***** KPK *****
Proces karny - to przewidziane prawem zachowanie organów procesowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępczego, jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, ewentualnie do uniewinnienia podejrzanego.
Prawo karne procesowe - to zespół norm prawnych regulujących proces karny .
Cel i przedmiot prawa karnego procesowego.
Cele procesu karnego to ustalenie :
1. czy normy prawa karnego zostały naruszone
2. kto popełnił czyn przestępczy
3. okoliczności popełnienia czynu
4. jakie konsekwencje prawne winien ponieść sprawca
5. doprowadzenie do wykonania kary lub orzeczonych środków
Przedmiot procesu karnego
Kwestia odpowiedzialności karnej za czyn przestępczy ściśle określony
Wszystko co w procesie jest przedmiotem badania , dowodzenia rozstrzygnięcia
Stadia procesu karnego:
- postępowanie przygotowawcze,
- postępowanie sądowe (jurysdykcyjne),
- postępowanie wykonawcze.
Postępowanie przygotowawcze.
Rozpoczyna się wydaniem postanowienia o wszczęciu (formalnym lub faktycznym) dochodzenia lub śledztwa (art. 303 lub 308 kpk). Najpierw postępowanie toczy się w sprawie a następnie przeciwko osobie.
Sporządzenie i wydanie aktu oskarżenia kończy to postępowanie.
Postępowanie sądowe (jurysdykcyjne).
Toczy się najpierw przed sądem pierwszej instancji a następnie drugiej instancji. Uprawomocnienie się wyroku kończy to stadium. Początek to przekazanie aktu oskarżenia do sądu, a kończy się wydaniem orzeczenia . W drugiej instancji - zaskarżenie nieprawomocnego oskarżenia ( apelacja) , wdrożenie postępowania odwoławczego , aż do uprawomocnienia się końcowego orzeczenia.
Postępowanie wykonawcze.
Rozpoczyna się od chwili uprawomocnienia się wyroku a kończy się zatarciem skazania lub wycofania karty karnej z rejestru.
Rozróżniamy trzy tryby ścigania przestępstw:
1. Tryb ścigania z urzędu /publiczno-skargowy/,- Policja i prokurator po uzyskaniu informacji potwierdzającej popełnienie p-stwa, gdy są faktyczne podstawy prawne.
2. Tryb ścigania na wniosek /publiczno-skargowy/, - pokrzywdzony występuje z wnioskiem, jest on podstawą do wszczęcia ścigania, które dalej toczy się z urzędu przy względnie wnioskowym.
3. Tryb ścigania z oskarżenia prywatnego /prywatno-skargowy/.- skarga prywatna osoby.
Największą grupę stanowią przestępstwa ścigane z urzędu. Przestępstwa wnioskowe uzależnione są od decyzji poszkodowanego.
Przestępstwa dzielą się na:
1. Bezwzględnie wnioskowe,
2. Względnie wnioskowe.
Przestępstwa względnie wnioskowe polegają na tym, że ich typ podstawowy ścigany jest z urzędu a w niektórych przypadkach na wniosek (stosunek pokrewieństwa osoby pokrzywdzonej do sprawcy) - kradzież , oszustwo wypadek drogowy i zwykłe uszkodzenie ciała. Z chwilą złożenia wniosku o ściganie zmienia się tryb ścigania z wnioskowego na ścigane z urzędu. Wniosek może być cofnięty. Na cofnięcie wniosku potrzebna jest zgoda prokuratora i musi nastąpić to do czasu odczytania aktu oskarżenia na rozprawie głównej. W bezwzględnie wnioskowych - wniosku nie można wycofać jedynie w przypadku przestępstwa zgwałcenia i groźby karalnej , wniosek składa wyłącznie pokrzywdzony . Z chwilą cofnięcia wniosku postępowanie wszczęte umarza się a w nie wszczętym odmawia się wszczęcia dochodzenia. Z chwilą cofnięcia wniosku poszkodowany nie ma prawa złożenia go ponownie. Gdy osoba odmawia złożenia wniosku ma prawo później go złożyć do czasu przedawnienia ścigania przestępstwa.
Fakt nie przyjęcia wniosku lub jego cofnięcie musi być odnotowany w protokole. Policja sama nie wszczyna i nie ściga przestępstw prywatno-skargowych.
Wniosek może złożyć :
pokrzywdzony : pełnoletni ( ukończone 18 lat) , poczytalny ( w jego imieniu występuje przedstawiciel ustawowy jeżeli jest niepoczytalny )
organy opieki społecznej lub instytucje ( przy nie alimentacji )
Źródła procesu karnego:
a/ Konstytucja,
b/ Ustawa,
c/ Międzynarodowe Umowy Ratyfikowane,
d/ Rozporządzenie.
Zasady procesowe
Zasady ustrojowo - organizacyjne
zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości
zasada udziału czynnika społecznego w procesie karnym
zasada niezawisłości sędziowskiej
zasada kolegialności sądu
zasada instancyjności
Zasady ściśle procesowe
związane z wszczęciem procesu
zasada ścigania z urzędu
zasada legalizmu
zasada skargowości
dotyczące postępowania sądowego
zasada prawdy
zasada bezpośredniości
zasada koncentracji materiału dowodowego
zasada swobodnej oceny dowodów
dotyczące formy i sposobu prowadzenia postępowania
zasada kontradyktoryjności
zasada jawności
zasada prowadzenia fair postępowania karnego
zasada ustności ( pisemności )
dotyczące sytuacji prawnej oskarżonego w procesie
zasada domniemania niewinności oskarżonego
zasada prawa do obrony oskarżonego
Zasada prawdy
Zasada prawdy (nazwana też zasadą prawdy materialnej lub zasadą prawdy obiektywnej) jest naczelną dyrektywą według której
rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych
w procesie karnym winno się dążyć do tego, aby obraz minionej rzeczywistości jaki ustalany jest poprzez materiały dowodowe uzyskane w procesie, był zgodny z przebiegiem i charakterem badanych zdarzeń, które miały miejsce w przeszłości.
omawiana zasada obowiązuje wszystkie organy procesowe do tego, aby decyzje podejmowane w toku procesu oparte byty o ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy i wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy
ma znaczenie nadrzędne w stosunku do innych zasad
należy uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść i niekorzyść oskarżonego
Zasada obiektywizmu
Zasada obiektywizmu jest dyrektywą zobowiązującą organy procesowe do obiektywnego stosunku do sprawy i jej uczestników, pozbawionego stronniczości i uprzedzeń oraz osobistego nastawienia
Polega na tym, że każdy organ państwowy działający w procesie karnym ma obowiązek uwzględniania zarówno okoliczności przemawiających na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.
