7. PLANOWANIE FINANSOWO-KOSZTOWE

7.1. Cel ćwiczenia

Określenie głównych założeń oraz opracowanie planu finansowo-kosztowego dla „wirtualnego” przedsiębiorstwa.

7.2. Dlaczego sporządzamy operatywne plany (budżety)

Powody, dla których sporządza się plany (budżety) są następujące:

• konieczność opracowania planów cząstkowych (rocznych) będących rozwinięciem i uszczegółowieniem planu wieloletniego (długookresowego),

• koordynacja działań różnych części organizacji oraz upewnienie się, że działania tych części wzajemnie się harmonizują,

• komunikowanie zamierzeń różnorodnych kierownikom centrów odpowiedzialności,

• motywowanie menadżerów do przykładania starań dla osiągnięcia celów wytyczonych przez całą organizację,

• sterownie działalnością, ocena pracy menadżerów.

7.3. Okresy planowania

Drobiazgowo sporządzony plan dla każdego z ośrodków odpowiedzialności obejmuje zwykle jeden rok. Roczny plan (budżet) może następnie zostać podzielony na dwanaście miesięcy. Często bywa także dzielony na kwartały.

Alternatywnie roczny budżet może zostać podzielony na kolejne trzy pierwsze miesiące i kwartały pozostałych dziewięciu miesięcy. Kwartalne budżety są następnie kolejno opracowywane na miesiące, wówczas gdy będzie już zrealizowany pierwszy z nich. Proces taki nazywa się planowaniem ciągłym lub kroczącym.

W tym przypadku menadżerowie są stale zachęcani do ciągłego patrzenia przed siebie i analizowania przyszłych planów.

7.4. Etapy w procesie planowania

Najważniejszymi etapami w procesie planowania są:

1. przekazywanie szczegółowych danych o przyjętych założeniach planowania i wytycznych dla osób odpowiedzialnych za sporządzanie finansów, określenie czynników ograniczających wielkość produkcji,

2. sporządzanie planu produkcji i sprzedaży,

3. sporządzanie planu kosztów w układzie rodzajowym,

4. opracowanie planu kosztów całkowitych,

5. sporządzanie planu wyniku finansowego,

6. planowanie kapitału obrotowego,

7. planowanie kosztów w układzie kalkulacyjnym,

8. planowanie przychodów i rozchodów środków pieniężnych.

7.5. Przekazywanie szczegółowych danych o przyjętych założeniach planowania

Wiele decyzji dotyczących roku planowanego zostało podjętych uprzednio jako element procesu planowania długookresowego. Plan długookresowy jest przez to punktem wyjścia dla sporządzenia rocznego planu.

Zatem, najwyższy szczebel kierowania musi przekazywać dane o tych elementach polityki przedsiębiorstwa, które dotyczą planowania długookresowego, osobom odpowiedzialnym za sporządzanie rocznych planów.

Zastosowana tutaj polityka dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa może obejmować planowane zmiany w strukturze sprzedaży, upusty jakie mogą być stosowane w stosunku do ceny, wzrost wynagrodzeń pracowników, oczekiwane zmiany w wielkości produkcji itp.

Założenia:

1. Przedsiębiorstwo „REJS” w roku planowym będzie nadal produkowało dwa rodzaje łodzi: TUR i SPORT, w 4 klasach wyposażenia. Produkcja łodzi w roku planowanym powinna wzrosnąć o 15%. Będzie także nadal funkcjonował tryb zlecania przez klientów na usługi konserwacyjno-remontowe. Nie przewiduje się wzrostu zakresu tych usług. Tak więc łączna produkcja w roku planowanym powinna wynosić:

• łodzie TUR ( 160 * 12 = 1920 ) . 1,15 = 2208 szt./ rok,

• łodzie SPORT ( 95 * 12 ) = 1140 .1.15 = 1311 szt./ rok,

• zlecenia SERWIS ( 84 * 12) = 1008 szt./ rok.

1. Ceny sprzedawanych łodzi powinny wzrosnąć o 10% ( 8% przewidywana inflacja+ 2%) to znaczy, że:

• ceny łodzi TUR = 33,0 tys.zł. za sztukę,

• ceny łodzi SPORT =45.1 tys.zł. za sztukę.

