Organ administrujący w państwie - to organ obligatoryjny postępowania administracyjnego, przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Organy te dzieli się na organy administracji publicznej - rządowej i samorządowej oraz różne jednostki organizacyjne wykonujące na mocy ustaw zadania zlecone w administracji.
Zdolność organu do rozstrzygania spraw administracyjnych jest wyznaczana przez 2 instytucje:
Kompetencja ogólna to zdolność prawna organów administracyjnych do załatwiania spraw administracyjnych w danym układzie postępowania. To odpowiedź na to kto może rozstrzygać sprawy w zakresie administracji publicznej. Kompetencje ogólną posiadają:
organy administracji rządowej - naczelne (RM, ministrowie), centralne (podlegające naczelnym np. Komisja Papierów Wartościowych, GIOS), terenowe (Wojewoda). Administracja rządowa to komendant wojewódzki policji, straży pożarnej, urzędy skarbowe, dyrektorzy urzędów celniczych,
organy samorządu terytorialnego - rada gminy, sejmik wojewódzki, wójt, burmistrz, prezydent, organy różnych związków tworzonych przez województwa, gminy;
inne organy państwowe - prezydent, KRR i T;
organy samorządów zawodowych i innych instytucji, które załatwiają sprawy administracyjne np. Okręgowa Rada Adwokacka, Rektor Uczelni Wyższej.
Kompetencje szczególne wyznaczają dwie instytucje proceduralne:
właściwość,
- ustawowa - normują ją ustawy. Wyróżnia się tu:
Właściwość rzeczowa (Art. 20) - to zdolność organu do rozpoznawania określonej kategorii spraw. Właściwość tą określają ustawy prawa materialnego np. organem właściwym w sprawach wywłaszczenia nieruchomości jest starosta (ustawa o gospodarce nieruchomościami),
Właściwość miejscowa (Art. 21) - to zdolność organu do rozpatrywania określonej kategorii spraw na oznaczonej części terytorium państwa (gmina, powiat).Ustala się ją:
w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli
nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów,
orzekanie należy do organu, na obszarze którego znajduje się większa część
nieruchomości,
w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym
zakład jest, był lub ma być prowadzony,
w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku
zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna
ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu według miejsca
ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju,
jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany powyżej, sprawa
należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące
wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu
właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. st. Warszawie.
Właściwość instancyjna (Art. 15) - wynika z zasady, że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Jest to zdolność organu do weryfikacji spraw w toku instancji. Organ wyższej instancji może rozpoznawać środki zaskarżenia na rozstrzygnięcia organu I instancji. Jak wojewoda wyda decyzję to odwołujemy się do ministra.
- delegacyjna - organ wyższego stopnia może przekazać sprawę do rozpoznania przez organ niższego stopnia innemu podległemu organowi (np. wojewoda dolnośląski rozpatruje sprawę ale prezes RM może delegować, oddać sprawę wojewodzie śląskiemu).
Art. 156 mówi, że organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości.
Art. 138 §2 - organ odwoławczy może uchylić zaskarżona decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
Wyłączenie - może dotyczyć pracownika, organu, członka organu kolegialnego. Ma ono na celu eliminowanie braku obiektywności organów mających właściwość do rozpatrywania spraw.
Pracownik podlega wyłączeniu w postępowaniu w sprawie:
w której jest stroną, albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że
wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa i obowiązki,
swego małżonka albo krewnych i powinowatych do drugiego stopnia*,
osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli*,
w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron,
albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych powyżej,
w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,
z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie
dyscyplinarne lub karne,
w które jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności
służbowej.
• - wyłączenie także po ustaniu.
Pracownika wyłącza bezpośredni przełożony: na żądanie pracownika, na żądanie strony, z urzędu.
Wyłączony pracownik podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
Organ podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
jego kierownika lub jego małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego
stopnia oraz osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli -
wtedy sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym
sprawę,
osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego
stopnia lub jego małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz
osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli - wtedy
sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba
wymieniona zajmuje stanowisko kierownicze
Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu z takich samych przyczyn co pracownik. Jeżeli na skutek wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten utraci właściwość do rozpoznania sprawy (np. brak kworum) to traci on właściwość do rozpoznania sprawy.
Organ administrujący w państwie - to organ obligatoryjny postępowania administracyjnego, przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Organy te dzieli się na organy administracji publicznej - rządowej i samorządowej oraz różne jednostki organizacyjne wykonujące na mocy ustaw zadania zlecone w administracji.
STRONA
Art. 28 - Strona jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Art. 29. Stroną w POA może być: osoba fizyczna, osoba prawna, jednostki nie posiadające osobowości prawnej np. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne.
Art. 30. Aby być strona trzeba posiadać zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.
Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.
Zdolność administracyjno prawna - to odpowiednik zdolności prawnej. Mają ją os. fizyczne od urodzenia do śmierci i os. prawne od zaistnienia.
Zdolność procesowa - to możliwość aktywnego udziału w POA. Możemy rozróżnić pełną (osoby pełnoletnie, osoby, które nie zostały ubezwłasnowolnione, os. prawne), ograniczoną zdolność procesową (osoby od 13 do 18 lat i częściowo ubezwłasnowolnione) lub jej brak (osoby poniżej 13 roku życia i całkowicie ubezwłasnowolnione).
Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych statutowych lub ustawowych przedstawicieli.
Strona może działać przez PEŁNOMOCNIKA (osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych, z pełnomocnictwem udzielonym na piśmie lub zgłoszonym do protokołu), chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Urzędowo poświadczone pełnomocnictwo dołącza się do akt sprawy.
W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik stały, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w im imieniu strony. Organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, i ile przedstawiciel nie został już wyznaczony (niekiedy może wyznaczyć tego przedstawiciela sam - czasowo).
PODMIOTY NA PRAWACH STRONY - To podmioty, które mają takie same prawa procesowe jak strona, wynikające z KPA, ale działają w innym interesie niż strona. Strona działa w sprawie własnych praw lub obowiązków, które wynikają z ustaw prawa materialnego.
Prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich w POA Decyduje tu kryterium interesu.
Prokurator w POA spełnia ustawowe zadanie strzeżenia praworządności, interes publiczny. Może on żądać:
wszczęcia postępowania,
udziału w toczącym się postępowaniu,
wznowienia postępowania,
uchylenia, zmiany oraz stwierdzenia nieważności decyzji,
rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego,
rozpatrzenia sprawy przez NSA,
udziału w postępowaniu przed NSA,
wnoszenie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego (tylko prokurator generalny).
Art. 182. Prokurator ma prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.
Prokurator realizując te zadania wykonuje, nie sprawuje nadzoru nad administracją publiczną kontrolę. Nie bierze udziału w samym wydawaniu rozstrzygnięć administracyjnych.
