    2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Ich czynność prawna co do swej ważności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego (rodzic, opiekun). Bez tej zgody mogą zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego.

    3. Brak zdolności do czynności prawnych - mają osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą oni w sposób ważny i prawnie skuteczny zawierać żadnych umów, robią to za nich przedstawiciele ustawowi. Umowy zawarte przez te osoby, nie pociągające za sobą rażącego pokrzywdzenia tych osób są prawnie ważne, np. kupno chleba.

  3. Ubezwłasnowolnienie - pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu.

    1. Ubezwłasnowolnienie całkowite - wobec osób chorych psychicznie, z niedorozwojem umysłowym lub z innym rodzajem zaburzeń psychicznych (pijaństwo, narkomania), które nie są w stanie kierować swym postępowaniem. Dla nich sąd ustala opiekuna, chyba że są rodzice dysponujący władzą rodzicielską - przedstawiciel ustawowy osoby ubezwłasnowolnionej.

    2. Ubezwłasnowolnienie częściowe - sąd może orzec wobec osób z powyższymi cechami, ale występującymi w mniejszym nasileniu, tak że ubezwłasnowolnienie całkowite nie jest celowe, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu spraw tej osoby. Dla nich sąd ustala kuratora.

  4. Uznanie za zmarłego - Zaginiony może zostać uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył, jednakże jeżeli w chwili uznania za zmarłego ukończył 70 lat, wystarczy upływ 5 lat. Uznanie to nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata. Od tej reguły zachodzą wyjątki dotyczące sytuacji odbiegających od norm np. zaginięcie w czasie podróży morskiej w związku z katastrofą statku.

Osoba prawna

Osoba prawna to konstrukcja prawna, jednostka organizacyjna zrównana pod względem zdolności z osobami fizycznymi. Może być uczestnikiem stosunków cywilnoprawnych. Osoba prawna to jednostka organizacyjna, która ma osobowość prawną (została ona jej przyznana na mocy przepisów prawnych) np. Skarb Państwa. Osobowość prawna danych jednostek wynika z pewnych ustaw, np. fundacje maja osobowość prawną, gdyż wynika to z ustawy o fundacjach, itp.

Cechy charakterystyczne osób prawnych:

  1. Istnieje odrębność finansowa osób, które ją utworzyły od utworzonej osoby prawnej

  2. Ma wszelkie zdolności: sądową, procesową, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych

  3. Osoba prawna działa na zewnątrz poprzez swoje organy

  4. Za swoje zobowiązania cywilnoprawne odpowiada własnym majątkiem.

Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do właściwego rejestru prowadzonego przez sądy:

Krajowy Rejestr Sądowy

Rejestr Przedsiębiorstw

Rejestr Stowarzyszeń, fundacji i związków zawodowych

Nie w wszystkie jednostki organizacyjne uzyskują osobowość prawną w momencie wpisu do rejestru, ale uzyskują ją w innym momencie, np. momencie powstania, np. gminy, powiatu.

Osoba prawna działa przez swoje organy, ściśle z nią związane, np. spółka funkcjonuje dzięki zarządowi, organami są zazwyczaj osoby fizyczne.

Osoby prawnej nie można pozbawić zdolności prawnej. Każda osoba prawna ma pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba prawna ma również zdolność sądową i procesową.

Niektórych jednak czynności prawnych osoba prawna nie może wykonywać, np. tych które nie dotyczą ich działalności, np. bank nie może założyć sklepu mięsnego.

Ułomna osoba prawna

Są to jednostki prawne, którym żaden przepis nie przyznaje osobowości prawnej, ale przyznaje prawo do zaciągania zobowiązania i do nabycia prawa. Ułomna osoba prawna to na przykład spółka handlowa osobowa (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna), spółki kapitałowe w organizacji (akcyjna i z o.o. w organizacji). Do jednostek tych stosuje się te przepisy co do jednostek prawnych. Do ułomnych osób prawnych zalicza się stowarzyszenia zwykłe, wspólnoty mieszkaniowe.

Za zobowiązania ułomnych osób prawnych odpowiedzialność subsydialną podejmują jej członkowie, tzn. jednostka odpowiada swoim majątkiem, ale kiedy okaże się niewypłacalna - odpowiadają jej członkowie.

Osoba prawna

Ułomna osoba prawna

Ma organy

Nie musi mieć organów

Ma osobowość prawną

Nie ma osobowości prawnej

Odpowiada za zobowiązania wyłącznie swoim majątkiem

Odpowiada za zobowiązanie majątkiem, ale odpowiedzialność obejmuje również jej członków

Przedsiębiorstwo

Przedsiębiorstwem może być każdy podmiot prawa prowadzący działalność gospodarczą lub zawodową we własnym imieniu (na gruncie prawa cywilnego) np. rolnik indywidualny lub osoba prowadząca wolny zawód.

W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej znajduje się definicja przedsiębiorstwa (ale tylko w pojęciu działalności gospodarczej). Art. 3 tej ustawy mów do czego się nie stosuje definicji przedsiębiorstwa, czyli do rolników indywidualnych i osób prowadzących działalność agroturystyczną. Na gruncie tej ustawy to, czy osoba wykonuje czy prowadzi działalności gospodarczą nie ma znaczenia.

Działalność gospodarcza

Jest to działalność zarobkowa spełniająca cel osiągnięcia zarobku , np. działalność produkcyjna, handlowa, usługowa. W działalności gospodarczej cel zarobkowy nie jest wyjaśniony.

Cechy działalności gospodarczej:

  1. Działalność zarobkowa - czyli nawet działalność skierowana wyłącznie na zarobek jest nazwana działalnością gospodarczą. Przeciwieństwem jest działalność niegospodarcza; polega na gromadzeniu określonego majątku np. obrazów, na zarządzaniu innymi podmiotami.

  2. Działalność gospodarcza musi być zorganizowana i ciągła

Nawet gdy działalność gospodarcza tego nie wymaga to tak być musi. Nie może być nastawiona na jedną czynność ale na pewne powtarzające się czynności podejmowane na pewien okres czasu, np. handel lodami w okresie letnim. Działalność gospodarcza musi być zorganizowana pod względem formalnym co przejawia się w podejmowaniu pewnych czynności tzw. zewnętrznych czyli wpis do rejestru, nadanie NIP-u. REGON-u. Istnieje też zorganizowanie pod względem materialnym czyli gromadzenie pewnych elementów materialnych i niematerialnych ułatwiających prowadzenie działalności.

Działalność gospodarcza może być działalnością wykonywaną osobiście, gdy przedsiębiorstwami są osoby fizyczne - wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez gminy; gdy przedsiębiorstwem są osoby prawne - wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Przedsiębiorca jednoosobowy - przedsiębiorca będący osobą fizyczna prowadzący indywidualną działalność gospodarczą.

Przedsiębiorca rejestrowy - przedsiębiorstwa nie będące jednocześnie osobą fizyczną.

W rejestrze mogą także figurować podmioty nie będące przedsiębiorstwami np. spółki akcyjne i z o.o., które nie mają statusu przedsiębiorstwa a są zawsze wpisywane do rejestru przedsiębiorstw. Mówi o tym art. 36 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowy.

Ułomne osoby prawne nie prowadzą zazwyczaj działalności gospodarczej, ale mogą. Przykładem może być gmina, która istnieje do użytku publicznego, ale w ramach działalności gospodarczej może tworzyć np. spółki, wynajmować odpłatne lokalne czy prowadzić płatny parking.

Partia polityczna nie może prowadzić żadnej działalności gospodarczej więc nie jest przedsiębiorcą.

Różny może być status osób prowadzących działalność gospodarczą: osoba prawna, ułomna osoba prawna i osoba fizyczna.

Przedsiębiorca w myśli art. 5.1. prawa upadłościowego i naprawczego może ogłosić upadłość.

Upadłości nie mogą ogłosić:

Wspólnik spółki osobowej (np. jawnej) nie jest przedsiębiorcą. Może jednak nim być na drodze majątku, gdy tym wspólnikiem jest osoba prawna lub ułomna osoba prawna, która to z kolei jest przedsiębiorstwem w ramach innej działalności np. 2 spółki kapitałowe tworzą spółkę jawną.

Konsument

Według art. 22.1 KC je to każda osoba fizyczna dokonująca czynności prawnych z przedsiębiorstwem nie związanych bezpośrednio z prowadzeniem działalności gospodarczej lub zawodowej przez tę osobę (konsument zawiera, zmienia, zrywa umowy w stosunku do przedsiębiorcy) Powyższa definicja związana jest z sytuacją gdy osoba fizyczna prowadzi przedsiębiorstwo (jest przedsiębiorcą).

Konsumentem jest tylko osoba fizyczna.

Przykład: Jeżeli np. właściciel przedsiębiorstwa budowlanego kupuje dla swoich potrzeb TV to jest konsumentem. Nie jest nim jednak gdy kupuje TV dla firmy.

Art. 385 i+23 pkt KC zawierają niedozwolone klauzule konsumenckie dotyczące zawierania umów z konsumentem (umowy na korzyść konsumenta).

Stosunki miedzy przedsiębiorcami są uregulowane w Kodeksie Cywilnym (dotyczą zwłaszcza zawierania umów).

Firma

W myśl art. 43 KC przedsiębiorca występuje pod określoną firmą. Firma to oznaczenie przedsiębiorcy pod którym on występuje w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.

W każdej firmie wyróżnia się 3 elementy:

Rdzeń

Korpus

Dodatek dobrowolny

Firma osoby fizycznej jest nazwana tzw. firmą minimum bo składa się tylko z rdzenia czyli tejże osoby fizycznej. Forma osoby prawnej czy ułomnej osoby prawnej składa się z rdzenia lub korpusu - dodatków.

