klastry na Maz


Kształtowanie się klastrów na Mazowszu

EKONOMIKA MIAST I REGIONÓW

„Czy jeśli pies z kotem przyjdą posilić

się do jednej miski to czy aby nie jest to

szczególny przypadek klastra?”

(Znajomy J. Kamyckiego)

WYKONAWCA:

Agnieszka Celińska

Gospodarka Przestrzenna

Rok trzeci, Grupa1

Spis treści mniej lub bardziej mądrej…

Wprowadzenie

W tej pracy chciałabym przedstawić, pokrótce, proces tworzenia się klastrów, wyjaśnić na czym polega ich specyfika oraz przybliżyć tworzące się grupy na obszarze Mazowsza.

  1. Definicje klastra

Na wstępie, należy wyjaśnić pojęcie „klaster” inaczej „grono”. Wbrew pozorom nie chodzi o smaczny owoc, tylko o twór gospodarczy, wzorowany na amerykańskich doświadczeniach. Według definicji Portera z 1990roku, „klastry to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji, konkurujących między sobą, ale także współpracujących”.

Podobna, lecz bardziej precyzyjna definicja klastra innowacyjnego określa go, jako skupisko przedsiębiorstw, pokrewnych branż powiązanych ze sobą więziami kooperatywnymi i konkurencyjnymi, w których istotną rolą odgrywają też więzi ze sferą badawczo-rozwojową. Ale branża gospodarki nie odgrywa tutaj istotnego znaczenia. Przewaga konkurencyjna dotyczy każdej branży i działalności gospodarczej, w której rodzi się współpraca, również branż związanych z agrobiznesem.

Podstawą budowy klastra są kooperacyjne powiązania występujące pomiędzy podmiotami, generujące procesy powstawania specyficznej wiedzy oraz zwiększające zdolności adaptacyjne. Klaster jest ponadbranżową siecią formalnych i nieformalnych powiązań pomiędzy producentami, ich dostawcami i odbiorcami, instytucjami sektora nauki i techniki. Grono charakteryzuje się intensywnymi przepływami informacji i wiedzy. Jest strukturą sprzyjającą procesom uczenia się i pobudzającą innowacyjność. Funkcjonowanie grona prowadzi do poprawy zdolności konkurencyjnych podmiotów gospodarczych w nim uczestniczących. Klaster nie jest jednak prostą sumą poszczególnych podmiotów, ale powstałą w wyniku interakcji i synergii, przestrzenną formą organizacji produkcji zwiększającą elastyczność i konkurencyjność.

Klastry na Mazowszu

Klastry powstają praktycznie we wszystkich sektorach gospodarki. Występują zarówno w przemyśle, jak i usługach, w sektorach wysokich technologii, jak i tradycyjnych. Charakteryzują się również różnym poziomem innowacyjności i zaawansowania technologicznego, a tym samym różnymi strategiami i perspektywami rozwoju.

Mazowsze posiada duży potencjał związany z agrobiznesem. Począwszy od owoców i warzyw przez produkcję artykułów spożywczych i napojów po wytwarzanie wyrobów mleczarskich. Wiele z nich korzysta z dorobku jednostek naukowych regionu, podnosząc tym samym swoją innowacyjność, a w konsekwencji konkurencyjność. Truskawki w okolicach Płońska, papryka w okolicach Radomia, czy w końcu zagłębie owocowe w powiecie grójeckim mogą zadecydować o rozwoju Mazowsza w dłuższej perspektywie.

Grona najczęściej powstają spontanicznie, w wyniku lokalnej, oddolnej inicjatywy, nie zaś działań władz publicznych. Mogą także być inspirowane przez szkoły wyższe (uniwersytet, politechnika, akademia rolnicza) czy inny ośrodek badawczo-rozwojowy, który realizuje politykę tworzenia sieci z lokalnymi przedsiębiorstwami. W ten sposób powstał np. mikroelektroniczny klaster Aix-Rousset we Francji.

  1. Kolorowa Kotlina

Stowarzyszenie firm poligraficzno-reklamowych z terenu Mazowsza. Działamy formalnie od 2008 roku jako Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy “KOLOROWA KOTLINA”.

Oferujemy pełny wachlarz usług i produktów z zakresu poligrafii, druku i reklamy, rozbudowany dodatkowo o wąskie specjalizacje. Imponujące moce przerobowe, różnorodny park maszynowy oraz wieloletnie doświadczenie powodują, że jesteśmy zdecydowanie najmocniejszym partnerem poligraficzno-reklamowym dla klientów na terenie Mazowsza.