Prokurator bada tylko legalność, a nie celowość wydania rozstrzygnięć. Kontroluje zgodność z prawem wydanych decyzji. Sprawdza czy organ administracji publicznej nie naruszył elementów prawa ustrojowego, materialnego czy procesowego. Kryterium naruszenia interesu społecznego nie ma tu znaczenia. Prokurator może żądać nadesłania lub przedstawienia mu akt sprawy oraz niezbędnych dokumentów i pisemnych wyjaśnień.
Wnosi skargi i sprzeciwy.
Rzecznik Praw Obywatelskich - działa na podstawie KPA i ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Nie może wnieść sprzeciwu.
Działa on w sprawach ze względu na interes obywatela, jego celem jest ochrona praw i wolności obywatelskich.
Zasada subsydiarności - nie powinien wyręczać podmiotu jeśli jest on w stanie sam siebie bronić.
Organizacja społeczna w POA
Art. 31. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:
wszczęcia postępowania,
dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu.
Jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.
§ 2 do odmowy wszczęcia lub dopuszczenia jej do postępowania organizacji takiej służy zażalenie.
§ 4 organ administracyjny wszczynając postępowanie zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe oraz gdy przemawia za tym interes społeczny.
§ 5 organizacja społeczna która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji wyrazić swój pogląd na daną sprawę.
Inne podmioty uczestniczące w POA:
osoby zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy ale nie mające obowiązku lub interesu prawnie chronionego. Mają one interes lub obowiązek faktyczny np. osoby sąsiadujące z wywłaszczoną nieruchomością. Podmioty te mają nikłe uprawnienia w POA np. mogą brać udział w rozprawie lub w postępowaniu za pośrednictwem organizacji społecznych, mogą złożyć skargę powszechną;
podmioty zupełnie nie zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy np. świadek, biegły, osoba wezwana do okazania przedmiotu oględzin.
14 zasad ogólnych POA - są to podstawowe reguły postępowania uznane za takie przez ustawodawcę i wyodrębnione redakcyjnie w rozdziale 2 KPA (art.6-16). Stanowią one integralną część procedury administracyjnej i są one dla organów administracyjnych na równi wiążące z innymi przepisami tej procedury. Zasady:
praworządności (6,7 KPA) - organ ma obowiązek przestrzegania prawa materialnego, ustrojowego i procesowego. Poza tym organ sprawuje kontrolę nad zgodnym z prawem przebiegiem POA.
prawdy obiektywnej (7) - organy administracji publicznej podejmują wszelkie kroki niezbędne do ustalenia stanu faktycznego, zbierają dowody itp. Zasada ta wyraża się w instytucji wyłączenia.
czynnego udziału strony w postępowaniu (10) - czyli aktywności stron. Organ ma obowiązek zaktywizowania stron do uczestnictwa w POA. Wpływanie i informowanie stron.
pogłębiania zaufania obywateli do organizacji państwowych (8) - organ ma działać tak aby pogłębiać zaufanie stron. Pogłębianie to wyraża się także w ochronie praw nabytych.
uwzględniania w postępowaniu i przy załatwianiu sprawy interesu społecznego i słusznego interesu jednostki (7)
dwuinstancyjności w postępowaniu (15) - dana sprawa może być rozstrzygana przez dwa odrębne (niezależne od siebie) organy administracji publicznej. Np. I - wójt, burmistrz, prezydent; II - Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Gdy jednak w pierwszej instancji będzie SKO lub Minister to nie można się od ich decyzji odwołać, można jedynie wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do SKO lub Ministra.
trwałości decyzji administracyjnej (16 $1) - doręczenie decyzji trwale wiąże organ i stronę. Nie można w niej samodzielnie dokonywać zmian, można zmieniać poprzez wszczęcie POA.
sądowej kontroli procesowych aktów administracyjnych (16 $2) - różne czynniki działania lub ich brak mogą być skarżone do S.A.
wychowawczego wpływu na obywateli (8)
przekonywania (11) - na podstawie persfazji, motywowanie strony do aktywnego udziału, informowanie stron,
udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom a także uczestnikom postępowania (9), informacja o prawach i obowiązkach przysługujących stronom czy uczestnikom w POA,
ugodowego załatwiania spraw stron o spornych interesach (13) - zamiast decyzji może zapaść ugoda, muszą być przynajmniej dwie strony. Cel ugody: przyspiesza POA, upraszcza, obniża koszty, daje większą szansę zadowolenia stron, organy powinny do niej namawiać.
szybkości i prostoty postępowania (12) - bez zbędnych komplikacji.
pisemności (14) - dokumentowanie POA w postaci pism ma znaczenie dla celów dowodowych.
Wszczęcie postępowania administracyjnego - to instytucja typowo proceduralna, wywołująca skutki proceduralnoprawne. Ma istotne znaczenie dla sprawy.
Art. 61. §1 - POA może wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.
POA z urzędu wszczyna się: z inicjatywy organu, z inicjatywy podmiotu na prawach strony, art. 333- skarga osoby trzeciej. W formie zawiadomienia. Organ może wszcząć POA z urzędu mimo, że przepis przewiduje tylko wszczęcie na wniosek jeżeli:
wymaga tego ważny interes strony,
jeżeli uzyska zgodę w trakcie POA na jego dalsze prowadzenie
Z urzędu POA wszczyna właściwy rzeczowo i miejscowo organ administrujący w państwie, z własnej inicjatywy lub z polecenia organu nadrzędnego albo na żądanie podmiotów na prawach strony, a także na skutek skargi wniesionej przez osobę trzecią. Momentem wszczęcia postępowania jest zawiadomienie strony (zawiadomienie) o wszczęciu postępowania i zobowiązujące ją do wzięcia udziału w tym postępowaniu.
Za moment wszczęcia postępowania na wniosek można przyjąć przyjęcie podania strony przez właściwy organ (zarejestrowanie podania lub zgłoszenie do protokołu). Odmowa wszczęcia postępowania powinna być w formie decyzji.
§ 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.
Wszczęcie postępowania powoduje rozpoczęcie biegu terminu do załatwienia sprawy.
Organ wszczynający postępowanie w konkretnej sprawie ma obowiązek ustalić, kto jest stroną w tym postępowaniu i powiadomić ją. A także podmioty na prawach strony, o wszczęciu postępowania.
Podania administracyjne to pisma zawierające wnioski procesowe. Nie wymagają szczegółowego uzasadnienia od strony prawnej lub faktycznej. Powinny zawierać wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie.
Art. 63. § 1. Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu.
§ 3. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.
§ 4. Organ administracji publicznej obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda.