• średnia cena 1 zlecenia =12.26 tys.zł.

c. Ceny materiałów powinny wzrosnąć nie więcej niż 8%.

d. Usługi obce nie powinny wzrosnąć więcej niż 10%.

e. Wynagrodzenia mogą wzrosnąć o 12%.

f. Koszty amortyzacji powinny być na poziomie roku ubiegłego.

g. Koszty energii mogą wzrosnąć o 9%.

h. Podatki i inne koszty powinny wzrosnąć o 8%.

7.6. Plan produkcji i sprzedaży

Na podstawie założeń podanych w punkcie 7.5., pracownicy zajmujący się marketingiem i planowaniem sprzedaży opracowują plan produkcji i sprzedaży. Dane o sprzedaży zestawia się w okresach rocznych oraz kwartalnych (miesięcznych).

Plany produkcji i sprzedaży operatywne tzn. roczne, kwartalne i miesięczne są punktem wyjścia do procesu planowania finansowo-kosztowego. Pozwalają one bowiem z jednej strony, na określenie stopnia opanowania rynku i możliwości dalszego utrzymania się na nim, a z drugiej strony, umożliwiają określenie wielkości ewentualnego zapotrzebowania na kredyty.

Przykład

Plan produkcji i sprzedaży dla przedsiębiorstwa „REJS”.

Tablica 14 ( tys.zł. )

Produkt	Wielkość produkcji( szt.)	Kwartały				Cena	Plan przychodów	Przychody roku ubiegłego
		I	II	III	IV
TUR	2208	552	772	552	332	33,0	72864,0	57600,0
SPORT	1311	328	458	328	163	45,1	59126,1	46740,0
Zlecenia SERWIS	1008	252	252	252	252	12,26	12358,1	11239,2
Razem							144348,2	115579,2

Zestawienie powyższe przedstawia całkowity plan dla danego roku w podziale na kwartały. Należy tutaj przypomnieć, że zgodnie z założeniami, łodzie TUR produkuje wydział M I, łodzie SPORT produkuje wydział M II. Natomiast wydział P I wykonuje na zlecenie remonty łodzi.

7.7. Plan kosztów w układzie rodzajowym

Celem ustalenia planu kosztów w układzie rodzajowym, niezbędna jest szczegółowa analiza poszczególnych rodzajów kosztów. Dotyczy to w szczególności:

1. Kosztów amortyzacji. Należy przeprowadzić analizę środków trwałych, które zostały już zamortyzowane czy odsprzedane lub będą w roku planowanym, nie powinny więc być uwzględnione w planie na okres przyszły oraz należy opracować plan zakupów maszyn i urządzeń na rok planowany, i uwzględnić wzrost kosztów amortyzacji jako konsekwencji przeniesienia ich na majątek trwały.

2. Kosztów energii. Niezbędna jest analiza poboru energii elektrycznej, cieplnej, wody i sprężonego powietrza przez przedsiębiorstwo oraz skalkulować ewentualny wzrost cen energii.

3. Kosztów materiałów. Punktem wyjścia powinna być analiza potrzeb materiałowych, których wielkość jest bezpośrednio zależna od wielkości produkcji. Należy brać pod uwagę zużycie materiałów niezbędnych dla wyprodukowania jednej jednostki produktu oraz uwzględnić wzrost produkcji a także wzrost cen materiałów.

4. Kosztów usług obcych. Zalecana jest analiza zlecanych na zewnątrz usług obcych, należy więc brać pod uwagę możliwość ich zmniejszenia lub zwiększenia. Trzeba pamiętać, że wyspecjalizowana firma z reguły wykona usługi sprawniej i taniej aniżeli sami chcielibyśmy to zrobić. Każdy niech robi to, co umie najlepiej.

5. Kosztów wynagrodzeń. Należy wyznaczyć poziom kosztów wynagrodzeń biorąc pod uwagę planowaną liczbę pracowników, ich średnie wynagrodzenia oraz przewidywany wzrost płac.

6. Narzuty od wynagrodzeń są konsekwencją wielkości kosztów wynagrodzeń (20,41%).

7. Podatki, należy pamiętać, że są to podatki np. od nieruchomości, można przyjąć wielkość roku ubiegłego powiększoną o inflację.