  1. OPTOKLASTER - Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fotonicznych

- został utworzony w październiku 2008 roku. Skupia on przedsiębiorstwa branży optycznej i optoelektronicznej oraz instytucje naukowo-badawcze zlokalizowane w regionie mazowieckim . Siedzibą klastra jest Instytut Optyki Stosowanej, który jednocześnie pełni rolę koordynatora.

Firmy optoelektroniczne wchodzące w skład OPTOKLASTRA produkują elementy optyczne, lasery półprzewodnikowe, urządzenia laserowe, podzespoły optoelektroniczne przeznaczone dla przemysłu, ochrony środowiska, a także dla medycyny. Wspierające je instytuty badawcze zajmują się opracowywaniem, wytwarzaniem i badaniem nowych źródeł promieniowania w szczególności laserowego, detektorów, nowych materiałów dla potrzeb optoelektroniki oraz urządzeń kontrolno-pomiarowych. Wyspecjalizowana kadra inżynierska i naukowa tych ośrodków badawczych stanowi zaplecze eksperckie dla przedsiębiorców w zakresie fotoniki, w tym: optyki, fizyki ciała stałego, technologii półprzewodników, techniki podczerwieni, metrologii optycznej i laserowej, systemów zabezpieczeń oraz elektroniki.

Konsorcja Przykładowe 2/24:

  1. Klaster Budownictwo Polski Centralnej

Powstał 12 grudnia 2008 roku. To oddolna inicjatywa trzech podmiotów (Agencji Rozwoju Regionalnego "ARREKS", ASM - Centrum Badań i Analiz Rynku oraz Politechniki Łódzkiej) realizujących projekt REG CON, współfinansowany ze środków unijnych. Klaster swym zasięgiem obejmuje obszar Polski centralnej ze szczególnym ukierunkowaniem na województwo łódzkie i mazowieckie oraz region kleszczowski.

Klaster Budownictwo Polski Centralnej tworzą działające w branży budowlanej firmy produkcyjne, handlowe, usługowe; stowarzyszenia oraz współpracujące z branżą instytucje badawcze i jednostki samorządu lokalnego. Obecnie do klastra należy 23 podmiotów gospodarczych, trzy jednostki badawczo rozwojowe, tj. ASM-Centrum Badań i Analiz Rynku, Politechnika Łódzka oraz Instytut Technik Budowlanych ITB; reprezentująca władze lokalne Gmina Kleszczów oraz Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza.

O lokalizacji klastra zdecydował nie tylko bezpośredni dostęp do surowców mineralnych (węgiel brunatny, iły, piaski, kreda jeziorna i inne) i użytecznych surowców odpadowych (popioły ze spalania węgla brunatnego i syntetyczny gips) ale także dogodne połączenie komunikacyjne z pozostałymi regionami kraju oraz koncentracja dostawców technologii, produktów i usług. Charakterystycznym elementem gospodarki tego regionu obok kompleksu górniczo-energetycznego jest powstawanie dużej ilości firm branży przemysłu budowlanego, nastawionych na innowacyjne rozwiązania.

Misją klastra Budownictwo Polski Centralnej jest zachęcenie małych
i średnich przedsiębiorstw do współpracy w celu wdrażania nowych technologii w budownictwie i przeobrażenia sektora budowlanego w branżę innowacyjną, spełniającą oczekiwania mieszkańców regionu
.

Misja klastra będzie realizowana w sześciu obszarach:

Do celów strategicznych klastra należeć będą:

  1. KLASTER KOSMICZNY MAZOVIA

Powstał we wrześniu 2007. Obecnie KKM skupia 20 członków. Długoletnia i intensywna współpraca działających w regionie podmiotów związanych z sektorem technologii kosmicznych oraz technik satelitarnych, dzięki zawiązaniu oficjalnego porozumienia kooperacyjnego, uzyskała nową - komplementarną do dotychczasowej - jakość organizacyjną i formalną.

Sektor podmiotów, które w swej działalności bazują na wykorzystaniu technik satelitarnych i rozwoju technologii kosmicznych traktuje się (obok przemysłu lotniczego i zbrojeniowego) jako lokomotywę innowacyjności gospodarek regionów i państw.