Wady podania:
usuwalne - to wszelkie wady, które mogą być usunięte po skontaktowaniu się z osobą wnoszącą podanie,
nieusuwalne - osobie, która wniosła podanie wyznacza się termin do usunięcia wady. Jeśli termin upłynie bezskutecznie to podanie zostaje bez rozpoznania. Należy tu także nie oznaczenie osoby wnoszącej podanie.
TECHNICZNE CZYNNOŚCI PROCESOWE
Są to czynności procesowe organów administrujących w państwie o charakterze technicznym, wywołujące skutki prawne przez fakty. Należą do nich np. wezwania, zawiadomienia, doręczenia, protokoły i adnotacje, terminy oraz opłaty i koszty postępowania.
Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.
Art. 51. § 1. Do osobistego stawienia się wezwany jest obowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym zamieszkuje albo przebywa.
§ 2. Obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy również wezwanego, zamieszkałego lub przebywającego w sąsiedniej gminie albo mieście.
Jeżeli osoba nie może wstawić się na wezwanie z powodu trudnej do pokonania przeszkody (choroba, kalectwo), wtedy przedstawiciel organu udaje się do takiej osoby i na miejscu dokonuje określonych czynności.
W wezwaniu powinno być zawarte:
nazwa i adres organu wzywającego,
imię i nazwisko wzywanego,
charakter sprawy i cel w jakim zostaje wezwany,
czy powinien się zjawić osobiście czy może złożyć zeznania lub wyjaśnienia na piśmie,
termin, do kiedy wezwany powinien się stawić lub datę i godzinę stawienia się,
skutki prawne niezastosowania się do wezwania.
Instytucja pomocy prawnej - organy mające siedzibę poza terenem miasta lub gminy, gdzie przebywa wezwany, mogą zwracać się do właściwego terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego o wezwanie o wezwanie osoby zamieszkałej na jej terenie, określając zarazem, jakie czynności mają być dokonane.
Organ zwraca koszty (podróży itp.) osobie wezwanej.
Art. 54 § 2. Wezwanie powinno być zaopatrzone podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego.
Art. 55. § 1. W sprawach nie cierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych wymienionych w art. 54.
Doręczenie zwykłe
Art. 39. Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy.
Art. 42. § 1. Pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy.
§ 2. Pisma mogą być doręczone również w lokalu organu administracji publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
§ 3. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób określony w § 1 i 2, a także w razie koniecznej potrzeby, pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.
Doręczenie zastępcze
Art. 43. W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania.
Przy doręczeniu obowiązuje zasada oficjalności, uzupełniona zasadą pisemności.
Art. 44. § 1. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43:
1) poczta przechowuje pismo przez okres siedmiu dni w swojej placówce, w przypadku doręczania pisma przez pocztę,
2) pismo składa się w urzędzie właściwej gminy na okres siedmiu dni, w przypadku doręczania pisma przez pracownika lub upoważnioną osobę lub organ.
Art. 45. Jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism.
Art. 47. § 1. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez pocztę lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy.
§ 2. W przypadkach, o których mowa w § 1, uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.
Art. 49. Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi; w tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia publicznego ogłoszenia.
Protokół - Art. 67. § 1. Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.
§ 2. W szczególności sporządza się protokół:
1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,
2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,
3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej,
4) rozprawy,
5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.
Art. 68. § 1. Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
Adnotacja - Art. 72. Czynności organu administracji publicznej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.
Udostępnianie akt sprawy
Należy do uprawnień strony jako konsekwencja realizacji jawności postępowania oraz zasady czynnego udziału stron w POA. Art. 73. § 1. W każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów.
§ 2. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.
Terminy - kategorie:
Ad guen - to terminy do upływu których czynność musi być wykonana np. odwołanie musi być wniesione w terminie 14 dni od doręczenia;
Post guen - po ich upływie czynność może być wykonana ale nie wcześniej np. rozprawa może się rozpocząć po upływie co najmniej 7 dni od doręczenia zawiadomień o rozprawie.
Art. 35 KPA §1 - organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.
Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.
§2 - sprawy, które można rozpatrzyć w oparciu o dowody przedstawione przez stronę lub
w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi -niezwłocznie.
§3 - sprawy wymagające postępowania wyjaśniającego - do 1 miesiąca,
§3 - sprawy szczególnie skomplikowane (złożone ze względu na stan faktyczny lub prawny, wymagająca współdziałania z innymi organami) - do 2 miesięcy,
§3 - postępowanie odwoławcze - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania..
Do tych terminów nie wlicza się: czasu dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania, okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od
organu.
Art. 36 §1 O każdym przypadku nie załatwieniu sprawy w terminie określonym w art. 35 organ administracji publicznej obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
Art. 37 §1 Gdy nie dotrzymano w ten sposób wyznaczonych terminów służy zażalenie do organu wyższego stopnia §2 Wtedy wyznacza się dodatkowy termin załatwienia sprawy, a w razie potrzeby podejmuje się środki mające zapobiec takim sytuacjom w przyszłości
Art. 38 Pracownik, który nic dopełnił terminów, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej przewidzianej w przepisach prawa..
Instytucja przywrócenia terminu - Art. 58. § 1. Może nastąpić gdy strona spełni przesłanki::
nie ponosi winy w przekroczeniu terminu,
złoży wniosek o przywrócenie terminu,
dokona czynności, której nie dokonała w prawidłowym terminie,
złoży wniosek i dokona wyżej wymienionej czynności w ciągu 7 dni od ustania przeszkody, która spowodowała uchylenie terminu.
Zawieszenie POA - spoczynek terminu:
Obligatoryjne przesłanki:
brak reprezentacji strony - śmierć strony lub utrata zdolności do czynności prawnych,
konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego w trybie zasadniczym. Zagadnienie wstępne dotyczy sytuacji, która pojawiła się w POA i jest istotna dla jego rozstrzygnięcia, ale może być rozstrzygnięta tylko przez inny organ. Wówczas organ prowadzący POA zawiesza je do momentu wydania rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez właściwy organ.
Fakultatywne zawieszenie - organ może zawiesić POA na żądanie strony, na wniosek, której wszczęto POA jeżeli nie sprzeciwiają się temu inne strony i nie jest to sprzeczne z interesem społecznym. Jeśli strony nie wniosą wniosku o podjęcie POA w ciągu 3 lat od jego zawieszenia to POA jest umarzane.
Dowody - art.75 to wszystko to co może się przyczynić do ustalenia stanu faktycznego. Klasyfikacja:
bezpośrednie (np. oględziny, organ bezpośrednio spostrzega) i pośrednie (opiera się na źródle informacji np. zeznania świadków, dokumenty, opinie biegłych)
rzeczowe (oględziny), osobowe (zeznania świadków), mieszane (zeznania świadków, opinie biegłych źródłem informacji jest człowiek ale jest ona przekazywana w formie pisemnej,
podstawowe (nie obwarowane uregulowaniami - wszystkie za wyjątkiem przesłuchania stron), posiłkowe (przeprowadzenie dowodu jest zależne od spełnienia określonych warunków),
nazwane (przewidziane w KPA) i nienazwane (mapy, plany, ekspertyzy)
Dokumenty Art. 76. § 1. Dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.
