KSZTAŁTOWANIE SIĘ KLASTRÓW

NA MAZOWSZU

Izabela Metrycka

MSGP, gr. B

17.03.2010

2

SPIS TREŚCI

1.

KLASTER i SIECI WSPÓŁPRACY - CO TO TAKIEGO? ............................................ 3

2.

SPRAWDZONE FORMY WSPIERANIA KLASTRÓW I SIECI WSPÓŁPRACY ...... 4

 Sillicon Valley ................................................................................................................ 4

 Szwedzkie Telecom City (południowy region Szwecji – Blekinge) ............................. 5

 Bałtycki klaster biotechnologii - Medicon Valley ......................................................... 6

3.

KLASTRY W POLSCE ..................................................................................................... 8

4.

KLASTRY NA MAZOWSZU REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY ................ 9

5.

KLASTRY NA MAZOWSZU (wg portalu innowacje) .................................................. 11

 Mazowiecki Klaster Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych ..................... 12

 Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fototonicznych ............................. 12

 Alternatywny Klaster Informatyczny ........................................................................... 13

 Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy ......................................................................... 14

 Mazowiecki Klaster Lotniczy ...................................................................................... 14

 Mazowiecki Klaster IT ................................................................................................. 15

 Mazowiecki Klaster Energii Odnawialnej ................................................................... 15

6.

„Program szkoleń promujących clustering” ..................................................................... 16

3

1.

KLASTER i SIECI WSPÓŁPRACY
- CO TO TAKIEGO?

Początku koncepcji klastrów upatruje się w narodzinach Marshallowskich Okręgów

Przemysłowych. Podczas przeprowadzonych przez Marshalla badań nad regionami w

Wielkiej Brytanii, autor zaobserwował występowanie w nich znacznych skupisk firm

pojedynczych branż. Określił je jako dystrykty przemysłowe lub lokalne systemy produkcyjne.

Były to, przykładowo: Manchester - włókiennictwo, Sheffield - produkcja noży. Obserwacje

Marshalla zaowocowały pokreśleniem korzyści wynikających z koncentracji. Z biegiem czasu

idea klastrów zyskała coraz większą popularność.

Dzięki równoczesnej współpracy i konkurencji:

Cooperation + Competition = Coopetition

klastry są motorem napędzającym gospodarki państw poprzez podnoszenie ich

konkurencyjności i innowacyjności.

Angielski termin cluster tłumaczono pierwotnie jako skupienie, zespół, grupa.

W kontekście gospodarki globalnej, konkurencyjności przedsiębiorstw i rozwoju

regionalnego termin cluster (clusters) tłumaczy się na język polski jako grono (grona) bądź

też klaster (klastry).

Michael E. Porter, amerykański ekonomista, profesor, kierownik Instytutu Strategii i

Konkurencji na Harvard Business School, jest uznanym na świecie autorem opracowań z

tematyki klastrowej. Definicja klastra, wg Porter’a:

Klaster – jest to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych

dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach

i związanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń

handlowych oraz instytucji finansowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących

między sobą, ale również współpracujących.

Klastry osiągające masę krytyczną (niezbędną liczbę firm i innych instytucji tworzących

efekt aglomeracji) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych

dziedzinach działalności, są uderzającą cechą niemal każdej gospodarki narodowej,

regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych.

4

Sieć współpracy - to specyficzna forma powiązań pomiędzy aktorami gospodarczymi oparta

na współzależnościach, kooperacji i zaufaniu.

Sieć nie musi być skoncentrowana przestrzennie, w przeciwieństwie do klastra. Klatser

można określić jako siec współpracy o charakterze terytorialnym.

Firmy działające w ramach klastrów i sieci łączą siły w następujących obszarach:



badania i rozwój – badania podstawowe i zaawansowane



produkcja – łączenie produktów i usług różnych firm



surowce – wspólny zakup



szkolenia z zakresu zarządzania oraz szkolenia specjalistyczne



badania trendów technologicznych



marketing i sprzedaż – badania marketingowe, wspólna marka produktów, wspólne

kanały dystrybucji



logistyka – wspólne magazyny, transport

2.