Zasada ta powinna być realizowana we wszystkich etapach (fazach) postępowania karnego, zarówno w trakcie gromadzenia i przeprowadzania środków dowodowych, jak i w trakcie orzekania o winie i karze oskarżonego w stosunku do wszystkich uczestników procesu karnego
Zasada domniemania niewinności
Zasada domniemania niewinności jest jedną z podstawowych dyrektyw zgodnie, z którą podejrzanego (oskarżonego ) należy uważać za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu. KPK stwierdza, że „oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu".
Organ procesowy ma obowiązek udowodnić winę oskarżonemu, a oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności.
Wątpliwości rozstrzyga na się korzyść oskarżonego.
Zasada swobodnej oceny dowodów
Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego
Ustalenie prawdy zależy od wielu czynników, miedzy innymi od jakości prawa dowodowego oraz od tego czy organy prowadzące proces mogą oceniać dowody swobodnie czy też prawo przewiduje w tym względzie pewne reguły dowodowe. Wprowadzenie do procesu karnego ściśle określonych reguł dowodowych utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia dojście do prawdy. Dlatego też w doktrynie wyróżnia się zasadę swobodnej oceny dowodów i zasadę prawnej oceny dowodów.
Zasada swobodnej oceny dowodów polega na tym, że organ procesowy ocenia dowody i wyciąga z nich wnioski według swego wewnętrznego przekonania i nie jest krepowany regułami prawnymi.
W myśl tej drugiej zasady — zasady prawnej oceny dowodów, organ procesowy ocenia dowody i wyciąga z nich wnioski według prawem przewidzianych reguł dowodowych.
Ocena swobodna dowodów dotyczy ich „rzeczywistej mocy dowodowej" i przekonywalności" w odniesieniu do sformułowanej tezy dowodowej opartej na przedmiocie dowodu.
Ocena prawna dowodów polega na badaniu dowodu pod kątem ich stosunku do z góry określonej przekonywalności ograniczonej ustawą i która wiąże tym samym organ procesowy.
Zasada legalizmu
Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego (z chwilą uzyskania wiarygodnych informacji o p-stwie), a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia — o czyn ścigany z urzędu; z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo.
Zasada ta jest dyrektywą nakazującą organowi uprawnionemu do prowadzenia postępowania przygotowawczego bezwzględne wszczynanie i kontynuowanie ścigania karnego każdego przestępstwa, jeżeli ściganie z urzędu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne.; nie ogranicza się wyłącznie do zagadnienia wszczynania i prowadzenia postępowania przygotowawczego, a zobowiązuje nadto oskarżyciela publicznego do inicjowania postępowania jurysdykcyjnego i popierania oskarżenia tam przedstawionego. Realizuje zatem funkcje ścigania karnego. Celem jest doprowadzenie do pociągnięcia każdego sprawcy przestępstwa do odpowiedzialności karnej.
Zasada prawa do obrony
Podejrzanemu (oskarżonemu) przysługujące prawo obrony, powinno być realizowane w całym postępowaniu karnym — we wszystkich jego etapach, a nawet po jego zakończeniu (podejrzany ma możliwość wnoszenia kasacji oraz wniosku o wznowienie postępowania).
a) obrona materialna to wszelka działalność wykonywana przez kogokolwiek (podejrzany, oskarżony, inni uprawnieni uczestnicy procesu), a służąca temu „by oskarżony nie poniósł kary niesłusznie lub ponad miarę swego przewinienia".
Uczestnikami procesu realizującymi obronę w sensie materialnym są : oskarżony, jego obrońca, oskarżyciel publiczny, a w ograniczonym zakresie osoba najbliższa i przedstawiciel ustawowy.
Wyżej przedstawiony pogląd potwierdza szeroko rozumianą koncepcję prawa do obrony w sensie materialnym. Wąskie natomiast rozumienie prawa do obrony materialnej sprowadza się natomiast do uprawnienia do obrony realizowanych przez samego podejrzanego (oskarżonego).
b) obrona formalna to możliwość ustanowienia w procesie obrońcy, inaczej mówiąc istnieje możliwość skorzystania z pomocy obrońcy. Obrońca może być wybrany przez samego podejrzanego (oskarżonego) jak również możliwe jest posiadanie przez niego obrońcy z urzędu.
Ustawodawca położył nacisk na uprawnienie do obrony oskarżonego, a które realizowane może być zarówno przez niego samego, jak i jego obrońcę.
Prawa oskarżonego w zakresie obrony to :
Jego udział w rozprawie głównej i w innych czynnościach procesowych
Możność wypowiadania się w przedmiocie przeprowadzonych dowodów oraz rozstrzyganych kwestiach
Przejawianie inicjatywy dowodowej
Możliwość zaskarżania wyroków oraz innych decyzji organów procesowych
Odnosi się to do wszystkich stadiów procesu karnego. W postępowaniu przygotowawczym najważniejszy jest kontakt z obrońcą.
Zasada uczciwego procesu (uczciwej gry)
Zasada uczciwego procesu (uczciwej gry) polega na tym, że wszyscy uczestnicy procesu powinni wykonywać swoje obowiązki i prawa w sposób uczciwy, nie naruszający obowiązujących norm moralnych, a w szczególności nie wykorzystując dla własnych celów cudzej nieświadomości, niewiedzy lub przymusowego położenia (wchodzi tu w grę m.in. poziom wykształcenia, inteligencja, zaradność życiowa, stan majątkowy — opłaty dla obrońcy lub pełnomocnika) Czynności prawne naruszające tę zasadę, chociażby były pożyteczne i celowe z punktu widzenia celów procesu, ubliżałyby powadze wymiaru sprawiedliwości.
Zasada ścigania z urzędu
Organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie po otrzymaniu informacji o p-stwie (informacja własna lub pochodząca z zewnątrz), niezależnie od czyjejkolwiek skargi.