Dokument prywatny jest dowodem na to, że zawarte w nim oświadczenie pochodzi od osoby, która je podpisała.
Świadkowie i biegli to fakultatywni uczestnicy postępowania, których udział jest na ogół ograniczony tylko do stadium postępowania wyjaśniającego. Obowiązek występowania w roli świadka ma znaczenie zarówno z obowiązku prawnego, ale też z obowiązku obywatelskiego. Kodeks wyodrębnia trzy grupy osób mających znaczenie dla ustalania listy świadków:
pierwsza grupa - to osoby, których nie wolno przesłuchiwać jako świadków, są to osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, osoby, których zeznania mogłyby naruszyć tajemnicę państwową lub służbową oraz tajemnicę spowiedzi (art. 82)
druga grupa - to osoby, które mają obowiązek zeznawania jako świadkowie, ale w określonych przypadkach mogą odmówić zeznań (ze względu na pokrewieństwo lub powinowactwo)
trzecia grupa - to osoby, które mają obowiązek zeznawania w roli świadka, lecz mogą odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie, które może go narażać na karę, hańbę, szkodę.
Obowiązki i prawa świadków:
stawianie się na wezwanie,
może domagać się zwrotu kosztów noclegu, podróży, utraconego zarobku,
mówienie prawdy.
Biegły - to osoba fizyczna, która posiada kwalifikacje w określonej dziedzinie. Nie może być nim:
takie same przesłanki jak przy wyłączeniu pracownika organu administracyjnego,
brak zdolności do spostrzegania i komunikowania,
obowiązek zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej (dotyczy spraw gdzie mogłoby być to ujawnione),
duchowny (tajemnica spowiedzi).
Oględziny - to bezpośredni środek dowodowy, organ ocenia określony dowód na podstawie własnych zmysłów. Ich przedmiotem może być rzecz ruchoma, nieruchomość, przedmiot, wszystko co można zbadać za pomocą zmysłów. Należy tu wspomnieć o:
eksperyment dowodowy - polega na stworzeniu sytuacji, która zdaniem organu miała miejsce po to żeby ustalić stan faktyczny sprawy,
osobę w której posiadaniu znajduje się przedmiot oględzin - ta osoba musi na wezwanie organu go okazać.
Przesłuchanie stron (dowód posiłkowy): organ przeprowadza ten dowód jeżeli zaistnieją przewidziane prawem warunki. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków (większość). Strona jest pouczana o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań oraz o tym, że może odmówić składania wyjaśnień. Jeżeli strona nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej to organ może przesłuchać jej przedstawiciela ustawowego.
Przesłanki dopuszczenia dowodu z przesłuchania stron:
wyczerpano dowody lub ich nie ma a nie ustalono stanu faktycznego,
pozostały fakty nie wyjaśnione, a istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Oświadczenie stron:
w sytuacji kiedy potwierdzenie jakiegoś faktu nie wymaga zaświadczenia organu strona na swój wniosek może złożyć stosowne oświadczenie dotyczące tego faktu,
stosuje się tu przepis o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Środki dowodowe nienazwane:
opinia, ekspertyza jednostki organizacyjnej, badawczej, naukowej, artystycznej, medycznej - nie jest to dowód z opinii biegłego ponieważ może być nim tylko osoba fizyczna;
nośniki dźwięku, obrazu i informacji (dyskietki, zdjęcia, taśmy VHS, DVD),
sprawozdania, dokumenty.
W postępowaniu dowodowym ważne jest, że organ wydaje rozstrzygnięcie po ocenie całego materiału dowodowego, odrzuca dowody wątpliwe, powinien również przed oceną wysłuchać stron. Obowiązują tu zasady:
oficjalności - nakłada na organ obowiązek przeprowadzenia postępowania dowodowego,
swobodnej oceny dowodów - organ ocenia zebrane dowody według własnego uznania.
Koszty - ponosi je faktycznie sam organ administracyjny, chyba że powstały one w wyniku wniosku strony lub z jej winy. O kosztach orzeka organ w postanowieniu.
Opłata - jest formą daniny państwowej, a jej uiszczenie stanowi warunek wszczęcia postępowania lub dokonania określonej czynności administracyjnej. Organ może zwolnić od opłat i kosztów osoby fizyczne ze względu na ich stan majątkowy.
CZYNNOŚCI ORZECZNICZE
Rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej następuje w formie aktu administracyjnego: decyzji, postanowienia, ugody.
Podwójna konkretność aktu adm. oznacza, że jest on skierowany indywidualnie do oznaczonego podmiotu i dotyczy konkretnej sprawy. Zbliża ona akt adm. do wyroku sądu.
Zasady orzekania:
decyzja musi być oparta na przepisie powszechnie obowiązującym, materialnym, procesowym
i ustrojowym,
organ ponosi odpowiedzialność za wydaną decyzję, ma ona charakter trwały i wiążący,
w przypadku skomplikowanych spraw organ może wydawać decyzje cząstkowe.
Decyzja to władcze i jednostronne rozstrzygnięcie organu administracyjnego, oparte na obowiązujących przepisach prawnych, a mające na celu wywołanie konkretnych skutków prawnych.
Art. 104. Decyzja - to akt prawny rozstrzygający sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończący sprawę w danej instancji. Nie nazwa decyduje o uznaniu aktu za decyzję. Decyzja zawiera się tu w różnych formach tj.: decyzja, zezwolenie, koncesja, zarządzenie, orzeczenie zgoda, pozwolenie, uprawnienie, nakaz płatniczy.
Art. 107. § 1. Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
§ 2. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.
Podstawą prawną wydania decyzji są zarówno przepisy legitymujące właściwość rzeczową danego organu do orzekania w sprawie, jak i przepisy prawa materialnego, uzasadniające treść decyzji, oraz odpowiednie przepisy proceduralne. Uzasadnienie decyzji - ma na celu dostarczenie stronie informacji, na jakich przesłankach faktycznych i prawnych oparł się organ wydając decyzję.
§ 3. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.
§ 4. Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania.
§ 5. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny. Decyzje wydane na skutek odwołania powinny być zawsze uzasadnione.
Klauzula odwołalności - każda decyzja powinna zawierać pouczenie o środkach zaskarżania, określać rodzaj środka oraz termin i tryb jego wnoszenia (np. odwołanie, skarga do NSA).
Do decyzji mogą być dołączone: Warunek - uzależnia on powstanie lub ustanie przewidzianych w niej skutków prawnych od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Może być zawieszający lub rozwiązujący.