8. Inne koszty, należy przewidzieć ich ewentualny wzrost.

Dla przedsiębiorstwa „REJS”, uwzględniając upraszczające założenia podane w punkcie 7.5., plan kosztów rodzajowych przedstawia się następująco:

Tablica 15 ( tys.zł./rok)

Układ rodzajowy	Wykonanie	Plan	Kwartały
			I	II	III	IV
l. Amortyzacja	10200,0	10200,0	2550,0	2550,0	2550,0	2550,0
2. Energia	7080,0	7717,2	1929,3	1929,3	1929,3	1929,3
3. Materiały	20460,0	22096,8	5524,2	5524,2	5524,2	5524,2
4. Usługi obce	9 240,0	10 164,0	2541,0	2541,0	2541,0	2541,0
5. Wynagrodzenia	27612,0	30925,4	7731,3	7731,3	7731,3	7731,3
6. Narzuty na wynagrodzenia	6074,4	6803,3	1700,8	1700,8	1700,8	1700,8
7. Podatki	1 800,0	1 944,0	486,0	486,0	486,0	486,0
8. Inne koszty	2760,0	2980,1	745,0	745,0	745,0	745,0
Razem	85226,4	92830,8	232077	232077	232077	23207

Przedstawiony plan jest planem uproszczonym.

Po pierwsze, zakłada się w nim wzrosty kosztów na poziomie całego przedsiębiorstwa. W praktyce wychodzi się z bardziej elementarnych danych.

Po drugie, plany kwartalne są wynikiem prostego podzielenia planu rocznego przez cztery kwartały. W praktyce plany kwartalne są zróżnicowane. Przykładowo podwyżkę wynagrodzeń pracowników możemy przeprowadzić jeden raz np. w czerwcu lub dwa razy np. w maju i wrześniu. W obydwu przypadkach koszty wynagrodzenia będą różne. To samo dotyczy innych rodzajów kosztów.

7.8. Plan kosztów całkowitych

Z bilansu przepływu wartości w postaci kosztów wynika następująca równość:

stan początkowy produkcji nie zakończonej

+

Koszt okresu w układzie rodzajowym

=

koszt całkowity produkcji sprzedanej

+

stan końcowy produkcji nie zakończonej

Na tym etapie istnieją już dane pozwalające na wykorzystanie powyższej zależności bilansowej, która istnieję między wielkością kosztów w układzie rodzajowym a wielkością kosztów całkowitych produkcji sprzedanej.

Z uwagi na to, że w omawianym przykładzie nie występują roboty w toku, ani nie ma zapasów wyrobów nie sprzedanych na początek i na koniec okresu (roku), planowane koszty w układzie rodzajowym przyjmuje się jako koszt całkowity produkcji sprzedanej.

7.9. Plan wyniku finansowego

Na podstawie uprzednio zaplanowanych danych, plan wyniku finansowego przedstawia się następująco:

Tablica 16 ( tys.zł./rok )

L.p.	Pozycja	Wykonanie	Plan
l.	Przychody ze sprzedaży	115579,2	144348,2
2.	Koszty produkcji	85226,4	92830,8
3.	Zysk (strata) brutto	30352,8	51517,4
4.	Podatek dochodowy (40%)	12141,1	20606,9
5.	Zysk (strata) netto	18211,7	30910,5

Zestawienie wyników działalności powinno zawierać także koszty finansowe oraz saldo zysków i strat nadzwyczajnych. Z uwagi jednak na bardzo uproszczony układ planu pozycje te pominięto.

Plan wyniku finansowego zaleca się opracowywać na poszczególne kwartały, a nawet miesiące. Powinno się także takie plany opracowywać dla poszczególnych wydziałów będących ośrodkami odpowiedzialności (centrami rozliczeniowymi).

7.10. Plan kapitału obrotowego

Współczynnik rotacji i planowanie wielkości należności

Do dwóch wielkości silnie skorelowanych, np. rocznego zużycia materiału i bieżącej wielkości jego zapasu lub rocznej sprzedaży i stanu należności z tego tytułu, oblicz się współczynnik rotacji.

Przykład

Przeciętny okres zapłaty za dostawę łodzi do odbiorców wynosi 25 dni. W związku z czym przy planowaniu rozmiaru należności związanych z zamierzoną działalnością można przyjąć wymienioną liczbę jako normę.

Jeśli zatem planuje się sprzedaż (S) w kwocie 144348,2 tys. zł., to planowaną roczną wielkość należności (N) można obliczyć posługując się następującym wzorem:

gdzie:

Wr - współczynnik rotacji ( okres zapłaty za dostawę ),

N - wielkość należności w roku,

S - planowana roczna sprzedaż,

T - liczba dni w okresie.