Zasada skargowości
Występuje w postępowaniu jurysdykcyjnym, wiąże się z problemem stosunku sądu do kwestii inicjowania postępowania przed sądem, czy sąd sam z własnej inicjatywy wszczyna proces, gdy pojawia się potrzeba orzekania w zakresie kwestii odpowiedzialności karnej, czy też może to uczynić pod warunkiem zgłoszenia odpowiedniego żądania tzn. skargi. Z odpowiednim żądaniem musi wystąpić oznaczony i uprawniony podmiot. Skarga stanowi warunek wszczęcia i prowadzenia postępowania oraz rozstrzygania sprawy przez sąd. Zasada to jest skodyfikowana w art. 14 § 1 KPK- wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego podmiotu uprawnionego. Dotyczy to postępowania sądowego, w postępowaniu przygotowawczym - dochodzenie i śledztwo może być wszczęte bez skargi. Skargę zasadniczą stanowi akt oskarżenia lub pozew cywilny w postępowaniu adhezyjnym ( art. 62 KPK ). Zasada to obowiązuje także w zakresie kontroli odwoławczej, która jest wszczynana pod warunkiem złożenia skargi przez osobę uprawnioną. Dotyczy to zwyczajnych środków odwoławczych jak zażalenie , rewizja jak i nadzwyczajnych jak rewizja nadzwyczajna, wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu.
Zasada informacji prawnej
Jest to zasada informowania wszystkich uczestników procesu o ich obowiązkach i uprawnieniach - ciążąca na organach procesowych. Zaniedbanie obowiązku informowania może spowodować skutki w formie np. podstawy przywrócenia terminu zawitego.
Przykłady:
Po ogłoszeniu lub doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie , terminie, sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym , że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu
W wezwaniu do stawiennictwa należy uprzedzić wezwanego o skutkach niestawiennictwa.
Osobę przesłuchiwaną w charakterze świadka należy uprzedzić , jeżeli jest osobą najbliższą dla oskarżonego , że może odmówić zeznań. Poucza się też o skutkach składania fałszywych zeznań.
Podejrzanego poucza się o prawie żądania sporządzenia na piśmie uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
Pokrzywdzonego należy pouczyć o prawie złożenia zażalenia na odmowę wszczęcia postępowania.
Podejrzanego i pokrzywdzonego poucza się o możliwości złożenia zażalenia na umorzenie postępowania.
Pojęcie przesłanek
Przesłanki procesowe - są to warunki przewidziane prawem od których uzależniona jest dopuszczalność procesu karnego.
Podział przesłanek procesowych:
Przesłanki dodatnie - warunki dopuszczalności /pozytywne/ - okoliczności które muszą nastąpić wszystkie łącznie aby proces był dopuszczalny.
Przesłanki ujemne /negatywne/ - okoliczności które nie mogą wystąpić aby postępowanie mogło się toczyć (np. śmierć sprawcy, brak zezwolenia na ściganie),przeszkadzają w prawidłowym toku procesu okoliczności wyłączające postępowanie karne lub przeszkody procesowe. Wystarczy wystąpienie jednej z przesłanek aby proces nie mógł się toczyć.
Przesłanki ogólne to takie które mają zastosowanie do procesu karnego niezależnie jak on się toczy np. przedawnienie, sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów.
Przesłanki szczególne to takie które dotykają tylko szczególnych form postępowania np. postępowanie uproszczone art. 469 & 1 pkt. 3 kpk.
Podstawa faktyczna procesu kanego:
1.Zbadanie, czy nie ma przeszkód procesowych do wszczęcia postępowania przygotowawczego,
2.Dysponowanie przed wszczęciem dochodzenia pewnym minimum faktów art.303 kpk.
Przesłanki ujemne to:
Czynu nie popełniono albo brak jest danych ostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia" - nie popełnienie czynu w ogóle lub nie popełnienie go przez oskarżonego
Przesłanka ww. mówi o braku podstawy faktycznej do ścigania karnego.
Niedopuszczalne jest wszczęcie procesu, a dane ze sprawdzeń stanowią podstawę wydania postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia (śledztwa).
Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego- czyn ma miejsce ale nie zawiera wymaganych znamion ustawowych przestępstwa, okoliczność ta pozwala na postępowanie tylko do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, a potem przestaje być przeszkodą w toczeniu procesu , staje się powodem wydania wyroku uniewinniającego; czyn wystąpił, miał miejsce , ale nie zawiera znamion p-stwa.
Przez ustawowe znamiona przestępstwa rozumiemy cechy zdarzenia, które muszą być udowodnione w postępowaniu karnym, aby można było stwierdzić, że ktoś dopuścił się przestępstwa. Cechy te dotyczyć mogą zachowania się zewnętrznego sprawcy, skutku i okoliczności tego zachowania się, osoby sprawcy oraz jego stosunku psychicznego do zdarzenia.
Ustawowymi znamionami przestępstwa są:
a) podmiot przestępstwa ( kto )
b) przedmiot przestępstwa,(jakie dobro chronione naruszono)
c) strona podmiotowa,(zachowanie sprawcy - strona winy)
d) strona przedmiotowa.(warunki działanie, czas, miejsce, okoliczności)
Ustawa stanowi, że „sprawca nie popełnia przestępstwa - obejmuje kontratypy, gdy istnieje okoliczność wyłączająca p-stwo
Przesłanka ta obejmuje zarówno wyłączenie przestępności czynu (kontratypy) jak i okoliczności wyłączające winę.
Okoliczności wyłączające przestępność czynu:
a) kontratypy ustawowe to,
— obrona konieczna — art. 25 § l k.k.;
— stan wyższej konieczności — art. 26 § l k.k.;
— dozwolone ryzyko — art. 27 § l k.k.;
— podwójne obywatelstwo naszego obywatela zamieszkałego na terytorium państwa drugiego obywatelstwa i przyjęcie tam obowiązku służby wojskowej — art. 141 § 3 k.k.;
— nieudzielenie pomocy — art. 162 § 2 k.k.;
— zniesławienie — art. 213 § l i 2 k.k.;
— niezawiadomienie o przestępstwie wymienionym w art. 240 § l k.k.— art. 240 § 2 k.k.;
— wykonanie rozkazu — art. 318 k.k.;
- ostateczna potrzeba — art. 319 k.k.
b) kontratypy pozaustawowe to:
— działanie w ramach uprawnień lub obowiązków;
— zgoda pokrzywdzonego;
— ryzyko sportowe.
Ustawy karne okoliczności wyłączające winę także formułują zwrotem „nie popełniono przestępstwa".
Należą tu:
• stan wyższej konieczności — art. 26 § 2 k.k.,
• błąd co do znamion czynu zabronionego, wyłączający odpowiedzialność za przestępstwo umyślne — art. 28 § l k.k.,
• usprawiedliwiony błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączających winę — art. 29 k.k.,
• usprawiedliwiony błąd co do bezprawności — art. 30 k.k.,
• niepoczytalność — art. 31 § l k.k.
Społeczna szkodliwość czynu jest znikoma - zależy od unormowania wg art. 1 § 2 KK
Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Kryteria oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu określone są w kodeksie karnym w art. 115 § 2. Stwierdza on co następuje: „Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia".