Zlecenie - to nałożenie dodatkowego obowiązku lub dokonaniu określonych czynności związanych z decyzją. Nie wpływa na ważność decyzji. Termin - ogranicza czasowo skuteczność decyzji. Rygor natychmiastowej wykonalności - Art. 108. § 1. Decyzji, od której służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ administracji publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia.
Skutkiem prawnym decyzji może być powstanie, zmiana lub wygaśnięcie konkretnego stosunku prawnego. Treścią tego stosunku prawnego jest na ogół jakieś uprawnienie lub obowiązek. Zazwyczaj stosunki te mają charakter stosunków administracyjno-prawnych czy finansowo prawnych.
POSTANOWIENIA - podział:
istotne dla sprawy (wydane w sprawie) - rozstrzygają sprawę co do jej istoty wydawane są rzadko, ponieważ wydaje się tu decyzje, np. postanowienie zatwierdzające ugodę.
Procesowe - przyspieszają bieg procesu, mogą także wpływać hamująco lub przyspieszająco, np. postanowienie o przywróceniu terminu.
ściśle procesowe
wpływające na dalszy bieg POA
niezaskarżalne
zaskarżalne
samoistne - można samodzielnie wnieść zażalenie,
niesamoistne - można wnieść zażalenie wraz z odwołaniem od decyzji.
Różnice pomiędzy postanowieniem a decyzją: nazwa, podstawa prawna (postanowienie opiera się przede wszystkim na przepisach procesowych (KPA), a dodatkowo na przepisach materialnych), adresaci (postanowienie może dotyczyć każdego uczestnika postępowania).
Forma postanowienia - stosuje się tu przepisy dotyczące decyzji z wyjątkiem adresata oraz uzasadnienia gdyż postanowień się nie uzasadnia, chyba że przysługuje na nie zażalenie.
Skutki postanowień:
podlegają ogłoszeniu, chyba że przysługuje na nie zażalenie wtedy doręcza się je na piśmie,
zasada natychmiastowej wykonalności - podlegają jej tylko postanowienia ściśle procesowe.
UGODA - przesłanki zawarcia:
zawisłość sprawy przed organem (sprawa toczy się przed organem),
muszą wystąpić co najmniej 2 strony o interesach dopuszczających ugodę,
zawarcie ugody przyczyni się do przyśpieszenia i uproszczenia POA,
ugoda nie może być sprzeczna z prawem, ani nie stanowić jego obejścia,
nie może być sprzeczna z interesem społecznym ani z interesem strony.
Organ zatwierdza ugodę postanowieniem, które powinno zawierać:
oznaczenie organu, przed którym została zawarta,
oznaczenie stron,
datę sporządzenia ugody,
oznaczenie przedmiotu i treści ugody,
wzmianka o odczytaniu i przyjęciu,
podpisy stron i pracownika organu.
Skutki ugody:
odpis ugody doręcza się stronom wraz z postanowieniem są zatwierdzającym,
od doręczenia ugoda wiąże strony i organ,
podlega wykonaniu z chwilą kiedy postanowienie ją potwierdzające stanie się ostateczne.
Rektyfikacja decyzji - decyzje mogą być dotknięte wadami istotnymi i nieistotnymi. Usuwanie wad nieistotnych odbywa się w trybie rektyfikacji. Objęte są nim także postanowienia i ugody. Rektyfikacja polega na:
sprostowaniu decyzji - to usunięcie błędów pisarskich, rachunkowych i innych oczywistych omyłek rzucających się w oczy. Tryb ten może być dokonany w każdym czasie z urzędu lub na wniosek. Sprostowanie następuje w drodze postanowienia.
uzupełnieniu treści - uzupełnieniu podlegają braki formalne jak i merytoryczne, dotyczące rozstrzygnięcia decyzji. Nie może ono zmienić treści decyzji. Uzupełnienia dokonuje organ, który wydał decyzję w terminie 14 dni od doręczenia decyzji na wniosek strony. Forma uzupełnienia: uzupełnienia formalne uzupełnia się w formie tekstu uzupełniającego, zaś braki w rozstrzygnięciu w formie decyzji uzupełniającej,
wykładni treści - lub innych składników decyzji - polega na wyjaśnieniu wątpliwości elementów decyzji. Wiąże ona stronę, organ wydający, jak i inne organy od momentu wydania decyzji. Jest dokonywana na wniosek strony lub w drodze postanowienia.
UMORZENIE POA
Organ kończy POA przez wydanie rozstrzygnięcia sprawy lub poprzez umorzenie POA. POA umarza się jeżeli nie ma przesłanek dla dalszego jego prowadzenia, jest nie celowe. Umorzenie kończy zawisłość sprawy przed organem. Umorzenie może być:
fakultatywne - przesłanką jest taka sama w przypadku fakultatywnego zawieszenia, dotyczy to sytuacji kiedy POA było wszczęte na wniosek;
obligatoryjne - organ umorzy POA jeśli stało się ono bezprzedmiotowe, KPA nie podaje przykładu bezprzedmiotowości; przykłady umorzenia: cywilny charakter sprawy, nie ma podstawy prawnej do wydania decyzji, organ jest niewłaściwy do rozpoznania sprawy, brak wniosku o podjęcie zawieszonego POA (zawieszenie fakultatywne).
WERYFIKACJA ROZSTRZYGNIĘĆ W TOKU
Weryfikacja decyzji w POA odbywa się poprzez zastosowanie środków:
nadzoru - to zbadanie decyzji przez organ nadzoru w celu kasacji lub transformacji decyzji. Obowiązuje tu zasada oficjalności,
odwołalność decyzji - polega na jej stosowaniu lub zreformowaniu przez organ który wydał decyzję. Obowiązuje tu zasada oficjalności.
środki zaskarżenia - organ który wydał decyzję lub organ wyższego stopnia podejmuje czynności w celu stosowania lub zreformowania decyzji na wniosek strony. Należą tu: odwołanie, zażalenie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, sprzeciw (tylko prokurator), skarga do S.A.
Odwołanie - może być wniesione do 14 dni od doręczenia decyzji.
Od zasady dwuinstancyjności mamy tu wyjątki:
wydanie decyzji przez ministra lub SKO nie podlega zaskarżeniu w toku instancji ponieważ na tych organach kończy się tok instancji,
decyzje odszkodowawcze w administracji. Stronie nie zadowolonej z decyzji odszkodowawczej przysługuje powództwo do sądu cywilnego, które zastępuje odwołanie,
Postępowanie odwoławcze wszczyna się na wniosek strony czyli od złożenia odwołania - to zasada skargowości. Odwołanie może wnieść strona. Stroną jest każdy kto twierdzi, że decyzja dotyczy jego obowiązku lub interesu prawnego, a zatem KPA nie uzależnia udziału w postępowaniu odwoławczym od udziału w postępowaniu przed I instancją (organ mógł wtedy np. przez zaniedbanie pominąć kogoś w określeniu stron). Stroną mogą być również podmioty na prawach strony pod warunkiem, że brały one udział w postępowaniu przed I instancją.