Po podstawieniu danych otrzymamy:

czyli:

Jak wynika z powyższych obliczeń, średnia roczna wielkość należności za dostawę łodzi wynosi 10024,2 tys.zł. Tyle będą średnio zalegali odbiorcy z zapłatą za otrzymane łodzie.

Obliczenie poziomu środków obrotowych

Rozmiar kapitału obrotowego jest istotnym elementem planu finansowo-kosztowego. Opracowanie tego wycinka planu pozwala na porównanie posiadanego (własnego) kapitału obrotowego z jego rozmiarem planowym. Jeśli obliczenia wykażą niedobór środków własnych, to należy określić źródła zasilania. Może to być odpowiedni podział zysku i przeznaczenie potrzebnej kwity na ten cel lub zawarcie umowy o kredyt z bankiem.

Na środki obrotowe składają się: należności, zapasy materiałów, produkcji niezakończonej, i wyrobów oraz czynne rozliczenia międzyokresowe ( które w przykładzie pominiemy ).

Wykorzystanie współczynników rotacji w planowaniu kapitału obrotowego polega na posługiwaniu się rotacją wzorcową, normatywną.

Ogólnie planowany rozmiar danej wielkości określa się według formuły:

Wielkość planowana = planowana wielkość skorelowana x

Gdzie: n - liczba dni, czyli normatywna wartość współczynnika rotacji wyrażona w dniach.

Wyniki obliczeń planistycznych zawiera tablica 17.

Tablica 17 ( tys.zł./rok)

Wielkość podstawowa	Wielkość skorelowana	Planowane rozmiary roczne	Współczynnik rotacji	Wielkość podstawowa
Należności Materiały Produkcja nie zakończona Wyroby Środki pieniężne	sprzedaż zużycie roczne techn. koszt wytworzenia całk. koszt całk. koszt pomniejszony o amortyzację i zużycie mater.	144348,2 22096,8 - 92830,8 62170,8	25 35 - 20 20	10024,1 2148,3 - 5157,3 4317,4
Razem środki obrotowe				21772,1
Zobowiązania ( - )	koszty według rodzaju	92830,8	20	5157,3
Niezbędny kapitał obrotowy				16614,8
Stan funduszu własnego ( - )				11250,0
Niedobór fund. Własnego				5364,8

Wielkości podstawowe normatywne oblicza się według formuły:

( 144348,2 . 25 ): 360 itd.

Powyższy przykład, zgodnie z dotychczasowymi założeniami, nie uwzględnia produkcji nie zakończonej ( w toku ), oraz nie uwzględnia zapasu wyrobów gotowych na początku i na koniec okresu.

W podobny sposób powinny być sporządzane kwartalne zestawienia danych do analizy kapitału obrotowego.

Obliczenia w tablicy 17 wykazały niedobór funduszu własnego w obrocie w stosunku do poziomu planowanego mimo, że został pomniejszony o normatywną wielkość zobowiązań. Załóżmy, że przedsiębiorstwo przekaże kwotę 4200 tys.zł. z zysku na zwiększenie funduszu własnego w obrocie. W roku planowanym przewiduje się uzyskanie zysku w wysokości 30910,5 tys.zł. (tablica 16), nie ma więc potrzeby zaciągania kredytu w banku. Jednakże dla ostatecznego rozeznania się w sytuacji konieczne byłoby sporządzenie tabeli ukazującej zmianę omawianych wielkości w układzie kwartalnym.

7.11. Planowanie kosztów w układzie kalkulacyjnym

Sporządzenie planu kosztów według ich rodzaju oraz planu przychodów pozwala już na uzyskanie orientacji o stanie przedsiębiorstwa w roku planowanym. Wiele przedsiębiorstw może na tym poprzestać. Natomiast w przedsiębiorstwach produkcyjnych konieczne jest jeszcze określenie kosztów poszczególnych wyrobów.

Sposób kalkulacji wyrobów był omawiany i realizowany w trakcie ćwiczenia 2. (tablice 2,3,4).

7.12. Planowanie przychodów i rozchodów środków pieniężnych

Celem sporządzenia planu środków pieniężnych jest uzyskanie przekonania, że w każdej chwili posiadamy wystarczającą ilość środków pieniężnych na realizację założonego planu wydatków, określonych w poszczególnych planach.

Budżet środków pieniężnych

Tablica 18 ( tys.zł.)