Firmy dzielą się na:

  1. Osobowe - zawierając imię, nazwisko lub nazwę firmy

  2. Rzeczowe - zawierają opis (określenie) prowadzonej działalności w formie rzeczownika lub grup wyrazów

  3. Fantazyjne - nie są z niczym związane

  4. Kombinowane - osobowo-rzeczowe firmy

Firma nie może być cyfrą, ale może składać się z cyfry i nazwy, np. spółka „Toruń 2000”. Może być jedynie cyfrą określoną słownie, np. „Cztery”. Firma może składać się z kilki liter, np. „ABC”.

W myśl art. 43.4 KC firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to wprowadzenia pseudonimu lub innego dobrowolnie wybranego określenia dotyczącego przedmiotu działalności, czyli rodzaju działalności czy miejsca, w którym działa.

Firmą osoby prawnej jest jej nazwa (art. 44.5 KC). W nazwie musi być określenie formy prawnej firmy, aby każdy wiedział jaka jest jej forma; ponadto także rodzaj działalności lub siedzibę, np. w spółdzielni przy nazwie musi być słowo „spółdzielcza”. Oczywiście nazwa firmy osoby prawnej może dodatkowo składać się z innych informacji. Firma osoby prawnej może zawierać imię i nazwisko (pseudonim) osoby fizycznej jeżeli ukazany jest jej związek z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie tych danych wymaga podpisu tej osoby, a w razie jej śmierci podpisów małżonka i dzieci. Firma osoby ułomnej fizycznie wygląda podobnie.

Art. 29. KSH dotyczy spółek kapitałowych i nazwisk współwłaścicieli jako osób fizycznych. Nie ma przepisów, które mówią, że w nazwie przedsiębiorstwa handlowego musi istnieć „przedsiębiorstwo handlowe”. Nie ma przepisów, które mówią jak ma być tworzona spółdzielnia. KSH zawiera najszersze informacje dotyczące tworzenia się firm spółek, nie ma jednak dokładnych regulacji dotyczących przedsiębiorstw państwowych i spółdzielni.

Firma spółki jawnej

Art. 24 KSH. Musi znaleźć się co najmniej jedno nazwisko osoby fizycznej (nazwa w przypadku osoby prawnej i ułomnej osoby prawnej) i dodatek „spółka jawna” (sp. j) jako dodatek obowiązkowy.

Firma minimum - korpus +dodatek obowiązkowy

Można też dodać rodzaj działalności, siedzibę jako dodatki nieobowiązkowe.

Firma spółki osobowej

Musi znaleźć się nazwisko przynajmniej jednego wspólnika. Korpusem jest nazwisko wspólnika.

Firma spółki partnerskiej

Art. 90 KSH. Musi znaleźć się nazwisko co najmniej jednego partnera (osoba fizyczna), dodatek wskazujący na ten rodzaj spółki (np. partner, partnerzy, spółka partnerska)/ Jest to minimum firmy. Musi być także (jako minimum) dodatek wskazujący na rodzaj wolnego zawodu wykorzystywanego w spółce, np. „Kowalski partner adwokat” + dodatki osobowe.

Maksimum to wszystkie nazwiska + do każdego dodatek + „sp.p” + nazwa wolnego zawodu.

Firma spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej

Są tu 2 rodzaje wspólników: komplementariusze, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczeń i komandytariusze.

Gdy komplementariusze są osobami fizycznymi to firma składa się z nazwiska co najmniej jednego komplementariusza + dodatku oznaczającego „sp. komandytowa” (jest to minimum). Maksimum to wszystkie nazwiska wszystkich + dodatek „sp. komandytowa” („sp. komandytowo-akcyjna”).

Gdy komplementariusze są osobami prawnymi to jeżeli choć jeden z nich jest osobą prawną to jego nazwa w pełnym brzmieniu w skład firmy + dodatek „spółka komandytowa” („sp. komandytowo-akcyjna”) w pełnym brzmieniu.

W spółce komandytowo-akcyjnej w miejsce komandytariuszy są akcjonariusze, którzy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Nazwiska oraz nazwy komandytariuszy czy akcjonariuszy nie mogą się znaleźć w firmie tej spółki (odpowiednio komandytowej czy komandytowo-akcyjnej). Jeżeli jednak zostaną wprowadzone to odpowiadają oni za zobowiązania spółki tak jak komplementariusze (art. 104 i 127 KSH).

Firma spółki kapitałowej

W przepisach są określone tylko dodatki obowiązujące czyli określenie „sp. z o.o.” lub „S.A.” lub pełne nazwy tych dodatków.

Są to jedyne spółki, w firmach których ustawodawca nie określił rdzenia spółki. Może to być, zatem jeden wyraz, wyrażenie, grupa wyrazów lub forma opisowa. Nie ma potrzeby oznaczenia nazwisk osób fizycznych.

Co do przedsiębiorstw to nie ma jasnych reguł ale wszystko musi być zgodne z prawem. Art. 43.5.4. KC mówi o skrótach: przedsiębiorcy mogą skrót rejestrować lub używać go zamiast pełnej nazwy pomimo tego, że w rejestrze jest pełna nazwa. W żadnym wypadku nie pomijamy wyrazów. W świetle ustawy o języku polskim nazwa firmy to nazwa własna i można ją zbudować w języku obcym. Dodatki obowiązkowe muszą być jednak po polsku. Rejestry przedsiębiorstw są skomputeryzowane więc należy uważać nadając firmie nazwę w języku martwym (np. łacinie) czy egzotycznym (np. japońskim) bo znaków tych języków nie ma w komputerze.

Zasady prawa firmowego

  1. Prawdziwość - firma nie może wprowadzać w błąd, co do osoby, przedmiotu, działalności, miejsca działalności oraz źródeł zaopatrzenia.

  2. Jedność - każdy przedsiębiorca ma jedną firmę

  3. Wyłączność - (art. 43.3.1. KC) firma przedsiębiorcy powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych działających na tym samym rynki i prowadzących podobną działalność.

  4. Ciągłość - (art. 43.7 i 43.8 KC) pomimo określonych zmian przedsiębiorca może prowadzić firmę pod tą sama nazwą

  5. Jawność - (art. 43.22 KC) firma jest ujawniona

Rzeczy

Rzecz często jest przedmiotem obrotu cywilno-prawnego, rzeczy można przywłaszczyć lub przejąć prawa do ich posiadania. Rzeczy to przedmioty materialne, wyodrębnione w przyrodzie elementy (powstałe w sposób naturalny lub sztuczny). Rzeczami wyłączonymi z obrotu są np. zwłoki ludzkie czy części ludzkiego ciała - obowiązuje zakaz ich handlu. Kwestia zwierząt: nie mogą być one traktowane w sposób podmiotowy, ale można je kupić, sprzedawać więc w świetle prawa cywilnego są rzeczami jak niegdyś niewolnicy.

Rzeczy dzielą się na:

  1. Ruchomości

  2. Nieruchomości

    1. Gruntowe - określona cześć powierzchni ziemi stanowiąca odrębną własność art. 46.1 KC

    2. Budynkowe - budynki trwale związane z gruntem, gdy jest odrębną od gruntu własnością jakiś budynek wtedy będzie on nieruchomością odrębną. Art. 191 KC

    3. Lokalowe - część budynku trwale związane z gruntem. Wszystko co się wybuduje na nieruchomości gruntowej jest własnością właściciela tej nieruchomości.

Rzeczy ogólnie dzielimy co do:

  1. Gatunku - dadzą się zmierzyć, zważyć, wyliczyć, np. zboże, mleko, samochody, maszyny

  2. Tożsamości - rzeczy jedyne w swoim rodzaju, mające swoje indywidualne piętno, może być ich więcej ale są indywidualne wyróżnione, np. obraz, książka z autografem

  3. Rzeczy przyszłe - rzeczy nie istniejące w teraźniejszym czasie, np. pies, którego chcemy kupić, ale na razie jest dopiero poczęty.

Czy rzeczy nowe, produkowane seryjnie z numerami seryjnymi są to rzeczy oznaczone co do gatunku czy tożsamości?

Rzeczy te są oznaczone co do gatunku, pomimo iż mają inne numery seryjne. Gdy kupujemy samochód od sprzedawcy to będzie to rzecz oznaczona co do gatunku, ale samochód używany kupiony co do tożsamości, ponieważ nosi piętno nowego właściciela.

Części składowe rzeczy: w myśl art. 47.2 KC wszystko to, co nie może być odłączone od rzeczy bez uszczerbku dla rzeczy głównej (coś, bez czego rzecz główna nie może funkcjonować, np. samochód nie może funkcjonować bez kierownicy czy opony).

Części składowe nieruchomości to prawa związane z jej własnością, np. część składowa gruntu to także rośliny i drzewa od chwili zasiania czy tez budynek. Ale jeżeli rozbierzemy budynek to cegły częścią składową już nie są.

Przynależności to rzeczy ruchome, które są potrzebne do funkcjonowania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, np. koło zapasowe do samochodu czy narzędzia samochodowe. Gdy sprzedajemy rzecz główną to ze wszystkimi przynależnościami, ale jeżeli nie chcemy to musimy to zaznaczyć w umowie sprzedaży.

Pożytki naturalne rzeczy - to płody i inne odłączone od niej części składowe.