Forma odwołania - do odwołania zastosowanie mają przepisy do podania. Musi z niego jedynie wynikać, że strony nie są zadowolone z wydanej decyzji. Wymogiem formalnym jest termin.
Odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał skarżoną decyzję.
Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji, chyba, że nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności. Przekazanie sprawy do organu wyższego stopnia odbywa się w przypadku nie uwzględnienia odwołania przez organ I instancji.
Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji - organ ten może zmienić lub uchylić swoją decyzję jeżeli żądają tego wszystkie strony a organ uwzględnia całość żądania. Organ ponownie rozpoznaje i rozstrzyga sprawę. Jeżeli w całości uwzględnia żądanie strony to zmienia lub uchyla w części lub w całości swoją decyzję i rozstrzyga ponownie o sprawie. Jeżeli mógłby uwzględnić żądanie strony tylko w części lub w ogóle to przekazuje sprawę wraz z aktami organowi wyższego stopnia, do II instancji. Następuje to w ciągu 7 dni od wniesienia odwołania.
Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji - dzieli się na 2 fazy:
postępowanie wstępne - polega na tym, że na początku organ bada przesłanki wniesienia odwołania (np. czy pochodzi ono od strony). W przypadku negatywnego wyniku organ wydaje postanowienie kończące postępowanie odwoławcze. Jeżeli wynik jest pozytywny organ przechodzi do 2 fazy
postępowanie rozpoznawcze - organ II instancji opiera się tylko na materiale dowodowym zebranym przez organ I instancji. Nie może on przeprowadzić nowego postępowania dowodowego, bo prowadziłoby to do nowej sprawy. Organ II instancji może jedynie uzupełnić postępowanie dowodowe lub zwrócić się o jego uzupełnienie do organu I instancji.
Decyzje podejmowane w postępowaniu odwoławczym przez organ administracyjny.
Merytoryczne:
podtrzymujące decyzję I instancji,
zmieniające lub uchylające rozstrzygnięcie I instancji. Organ II instancji orzeka w całości lub w części co do istoty sprawy. Zmieniając decyzję I instancji organ II instancji jest ograniczony zakazem reformationis in peins i wadliwością nieistotną decyzji. Jeżeli okaże się że decyzja jest dotknięta taką wadą to organ II instancji skieruje ją do rektyfikacji. Natomiast zakaz reformationis in peins oznacza, że organ nie może zmienić decyzji na niekorzyść strony wnoszącej odwołani, chyba że decyzje naruszają prawo lub interes społeczny.
Kasacyjne:
organ kasuje decyzję I instancji i kończy POA. Decyzja ta zapada jeżeli nie było merytorycznych podstaw do przeprowadzenia postępowania w I instancji (np. sprawa miała charakter cywilny);
organ II instancji kasuje decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. Decyzję tą organ II instancji nadaje jeżeli są przesłanki do merytorycznego poznania sprawy, a zaniedbano postępowanie dowodowe w I inst.
ZAŻALENIE Różnice pomiędzy odwołaniem a zażaleniem:
zażalenie wnosi się od postanowienia,
zażalenie przysługuje tylko na postanowienia wskazane w KPA. Poza tym niektóre mogą być zaskarżane samoistnie, a niektóre z dotyczącą ich decyzją (niesamoistne),
termin - zażalenie 7 dni od ogłoszenia (doręczenia), decyzja 14 od doręczenia,
zażalenie może wnieść każda osoba której dotyczy postępowanie.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy - przysługuje od decyzji Ministra i SKO. Od tych decyzji nie można wnieść odwołania. Taki wniosek wnosi się do organu, który rozstrzygał sprawę, taki organ ponownie rozpatruje sprawę i wydaje nową decyzję. Mają tu zastosowanie przepisy o postępowaniu odwoławczym z wyjątkiem postępowania przed I instancją.
Wadliwość decyzji - wady dzielą się na:
nieistotne - usuwa się je w trybie rektyfikacji,
istotne - usuwa się je przez stwierdzenie nieważności decyzji lub jej zmianę lub uchylenie
Decyzje nieistniejące (akty pozorne lub nieistniejące) np.:
akty wydane z pominięciem POA - np. prawo jazdy otrzymane od instruktora;
jeżeli akt został wydany w POA ale nie zawiera obligatoryjnych elementów decyzji (oznaczenie strony, organu rozstrzygającego, podpisu pracownika wydającego decyzję) jest decyzją nieistniejącą, to samo dotyczy sytuacji kiedy decyzji nie doręczono stronie.
Decyzje nieistniejące nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego. Stwierdzenie nieistnienia decyzji następuje bez zastosowania szczególnej formy czy trybu i może mieć miejsce w każdym czasie.
TRYBY NADZWYCZAJNE - weryfikują one decyzje ostateczne dotknięte wadami kwalifikowanymi lub innymi. Należą do nich:
Wznowienie POA - przesłanki art. 145:
dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,
strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji,
decyzja została wydana w oparciu o akt (orzeczenia, decyzje) który został uchylony lub zmieniony
art. 145a - Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego - decyzja została wydana na podstawie przepisu, który następnie został uchylony przez TK.
Art. 147. Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony, lub podmiotu na prawach strony. Wniosek powinien mieć formę podania. Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania.(art. 148). Właściwym organem do wznowienia POA jest organ ostatniej instancji, który wydał decyzję (art.150). Jeśli jest on winny wady to wtedy właściwym do wznowienia organem jest organ wyższego stopnia.
Samo wznowienie następuje w formie postanowienia, a odmowa w formie decyzji. Po wznowieniu POA organ ustala występowanie przesłanek i przeprowadza postępowanie wyjaśniające.
Decyzje zapadłe w wyniku wznowienia POA:
odmowa uchylenia - brak przesłanek pozytywnych,
uchylenie i ponowne rozpatrzenie sprawy - występują przesłanki pozytywne i nie ma negatywnych,
stwierdzenie niezgodności zaskarżonej decyzji z prawem - występują jednocześnie przesłanki pozytywne i negatywne.
Przesłanki negatywne:
termin - od doręczenia wadliwej decyzji upłynęło 10 lub 5 lat,
organ stwierdza, że wydałby decyzję tej samej treści
Wydanie decyzji stwierdzającej niezgodność decyzji z prawem ma znaczenie odszkodowawcze dla strony. Strona , która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji jedną z w/w wad lub w związku z uchyleniem takiej decyzji w wyniku wznowienia POA może dochodzić odszkodowania od organu, który wydał wadliwą decyzję.