	Razem	Kwartał I	Kwartał II	Kwartał III	Kwartał IV
Bilans otwarcia	8000	8000	15727	23455	31183
Wpływy od odbiorców	144348	36087	36087	36087	36087
Razem	152348	44087	51814	59542	67270
Wydatki:
Zakupy materiałów	22097	5524	5524	5524	5524
Wypłata wynagrodzeń	37728	9432	9432	9432	9432
Inne wydatki	22805	5701	5701	5701	5701
Razem	82630	20657	20657	20657	20657
Bilans zamknięcia	69718	23430	31157	38885	46613

Sposób postępowania:

Bilans otwarcia - przyjęto 8000tys.zł.

I kwartał = 8000 tys.zł.

II kwartał = 8000 = 7727 = 15727 tys.zł.

III kwartał = 15727 + 7727 = 23455 tys.zł.

IV kwartał = 23455 + 7727 = 31183 tys.zł.

Zysk netto (tablica 16) = 30910,5 tys.zł. : 4 kwartały = 7727,6 tys.zł.

w zaokrągleniu 7727 tys.zł.

Plan środków pieniężnych dla powyższego przykładu jest ujęty w układzie kwartałów. Pamiętać należy, że w praktyce są wymagane plany w układzie miesięcznym, a nawet tygodniowym. Budżet środków pieniężnych powinien pomóc zarządom przedsiębiorstw unikać zbyt wysokich wolnych środków, tak aby nadwyżki można było zainwestować w krótkoterminowe lokaty kapitałowe.

Literatura:

1. M. Dobija: Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 19997

2. C. Drury: Rachunek kosztów. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1995

8. ANALIZA CEN, SPRZEDAŻY I RENTOWNOŚCI

8.1 Cel ćwiczenia

Opracowanie analizy sprawności funkcjonowania „wirtualnego” przedsiębiorstwa oraz analizy rentowności.

2. Analiza cen

Przedsiębiorstwo „ REJS „ wyprodukowało i sprzedało w pierwszym półroczu 960 łodzi typu TUR, po 33,0 tys.zł. za sztukę, a w półroczu drugim 1200 łodzi, po 31,0 tys.zł. za sztukę. Należy przeprowadzić analizę przyczynowo - skutkową odchylenia i jej wpływ na wartość sprzedaży.

W podejściu rachunkowym określa się różnicę R, którą określa się jako odchylenie wartości sprzedaży w stosunku do poprzedniego okresu ( półrocza ).

R = (1200 ⋅ 31,0 ) * ( 960 ⋅ 33,0 ) = 37200,0 - 31680,0 = 5520,0 tys.zł. ( K )

gdzie: K- odchylenie korzystne, N - odchylenie niekorzystne. Następnie określa się wpływ zmiany liczby sprzedanych produktów Rq:

Rq = ( 1200 - 960 ) ⋅ 33,0 = 7920,0 tys.zł. ( K )

Z kolei określa się wpływ zmiany ceny Rp:

Rp = ( 31,0 - 33,0 ) 1200 = − 2400,0 tys.zł. ( N )

a zatem:

R = Rq - Rp = 7920,0 + ( − 2400,0 ) = 5520,0 tys.zł. ( K ).

Rachunkowa interpretacja jest następująca: na łączne odchylenie 5520,0 tys.zł., składa się odchylenie korzystne spowodowane zwiększeniem liczby sprzedanych łodzi

( + 7920 ) oraz odchylenie niekorzystne spowodowane spadkiem ceny ( - 2400 ).

8.3. Analiza sprzedaży

Jedną z najważniejszych decyzji kierownictwa jest określenie planowanego rozmiaru sprzedaży. Wpływy ze sprzedaży oraz koszty całkowite uzyskania sprzedaży nie są, jak wiadomo liniowymi funkcjami liczby wyprodukowanych produktów i sprzedanych jednostek. Istnieje optymalny rozmiar sprzedaży, przy jakiejś optymalnej cenie, który maksymalizuje sumę zysku. Oznacza to, że od tego punktu koszt produkcji dodatkowej jednostki przekracza wpływ z jej sprzedaży, czyli koszt krańcowy jest większy od krańcowego przychodu. Optymalny rozmiar sprzedaży to ten, przy którym krańcowe koszty i krańcowe przychody są równe. Równość ta wyznacza optymalną cenę i optymalny rozmiar produkcji i sprzedaży.