Pożytki cywilne rzeczy - dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

Przedsiębiorstwo

W znaczeniu podmiotowym to zorganizowany zespół czynników materialnych i niematerialnych, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo jest rzeczą swego rodzaju, może być przedmiotem czynności cywilnoprawnych, np. można je zbyć, wydzierżawić, narzucić ograniczone prawa majątkowe itp. Przedsiębiorstwo można sprzedać bo stanowi pewną całość (zorganizowany zespół czynników) ale nie jest czymś stałym, bo następuje zastąpienie jednych czynników innymi. Gdyby nie powyższe zdanie przedsiębiorstwo jako całości nie można byłoby sprzedać a jedynie składowe jego elementów, których może być bardzo wiele. Elementem przedsiębiorstwa jest np. nazwa, środki finansowe, więc to wszystko nadaje się do sprzedaży w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa.

Nabycie przedsiębiorstwa

Następuje wówczas, gdy nabywca może prowadzić to przedsiębiorstwo. Nabywca odpowiada za zobowiązania nabytego przedsiębiorstwa (do wartości tego przedsiębiorstwa). Sprzedając przedsiębiorstwo możemy wyłączyć pewne jego elementy, ale nie mogą być to elementy podstawowe, bez których nie mogłoby ono funkcjonować, np. gdy przedsiębiorstwo jest torem wyścigowym i nieruchomość na którym ono się mieści jest elementem podstawowym.

Osoba wykonująca wolny zawód nie może założyć przedsiębiorstw w sposób przedmiotowy. Wyjątek będzie wówczas, gdy ten zorganizowany system wyodrębnia się na tyle od właściciela, że usuwa go w cień, mówiąc z punktu widzenia klienteli nie będzie miało znaczenia kto jest właścicielem tego przedsiębiorstwa.

Czynności prawne i oświadczenia woli

Art. 60 KC wyodrębnia czynności prawne i oświadczenia woli. Nie ma konkretnej definicji opisującej czynność prawną ale jest szereg przepisów dotyczących tychże czynności. Czynności prawne to stan, w którym osoba składa co najmniej jedno oświadczenie woli aby powstał (ustał, zmieniał się) stosunek prawny. Oświadczenie woli to sytuacja w której dana osoba składa określone oświadczenie w celu wywołania skutków prawnych.

Czynność prawna jest pojęciem szerszym niż oświadczenie woli art. 56 KC.

Podział czynności prawnych:

  1. Majątkowe i niemajątkowe

  2. Rozporządzające i zobowiązujące

    1. Rozporządzające - zawiązujące do przeniesienia jakiegoś prawa

    2. Zobowiązujące - zobowiązanie strony do konkretnego świadczenia w przyszłości

  3. Abstrakcyjne i przyczynowe

  4. Dwustronne i jednostronne

    1. Dwustronne - wiązane umowami

    2. Jednostronne - np. testament, wypowiedzenie umowy

Oświadczanie woli - jeżeli nie ma przepisu, który określa wymagania formalne to oświadczenie woli może być złożone w dowolny sposób np. pisemny. Oświadczenie woli składane jest do ogółu lub osobiście do konkretnej osoby (art. 543 KC), ale musi być prawdziwe i na tyle wyraźne by w drodze wykładni można ustalić jego treść.

Oświadczenie woli może być złożone w dowolny sposób:

  1. Słownie (najczęściej)

  2. Pisemnie

  3. Poprzez określony gest np. na aukcjach

  4. Poprzez czynność faktyczną, np. towar niezamówiony i niewyszczególniony na fakturze

  5. Milczeniem - nie obowiązuje to jednak na gruncie prawa cywilnego ale w określonych sytuacjach.

W 2001 r. weszła w życie ustawa „O podpisie elektronicznym” w której wynika, że oświadczenie woli może być złożone w formie elektronicznej, co może przyjmować różną formę, np. oferty przez e-mail, negocjacje w postaci elektronicznej (Internet). Art. 60 na podstawie ustawy z dnia 18.09.2001 r.

Co do zasady nie wymaga się by oświadczenie woli miało określoną formę. Jeżeli składamy oświadczenie woli konkretnej osobie to art. 61 KC obowiązuje tu tzw. teoria doręczenia, a możliwością zapoznania się, tzn. oświadczenie woli jest złożone z chwilą, kiedy adresat otrzymał je w taki sposób by mógł zapoznać się z jego treścią. Art. 61.2 KC mówi o tym, że oświadczenie woli w postaci elektronicznej ma miejsce z chwilą zarejestrowania go przez komputer (serwer) tak by adresat oświadczenia woli mógł zapoznać się z jego treścią. Problem jest wówczas, gdy serwer lub komputer są uszkodzone.

Złożenie komuś oświadczenia woli wywołuje określony skutek prawny z momentem jego złożenia. Raz wypowiedziane oświadczenie woli obowiązuje. Wyjątek jest wówczas, gdy odwołanie oświadczenia woli zostało cofnięte z chwilą wypowiadania lub przed, np. pocztą wysyłamy ofertę i zanim ono dotrze do adresata dzwonimy i odwołujemy ją.

Gdy oświadczenie woli kierowane jest do ogółu np. wystawiamy rzecz do ogólnej sprzedaży po określonej cenie to wówczas rzeczy możemy zabrać lub zmienić ceny. Takie oświadczenie woli można odwołać.

Oświadczenie woli jest podstawowym elementem czynności prawnej.

Czynności prawne mogą być wadliwe, powodują wówczas skutek prawny - bezwzględną nieważność czynności prawnych, czyli, że czynność prawna jest od początku nieważna (sprzeczna z ustawą); w związku z tym jest nieważna art. 58 KC. Nieważnością może być też dotknięta część czynności prawnych, tzn. że pozostała część pozostaje w mocy prawnej.

Przykłady:

  1. Gdy osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych dokona jakiejś czynności to taka czynność będzie bezwzględnie nieważna

  2. Art. 118 KC jako przykład czynności bezwzględnej nieważnej

Każdy ma prawo domagać się od sądu uznania nieważności czynności prawnej.

Nieważność względna oznacza, że czynność, która jest ważna w wyniku określonych zdarzeń może być nieważna np. oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu (art. 88 KC) lub groźby/ Musi być wtedy złożone oświadczenie woli uchylające np. uchwały spółki, które przez sąd są unieważnione w wyniku zaskarżenia tej uchwały jako sprzecznej ze statutem.

Bezskuteczność czynności prawnych:

  1. Zawieszona - oznacza, że czynność prawna nie jest nieważna ani ważna. Będzie ważna gdy osoba trzecia złoży stosowne oświadczenie, jeżeli nie złoży - czynność będzie nieważna (inaczej - potrzebna jest zgoda osoby trzeciej) art. 63 KC. Gdy zawarta czynność prawna jest bez zgody osób trzecich jest tzw. czynnością niezupełną, kulejącą.

  2. Względna - oznacza, że czynność prawna jest skuteczna według pewnych osób a nieskuteczna według osób pozostałych art. 59 KC

Wykładnia oświadczeń woli

Art. 64 i 65 KC odnosi się do wyjątkowej sytuacji w której sądy wydają uprawomocnienie umowy. Dotyczy to sytuacji gdy wyrok sądu czasem zastępuje oświadczenie woli drugiej strony, a ta się uchyla od zawarcia umowy, np. Gdy istnieje obowiązek złożenia oświadczenia woli przy roszczenia w umowie przedwstępnej, aukcji, utargu.

Wola danej osoby może być wyrażona w dowolny sposób poza sytuacjami, gdy ustawodawca dla dokonania konkretnych czynności wymaga określonej formy oświadczenia woli (IV księga, rozdział III). Zazwyczaj ustawodawca wymaga formy pisemnej:

  1. Zwykłej

  2. Aktu notarialnego

  3. Z datą pewną - pełną

  4. Z podpisami poświadczonymi urzędowo lub notarialnie

Są też formy: ustne, za pomocą faksów, poczty internetowej itp.

Przykłady:

Art. 860.2 KC mówi, że umowa sp. cywilnej musi być sporządzona pisemne (forma pisemna zwykła).

Art. 648 KC dotyczący umowy o roboty budowlane (forma pisemna zwykła).

Art. 158 KC o przeniesieniu praw własności nieruchomości (akt notarialny).

Każda umowa dotycząca nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego.

Istnieją przepisy określające skutki niezachowania odpowiedniej formy czynności prawnych:

  1. Forma dla celów dowodowych

Art. 73.1 KC, art. 23 KSH, art 709.2

  1. Pod rygorem nieważności

Art. 741 KC

  1. Gdy forma pisemna zwykła nie jest pod rygorem nieważności

    1. Zgoda obu stron

    2. Początek dowodu na piśmie

    3. Wniosek konsumenta w sporze z przedsiębiorstwem

Jeżeli nie ma wymogów pod rygorem nieważności to czynność ta nie jest unieważniona. W momencie kiedy nie ma formy pisemnej to nie możemy udowodnić naszych racji.

Wszędzie tam, gdzie jest wymóg formy szczególnej i nie jest ona zachowana to czynność ta jest nieważna, np. art. 74 KC przykład wymogu formy szczególnej.

Każda forma wyższa spełnia wymogi formy niższej (zachowanie formy surowszej w zachowaniu formy czynności prawnej niż wymagana prawem spełnia warunki ważności czynności pierwotnej, np. art. 660 KC - umowa wynajmu nieruchomości (forma pisemna, dla celów dowodowych, ale…) art. 678 KC dotyczy sytuacji gdy w rachubę wchodzi forma z datą pełną to ma ona znaczenie w momencie nabycia rzeczy (nie pociąga za sobą skutków w formie nieważności).

Zachowanie określonej formy ma znaczenie dla wywołania określony skutków prawa.