Stwierdzenie nieważności decyzji
Art. 156. § 1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która: 1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, 2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, 3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, 4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, 5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, 6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, 7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE
Kontrola wykonywana przez sądy powszechne dotyczy:
ordynacji wyborczej - wyborcy skreślonemu z listy wyborców na tę czynność administracji służy powództwo do sądu powszechnego,
prawo wodne - niektóre decyzje są od razu ostateczne, czyli odwołanie nie przysługuje już w dniu wydania takiej decyzji przysługuje od nich powództwo do sądu cywilnego,
decyzje odszkodowawcze w administracji stronie niezadowolonej z takiej decyzji przysługuje powództwo do sądu cywilnego.
Kontrola wykonywana przez sądy administracyjne. Cechy:
zmiana charakteru sprawy z POA na POSA,
najczęściej odbywa się po wyczerpaniu toku instancji (środków zaskarżenia) w postępowaniu odwoławczym,
przedmiotem są najczęściej decyzje,
fachowość (tzn., że każda sprawa badana jest przez kompetentny podmiot czyli przez sędziów) i obiektywność (sprawa nie dotyczy sędziego- on jest w niej 3 stroną nie związaną ze sprawą),
legalność - organ bada zaskarżoną czynność tylko z punktu zgodności z prawem,
sąd może zreformować decyzję, czyli ją zmienić i wydać nową lub może ją skasować, czyli uchylić i zwrócić do ponownego rozstrzygnięcia organowi administracji,
zasada skargowości - sąd działa zawsze na wniosek strony, najczęściej na skargę,
kontradyktoryjność (spór) - gromadzenie materiału dowodowego należy tu do stron, a organ procesowy ogranicza się jedynie do badania zasadności stwierdzonych faktów i dowodów przedstawionych przez stronę. Organ nie może wyręczać stron w dochodzeniu ich praw, tzw. ciężary procesowe, ciężar twierdzenia i udowodnienia spoczywają na stronach postępowania.
Model sądownictwa administracyjnego w Polsce - stycznia 2004 obowiązuje dwuinstancyjny charakter sądownictwa. Działają Sądy Wojewódzkie Administracyjne (SW) jako sądy I instancji oraz NSA jako sądy II instancji. SW tworzone z zasady dla jednego województwa.
Skład SW i NSA: sędziowie powołani przez Prezydenta RP. W tych kategoriach sędziów występują: prezes kierujący pracą sądów, który jest zwierzchnikiem sędziów, personel administracyjny nadzorujący czynności sądu, oprócz nich występują organy:
Zgromadzenie Ogólne Sędziów - tworzą je wszyscy sędziowie danego sądu - zgłasza kandydatów Krajowej Rady Sądownictwa, ocenia działalność sądu, opiniuje kandydatów na sędziów, powołuje prezesa sądu,
Kolegium Sądu - w skład wchodzi tylko kilku sędziów wybieranych przez ZOS na 3 lata (organ kadencyjny), ustala podział czynności w sądzie, określa zasady przydzielania spraw sędziom, sprawy techniczne i organizacyjne.
Ustalanie właściwości sędziów administracyjnych - bierze się tu pod uwagę:
zakres podmiotowy kontroli - oznacza, że S.A. sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez sądową kontrolę administracji. Do administracji publicznej będą należały poza sądami i pozasądowymi organami administracji publicznej także podmioty, które nie są organami administracji ale wykonują zadania z zakresu administracji publicznej np. władze uczelni wyższej, zakładu karnego, szpitale itp.,
zakres przedmiotowy kontroli - sąd rozpatruje skargi na:
decyzje administracyjne - w I kolejności. Podlegają one kontroli w całości (tzw. klauzule generalne),
postanowienia - tu zastosowano zasadę enumeracji pozytywnej, czyli kontroli podlegają postanowienia: na które przysługuje zażalenie z KPA, kończące sprawę (postanowienie o niedopuszczalności odwołania) lub rozstrzygające sprawę co do istoty (rozstrzygnięcie w formie ugody), wydane w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, na które służy zażalenie,
inne niż wyżej wymienione akty i czynności wydane z zakresu administracji publicznej jeżeli dotyczą prawa lub obowiązku. Np. zaświadczenie, formy rejestracji, dokonanie rozbiórki obiektu, udzielenie informacji przez organ,
bezczynność organu w powyższych sytuacjach,
akty prawa miejscowego, stanowione przez organy samorządu terytorialnego jaki administracji rządowej,
akty nadzoru nad samorządem terytorialnym (uchylenie uchwały).
legalność
enumeracja negatywna - wymienia sprawy, które tej kontroli nie podlegają
podległość służbową pomiędzy organami administracji, pomiędzy przełożonym a podwładnym,
spory, konflikty wywołane przez mianowanie, powołanie lub odwołanie.
Ustalanie właściwości to ocena czy sąd jest kompetentny do rozpatrzenia danej sprawy.
Właściwość NSA:
sąd II instancji,
rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy organami administracji rządowej. Czynność ta polega na wydaniu orzeczenia, w którym sąd wskazuje organ właściwy do rozpoznania sprawy,
podejmuje uchwały wyjaśniające wątpliwe przepisy prawne (źle skonstruowane).
STRONA W POSA
Stroną jest skarżący (wnoszący skargę) i organ, którego zachowania skarga dotyczy. Skarżący musi mieć:
zdolność sądową (prawną), każdy kto może być podmiotem praw i obowiązków - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
zdolność procesową (do czynności prawnych) - mają ją os. prawne, jednostki organizacyjne działające przez przedstawicieli oraz os. fizyczne, które mają pełną zdolność do czynności prawnych.
Skarżący może działać za pośrednictwem pełnomocnika, nie ma przymusu adwokackiego. Pełnomocnictwo może być udzielane pisemnie lub ustnie do protokołu. Rodzaje:
ogólne - do prowadzenia postępowania, występowania przed S.A.,
do prowadzenia określonych spraw,
do dokonywania określonych czynności w POSA.
Podmiot na prawach strony w POSA. Są to prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna (jeżeli postępowanie dotyczy jej interesu). Ponadto organizacja społeczna uczestniczy w POSA reprezentując interes innych osób:
na prawach strony, jeżeli brała udział w POA i jeżeli sprawa dotyczy jej interesu (statutu),
jako uczestnik jeśli nie brała udziału w POA.
Uczestnik w POSA - to osoba, które nie brała udziału w POA, jeżeli POSA dotyczy jej interesu, a także organizacja społeczna reprezentująca interesy innych osób jeżeli nie brała udziału a POA.
SKARGA
Może ją wnieść każdy kto ma w tym interes prawny, a ponadto prokurator, RPO i organizacja społeczna, działająca na prawach strony. Kilka podmiotów może występować w roli skarżącego (jako strona) jeśli ich skarga dotyczy tej samej czynności.