Przykład

Firma „REJS” oferuje do sprzedaży na rynku, na którym działają 3 inne firmy tej branży oraz sprzedaje się łodzie importowane. Szczegółowa analiza sprzedaży w poszczególnych miesiącach w ubiegłym okresie doprowadziły do uzyskania następujących ocen rozmiaru, cen i kosztów:

Łodzie typu TUR

- cena sprzedaży (p) 32,2 31,2 30,8 30,3 29,6 29,0 28,5 28.0

- liczba sztuk 160 160 166 170 175 179 184 188

- koszty produkcji (K) 3562,6 3799,1 3964,6 4052,2 4080,0 4208,2 4354,4 4670,0

Tablica 19

Cena p (tys.zł)	Ilość Q (szt.)	Sprzedaż p⋅ Q (tys.zł)	Przychód krańcowy ΔS/ΔQ (tys.zł)	Koszt całkowity K (tys.zł)	Koszt krańcowy ΔK/ΔQ (tys.zł)	Koszt jednostk. k (tys.zł)	Zysk całkowity Z (tys.zł)
32,2	160	5152,0	-	3562,6	-	22,3	1584,0
31,2	160	4992,0	-	3799,1	-	23,7	1200,0
30,8	166	5112,8	20,1	3964,6	27,9	23,9	1145,4
30,3	170	5151,0	9,6	4052,2	21,9	23,8	1105,0
29,6	175	5180,0	5,8	4080,0	5,6	23,3	1102,0
29,0	179	5191,0	2,8	4208,2	32,1	23,5	984,5
28,5	182	5215,5	8,1	4354,4	48,7	23,9	837,2
28,0	188	5264,0	5.0	4670,0	63,1	24,8	601,6

W powyższym przykładzie koszt krańcowy zrównuje się z przychodem krańcowym przy produkcji i sprzedaży około 175 łodzi, co zapewnia zysk w wysokości 1102,0 tys.zł. Z zestawienia wynika, że zysk zaczyna maleć przy obniżaniu ceny poniżej 32,2 tys.zł. Wielkość ta wynika z niskich kosztów produkcji.

1. Analiza odchyleń na sprzedaży

Sprzedaż można analizować odrębnie, ale w praktyce zwykle ocenia się wpływ odchyleń sprzedaży na zyski firmy. Przyjmuje się założenie, że koszt jednostkowy produktu jest stały, i nie ulega zmianie w wielkościach rzeczywistych oraz planowanych. W przypadku jednego produktu zysk operacyjny określa formuła:

Z = p ⋅ Q − Q ⋅ k

gdzie: Z - zysk, k - koszt jednostkowy, p - cena, Q - ilość jednostek produktu. Zatem odchylenie R stanowi różnicę pomiędzy zyskiem osiąganym a zyskiem planowanym.

Planowana sprzedaż łodzi typu TUR wynosiła 2208 sztuk, po 33,0 tys.zł. za sztukę, przy koszcie 19,3 tys.zł. za sztukę. Istnieje możliwość wyprodukowania i sprzedania 2400 sztuk łodzi, po 31 tys.zł. za sztukę. Koszt rzeczywisty nie wykazuje odchyleń mimo zwiększenia produkcji. Należy obliczyć odchylenia spowodowane zmianą ceny i liczbą sprzedanych sztuk:

zysk planowany = ( 2208 ⋅ 33,0 ) − ( 2208 ⋅ 19,3 ) = 30249,6 tys.zł.

zysk wykonany = ( 2400 ⋅ 31,0 ) − ( 2400 ⋅ 19,3 ) = 28080,0 tys.zł.

-------------------

2169,6 tys.zł.

Zmniejszenie ceny o 2 tys.zł. spowodowało wzrost kwoty uzyskanej ze sprzedaży

( 2400 ⋅ 31,0 ) o 1536,0 tys.zł. ponad sprzedaż planowaną, ale zmniejszenie zysku o 2169,6 tys.zł. Zatem ocena wzrostu sprzedaży jako faktu bezwzględnie pozytywnego byłaby nieuzasadniona w odniesieniu do zysku, który się zmniejszył. Dlatego właśnie analizuje się sprzedaż w aspekcie osiągniętego zysku.

Odchylenie spowodowane ceną: Rp = 2400 ( 31,0 - 33,0 ) = − 4800,0 tys.zł.

Odchylenie marży: Rm = ( 33,0 - 19,3 ) ( 2400 - 2208 ) = 2630,4 tys.zł.