Jeżeli strony przewidują w umowie określoną formę to musi ona taką posiadać.

Z różnych względów językowych nasuwają się wątpliwości dotyczące oświadczenia woli. Art. 65.2 KC nasuwa ogólne reguły interpretacyjne; oświadczenie woli mogą być złożone na piśmie i ustnie i to bardziej komplikuje wykładnię oświadczenia woli niż przepisy prawa. Powyższy przepis jest lakoniczny - zawiera kierunkowe dyrektywny interpretacji oświadczenia woli. Obok powyższego artykułu są też konkretne normy interpretacyjne w sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie na mocy wykładni określić sensu oświadczenia woli, np. ogłoszenie, w razie wątpliwości poczytuje się za zaproszenie do zawarcia umowy, wskazujemy więc sens, jaki wskazał ustawodawca (art. 81 KC).

Wykładnia oświadczenia woli polega na określeniu rzeczywistego sensu oświadczenia woli. Art. 65 KC ma tu znaczenie ogólne.

Biorąc pod uwagę:

  1. Wolę (intencję) osoby dokonującej czynności prawnej

  2. Zaufanie, jakim to oświadczenie woli darzy adresat

To wykładnię oświadczenia woli dzielimy na subiektywną (dot. 1; określa się rzeczywisty sens oświadczenia woli) i normatywną (dot. 2; akceptuje punkt widzenia adresata i odbiorcy oświadczenia woli). Jest także inny rodzaj wykładni: kombinowana (1 i 2).

Art. 65 KC stoi na wykładni kombinowanej. Stosowanie kombinowanej wykładni prawa pomiędzy żyjącymi ustala się fazowo i tak:

I faza - oznacza, że uznaje się na wiążący sens oświadczenia woli w jakim składający i przyjmujący ją przyjmują. Inaczej stosuje się subiektywną wykładnię (art. 65.2 KC mówi o umowach ale rozszerzamy go na inne oświadczenia woli).

II faza - stosuje się ją, gdy strony inaczej rozumieją sens oświadczenia woli. Wówczas powstaje problem i odnosimy się do normatywnej wykładni (obiektywnej). Ma to na celu ochronę odbiorcy oświadczenia woli. Decyduje tu normatywno-obiektywny odbiór oświadczenia woli, czyli jak przy rozumieniu pewnych wyrażeń odbiorca mógł i zrozumiał oświadczenie woli przez nadawcę. Zgodnie z kombinowaną wykładnią mamy do czynienia z rzeczywistą wolą stron.

Gdy oświadczenie woli sporządzone jest w formie pisemnej to sens ustala się na podstawie brzmienia dokumentu i będzie o tym decydować wykładnia gramatyczna, biorąc pod uwagę kontekst i związki myślowe między stronami, np. zrozumienie definicji zwłoka, upust, opóźnienie itp. Tekst może być jasny, czytelny, ale chodzi tu o fakt, że w świetle pewnych ustaleń może być on nie być jasny, np. dowody składane przez świadków.

Zasadniczo wykładni poddaje się sam tekst (np. umowy) ale ważne jest przeprowadzenie dowodów, przesłuchań stron, itp. Sięga się więc do okoliczności towarzyszących oświadczeniu woli.

Gdy sąd rozstrzyga spór między stronami nie może ograniczyć się jedynie do np. tekstu umowy i oświadczenia woli ale także i celu umowy (odniesienie do tego celu). Być może charakter umowy może nie być jasny i strony mogą nie wiedzieć o co chodzi nawzajem każdej z nich.

Proces wykładni oświadczenia woli jest żmudny, czasochłonny, trudny i złożony. Jednak problem ten jest istotny i trochę podobny do procesu wykładni prawa.

Gdy nie możemy określić woli stron to w myśl art. 71 KC oświadczenie woli rozumiemy tak, jak powinien zrozumieć go ustawodawca.

PRAWO

OŚWIADCZENIE WOLI

Jest bardzo precyzyjne, zawsze na piśmie w postaci aktów prawnych, wiadomo więc jak myślał ustawodawca i czym się kierował.

Różny język i formy składania oświadczeń, co do teksów to często są niezrozumiałe czy niejednoznaczne.

Zawieranie umów

Sposoby zawierania umów wg KC:

  1. System ofertowy - są to umowy prostsze, zawierane w codziennych warunkach życia codziennego

  2. Negocjacje (rokowania) - dotyczą bardziej skomplikowanych umów

  3. Aukcje, przetargi

System ofertowy - oferta to oświadczenie woli zawarte na poważnie, nie pod przymusem, musi być jawne i musi istnieć możliwość dokonania wykładni oświadczenia woli (art. 66.1 KC). Po złożeniu oferty od razu dochodzi do dokonania czynności prawnej (oświadczenie woli) np. w sklepie, kiosku, itp. Oferta zawiera istotne postanowienia umowy (warunki, elementy).

UMOWY

NAZWANE

NIENAZWANE

Umowy określone przepisami prawa (KC i przepisy pozakodeksowe); są wyraźnie nazwane lub uregulowane (księga III KC)

Umowy w praktyce dokonywane ale nie uregulowane przepisami prawa, np. sponsoring, franszyza. Gdy są często zawierane to ustawodawca je nazywa i reguluje np. umowę leasingu.

Istotne postanowienia umów nazwanych to postanowienia przedmiotowo istotne. Muszą być one określone obowiązkowo w każdej umowie i ustawodawca je określa np. umowa sprzedaży - te elementy to strony, przedmiot, cena (art. 535 KC). Bez nich umowa nie może zostać zawarta. Inne art. 605 KC - umowa o dostawy, art. 627 KC - umowa o dzieło, art. 647 KC - umowa o roboty budowlane. Obok tych postanowień są także postanowienia podmiotowo istotne i elementy nieistotne, czyli takie, które mogą, ale nie musze być zawarte w umowie bo i tak wynikają z przepisów prawa, np. miejsce spełnienia umowy.

ISTOSTNE POSTANOWIENIA UMOWY OFERTY

UMOWA NAZWANA

UMOWA NIENAZWANA

Postanowienia przedmiotowo-istotne

Istotne postanowienia umów nienazwanych (w konkretnym przypadku umowny nienazwanej)

Oferta może być złożona na piśmie, w formie ustnej lub poprzez pewien gest czy czynności faktyczne (wykonawcze). Może być skierowana do ogółu (art. 543 KC) lub do konkretnej osoby (art. 66.1 KC).

Z chwilą złożenia oferty ten kto ją złożył związany jest do momentu wyświadczenia oferty. Odbiorca może ją (przyjąć, odrzucić, zmienić). Wyjątek to oferta odwoływalna zawieszona między przedsiębiorstwami przed zawarciem umowy i przed przyjęciem oferty przez odbiorcę (art. 66.1.2 KC).

Możemy mieć też do czynienia z tzw. ofertą terminową, która wiąże nadawcę tylko przez określony w umowie termin, np. 30 dni. Adresat oferty odpowiada w terminie określonym w ofercie.

Art. 66.2 KC mówi o sytuacji gdy oferta nie określa terminu jej wykonania. Może być wówczas złożona w obecności drugiej strony lub za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość czyli np. telefon, falę radiową, telewizyjną, Internet (te środki wykluczają obecność osób trzecich i pozwalają na bezpośredni kontakt). W tej sytuacji, gdy oferta nie zostanie niezwłocznie przyjęta - przestaje obowiązywać.

Obok powyższych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość istnieją także: internetowa poczta, listy zwykłe, sms-y, faksy. Nie są to jednak środki porozumiewania się bezpośredniego.

Gdy za pomocą tych środków oferent złoży ofertę to musi brać pod uwagę czas dotarcia oferty, czas potrzebny na zapoznanie się z nią i odesłanie odpowiedzi bez uzasadnionej zwłoki, np. dla listów zwykłych ten termin to 2 tygodnie. Tak więc należy brać pod uwagę termin obiektywny różny dla różnych sposobów przesyłania oferty.

Oferent otrzymując odpowiedź pozytywną będzie związany ofertą. Art. 67 KC zaznacza, że gdy odpowiedź przyjdzie po terminie (pozytywna) to też będzie obowiązywać (liczy się data wysłania odpowiedzi). Wyjątek będzie wówczas, gdy oferent niezwłocznie zawiadomi adresata, że zwłoka uniemożliwia zawarcie oferty.

Oferta złożona w postaci elektronicznej (przez Internet) wiąże składającego, gdy druga strona niezwłocznie potwierdzi jej przyjęcie (art. 66.1-4 KC). Przedsiębiorca składający ofertę w sposób elektroniczny jest obowiązany w sposób jawny określić skutki prawne zawarcia umowy, języki umowy, kodeksy etyczne zawarcia umowy, metody techniczne.

Adresat oferty może:

  1. Ofertę odrzucić, inaczej nie wyrazić zgody na zawarcie umowy

  2. Przyjąć ofertę w treści zaproponowanej przez składającego

  3. Milczeć - jeżeli adresat oferty milczy to milczenie może stanowić oświadczenie woli o nieprzyjęciu umowy. Istnieją jednak 2 wyjątki:

    1. Art. 68.2 KC - kiedy milczenie może być jednoznaczne z przyjęciem umowy; kiedy dwa przedsiębiorstwa stale ze sobą współpracują to złożenie oferty przez jedno z nich i brak niezwłocznej odpowiedzi przez drugie jest równoznaczne z zawarciem umowy. Stosowane tylko w szczególnych okolicznościach.