Znikomość społecznej szkodliwości powoduje, że czyn zabroniony nie stanowi przestępstwa” (art. 305 § 3 k.p.k.).
W praktyce jednak decyzja o umorzeniu postępowania przygotowawczego ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu zastrzeżona została dla Sądu.
Ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze - jest to stan prawny uniemożliwiający wydanie wyroku skazującego albo uniewinniającego, obejmuje sytuacje, kiedy z mocy ustawy sprawca nie podlega karze
dobrowolne odstąpienie od dokonania lub zapobieganie skutkowi przestępnemu,
dobrowolne odstąpienie od przygotowania,
dobrowolne zapobieżenie przez współdziałającego w dokonaniu czynu zabronionego,
dobrowolne poniechanie dalszej działalności i ujawnienie wobec organów ścigania wszystkich okoliczności czynu w odniesieniu do przestępstw z art. 127 § 1. art. 128 § l, art. 130 § l lub 2 k.k.,
dobrowolne poniechanie dalszej działalności i podjęcie starań zapobiegawczych popełnieniu zamierzonego czynu oraz ujawnienie przed organami ścigania wszystkich istotnych okoliczności czynu w odniesieniu do przestępstw z art. 128 § 2. art. 129 i 130 §3 k.k.,
dobrowolne uchylenie grożącego niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 160 § 1-3 k.k.,
dobrowolne uchylenie niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 164 i 167 k.k.,
dobrowolne uchylenie grożącego niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 174 k.k.,
dobrowolne uchylenie niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 220 k.k.,
składanie fałszywych zeznań z obawy przed odpowiedzialnością karną lub, gdy nie wiedział o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania,
zatajenie dowodów niewinności osoby podejrzanej z obawy przed odpowiedzialnością sprawcy lub jego osoby najbliższej,
ukrywania osoby najbliższej (poplecznictwo),
niezawiadomienie o przestępstwach wymienionych w art. 240 § l k.k. z obawy przed odpowiedzialnością sprawcy lub osoby najbliższej,
dobrowolne odstąpienie od udziału w grupie lub związku przestępczym i ujawnienie przed organami ścigania wszystkich istotnych okoliczności czynu lub zapobieżenie zamierzonemu przestępstwu,
dobrowolne naprawienie w całości szkody wynikającej z przestępstwa z art. 296 § 1-4 k.k. przed wszczęciem postępowania karnego,
dobrowolnego zapobieżenia przed wszczęciem postępowania wykorzystania np. kredytu, dotacji itp. uzyskanych drogą przestępstwa określonego w art. 297 § l lub 2 k.k. albo zaspokojenie roszczenia pokrzywdzonego,
dobrowolne zapobieżenie wypłacie odszkodowania uzyskanego przez przestępstwo określone w art. 298 § l k.k.,
dobrowolne ujawnienie wobec organu ścigania informacji dotyczącej osób — uczestników przestępstwa z art. 299 § 1-4 k.k. oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło popełnieniu innego przestępstwa,
zawiadomienie organu ścigania o czynie ujawniające okoliczności czynu i osoby współdziałającej,
sprawca nie podlega karze za przestępstwo określone w art. l, w którym uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie określonym przez tą ustawę. Sąd może tu jednak orzec przepadek wymieniony w art. 39 pkt 4 k.k. na mocy art. 100 k.k.
Oskarżony (podejrzany) zmarł
Jeżeli śmierć oskarżonego (podejrzanego) nastąpiła przed wszczęciem postępowania (w zasadzie nie było jeszcze podejrzanego, a tylko osoba podejrzana) to odmawia się wszczęcia postępowania, jeżeli śmierć nastąpiła po wszczęciu postępowania to przesłanka ta jest przyczyną umorzenia prowadzonego postępowania przygotowawczego.
Odstępstwem od tej generalnej zasady jest możliwość wznowienia postępowania na korzyść nieżyjącego oskarżonego w myśl art. 542 § 2 i 545 §1 k.p.k. oraz wdrożenie postępowania kasacyjnego na korzyść oskarżonego w myśl art. 529 k.p.k. Przewidziane tez w ustawie (art. 548 i 556 § l — postępowanie o odszkodowanie), przypadki prowadzenia postępowania po śmierci oskarżonego są przejawem cechy przesłanek ujemnych polegających na tym, że nie stają one na przeszkodzie postępowania nie realizującego funkcji ścigania.
Przedawnienie karalności
Przedawnienie karalności zakazuje wszczynania postępowania karnego, a wszczęte nakazuje umorzyć.
W prawie karnym materialnym unormowana została w postaci :
a) ustania karalności przestępstwa art. 101 k.k.,
b) zakazu wykonywania kary — art. 103 k.k.
Ustanie karalności przestępstwa powoduje przedawnienie wszczynania procesu (zakaz wszczynania procesu art. 101 k.k.) oraz kontynuowania wszczętego procesu i wydawania orzeczeń końcowych w takim procesie (art. 102 k.k).
Karalność przestępstwa ustaje jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:
• 30 lat — gdy czyn jest zbrodnią zabójstwa,
• 20 lat — gdy czyn jest inną zbrodnią,
• 10 lat — gdy czyn jest występkiem zagrożonym karą poniżej 3 lat,
• 5 lat —jeżeli czyn jest występkiem zagrożonym karą do 3 lat pozbawienia wolności.
• 3 lata — gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub karą grzywny.
Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o jego sprawcy, a nie później niż z upływem trzech lat od czasu jego popełnienia (art. 101 § 2 k.k.). Terminy powyższe obowiązują również wówczas, gdyby prokurator objął takie przestępstwo ściganiem i oskarżeniem ze względu na interes społeczny. Karalność przestępstwa jest przedłużona o pięć lat jeżeli ściganie wdrożono w czasie gdy przedawnienie nie nastąpiło (w terminie ścigania). Zatem termin orzekania jest wydłużony o pięć lat w stosunku do terminu ścigania pod warunkiem wszczęcia postępowania karnego w czasie karalności czynu.
Przedawnienie nie biegnie, jeżeli ustawa nie zezwala na wszczęcie lub prowadzenie postępowania jeżeli np. osoba chroniona jest immunitetem. Spornym w doktrynie jest też pogląd, że zawieszenie postępowania nie wstrzymuje biegu przedawnienia.
Przepisy o przedawnieniach (art. 101-103 k.k.) nie mają zastosowania do zobowiązań międzynarodowych RP np. do zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych oraz ( art. 105 § 2 KK ) w przypadku umyślnego przestępstwa zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, pozbawienia wolności ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez f-sza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone art. 17 § l pkt 8 cz. l (res iudicata — powaga rzeczy osądzonej).
