Psychologia wychowawcza 1.04.2009 wykład 5
Uwagi krytyczne do koncepcji Piageta
Krytyce stawiają Piagetowi zarzut, że nie docenia uzdolnień dziecka. W niektórych obszarach dzieci mogą znacznie wcześniej przejawiać zdolności do myślenia na poziomie operacji formalnych
Zarzut dotyczący stadiów- Stadia Piaget traktował jako jednolite struktury myślenia. Trudno się z tym stanowiskiem zgodzić, gdyż w zakresie pewnych umiejętności dziecko może być na wyższym poziomie rozwoju. Większość współczesnych psychologów rozwoju zgadza się ze stanowiskiem, że rozwój poznawczy dzieci nie jest tak bardzo stadialny jak to proponował Piaget.
Zarzut dotyczący wdrażania dzieci do myślenia na wyższym poziomie. Piaget się temu sprzeciwiał uważał że tego rodzaju ćwiczenie jest powierzchowne i nieefektywne. Ćwiczenie będzie efektywne, gdy dziecko dzięki procesowi dojrzewania stanie się gotowe do podjęcia się tego rodzaju operacji poznawczych.
Kultura i edukacja. Piaget w swojej teorii pomniejsza znaczenie doniosłości skutków wpływu grup kulturowych i społecznych. Krytycy twierdzą, że stadium operacji formalnych jest bardziej typowe dla kultury zachodnio- europejskiej.
Wkład teorii Lwa Wygotskiego (1896-1934) do psychologii wychowawczej
Główne założenia:
Istota poglądów Wygotskiego sprowadza się do trzech podstawowych założeń:
Poznawcze umiejętności dziecka mogą być dobrze zrozumiane i poznane jedynie wtedy, kiedy są analizowane i rozpatrywane w aspekcie rozwojowym
Poznawcze umiejętności są upowszechniane przez słowa, język i różne formy dyskursu, które jednocześnie służą jako psychologiczne narzędzie dla ułatwiania i przekształcania umysłowej aktywności.
Umysłowe umiejętności posiadają swój początek (genezę) w społecznych relacjach i są wdrukowane w społeczno- kulturowe konteksty
Jedną z najważniejszych zasad teorii Wygotskiego jest określenie sfery najbliższego rozwoju
Sfera ta zdaniem W. dotyczy zakresu zadań, które są:
- zbyt trudne dla dzieci do opracowania w pojedynkę
- ale mogą być wyuczone dzięki kierowaniu i pomocy ze strony osób dorosłych lub dzieci posiadających wyższy poziomu umiejętności czy sprawności np. starszy brat czy siostra
Teoria W. jest określana jako teoria społeczno- kulturowa. Podkreśla ona w rozwoju jednostki rolę kooperacyjnych dialogów pomiędzy dziećmi a bardziej wykształconymi członkami społeczności. Dzieci uczą się kultury swojej wspólnoty tj. sposobu myślenia i zachowania poprzez identyfikację.
Wygotski w przeciwieństwie do Piageta stwierdza że:
- poznawczy rozwój zależy bardziej od interakcji z osobami tworzącymi świat dziecka oraz narzędzi (instrumenty) jakich dostarcza kultura dla wsparcia procesów myślowych.
- wiedza dzieci, idee, postawy i wartości rozwijają się poprzez interakcje z innymi. Dzieci nie uczą się poprzez ,,smutną” eksplorację świata, lecz poprzez dostosowane do siebie sposoby działania i zachowania dostarczane przez kulturę
- realne i symboliczne narzędzia tj ołówki, drukarnie, liczby czy matematyczne systemy, znaki, kody a przede wszystkim język odgrywają bardzo ważną rolę w poznawczym rozwoju
- te systemy są przekazywane przez dorosłych dzieciom poprzez formalne i nieformalne interakcje czy procesy nauczania
- najważniejszym symbolicznym systemem wspierającym uczenie się jest język
Zastosowanie teorii Wygotskiego dla pracy nauczycieli
Istnieją co najmniej 3 sposoby Dzięki za wszystko którym kulturowe narzędzia mogą być przekazywane od jednej jednostki do drugiej:
uczenie naśladowcze, kiedy jednostki próbują naśladować drugą ( najmniej efektywna forma uczenia)
uczenie zgodne z instrukcją, które ma miejsce wtedy, gdy uczący się zinternalizuje instrukcje nauczyciela i wykorzystuje tę instrukcję dla samoregulacji
uczenie się ,,kolaboracyjne” ma miejsce gdy grupa rówieśnicza przynagla, zmusza jednostkę do wzajemnego rozumowania a uczenie się występuje w tym procesie
Wygotski najbardziej był zainteresowany uczeniem zgodnie z instrukcjami, tj poprzez bezpośrednie nauczanie lub poprzez strukturalizowania doświadczeń, które podtrzymują proces uczenia się innych
W ten sposób idee W. odnoszą się do wychowawców którzy bezpośrednio nauczają i tym samym tworzą środowisko dla procesu uczenia się.
Wykorzystanie teorii Wygotskiego w procesie edukacji
- wykorzystywanie u uczniów sfery najbliższego rozwoju w procesie uczenia się. Nauczanie powinno zaczynać się od górnej granicy tej sfery, kiedy uczeń jest zdolny może osiągnąć cel jedynie dzięki ścisłej współpracy z instruktorem. Osiągnięcie jednego celu może dostarczać podstaw do rozwoju nowego, najbliższego obszaru rozwoju
- wykorzystanie seaffoldingu tj techniki zmiany poziomu wsparcia w trakcie sesji nauczania ze strony osoby bardziej doświadczonej lub ucznia bardziej zaawansowanego w taki sposób, żeby dostosować zakres kierowania i pomocy do aktualnego poziomu możliwości wykonawczych ucznia.
- wykorzystanie bardziej doświadczonych rówieśników jako nauczycieli
- monitorowanie i zachęcania dzieci do wykorzystania mowy prywatnej ( gdy dziecko do siebie mówi)
- dokonywanie pomiarów najbliższego obszaru rozwojowego lecz nie dokonywanie pomiaru ilorazu inteligencji. Podobnie jak Piaget Wygotski nie był przekonany że formalne, wystandaryzowane testy są najlepszym sposobem pomiaru uczenia się dzieci, Wygotski raczej opowiadał się za pomiarem skoncentrowanym na określaniu poziomu strefy najbliższego rozwoju dziecka
- dziecku należy przedstawić zadania o różnym poziomie trudności w celu określenia najwłaściwszego poziomu od którego można rozpocząć nauczanie.