    2. Art. 810.1 KC w praktyce jednak nie ma żadnego znaczenia

    3. Teoretycznie obie strony mogą ustalić między sobą, że milczenie oznacza przyjęcie oferty.

  4. Przyjąć ofertę z zastrzeżeniem zmian w ofercie lub uzupełnieniem poszczególnych postanowień w treści. Art. 68 KC zawiera zasadę lustrzanego odbicia. Gdy adresat zastrzega zmiany to jest to kontroferta i w tej sytuacji role się odwracają: adresat jest oferentem, oferent adresatem. Art. 68.1 KC dotyczy tylko stosunków między przedsiębiorstwami. Przyjęcie oferty następuje z zastrzeżeniem zmian ale nie zmieniających istotnie treści oferty, jej postanowień (np. w umowie sprzedaży istotną treścią oferty jest cena, ilość, jakość, odpowiedzialność). Przepisu tego nie stosuje się gdy w treści określone jest „bez zastrzeżeń” - oferent od razu nie określił zastrzeżeń. Zmiany nie wpływające istotnie na treść oferty to zmiany redakcyjne (to samo ale odmiennie akredytacje), postanowienia które i tak wejdą w rachubę, czyli adresat oferty wprowadzi zmiany dotyczące odsetek, miejsca wykonania, terminu zapłaty, tą zmianą będą też korzystne postanowienia adresata.

Oświadczenie o przyjęciu oferty może być złożone:

Słownie

Poprzez wypowiedzenia zdania

W sposób pisemny

Gestem

Milcząc

Poprzez wykonanie konkretnych, faktycznych czynności prawnych (np. płacą za towar wyrażamy zgodę)

Pomiędzy zawarciem umowy a jej wykonaniem powinien być jakiś okres przejściowy. Art. 69 KC odnosi się do sytuacji, kiedy w umowach prostych, oferent chce by adresat od razy wykonał umowę. Jest ona wówczas zawarta w momencie wykonanie jej przez drugą stronę w terminie wiążącym ofertę i zgodnie z treścią umowy.

Przykład: art. 543 KC - wystawienie towaru na widok publiczny wraz z ceną to oferta sprzedaży. Gdy ten towar kupujemy to jest to równoznaczne z zawarciem umowy, bez żadnych formalności. Co do miejsca wystawienia towaru: nie jest to magazyn, zaplecze czy organizowany pokaz mody bez jednoczesnej sprzedaży. Jednak gdy jest to oferta biura podróży z wykazem miejsca do odwiedzenia czy wywieszka na szybie samochodu dotycząca sprzedaży to nie będzie to oferta sprzedaży ale jedynie zaproszenie do sprzedaży. To sprzedawca decyduje o tym czy jest to oferta czy zaproszenie do sprzedaży. Ofertą zawarcia umowy będą automaty z napojami, różnego rodzaju bilety.

W razie wątpliwości co do:

Złożenia oferty i zawarcia umowy - gdy osoba składa innej, konkretnej osobie ofertę, to do umowy między stronami dochodzi wówczas, gdy adresat ofertę przyjmuje, lub gdy odpowiedź nie jest konieczna lecz natychmiastowe jej wykonanie.

Miejsca zawarcia umowy - art. 70.2 KC

Zawieranie umów w systemie ofertowym jest najczęściej spotykanym w życiu codziennym i najprostszym sposobem zawierania umów.

Art. 71 KC o ogłoszeniu, reklamach, cennikach itp. Czyli artykuł ten odnosi się do zaproszenia do zawarcia umowy (złożenia oferty). Np. „Oferujemy do ciągłej sprzedaży…” to nie oferta lecz zaproszenie do zawarcia umowy bo tutaj wchodzi w rachubę powyższy artykuł. Takim zaproszeniem będzie też „skupię każdą ilość…” bo nigdy nie wiadomo, czy nadawca będzie w stanie naprawdę każdą ilość kupić. Inny przykład „bez zobowiązań” bezwzględnie neguje ofertę.

Negocjacje

Art. 72 KC. System negocjacji wywodzi się z targu - pobiera się informacje i składa oświadczenia ale nie woli. W trakcie negocjacji nie składa się wiążących oświadczeń woli, są one składane na koniec wszystkich postanowień w toku negocjacji - art. 72.1 KC. Ten przepis jest swoistą regułą interpretacyjną i wchodzi w rachubę tylko w sytuacji niezgodności, bo np. gdy strony postanowią coś ale nie uzgodnią szczegółów a umowę będą traktować jako zawartą to zawarta ona będzie. W stosunkach nieprofesjonalnych mamy do czynienia z zanikiem negocjacji. Dziś tylko używamy słowa „targowisko” jako pozostałości po targu (tam dziś są już tylko oferty w świetle art. 543 KC).

W stosunkach między przedsiębiorstwami, gdy mamy do czynienia ze skomplikowanymi umowami (np. o roboty budowlane) to ich zawarcie następuje w oparciu o system rokowań, np. nie tylko następuje ustalenie kto, co i za ile zrobi, ale poszczególne etapy, ilu podwykonawców, termin oddania obiektów. Umowy te są sporządzane na piśmie jako potwierdzenie rokowań.

Podsumowując: przepisy o negocjacjach wyrażają zasadę zgodną z art. 72.1 KC.

Odpowiedzialność osoby, która rozpoczęła lub prowadziła rokowania z naruszeniem dobrych obyczajów. Owe naruszenie jest pojęciem szerokim, klauzulą generalną, silny nacisk kładzie się tu na zasady współżycia społecznego, o dobre obyczaje. Przykładem może być to, że prowadząc rokowania strona nie ma zamiaru zawrzeć umowy.

Naruszenie dobrych obyczajów jest trudne do udowodnienia. Ale np. gdy ktoś daje ogłoszenie o sprzedaży danej rzeczy ale nie posiada jej to sprawa jest jasna. Szkodą może tu być nie tylko koszt, jaki poniósł zainteresowany (np. koszt dojazdu, poczynionych już kroków) ale też i rezygnacja z innego kontaktu (strata w wyniku jego niezawarcia. Odpowiedzialność tej osoby, to odpowiedzialność za winę przy kontraktowaniu w myśl art. 72.2 KC.

Naruszenie dobrych obyczajów obejmuje:

Gdy strona liczy na zawarcie umowy a druga nie zawiera jej to nie mamy tu do czynienia z odpowiedzialnością kontraktową, bo do niczego miedzy stronami nie doszło. Jest to odpowiedzialność deliktowa czynów niedozwolonych. Kiedy w trakcie negocjacji strona udostępniła informację z zastrzeżeniem poufności to dotyczy to przepisu, np. art. 104 KC.

W trakcie negocjacji można zastrzec poufności pewnych informacji. Dotyczy to zwłaszcza tajemnic przedsiębiorstwa a odnosi się do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Gdy jest to zastrzeżenie i ten, kto je naruszy ujawniając zastrzeżoną informacje to ponosi odpowiedzialność w postaci naprawienia wyrządzonej szkody lub wydania korzyści jakich ta strona otrzymała ujawniając osobom trzecim daną informację.

Kiedy umowa wymaga formy aktu notarialnego to wszystkie punkty umowy mogą być sformułowane dopóki umowa nie będzie sporządzona jako akt notarialny, w świetle prawa nie jest jeszcze zawarta (obie strony osobiście spisują akt u notariusza).

List intencyjny

Instytucja listu intencyjnego - jest nieuregulowana prawnie ale może przybierać różne formy. Jest to element zawierania umów.

Może stanowić ofertę zawarcia umowy ale typowy list intencyjny wyraża intencję osoby składającej intencję w formie pisemnej lub za pośrednictwem osoby trzeciej. Najczęściej wystosowany jest w toku rokowań i często wymienia punkty do uzgodnienia. Druga strona, przyjmując ten list, jeszcze umowy nie zawiera, lecz jego odwołanie przez osobę, która go składała narusza dobre obyczaje.

List ten zastrzega poufne informacje i należy tego przestrzegać.

List intencyjny to może być też umowa. Dzisiejsze umowy są coraz bardziej skomplikowane i mogą być oparte o inną nienazwaną umowę dotyczącą procesu zawierania danej umowy, czyli np. umowę o negocjację. Niniejsza umowa dotyczy tego, kto będzie uczestniczył w umowie, kiedy będą odbywały się spotkania i negocjacje między stronami, co jest zgodne z obyczajami a co nie, nienegocjowanie wynegocjonowanych postanowień, itp. Gdy umowę o negocjacje któraś ze stron naruszy, to tym samym narusza zawartą umowę.

Aukcje, przetargi

Są to tzw. konkursy ofert -oferent wybiera najkorzystniejszą ofertę, ale daleko tu do oferty.

Przetargi są regulowane w przepisach o zamówieniach publicznych, KC reguluje tylko to, czego inne akty nie regulują. KC traktuje aukcje jako przetarg (nieruchomości mogą być sprzedane na przetargu).

Istnieją różne rodzaje przetargów:

Dwustopniowy

Nieograniczony - regulowany przez KC, dotyczy głównie gospodarowania nieruchomościami

Ustny - aukcje jako przetarg ustny

Pisemny

Uczestnicy aukcji zwani są licytantami art. 70.1 KC

Warunkiem niezbędnym do zawarcia umowy w trybie aukcji (przetargu) jest ogłoszenie o aukcji (przetargu) a w nim określenie czasu, miejsca, przedmiotu, warunków aukcji (przetargu) co jest pojęciem bardzo szerokim, np. krąg osób, które mogą uczestniczyć w aukcji (przetargu), np. Przetarg dotyczący firm w danym województwie (przetarg ograniczony) lub na określone stanowisko, np. nauczyciela; określenie warunków aukcji (cena wywoławcza, sposób udostępniania środków, itp.).

W przypadku aukcji i przetargu występują dwie strony oferent - składa ofertę i przyjmujący.

Art. 70.2 KC mówi o aukcji. Ta forma zawierania umów dotyczy prostszych umów (sprzedaży, kupna) i tu decyduje tylko cena. Oferta o korzystniejszej cenie będzie obowiązywać tak długo jak nie pojawi się inna - lepsza. Wówczas przestaje ona wiązać. W warunkach aukcji można zastrzec inaczej np. że nie cena decyduje o korzystności oferty; oferent (organizator aukcji) może zamknąć aukcje bez wyboru oferty lub może wybrać ofertę nie proponującą najwyższą cenę. Zawarcie umowy odbywa się poprzez 3 uderzenia młoteczkiem. Wszystkie zastrzeżenia co do warunków wyboru oferty itp. muszą być wcześniej dokładnie określone.

Wszystkie oferty ważne są do zamknięcia aukcji. Może być i tak, że po wyborze odpowiedniej oferty do umowy nie dojdzie bo np. wymagana jest forma aktu notarialnego, który należy sporządzić. Wówczas mamy do czynienia z umową przedwstępna, której przedmiotem jest przyrzeczenie stron do zawarcia umowy oznaczonej w przyszłości i określenie warunków przyszłej umowy (art. 389-391 KC).

W sytuacji, gdy oferta zostanie wybrana lecz oferent uchyla się od niej to druga strona może dochodzić przed sądem do zawarcia umowy (inaczej może rościć swych praw w wyniku złożenia pozwu do sądu z dochodzeniem przymusu złożenia oświadczenia woli „zgadzam się”; art. 70.2.3 KC). Działa to w obie strony.

W przetargu oferty składa się na piśmie i wyróżniamy tu dwie fazy:

Sprawdzanie ofert przez komisję przetargową - jest to część jawna, przy której mogą by obecni oferenci

Wybranie najkorzystniejszej oferty lub nie wybranie żadnej (część jawna)

W myśl art. 70.3.2 KC organizator przetargu informuje oferentów o wyniku przetargu czyli jaką wybrał ofertę lub że żadnej nie wybrał (NA PIŚMIE).

W myśl art. 70.3.3 KC do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu pisemnego stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty.

Zastrzeganie o unieważnieniu przetargu bez podania przyczyny oznacza, że przed zawarciem umowy ale już po wybraniu oferenta i (lub) poinformowaniu go o zwycięstwie organizator może zrezygnować z przetargu. Jest to wbrew filozofii przetargu i pojawia się pytanie czy takie zachowanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Organizator przetargu zawsze ma swobodę w wyborze ofert, oferty składane w przetargu są tak skomplikowane i jeden element nie decyduje o tym która jest lepsza, inaczej mówiąc nie przesądza o wyborze oferenta. Czasem pewne postanowienia w ofercie warunku mogą być podejrzane.

Podobnie jak przy aukcji tak i w przetargu istnieje zasada odpowiedzialności za winę przy kontraktowaniu.

W warunkach aukcji i przetargu występuje wadium czyli zastrzeżenie wpłaty organizatorowi określonej sumy bądź zabezpieczenia tej wpłaty (może być to gotówka, polecenie przelewu, zabezpieczenie zapłaty).

Wadium zawsze jest w kwocie pieniężnej (art. 70.4 KC).

Obowiązkiem organizatora aukcji (przetargu) jest poinformowanie w jaki sposób wadium musi być uregulowane.

Cele wadium:

Stanowi barierę finansową - stanowi warunek uczestnictwa (kryterium finansowo - majątkowe)

Zabezpieczenie zawarcia i wykonania umowy, jeśli do nie dojdzie (art. 70.4.2 KC)

Istnieją też aukcje internetowe, wówczas nie ma możliwości wpłacenia wadium., bo uczestniczy nie znajdują się w tym samym miejscu. Ale obowiązek obowiązkiem i jeśli oferent wadium nie uiści to albo będzie niedopuszczony do aukcji albo jego oferta nie będzie brana pod uwagę.

Gdy oferent uchyla się od zawarcia umowy to organizator:

Gdy organizator zrywa umowę to oferent:

Każdy oferent lub organizator aukcji (przetargu) może zakwestionować zawartą umowę, jeżeli któraś ze stron (oferent, organizator, inna strona) wpłynęła na zawarcie umowy poprzez złamanie prawa lub dobrych obyczajów.

Przykład: zmowa licytantów, czyli głosowanie w określony sposób lub nie głosowanie jako złamanie dobrych obyczajów.

Przedsiębiorcy mogą zawierać umowę bez określonej formy, np. ustnie co prowadzi do wielu konfliktów, np. w sytuacji gdy jedna ze stron zacznie się wypierać, że umowa nie została zawarta.

Odpowiedzą na zapytanie o ofertę może być faktura pro-forma. Nie podlega ona opodatkowaniu ani księgowaniu, określa istotne postanowienia dotyczące umowy.

Należy pamiętać, że w sytuacji zawierania prostych umów może pojawić się także wiele niezgodności. Np. gdy idziemy do sklepu z zamiarem kupna określonego towaru, wyrażamy oświadczenie woli i zawarcie umowy ma miejsce w chwili gdy prosimy sprzedawcę o towar lub sami go bierzemy (art. 60 KC). Można jednak zaraz od tej umowy odstąpić. Po wzięciu towaru - jeszcze przed jego zapłatą, np. W sklepie samoobsługowym można go od razu skonsumować. W sytuacji gdy ktoś posługuje się fałszywym dowodem osobistym to ta czynność jest sprzeczna z prawem a zatem nieważna.

Przedstawicielstwo

Definicja przedstawicielstwa - art. 95.1 KC

Można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w graniach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Przedstawiciel ustawowy - w ścisłym tego słowa znaczeniu to umocowanie do działania w cudzym imieniu opierające się na ustawie.

Na organy nie mówimy „przedstawiciele ustawowi”, bo istnieją obok przedstawicieli, tzn. są przedstawiciele i organy. Określenie przedstawicieli ustawowych i pełnomocników nie dotyczy organów. Organy działają za kogoś, np. Za spółkę działa zarząd, a przedstawiciel działa w imieniu kogoś. Wyjątkiem jest zawarcie małżeństwa czy sporządzenie testamentu - czynności te nie mogą zostać zawarte przez pełnomocnika.

Źródła umocowania:

Przedstawicielstwo ustawowe - do 18 lat rodzice, kurator, opiekun

Reprezentacja = przedstawicielstwo + działanie organów

Reprezentacja nie jest przedstawicielstwem. Art. 97 KC mówi o domniemaniu pełnomocnictwa, czyli ktoś korzysta z usług przedsiębiorstwa (lokal osoby prowadzącej działalność gospodarczą) przyjmuje się, że jest to osoba umocowana do wykonania czynności prawnej.

Rodzaje pełnomocnictwa:

  1. Ogólne (art. 98 KC) - rozdział II dział III

  2. Rodzajowe - rozdział II dział III

  3. Do poszczególnych czynności - rozdział II dział III

  4. Prokura - rozdział III

Kodeks cywilny nie wymienia czynności, które nie są czynnościami zwykłego zarządu czyli takich jak pełnomocnictwo, które wiążą się ze zwykłymi czynnościami prawnymi (np. wystawienie weksla, zaciągnięcie kredytu, zapis na sąd polubowny); czynności faktycznej nie można dokonać w czyimś imieniu ale za kogoś natomiast czynność prawną można wykonać w czyimś imieniu.

Jeśli pełnomocnictwo nie jest sprecyzowane to daje pełnomocnikowi umocowanie w zakresie dokonywania czynności zwykłego zarządu w imieniu ustawodawcy.

Jeśli zakres czynności prawnych przekracza zakres zwykłych czynności prawnych to jest to pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe, np. do zawierania umów) lub do konkretnych czynności (np. do zbycia nieruchomości).

Najczęściej pełnomocnictwo wiąże się z inną umową, np. zlecenia (art. 734 KC), np. umowa z adwokatem, lecz gdy reprezentuje nas przed sądem to potrzebne jest pełnomocnictwo procesowe.

Pełnomocnik nie tylko może, ale jest zobowiązany do wykonania czynności prawnej za kogoś.

Forma pełnomocnictwa ogólnego to zwykła forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 99.2 KC). Gdy potrzebna jest szczególna forma do dokonania czynności prawnej to pełnomocnictwo musi być w tej samej formie (art. 158 KC; np. nabycie nieruchomości w formie aktu notarialnego to pełnomocnictwo musi być udzielone w formie aktu notarialnego). Zwykła forma pisemna jest formą szczególną (art. 99.1 KC).

Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna (art. 100 KC) nawet z ograniczona zdolnością do czynności prawnych, nie może być jednak ich całkowicie pozbawiona. Gdy udzielone jest pełnomocnictwo w konkretnym zakresie czynności prawnych to nie może to pełnomocnictwo przekraczać zakresu tych czynności.

Gdy osoba przekracza zakres pełnomocnictwa (zakres umocowania) lub działa za kogoś bez pełnomocnictwa (bez umocowania) to mamy do czynienia z fałszywym lub rzekomym pełnomocnictwem.