Wyłączenie zagrożenia podwójną odpowiedzialnością karna, naruszenie powagi rzeczy osądzonej skutkuje zawsze nieważnością orzeczenia.
Pojęcie prawomocności wynika z niepodważalności decyzji, która w określonym sensie nabiera mocy normy prawnej.
Prawomocność rozumiana jest w dwóch aspektach:
a) prawomocności formalnej,
b) prawomocności materialnej.
Prawomocność w aspekcie formalnym polega na tym, że decyzja nie podlega zaskarżeniu zwykłymi środkami zaskarżenia. Kończy się w tym momencie proces i przyjmuje się. iż ustalenia są prawdziwe, a decyzja jest zgodna z prawem. Możliwość wzruszenia takich decyzji, po spełnieniu określonych warunków, istnieje np. w drodze wznowienia postępowania.
Prawomocność w aspekcie formalnym charakteryzuje się następującymi sytuacjami:
• zaskarżenie decyzji wydanej w I instancji jest niedopuszczalne,
• nie zaskarżono decyzji organu I instancyjnego albo wniesiony środek cofnięto,
• wyczerpany został tok instancji.
Prawomocność materialna to taka sytuacja, gdy wszczęcie i poprowadzenie od nowa postępowania formalnie zakończonego nie jest dopuszczalne. Niedopuszczalne jest zatem prowadzenie postępowania przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej. Zatem prawomocność materialna jest konsekwencja prawomocności formalnej działając „na zewnątrz", w stosunku do innych ewentualnych procesów których prowadzić nie pozwala. Stanowi zatem zakaz ne bis in idem — nie dwa razy o to samo.
Prawomocne umorzenie postępowania przygotowawczego skutkuje tym samym co umarzające orzeczenie sądu lecz stwarza jedynie „powagę rzeczy osądzonej" w ograniczonym stopniu.
Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby wcześniej wszczęte toczy się ( lis pendens — zawisłość sprawy, zawisłość prawna sporu ) art. 17 § l pkt 8 cz. II.
Zawisłość sprawy rozpoczyna się z chwilą wszczęcia postępowania karnego i trwa do uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie. Podkreśla się tu,iż oskarżycielowi przysługuje tylko jedna skarga (AO) przeciwko osobie o ten sam czyn oraz, że dopuszczalne jest wówczas tylko jedno postępowanie przygotowawcze. Gdyby dopuszczono odstępstwa od tej reguły mogłoby dojść (teoretycznie) do wielokrotnych skazań osoby za ten sam czyn.
Zawisłości sprawy nie uchyla zawieszenie postępowania.
Informacja, którą organ ścigania uzyskał, dotycząca osoby i przestępstwa o które proces się toczy winna być przekazana do materiałów tego procesu a osoba która ją przekazywała winna otrzymać decyzję o odmowie wszczęcia dochodzenia (śledztwa ) z przyczyn wyżej omówionych.
Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych — art. 17 § l pkt 8.
Przez pojęcie „sądy karne" należy rozumieć sądy, które w naszym porządku prawnym są powołane do orzekania w sprawach karnych a więc: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy wojskowe (art. 175 ust l Konstytucji RP).
Wyłączenie podsądności polskim sądom karnym może mieć zarówno charakter przedmiotowy jak i podmiotowy. Wyłączenia przedmiotowe odnoszą się do spraw zastrzeżonych dla innych niesądowych organów orzekających. Wyłączenia podmiotowe związane są z pewna kategorią immunitetów bezwzględnych tzn. tych które nie mogą być uchylone.
Jeżeli brak możliwości zastosowania polskiego prawa karnego - to wykluczona jest jurysdykcja sądów polskich.
Brak skargi uprawnionego oskarżyciela — art. 17 § l pkt 9. - skarga musi pochodzić od uprawnionego oskarżyciela mającego tzw. legitymację procesową
Odnosi się ona wyłącznie do postępowania sądowego - nie może być podstawą do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a nawet o umorzeniu postępowania w pierwszej fazie procesu. Przesłanka ta ściśle związana jest z zasada skargowości. Omawiana przesłanka ma ograniczony zasięg działania przez jej względny charakter. Oznacza ona, że wdrożenie postępowania po jego umorzeniu na takich samych materiałach jest niedopuszczalne. Zmiana oskarżyciela na uprawnionego powoduje wdrożenie nowego procesu.
Brak wymaganego zezwolenia na ściganie (...) — art. 17 § l ust. 10, cz. I (...) chyba, że ustawa stanowi inaczej.
Zagadnienie zezwolenia na ściganie wiąże się (przede wszystkim) z problematyką immunitetów procesowych względnych tj. takich, które mogą zostać uchylone decyzja organu, który został ustawowo określony. Immunitety o których mowa należą do immunitetów formalnych, które ograniczają się do sfery procesowej i czynią one postępowanie niedopuszczalnym.
Brak wymaganego (...) wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej (...) (art. 17 § l ust. 10 cz. II).
Wiąże się ona ściśle z unormowaniem jakie zawiera art. 12 k.p.k. Mówi on, że „w sprawach o przestępstwa ściganych na wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu (...)". Zostały tu wiec unormowane procesowe konsekwencje określonego prawem materialnym ścigania na wniosek. Z unormowań zawartych w omawianym przepisie wynika bez wątpliwości, że dotyczy ono zarówno ściganie na wniosek pokrzywdzonego, jak i wyjątkowo innego uprawnionego organu np. organu opieki społecznej oraz na wniosek dowódcy jednostki wojskowej (zob. art. 658 § 3 k.p.k.).
Złożenie wniosku o ściganie powoduje, iż postępowanie takie toczy się z urzędu. Uzależnienie ścigania od wniosku uprawnionego podmiotu powoduje to. że brak takiego wniosku jest negatywną (ujemną) przesłanką procesową. Jednakże z cz. II § l art. 12. wynika obowiązek nałożony na organ ścigania, pouczania uprawnionej osoby o prawie do złożenia takiego wniosku.
Zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie (art. 17 § l ust. 11 k.p.k.).
Wyliczenie negatywnych (ujemnych) przesłanek procesowych w art. 17 § l k.p.k. nie jest wyczerpujące (pełne), chociaż unormowanie ust. 11 stwarza pewien otwarty katalog dla wyliczenia „ewentualnych innych przesłanek ujemnych". Inne przesłanki procesowe wynikają lub mogą wynikać z przepisów innych ustaw lub umów międzynarodowych. Zaliczyć można do nich abolicję zwaną generalnym aktem łaski. Przepisy abolicyjne mogą znajdować się w ustawie o amnestii.