------------------

- 2169,6 tys.zł.

Tak więc odchylenie łączne R = Rp + Rm, wynosi - 2169,6 tys.zł. Jest to odchylenie niekorzystne.

Powyższe obliczenie dotyczyło jednego produktu to jest łodzi typu TUR. W praktyce mamy do czynienia z wieloma produktami. W tym przypadku należy sporządzić analizę odchyleń mając na uwadze sumę przychodów.

8.5. Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa

Podstawowym miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa jest wynik finansowy. Wynik finansowy dodatni jest zyskiem, natomiast wynik ujemny stratą przedsiębiorstwa. Wynik finansowy - jak wiadomo -jest różnicą między przychodem ze sprzedaży a kosztami własnymi produkcji i sprzedaży, pomniejszoną o podatek obrotowy i skorygowaną odpowiednio o saldo strat i zysków nadzwyczajnych.

a. Ocena sprawności działania Spółki „REJS”

Sytuacja gospodarcza spółki „REJS” wydaje się być korzystna. Wspólnicy zadecydowali jednak aby zarząd spółki dokonał oceny sprawności działania spółki. Jest to potrzebne dla podjęcia decyzji odnośnie zaciągnięcia kredytu na dalszy rozwój firmy a także dla oceny menedżerów zarządzających spółką.

Dane dla potrzeb oceny wykorzystać należy z obowiązujących sprawozdań finansowych takich jak: bilans, rachunek zysków i strat oraz ewidencji analitycznej. Należy także wykorzystać dane przedstawione w dotychczasowych analizach dokonywanych na ćwiczeniach od 1 do 7.

Informacje niezbędne do ustalenia wskaźników działania spółki „REJS” przedstawiają się następująco:

Tablica 20 ( tys.zł. )

Wyszczególnienie		Źródło danych
			Wykon 2000		Plan 2001
Koszty własne sprzedaży = koszty całkowite ( bez zapasów )			Ćw.7; tabl.15		85226		92830
Wartość sprzedaży			Ćw.7; tabl. 14		115579		144348
Koszty administracyjne (ogólnozakład.)			Ćw.2; tabl.1		23028		25331
Zobowiązania ogółem			Ćw.7; tabl.17		4857		5157
Stan środków trwałych brutto			Założone		92000		102000
Stan środków trwałych netto			Założone		51000		46000
Stan środków obrotowych			Ćw. 7; tabl.17		18920		21772
Zatrudnienie (liczba pracowników)			Ćw. 2		105		108

Przyjęte wskaźniki sprawności:

1. wsk. operacyjności = (koszt własny sprzedaży / sprzedaż) x 100%

2. wsk. kontroli kosztów administracyjnych = (koszty administracyjne / sprzedaż) x 100%

3. wsk. poziomu zobowiązań = (zobowiązania bieżące / koszt własny sprzedaży) x 100%

4. wsk. rotacji środków trwałych = sprzedaż / stan środków trwałych netto

5. wsk. rotacji majątku obrotowego = sprzedaż / średni stan majątku obrotowego

6. wydajność pracy na zatrudnionego = sprzedaż / liczba zatrudnionych

7. produktywność środków trwałych = sprzedaż / stan środków trwałych brutto

Wskaźniki sprawności działania półki „REJS” są następujące:

Tablica 21

Wyszczególnienie	Wykonanie 2000	Plan 2001
Wskaźnik operacyjności (%)
Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych (%)
Wskaźnik zobowiązań (%)
Wskaźnik rotacji środków trwałych (krotność)
Wskaźnik rotacji majątku obrotowego (krotność)
Wydajność pracy na jednego zatrudnionego (tys.zł. / pracownika)
Produktywność środków trwałych

b. Rentowność Spółki „REJS”.

Kształtowanie się wskaźników rentowności w spółce „REJS” jest następujące:

Tablica 22 ( tys.zł. )

Wyszczególnienie		Źródło danych		Wykonano 2000		Plan 2001
Zysk brutto		Ćw. 7; Tablica 16		30352		51517
Zysk netto		Ćw. 7; Tablica 16		18212		30910
Wartość sprzedaży (tys.zł.)		Ćw. 7; Tablica 16		115579		144348
Rentowność sprzedaży brutto (%)		zysk brutto / sprzedaż
Rentowność sprzedaży netto (%)		zysk netto / sprzedaż

Jak wynika z tablic 20 i 21 wskaźniki sprawności działania Spółki „REJS” i wskaźniki rentowności są korzystne. Ta korzystna ocena wynika jednak z danych wykonanych w roku 2000, gdyż rok 2001 jest rokiem, dla którego był opracowywany w ramach ćwiczenia 7, plan finansowy. Prawidłowo prowadzona ocena powinna obrazować przedsiębiorstwo na przestrzeni kilku lat, wówczas można badać dynamikę kształtowania się poszczególnych wskaźników.