W Polsce, znakomita większość podmiotów gospodarczych tej branży, zasilana wsparciem merytorycznym centrów naukowych i akademickich, skoncentrowana jest w regionie mazowieckim. W tej grupie znajdują się podmioty o zróżnicowanej wielkości, profilu i potencjale - od niewielkich firm działających na rynku aplikacji satelitarnych po duże koncerny wytwarzające „twarde” technologie, dla których opracowywanie i wdrażanie technologii kosmicznych to jedynie kilkuprocentowy ułamek ich działalności. Intersektoralność klastra pozwala na jasne wyodrębnienie płaszczyzny wspólnych interesów w obrębie której mogą realizować się formalne i nieformalne więzy kooperacyjne pomiędzy partnerami. W ten sposób, pomimo iż podmioty KKM w wielu sytuacjach konkurują ze sobą na rynku, równocześnie często współdziałają przy realizacji większych przedsięwzięć lub inicjatyw korzystnych dla całego sektora. W niektórych przypadkach nieformalne więzy kooperacyjne między partnerami KKM datować można na lata wstecz.

Celem wzmacniania struktury klastra kosmicznego na Mazowszu jest jeszcze większa intensyfikacja operacyjnych powiązań między podmiotami sektora. Kooperacja ma sprzyjać merytorycznej i świadomościowej gotowości do podjęcia wspólnych i spójnych działań na rzecz przedsięwzięć z zakresu rozwoju technologii kosmicznych i wykorzystania technik satelitarnych, które mogą pojawić się w bliskiej i dalszej przyszłości.

Specyfika sektora kosmicznego tak na świecie, jak i w Polsce przejawia się w tym, że firmy działające w branży są zmuszone jednocześnie ze sobą konkurować, ale i ściśle współpracować na rzecz projektów i przedsięwzięć, których złożoność wykracza poza możliwości jednego podmiotu. Misje kosmiczne czy dostarczanie zaawansowanych aplikacji satelitarnych wymaga współdziałania i zespolonego wysiłku nie jednego, ale często grupy jednostek.

Szybki rozwój i efektywność funkcjonowania podmiotów w klastrze, poprzez produkty, usługi, know-how, technologie i nowoczesne procesy wytworzone w jego ramach stymuluje społeczno-ekonomiczny rozwój regionu, innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw, także w skali ogólnokrajowej.

  1. Dolina ekoprodukcji

W ramach „Programu szkoleń promujących clustering”. jest to innowacyjny na polskim rynku projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz z budżetu państwa. Głównym założeniem projektu jest ukazanie przedsiębiorstwom i jednostkom samorządu terytorialnego możliwości współpracy w formie klastrów. Projekt adresowany jest do przedsiębiorstw oraz do jednostek samorządu terytorialnego.

LOKALIZACJA

DZIEDZINA DZIAŁALNOŚCI

Mazowsze ma bardzo dobre warunki do rozwoju rolnictwa i przetwórstwa ekologicznego. Tutaj znajduje się też duży potencjał konsumentów żywności produkowanej tymi metodami (Warszawa, Radom, Płock,). W rejonie Mazowsza prężnie działają samorządy a także tutaj znajdują się dwie wyższe uczelnie związane z rolnictwem (SGGW, Akademia Podlaska). Inicjatywa klastrowa oraz potencjał drzemiący w regionie pozwoli docelowo osiągnąć cel jaki sobie stawiamy- utworzenie Doliny Ekoprodukcji (nie tylko żywności, ale i innych wyrobów posiadających certyfikat produktu ekologicznego.

Został opracowany model klastra pod nazwą „Dolina Ekoprodukcji”. Po jego wdrożeniu model ten chcielibyśmy upowszechnić na terenie innych województw.

Uczestnicy Klastra (15), np.:

Zadanie, które stawia przed sobą grupa

Wykorzystując naturalne warunki rolnictwa ekologicznego, wzmocnić inicjatywę lokalnych producentów produktów posiadających certyfikat ekologiczny a także innych instytucji chcących wspomagać te działania, tworząc w regionie Mazowsza regionalny klaster firm produkujących produkty ekologiczne na rynek krajowy i na eksport.

Cel:

DZIAŁANIA

  1. „Alternatywny.Klaster.info”

5 stycznia 2007 r. doszło do zawarcia porozumienia między pięcioma firmami informatycznymi - producentami lub usługodawcami IT. Były to:

Koordynator Klastra inicjuje projekty,zawiązuje zespoły robocze, koordynuje przygotowanie ofert oraz uczestniczy w zarządzaniu projektami prowadzonymi przez członków Klastra. Koordynator za świadczone usługi otrzymuje odpowiednie wynagrodzenie.

Dlaczego alternatywny?