SPRAWDZONE FORMY WSPIERANIA KLASTRÓW
I SIECI WSPÓŁPRACY

 Sillicon Valley

Powierzchnia 300 mil

2

, pomiędzy Palo Alto i San José w Kalifornii, to lokalizacja

ponad 6 000 firm hi-tech. Zatrudnionych w nich jest ponad milion osób.

Początki rozwoju Doliny Krzemowej, związane były z wynalezieniem wzmacniaczy oraz

rozpoczęciem działalności przez firmy HP, założoną przez studentów wspartych pożyczką

przez profesora Uniwersytetu Stanford. W 1955 roku w Palo Alto powstało Laboratorium

Półprzewodników. Przyciągnęło ono wielu wyśmienitych inżynierów, którzy po pewnym

czasie opuścili je, by założyć własne firmy. Rozwój firm w Dolinie Krzemowej stymulowany

był w latach 50. i 60. przez ogromny popyt przemysłu zbrojeniowego i kosmicznego na

elektronikę.

Sillicon Valley to przede wszystkim wspólnota technologiczna, cechująca się bardzo

wysoką mobilnością personelu.

5

Mobilność oraz wspólne korzenie przedsiębiorców stały się źródłem społecznych i

profesjonalnych sieci umożliwiających sprawny przepływ informacji i wiedzy i ich

szybką dyfuzję.

Źródłem postępu technologicznego jest region i sieci, a nie pojedyncze firmy.

Na początku lat 80., nastąpił regres m.in. ze względu na konkurencję ze strony Japonii

i państw wschodnioazjatyckich. Strategia, którą obrali miejscowi liderzy, to założenie po

rocznym społecznym dialogu organizacji non profit Joint Venture: Sillicon Valley

Network, która prowadzi działania w 13 obszarach na rzecz zlikwidowania pogłębiającego

się rozdźwięku między przemysłem, rządem i lokalną społecznością.

 Szwedzkie Telecom City

(południowy region Szwecji – Blekinge)

W latach ‘80., w regionie Blekinge, dominował przemysł metalowy. Dawała się we

znaki również wysoka stopa bezrobocia, pośród lokalnej społeczności.

W ciągu 10 lat, region ten przekształcono w wiodący klaster telekomunikacyjny,

skupiający najważniejsze światowe firmy.

Powstały - w ’87 r. Centrum Software Blekinge, w ‘89 r. Uniwersytet Blekinge

kształcący dla potrzeb przemysłu ICT. W 1990 roku, wykształcono nowy profil

technologiczny regionu – w zakresie telefonii komórkowej, zainicjowany został on inwestycją

firmy Ericsson.

Przedsiębiorstwa klastra współpracują z uniwersytetem, zwanym Instytutem

Technologii Blekinge, jak również z władzami lokalnymi, w działaniach na rzecz

wzrostu, zwiększenia rentowności oraz rozwoju edukacji i badań. Dialog oparty jest na

specyficznej mentalności działania: moja wygrana jest twoją wygraną (strategia win-win).

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych doszło w regionie do znaczących

inwestycji międzynarodowych przedsiębiorstw i funduszy venture capital.

Wg twórców sukcesu kluczowymi w strategii rozwoju klastra są obszary, które mogą

być motorem jego dalszego rozwoju i są ludzie, którzy uwierzą i podejmą inicjatywę.

6

 Bałtycki klaster biotechnologii - Medicon Valley

W duńsko – szwedzkim regionie Oresund, występuje wysoki lokalny potencjał w

zakresie gospodarki opartej na wiedzy (konkretnie - biotechnologii).

Współfinansowanie w ramach projektu Interreg II, wsparło inicjatywę

uniwersytetu kopenhaskiego i szwedzkiego Lund University - stworzenia organizacji

Medicon Valley Academy (MVA).

W ramach projektu MVA skoncentrowała się na poprawie warunków dla

prowadzenia prac badawczo-naukowych, transferze technologii, innowacji oraz

transferze rozwiązań do przedsiębiorstw rynkowych.

Po zakończeniu projektu współfinansowanego przez UE, MVA przekształciła się w

stowarzyszenie non-profit finansowane ze składek organizacji członkowskich wywodzących

się zarówno z sektora publicznego jak i prywatnego oraz różnych typów instytucji:

przedsiębiorstw, instytucji sektora prac badawczo-rozwojowych, uniwersytetów, instytucji

finansowych jak również samorządów lokalnych.

Jednym z elementów inicjujących obok ogólnego wsparcia przez władze regionu, była

budowa powiązania infrastrukturalnego w postaci mostu przez cieśninę.

Innymi przykładami klastrów na świecie są:



TECHNOPOLIS Finlandia, mikro systemy, software, technologie innowacyjne,



NOKIA, Finlandia, telekomunikacja,



BIO CLUSTER IN CAMBRIDGE, Wielka Brytania, branża: biotechnologie,



HOLLYWOOD

USA, kinematografia i pokrewne,



OREGON CLUSTERS, USA, turystyka, przemysł spożywczy, metalurgia,



THE PACKAGING ARENA, Szwecja, opakowania,



SSC SKELLEFTEA, Szwecja, produkcja okien, drzwi itp.,



KONSORCJUM AUTOMATION ALLEY, USA, automatyzacja,



RAILWAY CLUSTER KATALONIA, Hiszpania, transport szynowy,



NANOMAT, Niemcy, materiały dla nanotechnologii,



BIO CLUSTER, Francja, biotechnologie,



COMPARE KARLSTAD

Szwecja, informatyka, telekomunikacja,



LYON GAMES, Francja, gry komputerowe.

7

WNIOSKI

Przytoczone przykłady zwróciły uwagę na kilka ważnych czynników występujących

przy kształtowaniu się klastrów, które odniosły sukces.

Przykład Doliny Krzemowej, jest dowodem na to, że niezbędny do utworzenia klastra

jest potencjał społeczny, rozwinięte sieci interpersonalne, znaczna mobilność, częsty

przepływ pracowników pomiędzy firmami, oraz związana z tym zachodząca dyfuzja

innowacji, przekonań i myśli w ujęciu ogólnym. Ważna jest umiejętność uczenia się od siebie

nawzajem przy równoczesnym utrzymywaniu relacji nie tylko kontraktowych. Telecom City,

jest dowodem na to, że klastra nie można kształtować od zera. Wspaniałe efekty może

tymczasem przynieść skuteczna, sprawna i pomysłowa restrukturyzacja obszarów

zagrożonych upadkiem. W ten sposób można zagospodarować nie tylko obszary nadające się

do produkcji, ale też znaczną liczbę siły roboczej, z której można wykształcić przyszłych

pracowników oddanych idei klastra. Medicon Valley z kolei zwraca uwagę na tak istotny

przepływ innowacji, idei pomiędzy ośrodkami uniwersyteckimi. Bez wymiany myśli

pomiędzy ośrodkami uniwersyteckimi (Stanford w Dolinie Krzemowej, Instytutem

Technologii Blekinge, uniwersytetem kopenhaskim i szwedzkim Lund University), a firmami

oraz władzami lokalnymi, prężny rozwój klastra nie jest możliwy. Obrazuje to tak zwany

trójkąt innowacji.

Istotne jest umiejętne wykorzystanie funduszy unijnych, tak jak w Medicon Valley.

8

3.

KLASTRY W POLSCE

Portal innowacje, wymienia istniejące w Polsce klastry, lub inicjatywy klastrowe.

Jednakże, stwierdza się, że w kraju nie ma dobrze wykształconego klastra, istnieją jedynie

klastry potencjalne, mające szansę w przyszłości stać się klastrami dojrzałymi, które być

może, kiedyś osiągną swoją masę krytyczną.

9

4.

KLASTRY NA MAZOWSZU
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY

Celem głównym RPO WM jest:

POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI REGIONU I ZWIKSZANIE SPÓJNOŚCI

SPOŁECZNEJ, GOSPODARCZEJ I PRZESTRZENNEJ WOJEWÓDZTWA.

Priorytet I. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości

na Mazowszu

Cel główny:

Poprawa konkurencyjności Mazowsza poprzez tworzenie korzystnych warunków dla

rozwoju potencjału innowacyjnego i wsparcie rozwoju przedsiębiorczości.

Jeden z celów szczegółowych:

Rozwój sieci powiązań gospodarczych poprzez wspieranie powstawania i rozwoju

klastrów i powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami i przedsiębiorstwami a sferą

badawczo - rozwojową.

Na Mazowszu głównymi barierami dla rozwoju przedsiębiorstw są:



brak terenów wyposażonych w infrastrukturę inwestycyjną,



brak kapitału własnego na założenie przedsiębiorstwa, jego rozwój i wdrażanie

systemów jakości i zarządzania,



problemy z uzyskaniem zewnętrznego finansowania (szczególnie problem ten

dotyczy MSP),



niskie nakłady inwestycyjne,



ograniczony dostęp do badań i innowacji,



wysoko zamortyzowany majtek trwały przy braku środków na modernizację

techniczną,



utrudniony dostęp do usług konsultacyjnych i doradczych,



niski stan rozwoju instytucji otoczenia biznesu oraz niedostateczna promocja

przedsiębiorstw i rozwoju technologicznego MSP.

10

Przedsięwzięcia realizowane w ramach priorytetu:



wzmocnienie konkurencyjności sfery B+R - wsparcie rozwoju ośrodków o

wysokim potencjale badawczym -> inwestycje służące potrzebom badań

naukowych lub prac rozwojowych, w tym inwestycje infrastrukturalne: budowy,

rozbudowy i modernizacje infrastruktury naukowo - badawczej jednostek naukowych

i szkół wyższych oraz rozwój infrastruktury specjalistycznych laboratoriów,



budowa potencjału innowacyjnego - wsparcie powstawania i rozwoju

przedsiębiorstw innowacyjnych i wzmocnienia dyfuzji innowacji, przewidziane jest

udzielanie bezpośredniego wsparcia zakupu nowych technologii i wdrażanie

innowacji o charakterze regionalnym, (szczeg. produktowych, procesowych,

działalności badawczo-rozwojowych),



specjalistyczne wsparcie doradcze,



stymulowanie podejmowania i wzmacniania współpracy nauka- gospodarka ->

realizacja projektów celowych i wdrożeń wyników prac B+R, wspieranie powiązań

kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym i klastrów, transfer

nowych technologii i know-how,



wsparcie rozwoju instytucji otoczenia biznesu - wykreowanie nowych i

wzmocnienie już istniejących instytucji otoczenia biznesu oraz zapewnienie dostępu

do usług konsultacyjnych i doradczych dla MSP,



projekty nakierowane na rozwój MSP i podniesienie konkurencyjności -

możliwość ubiegania się o dotacje na przedsięwzięcia inwestycyjne w celu

rozpoczęcia, rozszerzenia lub zmiany profilu działalności gospodarczej oraz

tworzenie i rozwijanie sieci i powiązań kooperacyjnych,



projekty wsparcia we wprowadzaniu przyjaznych środowisku technologii oraz

usprawnienia zarządzania środowiskiem, w tym w zakresie pozwoleń

zintegrowanych, oczyszczania cieków przemysłowych, ochrony powietrza oraz

gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi, dofinansowanie

wprowadzania proekologicznych technologii,



poprawa konkurencyjności - wykorzystanie potencjału, w tym korzystnej

lokalizacji i rezerw terenowych, wspieranie projektów w zakresie uzbrajania terenów

pod inwestycje,

11



rozwój instrumentów finansowania działalności gospodarczej i inwestycyjnej

funduszy pożyczkowych i poręczeń kredytowych, oraz dokapitalizowanie takich

funduszy,



wsparcie i integracja działań w zakresie marketingu i promocji gospodarczej

regionu, promocja przedsiębiorców na targach, misjach gospodarczych, imprezach

targowo-wystawienniczych,



wspieranie i rozwój spójnych systemów informacji w zakresie promocji

przedsiębiorczości i innowacyjności.

5.

KLASTRY NA MAZOWSZU
(wg portalu innowacje)

12

 Mazowiecki Klaster Technologii Informacyjnych

i Komunikacyjnych

Powstał z inicjatywy Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur. Misją jest

niwelowanie różnic pomiędzy warunkami działania i rozwoju firm MSP z obszaru w

metropolitarnego a pozostałą częścią województwa. Klaster realizuje swoją misję poprzez

nawiązywanie i rozwijanie współpracy pomiędzy jednostkami z obszaru Warszawy i z

terenów poza metropolitalnych.

Realizowane

są

wspólne

projekty

badawcze,

wdrożeniowe

i

inwestycyjne, oferowane jest członkom wsparcie w dostępie do finansowania wdrożeń

innowacyjnych technologii i produktów.

 Mazowiecki Klaster Innowacyjnych

Technologii Fototonicznych

13

Firmy optoelektroniczne wchodzące w skład klastra produkują elementy przeznaczone

dla przemysłu, ochrony środowiska, a także dla medycyny. Wspierające je instytuty badawcze

zajmują się opracowywaniem, wytwarzaniem i badaniem nowych źródeł promieniowania w

szczególności laserowego, detektorów, nowych materiałów dla potrzeb optoelektroniki oraz

urządzeń kontrolno-pomiarowych.

Optoklaster działa w celu zwiększenia konkurencyjności i innowacyjności regionu

mazowieckiego poprzez efektywnego transferu technologii High Tech z ośrodków

badawczych do firm, koncentracji badań naukowych oraz integracji działań przedsiębiorstw,

agencji, stowarzyszeń i władz regionalnych w obszarze technologii.

 Alternatywny Klaster Informatyczny

Ma integrować firmy teleinformatyczne, skupione na obszarze województw:

mazowieckiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz małopolskiego.

Misją przewodnią klastra jest zdolność konkurowania z międzynarodowymi

przedsiębiorstwami i dążenie do systematycznego powiększania udziału w rynku krajowym.

14

 Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy

Oferuje usługi i produkty z zakresu poligrafii, druku i reklamy, rozbudowane

dodatkowo o wąskie specjalizacje. Posiada imponujące moce przerobowe, różnorodny park

maszynowy oraz wieloletnie doświadczenie. Podaje się za najmocniejszego partnera

poligraficzno – reklamowego na Mazowszu.

 Mazowiecki Klaster Lotniczy

Celem

Mazowieckiego

Klastra

Lotniczego

AVIATION

MAZOVIA

jest

sformalizowanie działalności firm i instytucji o profilu lotniczym i pokrewnym oraz

zajmujących się energetyką odnawialną (elektrownie wiatrowe) na Mazowszu, zarówno

produkcyjnych jak i usługowych tak, aby mogły osiągnąć jak najbardziej optymalne warunki

rozwoju, nie zacierając między nimi aspektu konkurencji.

15

 Mazowiecki Klaster IT

 Mazowiecki Klaster Energii Odnawialnej

W celu zwiększenia potencjału rozwojowego Mazowsza w dziedzinie odnawialnych

źródeł energii, Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. zaprasza zainteresowanych do

wspólnego działania w oparciu o inicjatywę klastrową.

16

WNIOSKI

Mazowsze jest regionem, o teoretycznie wykształconych kilku klastrach, jednakże nie

są to klastry dojrzałe, jedynie potencjalne. Działalność innowacyjna skupia się na terenie

aglomeracji warszawskiej, istnieje znaczący dysonans w rozwoju centrum województwa, oraz

jego otoczenia.

6.

„Program szkoleń promujących clustering”

Innowacyjny na polskim rynku projekt współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej oraz z budżetu państwa. Głównym założeniem projektu było ukazanie

przedsiębiorstwom i jednostkom samorządu terytorialnego możliwości współpracy w formie

klastrów.

Projekt miał charakter popularyzatorsko-szkoleniowy. Obejmował nie tylko

rozpowszechnianie wiedzy na temat idei clusteringu, przeszkolenie ponad 1300 osób z co

najmniej 590 firm w wielu komponentach, zorganizowanie konferencji, ale przede wszystkim

stworzenie nowych klastrów lub pomoc w rozwoju klastrów już istniejących.

Podczas przeprowadzonego projektu utworzono grupy zadaniowe. W grupach

zadaniowych kreowano możliwe do wyklarowania się na rynku klastry i tak, np. na terenie

województwa mazowieckiego, zaproponowano klastry spożywcze, produkcji ekologicznej

czy poligraficzne.