Wymogi formalne: skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Jeżeli środki odwoławcze nie przysługują skarżący powinien wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia stanu niezgodnego z prawem (może on polegać na wezwaniu do wydania decyzji, aktu itp.), dopiero jeśli wezwanie okaże się nieskuteczne można wystąpić do S.A..W terminie 30 dni od udzielenia odpowiedzi przez wezwany organ wnosi się skargę. Jeżeli nie ma odpowiedzi to 60 dni od złożenia wezwania.
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego zachowania ona dotyczy. Organ do dnia rozpoczęcia rozprawy może uwzględnić skargę ale w całości, w przeciwnym wypadku przekazuje skargę, akta sprawy i odpowiedź na skargę SA w terminie 30 dni. Jeżeli organ nie przekaże w/w dokumentów to sąd może rozpoznać sprawę na podstawie odpisu skargi jeżeli stan faktyczny i prawny w niej przedstawiony nie budzi wątpliwości w ocenie sądu. Ponadto sąd może ukarać organ grzywną. Obowiązuje zasada nie konkurencyjności POA i POSA co polega np. na tym, że skargę na decyzję niestateczną traktujemy jak odwołanie, poza tym jeżeli prowadzone jest jednocześnie postępowanie o weryfikację decyzji w trybie nadzwyczajnym i POSA to, to ostatnie podlega zawieszeniu.
Forma skargi pisemnie 1) orzeczenie sądu do którego sądu jest skierowane, imię i nazwisko (nazwę) strony), ewentualnie przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowa wniosku; 4) podpis strony (przedstawiciela lub pełnomocnika); 5) załączniki; 6) wskazanie zaskarżonej decyzji lub czynności; 7) oznaczenie organu, którego zachowania skarga dotyczy; 8) określenie naruszenia prawa. Skargę wnosi się równocześnie ze złożeniem wpisu, uiszczeniem opłaty.
Postępowanie przed SA
I etap - po złożeniu skargi bada się podstawowe wymogi formalne skargi. Jeżeli po wstępnym zbadaniu skargi okaże się, że jest ona dotknięta brakami formalnymi to sąd wzywa skarżącego do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie.
II etap - badanie dopuszczalności skargi. Sąd bada przesłanki przedmiotowe i podmiotowe. Przedmiotowe to np. czy skarga została złożony w określonym terminie, czy skarga została wniesiona na czynności wymienione w ustawie; sąd bada swoją właściwość a także czy usunięto braki formalne.
Przesłanki podmiotowe to np. czy strona jest stroną; jej zdolność procesową, sądową. W przypadku nieprawidłowości sąd wyznacza termin do ich usunięcia.
Jeżeli wystąpi brak jednej z przesłanek lub z innych powodów okaże się, że skarga jest niedopuszczalna to sąd odrzuci skargę w formie postanowienia.
Skarżący może wycofać skargę i jest to wiążące dla sądu, chyba że jest to obejście prawa lub doprowadzałoby to do utrzymania w mocy aktu dotkniętego wadą nieważności.
Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania skarżonej czynności. Sąd z urzędu lub na wniosek skarżącego może jednak wstrzymać wykonanie takiej czynności.
Po zbadaniu skargi jeżeli spełnia ona wszystkie wymogi przedmiotowe, podmiotowe, nie ma podstaw do jej odrzucenia następuje skompletowanie akt sprawy, wyznaczenie składu sędziowskiego i wyznaczenie terminu posiedzenia.
Podział posiedzeń:
Jawne - to rozprawa, jest zasadą, że sprawy są rozpoznawane na tych posiedzeniach,
Niejawne - to wyjątki od zasady kiedy wymaga tego ochrona tajemnicy, prywatności strony, bezpieczeństwa, porządku publicznego.
Z każdej rozprawy sporządza się protokół a z niejawnego posiedzenia notatkę. Wyrok ogłaszany jest publicznie nawet przy posiedzeniach niejawnych. O postępowaniu trzeba zawiadomić prokuratora i rzecznika jeżeli zapowiedzieli oni udział w postępowaniu.
Każda sprawa przed posiedzeniem jest streszczana przez sędziego, później strona (skarżący) się wypowiada.
Rozpoznając sprawę sąd ogranicza się tylko do akt sprawy, badając zgodność z prawem zaskarżonej czynności. Sąd może przeprowadzić jedynie uzupełniające postępowanie dowodowe wyłącznie na podstawie dowodów z dokumentów. Jeżeli postępowanie te zawiera poważne braki, to sąd uchyla skarżoną czynność i przesyła sprawę organowi administracji wraz ze wskazówkami co do dalszego postępowania. Jeżeli organ nie przesłał akt sprawy to sąd może orzec jedynie na podstawie skargi pod warunkiem, że stan prawny i faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości. Rozprawę zamyka się jeżeli sąd uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną.
Orzeczenia SA to:
wyroki,
postanowienia.
Ponadto NSA wydaje uchwały dotyczące wyjaśnienia wątpliwości.
Wyroki wydaje się po zamknięciu rozprawy. Są one przeważające wyjątkiem są postanowienia. Jednak przed wydaniem wyroku jeżeli wyjdą na jaw nowe dowody to są może wznowić nowe postępowanie.
Zasady:
sąd nie jest związany granicami skargi, może szerzej spojrzeć na sprawę,
zakaz reformationis in peins - są nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi, że skarżona czynność dotknięta jest wadą nieważności.
Wyrok ma być wydany po zakończeniu rozprawy ale można wydanie orzeczenia odroczyć do 14 dni. Orzeczenie musi być wydane przez ten sam skład, który prowadził rozprawę. Orzeczenie jest tajne, zapaść musi jednomyślność. Wyrok składa się z uzasadnienia i sentencji. Każdy wyrok podlega publicznemu ogłoszeniu i uzasadnieniu. Odpis wyroku z uzasadnieniem z urzędu doręcza się stronie. Wyrok wiąże stronę, sąd i inne podmioty, jeśli ich dotyczy.
Rodzaje orzeczeń:
sąd może odrzucić skargę z powodów formalnych,
może uwzględnić skargę,
może skargi nie uwzględnić co polega na oddaleniu, ma to miejsce gdy w skardze są braki materialne. Oddalenie następuje po przeprowadzeniu rozprawy przez sąd, gdy są nie stwierdził niezgodności z prawem skarżonej czynności.
W przypadku nie wykonania wyroku organ może być ukarany grzywną. Osobie która poniosła szkodę na skutek nie wykonania orzeczenia sądu przez organ służy od tego organu odszkodowanie w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie. W przypadku nie wypłacenia odszkodowania strona może wystąpić z powództwem cywilnym do sądu powszechnego.