Podsumowując można stwierdzić, że korzystna ocena Spółki „REJS” jest konsekwencją bardzo dobrych wyników ekonomicznych jakie Spółka uzyskała w 2000 roku i nadal planuje je utrzymać w 2001.

Literatura

1. M. Sierpnicka, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1994

2. J. Wermut: Zbiór przykładów z rachunkowości zarządczej z rozwiązaniami. Ośrodek doradztwa i Doskonalenia Zawodowego Kadr, Sp. z o.o., Gdańsk 1996

3. M. Dobija: Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 1997.

9. BADANIE PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

9.1. Cel ćwiczenia

Ocena płynności finansowej i poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa

9.2. Ocena płynności finansowej Spółki „REJS”

Sposób oceny płynności finansowej zaprezentujemy na przykładzie Spółki „REJS”.

Badana spółka miała w 2000 roku płynność finansową. Spółka inkasowała należności średnio po 25 dniach. Czas regulowania zobowiązań wobec dostawców był zbliżony do inkasowania należności.

Przewiduje się trudności w 2001 roku i pogorszenie płynności finansowej. Trudności mogą powstać ze sprzedażą wyrobów gotowych. Przewiduje się ich znaczny zapas w magazynie przy zachowaniu planu produkcji.

Dane do obliczenia wskaźników płynności finansowej w Spółce „REJS”

Tablica 23 (tys.zł.)

Wyszczególnienie		Źródło informacji	1999		2000
Aktywa bieżące (majątek obrotowy)			Ćw. 8; Tablica 17			60100	81000
Pasywa bieżące (zobowiązania)			Założono			99500	95100
Zapasy			Ćw. 7; tabl. 17			4500	2273
Kapitał obrotowy			Ćw. 7; tabl. 17			19300	21772
Sprzedaż			Ćw. 7; tabl. 16			115579	144348
Średni stan należności			Ćw. 7; tabl. 17			12100	10024
Średni stan zobowiązań			Ćw. 7; tabl. 17			9730	5157

Podstawowe wskaźniki dla oceny płynności finansowej:

1. wsk. bieżącej płynności finansowej = środki obrotowe / zobowiązania bieżące

2. wsk. obrotu zapasami = sprzedaż / średni stan zapasów

3. wsk. cyklu zapasów w dniach = (średni stan zapasów / sprzedaż) x 360 dni

4. wsk. rotacji należności = sprzedaż / średni stan należności

5. wsk. cyklu należności = (średni stan należności / sprzedaż0 x 360 dni

6. wsk. rotacji zobowiązań = sprzedaż / średni stan zobowiązań

7. okres płacenia zobowiązań = (średni stan zobowiązań / sprzedaż) x 360 dni

8. cykl środków pieniężnych = obrót zapasami + okres ściągania należności - okres płacenia zobowiązań

Wskaźniki oceny płynności finansowej Spółki „REJS”

Tablica 24

Wyszczególnienie		2000	2001
1.	Wskaźnik bieżącej płynności finansowej (krotność)
4.	Wskaźnik obrotu zapasami(krotność)
5.	Wskaźnik cyklu zapasów w dniach
6.	Wskaźnik rotacji należności (krotność)
7.	Wskaźnik cyklu należności w dniach
8.	Wskaźnik rotacji zobowiązań(krotność)
9.	Okres płacenia zobowiązań w dniach
10.	Cykl środków pieniężnych w dniach

Jak wynika z analizy wskaźników płynności finansowej w 2001 roku cykl środków pieniężnych wyniesie 17,9 dni - jest to bardzo korzystny okres czasu. Natomiast kapitał obrotowy w dniach obrotu wyniesie 51,9 dni. Wskaźnik cyklu zapasów w dniach wynosi 5,7 dni, jest to niski wskaźnik musi więc budzić podejrzenie odnośnie prawidłowości danych w nim zastosowanych.

Literatura:

1. M. Dobija: Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1997

2. M. Sierpińska, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994

63

---