Abolicja oznacza ustawowy zakaz wszczynania i nakaz umarzania wszczętych postępowań w określonych przez ustawę sprawach (o przestępstwa). Typowym przykładem normy abolicyjnej w dotychczasowych ustawach amnestyjnych była formuła „puszcza się w niepamięć i przebacza" - abolicja pełna .Jest to ustawodawcze darowanie pewnych przestępstw przez wskazanie ich typów, zagrożeń karnych oraz daty przed którą zostały popełnione. Nie można wszcząć postępowania a wszczęte należy umorzyć a gdy nastąpiło skazanie to ulega ono zatarciu. Formuła nie wszczyna się postępowania a wszczęte umarza nie obejmuje zatarcia. Amnestia jest aktem generalnym przewidującym złagodzenie lub darowanie kary za popełnione przestępstwo w określonych kategoriach spraw . Różnica między abolicją a amnestią - amnestia to darowanie lub złagodzenie kary a nie puszczenie przestępstwa w niepamięć.
Przesłanki dodatnie procesu karnego:
1. Podsądność sprawy polskim sądom karnym,
2. Właściwość sądu miejscowa, rzeczowa i funkcjonalna,
3. Istnienie stron procesowych oraz posiadanie przez te strony zdolności procesowej,
4. Wpłynięcie skargi karnej,
5. Uzyskanie pozwolenia na ściganie lub złożenie wniosku o ściganie,
6. Istnienie podstawowej przesłanki faktycznej.
Uczestnikiem procesu karnego jest każda osoba, która występuje w tymże procesie w określonej przez prawo roli.
Rodzaje uczestników procesu karnego:
1. Organy procesowe,
2. Strony procesowe,
3. Inni uczestnicy procesu karnego:
a/ Przedstawiciele ustawowi pokrzywdzonego i oskarżonego,
b/ Przedstawiciele procesowi /obrońcy, pełnomocnicy/,
c/ Pomocnicy /protokolant, tłumacz/,
d/ Rzecznicy interesu społecznego /prokurator, przedstawiciel społeczny/,
e/ Pozostali uczestnicy /świadek, biegły/.
Organy procesowe prowadzące proces karny:
1. Organy dochodzeniowo-śledcze,(prokurator, policja, straż graniczna, UOP, żandarmeria wojskowa, PIH, PIS, urzędy skarbowe-inspektorzy, organy państwowej agencji radiotelekomunikacyjnej)
2. Organy orzekające - sądy
3. Organy wykonawcze.
Strony procesowe dzielą się na:
1. Czynną,
2. Bierną.
Strona czynna to:
1. Prokurator /oskarżyciel publiczny/,
2. Pokrzywdzony /tylko w postępowaniu przygotowawczym/,
3. Powód cywilny,
4. Oskarżyciel posiłkowy,
5. Oskarżyciel prywatny,
6. Interwenient /postępowanie UKS/,
7. Strona nowa,
8. Strona zastępcza.
Strona bierna to:
1. Podejrzany /w postępowaniu przygotowawczym/,
2. Oskarżony /w postępowaniu jurysdykcyjnym/,
3. Skazany /w postępowaniu wykonawczym/
4. Pozwany cywilnie /w postępowaniu cywilnym/,
5. Osoba odpowiedzialna posiłkowo /w postępowaniu UKS/.
Pojęcie strony w procesie karnym.
Strona - jest to osoba, która we własnym imieniu wnosi i popiera przed sądem oskarżenie lub dochodzi roszczenia cywilnego. Stroną jest również pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym.
Strona czynna - jest to osoba fizyczna lub prawna, która we własnym imieniu wnosi i popiera przed sądem oskarżenie lub dochodzi roszczenia cywilnego. Stroną jest również pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym ( pokrzywdzony, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel prywatny, oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny i inni).
Strona bierna - jest to osoba przeciw której toczy się postępowanie(podejrzany, oskarżony, skazany, pozwany cywilnie, inni jak osoba odpowiedzialna posiłkowa).
Strony zastępcze - występują w procesie karnym w przypadku, gdy pokrzywdzony zmarł zanim stał się stroną w procesie art. 52 kpk i at. 115 kk ( współmałżonek, krewny w linii prostej, rodzeństwo, osoba przysposabiająca i przysposobiona).
Strona nowa - to osoby które występują w procesie karnym w przypadku, gdy pokrzywdzony zmarł gdy był już stroną w tym procesie art. 52 i 58 kpk ( oskarżyciel posiłkowy, prywatny, powód cywilny).
Warunki jakim powinna odpowiadać osoba która chce stać się stroną w procesie:
1. Zdolność procesowa,
2. Zdolność do działań procesowych,
3. Legitymacja do procesu,
4. Legitymacja do działań w procesie,
5.Faktyczna możność osobistego działania
Zdolność procesowa - to możność stania się stroną w procesie a więc podmiotem stosunku procesowego. Może ją posiadać osoba fizyczna lub prawna i może być czynna lub bierna.
Zdolność procesowa czynna - to zdolność do występowania w procesie w roli strony czynnej. Nabywa się ją z chwilą urodzenia a osoba prawna z chwilą zalegalizowania.
Zdolność procesowa bierna - jest to zdolność do występowania w roli oskarżonego w procesie. Posiada ją tylko osoba fizyczna żyjąca. Nabywa się ją po ukończeniu 17 lat. Po ukończeniu 13 lat nabywa się ograniczoną zdolność procesową bierną.
Zdolność procesowa nie jest równoznaczna ze zdolnością do działań procesowych.
Zdolność do działań procesowych - oznacza pewną możliwość osobistego działania w procesie, osobistego przedsiębrania czynności procesowych. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną działają jego przedstawiciele. Za pokrzywdzonego który jest małoletni, ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa wykonuje przedstawiciel ustawowy.
Legitymacja do procesu - jest to prawo do występowania w procesie w charakterze strony. Legitymowanym jest ten, komu prawo rzeczywiście daną rolę przypisuje. Brak legitymacji do procesu może spowodować jego umorzenie.
Legitymacja do działania - w procesie to uprawnienia strony, jej przedstawicieli ustawowych, obrońców, pełnomocników a czasem innych osób np. świadków, biegłych do osobistego przedsiębrania czynności w konkretnym procesie karny
Faktyczna zdolność do działania w procesie - wynika z przesłanek faktycznych a nie prawnych. Niektóre osoby w niektórych sytuacjach z przyczyn od nich niezależnych, obiektywnie nie mogą rozumieć poszczególnych zdarzeń, czynności np. z powodu defektów psychicznych, fizycznych /niewidomy, głuchy/. W tym przypadku do czynności można przydzielić tłumacza, zawiesić postępowanie w celu rozważenia, czy osoba będzie mogła mieć zdolność do czynności w procesie osobiście.
Organy procesowe:
1. Prokurator art. 298 kpk
a/ zasada centralizmu,
b/ zasada substytucji,
c/ zasada demokracji,
d/ zasada identyfikacji.
2. Policja art. 298 kpk,
3. Straż Graniczna, WOP, Urząd Kontroli Finansowej art. 312 kpk,
4. Żandarmeria Wojskowa art. 663 kpk,
5. Organy Państwowej Inspekcji Radiokomunikacyjnej,
6. Organy Zarządu Lasów Państwowych,
7. Dyrektor Parków Narodowych,
8. Inne organy.
Organy orzekające:
1. Sądy,
2. Urzędy Skarbowe,
3. Urzędy Celne,
4.Sądy szczególne /wojskowe/
Organy wykonawcze:
1. Zakłady Karne,
2. Organy administracji państwowej np. Wydział Komunikacji - odebranie prawa jazdy,
3.Komornik Sądowy.
Oskarżyciel Publiczny.
Oskarżycielem publicznym w procesie karnym jest organ procesowy państwowy który ma prawo wnosić i popierać przed sądem oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane skargą publiczną- przestępstwa ścigane w trybie publiczno-skargowym lub z oskarżenia prywatnego. Działa jak strona, reprezentuje interes publiczny, dąży do uzyskania sprawiedliwego rozstrzygnięcia w przedmiocie sporu, zobowiązany do realizacji zadań procesowych, nie może łączyć funkcji oskarżyciela z innymi rolami procesowymi. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator, natomiast na zasadzie art. 471 kpk mogą być inne organy:
1. Policja /postępowanie uproszczone/,
2. Straż Graniczna,
3. PIH,
4. Przedstawiciele Urzędów Skarbowych,
5. Zarządy Lasów Państwowych,
6.Przedstawiciele Urzędów Celnych.
Uprawnienia Oskarżyciela Publicznego.
1. Prawo do sporządzania i wnoszenia do sądu aktu oskarżenia art. 331 kpk,
2. Prawo do popierania wniesionego aktu oskarżenia w postępowaniu przed sądem art. 46 kpk,
3. Prawo do zabierania głosu po zamknięciu przewodu sądowego art. 406 kpk,
4. Prawo do stawiania pytań osobom przesłuchiwanym art. 370 kpk,
5. Prawo do wnoszenia środków zaskarżenia art. 425 kpk,
6. Prawo do składania wniosków co do przebiegu rozprawy art. 335 kpk.
Obowiązki Oskarżyciela Publicznego
1. Czuwanie nad tym aby interes społeczny w czasie postępowania nie został naruszony.
Oskarżyciel Posiłkowy.
Oskarżyciel Posiłkowy występuje w sprawach publiczno - skargowych i na wniosek. Swój akces pokrzywdzony może zgłosić od momentu sporządzenia aktu oskarżenia do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego art. 54 kpk. /przewód sądowy rozpoczyna się od chwili przeczytania aktu oskarżenia przez prokuratora/.
Oskarżyciel posiłkowy ma takie same prawa przed sądem jak pokrzywdzony i może działać przed sądem niezależnie od oskarżyciela publicznego. Nie może działać na korzyść podejrzanego i ma bronić tylko swojego interesu a nie szeroko rozumianego interesu społecznego.
Oskarżyciel Prywatny.
Oskarżyciel prywatny art. 59 i 61 kpk wiąże się z trybem ścigania przestępstw. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia i wtedy staje się oskarżycielem prywatnym. Jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od skierowania do sądu aktu oskarżenia, to sąd odstępuje od rozpoznania sprawy. Prokurator może przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego objąć ściganiem z urzędu.
Warunki aby stać się oskarżycielem prywatnym:
Przestępstwo może być ścigane w tym trybie
Prokurator nie objął ściganiem tego przestępstwa postępowaniem z urzędu
Wniesienie aktu oskarżenia
Złożenie oświadczenia o podtrzymaniu oskarżenia wniesionego przez prokuratora , gdy ten odstąpił od oskarżenia
Złożenie oświadczenia o wstąpienie w prawa zmarłego oskarżyciela prywatnego.
W niektórych sytuacjach postępowanie z oskarżenia prywatnego może być prowadzone z urzędu tj.
1. W przypadku ingerencji prokuratora,
2. W postępowaniu z nieletnimi,
3.W przypadku postępowania karnego w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych.
Powód Cywilny - jest stroną czynną w zakresie dochodzenia roszczenia cywilnego w procesie karnym wynikającym z popełnionego przestępstwa. / w procesie adhezyjnym może dochodzić roszczeń tylko o charakterze majątkowym i wynikających z przestępstwa/
O powództwo cywilne można wystąpić od momentu wystąpienia w postępowaniu przygotowawczym podejrzanego do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego. Żądanie takie występuje w formie pisma procesowego zwanego pozwem art. 69 kpk.
Powodem cywilnym jest podmiot dochodzący od oskarżonego w imieniu pokrzywdzonego roszczeń majątkowych.
Przyczyny oddalenia powództwa cywilnego art. 65 kpk:
1. Postępowanie w sprawach nieletnich,
2. Roszczenie nie ma związku z zarzutem oskarżenia,
3. Powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
4.Pozew nie odpowiada warunkom formalnym.
Obrońcy.
Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Obrońcę ustanawia oskarżony. Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba o czym należy niezwłocznie powiadomić oskarżonego. Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.
Obrońca z wyboru - na podstawie upoważnienia
Obrońca z urzędu - obligatoryjnie
Oskarżony musi mieć obrońcę w przypadkach:
jest nieletni
głuchy, niemy, niewidomy
zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności
nie włada językiem polskim
sąd uzna za niezbędne na okoliczności utrudniające obronę
Pozycja prawna obrońcy :
otrzymuje pisma doręczane oskarżonemu
możliwość nieskrępowanego kontaktu z klientem pozbawionym wolności
możliwość uczestniczenia w czynnościach dowodowych w których może uczestniczyć podejrzany
wgląd do akt sprawy
Pełnomocnik.
może być ustanowiony przez stronę czynną już w postępowaniu przygotowawczym ( adwokat, aplikant adwokacki, radca prawny lub wyznaczony pracownik instytucji państwowej, samorządowej lub społeczny)
może też ustanowić osoba nie będąca stroną jeżeli wymaga tego jej interes w postępowaniu
strona nie może więcej niż trzech pełnomocników z wyboru
Pozycja prawna pełnomocnika
działa w granicach pełnomocnika i w dobrej wierze
jego udział nie wyłącza udziału osobistego mocodawcy, może go zastępować
Pełnomocnictwo jest udzielane na piśmie lub do protokołu, może być w każdej chwili cofnięte, pełnomocnik może je sam wypowiedzieć
Przedstawiciel ustawowy strony to:
1. Rodzic,
2. Opiekun,
3. Kurator.
Przedstawiciel ustawowy występuje w procesie niezależnie od woli strony.