Gdy taki pełnomocnik zawrze umowę (art. 103 KC) to w sytuacji w której udziela fałszywy pełnomocnik dokonana przez niego czynność prawna jest niezupełna (kulejąca, bezskutecznie zawierzona) i wymaga uzupełnienia w postaci uzyskania zgody osoby, która nie udzieliła upoważnienia. Po udzieleniu tejże zgody czynność jest względnie ważna. Osoba ma określony termin na wyrażenie zgody. Gdy po upływie tego terminu będzie milczała to czynność będzie bezwzględnie nieważna. Jeśli wyrazi zgodę to umowa będzie ważna z datą wsteczną. Gdy umowa będzie bezwzględnie nieważna to fałszywy pełnomocnik jest zobowiązany do zwrotu korzyści jakie poniósł na zawarciu umowy lub pokrycia strat jakie poniosła osoba nie wiedząc o jego działaniach (art. 103 KC).

Przykład fałszywego pełnomocnika:

Przedstawiciel handlowy który pobiera zamówienia odbiera także i pieniądze, których nie oddaje firmie i ta dochodzi do odbioru należności. Czy przedstawiciel był umocowany do odbioru pieniędzy? Nie, był umocowany jedynie do zawarcia umowy i dostarczenie towaru.

Art. 104 KC mówi o czynności bezwzględnie nieważnej. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepis o zawarciu umowy bez umocowania.

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane. Wyjątek stanowi zrzeczenie pełnomocnictwa (art. 101 KC). Umocowanie wygasa z chwilą śmierci pełnomocnika lub mocodawcy, chyba że obie strony ustaliły inaczej. Gdy pełnomocnictwo wygasa a pełnomocnik dalej wykonuje czynności w imieniu mocodawcy w zakresie pierwszego umocowania to czynność prawna jest ważna, chyba że strona trzecia, z którą pełnomocnik zawiera umowę wie o tym lub z łatwością może się o tym dowiedzieć (art. 105 KC).

Pełnomocnik w zakresie swego umocowania nie wyznacza innego pełnomocnika, lecz gdy wynika to z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa to wówczas tak. Taki, nowo powołany pełnomocnik nazywa się substytucyjnym, ale nie jest on pełnomocnikiem pełnomocnika lecz mocodawcy (występuje wówczas tzw. pełnomocnictwo łączone).

Mocodawca sam może ustanowić kilku pełnomocników i mogą oni mieć taki sam zakres umocowania, czyli działać odrębnie, niezależnie od siebie; mocodawca może również ustanowić pełnomocnictwo łączne (dana czynność jest wykonywana gdy wszyscy pełnomocnicy złożą oświadczenie woli w imieniu mocodawcy, np. podpisy na umowie).

Art. 108 KC mówi o czynności prawnej wykonywanej z samym sobą. Pełnomocnik nie może dokonać czynności prawnej jako osoba i jednocześnie jako pełnomocnik mocodawcy, nie może być pełnomocnikiem obu stron.

Istnieją jednak dwa wyjątki:

Reprezentacja czynna - dokonywanie czynności prawnych

Reprezentacja bierna ma miejsce wówczas, gdy pełnomocnik odbiera oświadczenie woli w imieniu mocodawcy lub od innych stron dla mocodawcy nie dokonując przy tym żadnych aktywnych czynności prawnych.

Prokura

Prokura to pełnomocnictwo handlowe, powołane na mocy ustawy z dnia 25.09.03 (ze zmianami); w KC decyduje art. 109.1-109.9.

Prokury mogą dotyczyć nie tylko spraw handlowych, ale wszystkich spraw przedsiębiorstwa, zakres umocowania prokurenta jest najszerszy i nie można go ograniczyć.

Prokury udzielają (art. 109.1.1 KC) przedsiębiorstwa wpisane w rejestr przedsiębiorstw; przedsiębiorstwa wpisane w ewidencję działalności gospodarczej czyli osoby fizyczne prokury udzielić nie mogą.

Kodeks Handlowy mówi, że prokury może udzielić kupiec rejestrowy czyli osoba fizyczna ale zależy to od rodzaju prowadzonej działalności.

W rejestrze przedsiębiorstw są przedsiębiorstwa zagraniczne i jeśli są to osoby fizyczne to tez mogą udzielić prokury.

Gdy fundacja, stowarzyszenie podejmują działalność gospodarczą to muszą się wpisać do rejestru przedsiębiorstw i tym samym mogą udzielić prokury (art. 50 KC).

Art. 109.7.4. KC i art. 43.2 KC o przedsiębiorstwie występującym pod firmą (rejestrowy i nierejestrowy). Spółka kapitałowa w organizacji nie może udzielić prokury, mimo że, przed wpisem do rejestru może podjąć działalność gospodarczą.

Forma prokury - pisemna pod rygorem nieważności

Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.

Jeżeli do określonej czynności prawnej wymagana jest szczególna forma to prokura nie musi być udzielona w tej samej szczególnej formie.

Prokura jest to najszersze w swym zasięgu pełnomocnictwo (art. 109.2.1 KC i art. 99.1 KC) - obejmuje umocowania do czynności sądowych i pozasądowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie musimy generalnie się zastanawiać jakie czynności są jakie bo pełnomocnik ma umocowanie do wszystkich.

Czynności sądowe - czynności przed sądem administracyjnym, Sądem Najwyższym

Czynności pozasądowe - dokonywanie umów, wystawianie czeków.

Prokurent nie może dokonywać czynności zagrażających przedsiębiorstwu, np.:

Prokurent może tego dokonać jeśli mocodawca udzieli mu do tego odrębnego pełnomocnictwa czyli pełnomocnictwa do poszczególnej czynności z odpowiednią formą tego pełnomocnictwa (art. 109.3 KC, art. 99.1 KC, art. 75.1 KC).

Prokura obejmuje to wszystko, co jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Art. 109.2.1 KC mówi o tym, że prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, jedynie można w stosunkach wewnętrznych między prokurentem a mocodawcą. Wówczas czynność dokonana przez prokurentów, wykraczająca poza wewnętrzne ograniczenia jest ważna w stosunkach zewnętrznych ale łamie stosunki wewnętrzne.

Prokura jest wpisywana do rejestru przedsiębiorstw jako jedyne pełnomocnictwo (innych się nie wpisuje) i jest nawet specjalna rubryka na prokurenta. Żadne ograniczenie nie będą tu wpisywane i osoby trzecie nie będę tego wiedzieć.

Prokura oddziałowa - jest wyjątkiem i oznacza ograniczenie prokury tylko do spraw oddziałowych, wpisany do rejestru oddziału, wykraczając poza ten zakres jest fałszywym prokurentem. Art. 109.5 KC

Przy prokurze nieoddziałowej nie ma takiego przepisu.

Z punktu widzenia mocodawcy prokura jest niebezpieczna z tego względu, że prokurent może doprowadzić go do ruiny.

Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (tzw. prokura łączna) lub pojedynczym osobom oddzielenie, czyli prokura oddzielna, samoistna, jednoosobowa.

W przypadku prokury łącznej najczęściej następuje dwóch prokurentów (art. 109.4.2 KC). Jeśli jeden tylko z prokurentów złoży oświadczenie woli to nie jest ważna prokura gdy inni prokurenci jednocześnie też je złożyli.

Czy można udzielić prokury łącznej jednej osobie?

W świetle art. 109.1 KC jest to możliwe ale tylko w sytuacji gdy ta osoba współdziała z członkiem zarządu lub wspólnikiem w sprawie osobowej (prokura łączna niewłaściwa) inaczej mówiąc, gdy prokurent działa z inną osobą nie będącą prokurentem. Gdy spółka udziela prokury jednej osobie to jest to groźne (mogą wystąpić czynności niekorzystne dla mocodawcy); gdy udziela prokury łącznej (wysoce kosztowne i niekiedy kłopotliwe) to gdy sprzeciwia się jeden to inni nie mogą niczego dokonać.

W świetle art. 109.5-6 KC prokurent może udzielić pełnomocnictwa rodzajowego i pełnomocnictwa do konkretnych czynności prawnych. Nigdy ogólnego!

Udzielenie prokury (tak jak oświadczenia woli):

Art. 208.1.6-7 KSH i 371.4-5 KSH mówią o stosunkach w sytuacji wieloosobowego zarządu a nie w jaki sposób spółka jest reprezentowana, tak więc spółkę reprezentuje dwóch członków zarządu i prokurent chyba, że z umowy lub ustawy wynika coś innego

Umocowania prokurenta - prokurent nie może udzielić prokury, nie może działać z innym prokurentem w samowolnym porozumieniu, udzielić pełnomocnictwa ogólnego (art. 109.6 KC i art. 98 KC).

Prokurę najczęściej ustanawia się na podstawie umowy o pracę (pracodawca - pracownik lub zakład pracy - pracownik).

Na mocy art. 109.7.2. KC prokurę można w każdym czasie odwołać. Prokurent jest najczęściej pracownikiem spółki, toteż odwołanie prokury wiąże się z wypowiedzeniem umowy o pracę.

Prokura wygasa na skutek:

Art. 109.7.4 KC jest przepisem bezprzedmiotowym bo nie ma praktycznego zastosowania.

Od momentu ogłoszenia prokurenta jest 7 dni na dostarczenie wniosku o ustalenie prokurenta w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z chwilą wpisania do KRS prokurent jest pełnomocnikiem; w chwili wykreślenia nie może dokonywać czynności prawnych w imieniu przedsiębiorstwa.

Prokurent składając podpis powinien zamieścić dopisek „prokurent”.

W przypadku prokury pisemnej musi być tekst „działający w imieniu” art. 109.9 KC. Wpis i wypis prokurenta z KRS nie ma zastosowanie konstytucyjnego.

Terminy

Mają bardzo ważne znaczenie w prawie cywilnym. Art. 110 KC określa reguły dotyczące terminów. Co do liczenia terminów to mówią o tym art. 110-116 KC.