Bo dajemy Klientom alternatywę

• Pomimo pozornie wolnego rynku firmy dążą do uzależnienia odbiorcy

technologii

• Po dokonaniu wyboru dostawcy Klient nie ma wolnego wyboru

usługodawcy

• Duże podmioty ograniczają dostęp do rynku

• Uzależnienie od niewielkiego dostawcy aplikacji na zamówienie

• Struktura rynku w Polsce, uzależnienie od dostawców światowych

• Sektor publiczny nie zwraca uwagi na kraj pochodzenia

CEL i ZADANIA

Inicjatywa utworzenia Klastra wiąże sie z tworzeniem i wdrażaniem systemów IT, a także usługami informatycznymi i telekomunikacyjnymi. Alternatywny klaster informatyczny jest inicjatywą, która ma integrować firmy teleinformatyczne, skupione na obszarze województw: mazowieckiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz małopolskiego.

Misją przewodnią Klastra jest zdolność konkurowania z międzynarodowymi przedsiębiorstwami i dążenie do systematycznego powiększania udziału w rynku krajowym oraz zagranicznym poprzez stworzenie bardziej konkurencyjnego rynku.

Wyniki projektu Innovation Express

4 miesiące projektu zaowocowały:

• Nawiązaniem współpracy międzynarodowej (B+R)

• Rozpoczęciem prac nad projektami międzynarodowymi badawczymi

• Podpisaniem pierwszej międzynarodowej umowy

z zakresu B+R (w ramach POIG 1.4-4.1)

• Klastrowicze nawiązali kontakt i zaczynają prowadzić razem interesy

(w kraju i zagranicą)

Agrobiznes - wspieranie tworzenia grup na Mazowszu

    1. O lokalnych producentach..

Z przeprowadzonych przez instytucje badawczo-rozwojowe (B+R) badań, wynika iż, producenci i przetwórcy nie wykazują inicjatywy ani zainteresowania innowacjami. Jakakolwiek działalność, mająca na celu wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań, dokonuje się poprzez transfer innowacji z zagranicznych firm-matek. Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw owocowo-warzywnych i producentów jest oceniany przez przedstawicieli zbadanych jednostek B+R jako raczej niski. Niektórzy przedstawiciele sektora B+R sygnalizują wręcz brak myślenia innowacyjnego w agrobiznesie, a także brak zrozumienia wśród przedsiębiorców i producentów, że badania przyniosą im bezpośrednie korzyści.

Niestety poprzez takie podejście producentów i przetwórców zahamowuje się proces klastering'u na Mazowszu.

    1. Wspieranie na szczeblu gminnym

Obecnie możemy zaobserwować wśród jednostek samorządów terytorialnych województwa mazowieckiego pewne prawidłowości. Mianowicie władze terytorialne starają się zachęcać społeczności lokalne oraz małe i średnie przedsiębiorstwa do tworzenia grup, a co za tym idzie do współpracy między sobą i indywidualnym rozwojem.

Przykładami takich działań są:

Wspieranie agrobiznesu przez samorząd gminny polega przede wszystkim na organizacji imprez promocyjnych, spotkań, wynajmie lub nieodpłatnym udostępnianiu sal na spotkania rolników. Podejmowane są również działania mające na celu przyciągnięcie inwestorów. Niestety obecne uregulowania prawne powodują, iż gmina oferująca zwolnienie nowopowstającego przedsiębiorstwa z podatku otrzymuje niższą subwencję w związku z niższymi wpływami do budżetu.

    1. Szczebel wojewódzki

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego utrzymuje stałe kontakty z jednostkami samorządu terytorialnego. Prowadzi rejestr grup producentów oraz prowadzi nadzór nad spełnianiem przez grupy kryteriów wstępnie uznanych grup. Organizuje także szkolenia dla rolników i przetwórców o tematyce bezpieczeństwa żywności i propaguje ideę współpracy wśród rolników. Mimo iż grupy producenckie postulują utworzenie przy Urzędzie punktu konsultacyjno-doradczego, ze względu na niemożność wspierania przedsiębiorstw przez samorząd, grupy są zmuszone do korzystania z doradztwa komercyjnego.

Dokumenty samorządów regionalnych

  1. Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza 2007-2015

(RIS Mazovia)

Dokument ten jest bardzo ważny ze względu na prawidłowy i przynoszący wysokie korzyści rozwój regionu jakim jest Mazowsze. Ponadto zostały w niej uwzględnione wnioski z projektu przeprowadzonego przez pracowników SGGW z Katedry Polityki Agrarnej i Marketingu.

„Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza jest dokumentem, który wskazuje w jaki sposób władze samorządowe województwa będą starały sie rozwijać region poprzez wspieranie innowacji i innowacyjności. W celu jej efektywnej implementacji niezbędne jest uzyskanie poparcia dla strategii wśród uczestników regionalnego systemu innowacji. Dlatego też koniecznym elementem działań jest uzyskanie konsensusu społecznego w zakresie celów i działań RIS.” Twórcy odwołują się i uwzględniają klaster, jako jeden z czynników rozwoju i wdrażania innowacyjności.

(…)

„Niezwykle istotnym elementem, który będzie w dużym stopniu uzależniał wykorzystanie szans i eliminowanie zagrożeń jest pobudzanie świadomości innowacyjnej. W obecnych uwarunkowaniach gospodarczych innowacyjność jest kluczowym czynnikiem konkurowania. O ile wydaje sie, że przedsiębiorcy zdaja sobie z tego sprawę, to jednak nie przekłada sie to na konkretne działania, czego przykładem jest niedostateczna współpraca o charakterze innowacyjnym (np. w postaci grup producenckich, czy klastrów) oraz niedostateczny zakres uczestnictwa krajowych firm w międzynarodowych projektach badawczych.

Aktualnie brakuje jednoznacznych analiz na poziomie regionalnym, które mogłyby wskazywać obszary specjalizacji Mazowsza. Jest to o tyle istotne, że pomogłoby to tworzyć efektywne struktury o charakterze innowacyjnym (np. klastry). Aktualnie można z cała pewnością stwierdzić, że takim obszarem działalności są usługi rynkowe. Niestety nasza wiedza na temat innowacyjności sektora usług na Mazowszu jest niedostateczna w celu formułowania jednoznacznych rekomendacji o charakterze „sektorowym”. Biorąc powyższe pod uwagę zasadne jest przyjecie podejścia procesowego, a nie podmiotowego przy wdrażaniu RIS (oznacza to, że aktualnie nie ma podstaw do wskazywania „zwycięzców”).”

(…)

Cel strategiczny 1 brzmi: zwiększenie współpracy w procesach rozwoju innowacji i innowacyjności. (…) Przyjęty cel strategiczny będzie osiągnięty poprzez realizacje następujących celów operacyjnych: (…) c. Pobudzanie powstawania i rozwoju gron przedsiębiorczości (klastrów) i innych struktur sieciowych (w tym grup producenckich). Grona przedsiębiorczości musza powstawać oddolnie. To przedsiębiorcy powinni dochodzić do wniosku, iż warto ze sobą rozmawiać, wymieniać się doświadczeniami, pracować nad wizja rozwoju branży, pomimo tego, że na co dzień ze sobą konkurują. Często, w nawiązaniu kontaktów brakuje pierwszego impulsu, który może iść z otoczenia biznesu. Dlatego działania podejmowane w tym celu powinny być realizowane przez różnego rodzaju instytucje otoczenia biznesu (w tym zrzeszające przedsiębiorców, administracje) w ścisłej współpracy z grupami przedsiębiorców.”

Zidentyfikowane podczas badań SGGW bariery rozwoju gron (i współpracy w ogóle) pozwoliły zidentyfikować konieczne zmiany istniejących rozwiązań i stworzyć politykę wspierania gron, jak również wkomponować ją w politykę wspierania innowacyjności na Mazowszu. Promocja idei gron przedsiębiorczości i prezentacja dobrych praktyk oraz korzyści ze współpracy mogą doprowadzić do wzrostu poziomu zorganizowania producentów, co poprawi ich pozycję konkurencyjną na rynku.

  1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013

będzie głównym instrumentem służącym realizacji celów zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, przy wykorzystaniu środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Za opracowanie RPO 2007-2013 odpowiedzialny jest Zarząd Województwa, który będzie pełnił funkcję Instytucji Zarządzającej programem.

Wstępny projekt został przygotowany w oparciu o doświadczenia płynące z obecnego okresu programowania oraz „Ogólne zasady opracowania wstępnych projektów regionalnych programów operacyjnych”, założenia do opracowania „Strategii Rozwoju Kraju 2007 - 2015”, „Narodową Strategię Spójności 2007 - 2013”, projekty rozporządzeń w sprawie funduszy strukturalnych i Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dotyczące polityki spójności 2007 - 2013. Jest wynikiem wielomiesięcznych prac, warsztatów i konsultacji z przedstawicielami Rządu oraz Komisji Europejskiej.

Priorytet I. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu