Zawodowe narażenie na kontakt z krwią (definicja)
Możliwość zranienia przedmiotami skażonymi krwią lub płynami ustrojowymi z domieszka krwi

• Przerwanie ciągłości naskórka wskutek zakłucia się igła lub zranienia w trakcie wykonywania zabiegów diagnostycznych, leczniczych lub pielęgnacyjnych

• Bezpośredni kontakt z krwią lub płynów ustrojowych z błona śluzową (oczy, usta, nos) ranami lub zmianami skórnymi jak np.wyprysk, alergia

Co należy zrobić po zakłuciu (skaleczeniu) ostrym narzędziem zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią

• Miejsce zakłucia igła do iniekcji lub skaleczenia ostrym narzędziem wymyć dużą ilością wody z mydłem

• Krew rozpryśniętą do nosa lub jamy ustnej wypłukać wodą (kilkakrotnie)

• Oko przepłukać czysta wodą lub roztworem soli fizjologicznej

• Nie udowodniono dotąd, by użycie środków antyseptycznych zmniejszało ryzyko zakażenia , ale ich użycie nie jest przeciwwskazane

Inne potencjalnie zakaźne płyny to:

• Nasienie

• Wydzielina z pochwy

• Płyn mózgowo-rdzeniowy

• Płyn stawowy

• Płyn opłucnowy

• Płyn otrzewnowy

• Płyn osierdziowy

• Płyn owodniowy

Poza tym zakaźne są inne wydzieliny np. wymiociny, kał, mocz,jeżeli zawierają krew

Poza HIV należy rozważyć również ryzyko zakażenia wirusami zapalenia wątroby B i C, a także innymi chorobami zakaźnymi np.Cryptococcus neoformans, gruźlica, Toksoplazmoza.
Zakażenie HIV związane z wykonywaniem pracy zawodowej w służbie zdrowia udokumentowano jedynie po kontaktach z krwią lub płynami zawierającymi krew

• Średnie ryzyko w następstwie skaleczenia (zakłucia)narzędziem zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią wynosi 0,32 %

• A w skutek kontaktu błon śluzowych z zakażoną krwią 0,03%

Czynniki wpływające na ryzyko zakażenia po parenteralnej zawodowej ekspozycji na HIV

Wskazania do stosowania profilaktyki poekspozycyjnej

Stosowanie barier ochronnych ograniczających kontakt pracownika medycznego z zakaźnymi płynami, ustrojowymi zmniejsza ryzyko nabycia zakażenia

• Nawet jeżeli doszło do przebicia ścianek rękawiczki ilość krwi która dostanie się do rany jest mniejsza

• W przypadku igły iniekcyjnej (ze światłem) o 46-63%

• W przypadku igły chirurgicznej (bez światła) nawet o 83 %

• W ratownictwie medycznym szczególnie łatwo może dojść do uszkodzenia rękawiczki, w obszarach podwyższonego ryzyka powinno stosować się rękawice nitrylowe bardziej odporne na uszkodzenia, rękawice lateksowe o grubszych ściankach, lub w braku takich podwójne rękawice lateksowe.

• Wrażliwość HIV na czynniki fizykochemiczne

• HIV jest wyjątkowo wrażliwy na czynniki fizykochemiczne. Znajdując się w roztworze, ginie w temperaturze 56^oC po 30 minutach.Wrażliwy jest także na działanie preparatów dezynfekcyjnych takich jak :

• podchloryny(ACE, CLOROX, Domestos),

• chloraminę,

• aldehyd glutarowy, formalinę,

• lizol,

• alkohol 70^o.

Jeżeli jednak znajduje się w środowisku wysokobiałkowym, krwi, czy wysuszony mimo dziesięciokrotnie mniejszej zakażności jest wykrywany jeszcze po upływie tygodnia.

Mikrośrodowisko końcówki igły i strzykawki stwarza wirusowi dogodne warunki przetrwania przez dłuższy okres czasu.W badaniach doświadczalnych zdolny do zakażenia HIV uzyskiwano ze strzykawek po wielu dniach zależnie od objętości pozostałej krwi i temperatury przechowywania

Przetrwanie zdolnego do życia HIV w świetle igły do iniekcji i końcówce strzykawki w zależności od ilości pozostałej w niej krwi

Kiedy należy rozpocząć profilaktykę poekspozycyjną i jak długo stosować?

• Profilaktykę poekspozycyjną należy rozpocząć tak szybko, jak to możliwe, najlepiej w ciągu 1-2 godzin od kontaktu z HIV nie później niż 72 godziny od wypadku

• Obowiązuje zasada im szybciej tym lepiej

• Czas podawania leków 28 dni

• W badaniach na zwierzętach wielokrotnie wykazywano, że ekspozycja na dużą ilość wirusa, opóźnienie podawania leków antyretrowirusowych, skrócenie czasu ich stosowania i zmniejszenia dawek zmniejszają skuteczność profilaktyki poekspozycyjnej

Leki stosowane w profilaktyce poekspozycyjnej, wybór i dawkowanie

• Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Retrovir (AZT) +lamiwudyna (3TC) 250mg 2 x dziennie + 150 mg 2 x dziennie

• Lub preparat złożony COMBIVIR 1 x dziennie co 12 godzin

• Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy +inhibitor proteazy

Retrowir +lamiwudyna +Indinavir

Badanie eksponowanego na HIV pracownika medycznego

• Możliwie szybko po ekspozycji powinny być wykonane testy w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV, oraz jeżeli istnieje ryzyko zakażenia wirusami hepatotropowymi (HBV, HCV) także wykonanie badań w tym kierunku (celem poznania statusu serologicznego osoby eksponowanej)

• Następnie po 6 i 12 tygodniach oraz 6 miesiącach od ekspozycji na HIV

W Polsce nie stwierdzono dotąd żadnego przypadku zakażenia HIV u pracownika służby zdrowia , który mógłby mieć związek z wykonywaniem pracy w służbie zdrowia

Sytuacje w których dochodziło do kontaktu z HIV związanych z wykonywaniem pracy w służbie zdrowia

• Zakłucie igła po wykonaniu pobrania krwi u pacjenta HIV(+)

• Chirurg doznał urazu gałki ocznej odpryskiem kostnym w trakcie operacji pacjenta HIV(+)

• Salowa skaleczyła się igłą z widocznymi śladami krwi na oddziale dla nosicieli HIV(+)

Przypadki nieskuteczności profilaktyki poekspozycyjnej

---