Definicji terminu nie ma jako takiej. Może to być pewien okres jak i konkretna data (zdarzenie przyszłe i pewne), może być to warunek (zdarzenie przyszłe i niepewne) czy pewne przewidywania stron, termin w świetle doświadczeń jakiejś osoby.

Zdarzenie pewne - zdarzenie które musi nastąpić, np. zachód słońca.

Warunek - postanowienie zawarte w treści czynności prawych lub ustalenie skutków prawnych uzależnia powstanie tej czynności od zdarzenia przyszłego i niepewnego

Skutki upływu terminu art. 116 KC i warunku są takie same.

Warunek zawierający - jego zaistnienie powoduje powstanie określonych stosunków, np. sprzedaż z prawami własności art. 589 KC (np. jeżeli ukończysz studia otrzymasz bibliotekę, takie postanowienie czynności prawnej jest uzależnione od zdarzenia przyszłego i niepewnego; powstanie skutków prawnych tej czynności)

Warunek rozwiązujący - jego zaistnienie powoduje ustanie stosunków prawnych, np. śmierć człowieka (zdarzenie przyszłe i pewne, ale niepewne co do czasu; ustanie skutków prawnych czynności, np. darowizna samochodu stanie się bezskuteczna, jeśli obdarowany rozwiedzie się).

Terminy płatności należności i zobowiązań są określone pewnym okresem zazwyczaj, np. 14 dni od daty wystawienie faktury. Istnieją terminy początkowe (AKWO) i końcowe (AKWE).

Gdy stosunki prawne mają ustać to stosowne przepisy o warunku rozwiązującym, gdy mają dopiero powstać o zawierającym art. 116 KC.

Jak się liczy terminy? Art. 111 KC

Liczenie terminu można zmienić.

Jeśli termin oznaczony jest w miesiącach lub latach a ciągłość terminu nie jest wymagana to za miesiąc przyjmuje się 30 dni a za rok 365 dni.

Jeśli koniec terminu upływa w dniu ustawowo wolnym od pracy to termin upływa z końcem następnego dnia. Art. 115 KC mówi o dniach ustawowo wolnych od pracy. Są to niedziele i święta państwowe (lub kościelne).

Skutki prawa związane z upływem terminu:

Prekluzja

Termin prekluzyjny (zawity) - po jego upływie wygasa uprawnienie art. 568.1 KC.
W spółce z o.o. w dwóch przypadkach: art. 251 KSH i art. 252 KSD mamy do czynienia z terminem prekluzyjnym pomimo, iż nie jest to napisane. Prekluzja dotyczy różnych uprawnień o różnym charakterze, majątkowych i niemajątkowych.

Przedawnienie

Nie może być tak, że wierzyciel bez końca domaga się roszczeń od dłużnika. Załóżmy, że wierzyciel ma określone roszczenie majątkowe, nieregulowane w terminie przez dłużnika. Wówczas roszczenie ulega przedawnieniu. Wyjątkiem jest, np. Art. 223 KC. Jeżeli po upływie terminu przedawnienia to art. 117.2 KC.

Przykład: Gdy następuje sprzedaż rzeczy i kupujący nie zapłacił za nią w ustalonym terminie, to gdy termin nie minął i sprzedający nie upomniał się o jego należności to po upływie terminu zapłaty dłużnik może odmówić zaspokojenia sprzedającego. Ten ostatni kieruje sprawę przed sąd. Gdy dłużnik przed sądem wytłumaczy się terminem przedawnienia to wierzyciel nie ma szans na wygraną.

Po upływie terminu przedawnienia roszczenie nie wygasa, ale trzeba je skutecznie uregulować i przekształca się w zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że dług nadal istnieje ale nie istnieje odpowiedzialność.

Po upływie terminu przedawniania dłużnik może się uchylić od zaspokojenia wierzyciela. Może także zapłacić (uregulować) dług, lecz gdy to zrobi to nie może żądać zwrotu pieniędzy od wierzyciela (art. 411.3 KC). KC mówi o tzw. innych terminach przedawnienia (pół roku, rok, dwa lata)

Ogólnie wyróżniamy:

  1. 3-letni okres dla roszczeń o świadczenia okresowe

  2. 3-letni okres dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą

Istnieją jednakże terminy od 2 m-cy po 5 lat.

Terminy nie mogą być wydłużane lub skracane dobrowolnie. „Inne termin” ten zwrot wyklucza art. 118 KC.

Świadczenia okresowe - np. alimenty, renta, czynsze, najem, dzierżawa, w odróżnieniu od jednorazowych są spełniane okresowo i spełnienie poszczególnego świadczenia okresowego nie wpływa na zmiejszenie długu.

Gdy wierzyciel jest przedsiębiorcą to termin przedawnienia jego roszczeń to 3 lata. Wyjątek - art. 554 KC.

Początek biegu terminu przedawnienia - gdy nie wynika z innego przepisu to początek biegu terminu przedawniania zaczyna się od tzw. wymagalności świadczenia kiedy wierzyciel może domagać się roszczenia od dłużnika. Art. 120 KC roszczenia o zaniechanie.

Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń deliktowych (art. 442 KC) wynosi 3 lata ale rozpoczyna się od momentu dowiedzenia się o poniesieniu szkody i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Termin przedawnienia roszczenia z tytułu umowy o dzieło trwa 2 lata. Kontrowersyjny początek biegu terminu przedawniania art. 646 KC - od dnia oddania dzieła, jeżeli nie zostało oddane od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy powinno zostać oddane.

O przerwie w biegu terminu przedawnienia mówi art. 123 KC (po przerwie biegnie dalej). Zawieszenie biegu terminu przedawnienia jest na czas, w którym występuje pewna okoliczność art. 121 KC - potem biegnie dalej.

Bieg przedawniania nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych, przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania opieki lub kurateli.

Bieg nie rozpoczyna się i nie ulega zawieszeniu w stosunku do dzieci, nad którymi jest opieka - przez czas trwania władzy rodzicielskiej.

Po każdym przerwaniu przedawniania biegnie ono na nowo.

Bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem (wykroczenie, powództwo), przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko, której roszczenie przysługuje. Kiedy następuje przerwanie przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem to przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.

Uznanie niewłaściwe - oświadczenie, określone zachowanie dłużnika czyli poprzez stosowe zachowanie dłużnik wyraża przekonanie o długu.

Przedawnienie dotyczące praw majątkowych reguluje art. 222 KC.

Jeśli mamy roszczenie jako prawomocne orzeczenie sądu lub stwierdzoną zgodę przed sądem powszechnym lub polubownym to zawsze przedawnia się po upływie 10 lat. Jeśli stwierdzone roszczenie jest okresowe należne w przyszłości przedawnia się po 3 latach.

Roszczenie nie wygasa to upływie terminu przedawnienia. W przypadku roszczeń sąd nie bada upływu terminu. Terminu przedawnienia nie można wydłużyć (skrócić) można go jedynie zawiesić lub przerwać.

Prekluzja, inaczej terminy zawite, prekluzyjne - nie są uregulowane w KC w sposób zbiorczy, nie muszą dotyczyć roszczeń, zazwyczaj dotyczą uprawnień niemajątkowych choć roszczenia majątkowe też.

Cechą charakterystyczna ego terminu jest to, że po upływie terminu uprawnienie wygasa - będzie to terminy zawity, nawet gdy w rachubę będzie wchodzić roszczenie.

Każdy termin zawity sąd bierze z urzędu, nie musi czekać na zarzut.

Terminy zawite nie ulęgają przerwie ani zawieszeniu.

Przykład terminu zawitego: Prekluzja sądowa - uprawnienia, w ramach których są realizowane poprzez wystąpienie do sądu. Prekluzja pozasądowa - sytuacja w których uprawnienia na wymagają wystąpienia do sądu.

Art. 568 KC dotyczy uprawnień z tytułu rękojmi jako przykład prekluzji sądowej i pozasądowej - odstąpienie od umowy nie wymaga wystąpienia do sądu.

Art. 534 KC dotyczy uznania czynności prekluzyjnej za bezskuteczną jest to prekluzja sądowa, gdyż aby uznać czynność za bezskuteczną trzeba wystąpić do sądu z powództwem.

Art. 249 KSH i art. 422 KSH i art. 425 KSH dotyczą uchylenia uchwały. Są to prekluzję sądowe, powództwo można wnieść w określonych terminach i terminy te wynoszą w sp. z o.o. (art. 251 KSH i art. 252.3 KSH) w S.A. (art. 424 KSH i art. 425.2-3 KSH).

Art. 88 KC - prekluzja pozasądowa, bo jest termin po którym uprawnienie wygasa.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo cywilne notatki z wykładów prof Ziemianin
Prawo cywilne 22 02 2014
Prawo 06.12.11 - prawo cywilne, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semes
SEPARACJA1, Prawo pracy(4), Prawo cywilne
Prawo cywilne wyk.13 2010-02-16, Prawo Cywilne
Zagadnienia na egzamin prawo cywilne ogólne i zobowiązania - P41 i P31, STUDIA-Administracja
Prawo cywilne wyk.7 2010-12-01, Prawo Cywilne
prawo cywilne (5 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza
PRAWO CYWILNE CK. 4, SZKOŁA, PRAWO CYWILNE
Prawo cywilne ćw.16 2011-05-23, Prawo Cywilne
Prawo Cywilne, Studia
Prawo cywilne- ściąga, Prawo
Prawo+cywilne.Część+ogólna, Prawo, [ Prawo cywilne ]
prawo1, WSB, MGR, prawo cywilne

więcej podobnych podstron