Przedstawiciel procesowy generalnie występuje w procesie karnym po uprzednim uzyskaniu aktu woli danej strony. Wyjątek stanowi prawo do obligatoryjnej obrony.
Pozycja prawna przedstawiciela ustawowego:
może działać osobiście lub przez pełnomocnika
składa wniosek o ściganie
zaskarża postanowienie wydane w postępowaniu przygotowawczym
wytacza oskarżenie prywatne i powództwo cywilne
występuje w roli oskarżyciela (prywatnego, posiłkowego), powoda cywilnego
ustanawia pełnomocnictwo w toczącym się procesie
w przypadku strony - oskarżonego nie może podejmować czynności niekorzystnych dla oskarżonego, może ustanowić obrońcę działającego obok oskarżonego
Pokrzywdzony - to osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawem chronione zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem. Pokrzywdzony jest stroną tylko w postępowaniu przygotowawczym, natomiast w procesie karnym jeżeli chce występować w charakterze strony to musi złożyć stosowne oświadczenie.(oskarżyciel prywatny, posiłkowy, powód cywilny) Oświadczenie to z wyjątkiem 3 przypadków jest wiążące dla sądu.
Uprawnienia pokrzywdzonego:
1. Pierwszeństwo w zaspokojeniu roszczeń art. 269 kpk,
2. Prawo złożenia wniosku o ściganie przestępstwa wnioskowego art. 12 kpk,
3. Prawo do otrzymania informacji o sporządzeniu aktu oskarżenia przez prokuratora.
4. Prawo do składania wniosków dowodowych art. 167 i 315 kpk,
5. Prawo do zaskarżania decyzji zapadłych w postępowaniu przygotowawczym art. 22 & 2 kpk, art. 306 kpk,
6. Prawo do wnoszenia aktu oskarżenia art. 55 kpk,
7. Prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika art. 87 kpk,
8. Prawo do zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego art. 156 & 5 kpk,
9. Prawo do składania zażaleń na czynności naruszające prawa pokrzywdzonego art. 302 kpk.
CZYNNOŚCI PROCESOWE - to działania uczestnika procesu zgodnie z jego wolą, świadomością, wywierające skutki w sferze prawa karnego procesowego
Fakty procesowe dzieli si* na dwie grupy:
1. Zdarzenia procesowe
2.Czynności procesowe
Zdarzenia procesowe - Są to zjawiska niezależne od uczestników procesu z którymi prawo procesowe łączy odpowiednie skutki procesowe np. śmierć podejrzanego łączy ze sobą czynność procesową w postaci umorzenia dochodzenia.
Czynności procesowe - jest to zgodne z prawem zachowanie się uczestników procesu karnego zmierzające do wywołania skutków prawnych przewidzianych przez prawo karne procesowe. Może ono polegać głównie na działaniu lub zaniechaniu działania np. pokrzywdzony nie złoży* wniosku o ściganie.
Rodzaje czynności procesowych
Z uwagi na podmiot który dokonuje czynności procesowych wyróżniamy:
1. Czynności organów procesowych np. wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia,
2. Czynności stron procesowych np. złożenie wniosku o ściganie,
3.Czynności innych uczestników procesu np. zażalenie na postanowienie.
Czynności z punktu widzenia oceny prawdy
1. Dopuszczalne - to te czynności które są dozwolone przez ustaw* np. zatrzymanie osoby, konfrontacja.
2.Niedopuszczalne - to takie czynności które są zabronione przez ustaw* np. zastępowanie zapiskami dowodów z zeznań świadka lub wyjaśnień podejrzanego.
Z uwagi na charakter czynności procesowych wyróżniamy:
1. Czynności rzeczowe inaczej realne, które powodują zmiany w świecie zewnętrznym np. pobranie krwi, zatrzymanie osoby podejrzanej,
2.Oświadczenia procesowe które spełniają najważniejszą rolę wśród czynności procesowych.
Oświadczenia procesowe przybierają postać:
1. Oświadczeń wiedzy
2.Oświadczeń woli
Do oświadczeń wiedzy zalicza się oświadczenia dowodowe np. zeznania świadka, sprawozdania procesowe do których można zaliczyć protokół.
Oświadczenia woli przybierają postać oświadczenia postulującego, które przedstawia się najczęściej w postaci wniosków, próśb, żądań np. żądanie uzupełnienia postępowania przygotowawczego przez podejrzanego, wniosek o dopuszczenie w czynności dowodowej. Przybierają również postać oświadczeń imperatywnych, które są przejawami woli organu kierującego procesem. Są one wiążące dla uczestników procesu np. decyzja o umorzeniu, zarządzenie o doprowadzeniu podejrzanego, świadka.
Oświadczenia wiedzy mogą być wykorzystywane dowodowo a oświadczenia woli nie mogą być wykorzystywane dowodowo. Wola może być wyrażona wprost przez tego, który ją powziął.
Aby czynność procesowa mogła być skuteczna tj wywołać określone skutki prawne muszą być spełnione określone warunki.
1. Czynność procesowa musi być wykonana w toczącym się postępowaniu
2. Czynność musi być wykonana przez uprawnionego uczestnika procesu karnego np. pokrzywdzony może z*ożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia,
3. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej formie /pisemnej lub ustnej/,
4. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej porze doby jeżeli ustawa tak przewiduje,
Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiednim miejscu np. siedzibie organu procesowego,
Czynność procesowa powinna być wykonana w określonym terminie i odpowiednio udokumentowana.
8.Czynność procesowa powinna być wykonana w określonej kolejności
Dokumentacja podstawowa:
protokół
notatka urzędowa
stenogram
wg. art. 143kpk podstawą prawna obligatoryjnego sporządzania protokołu z czynności :
przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie
przyjęcie wniosku o ściganie lub jego cofnięcie
przesłuchanie: oskarżonego, podejrzanego, świadka, biegłego, tłumacza
dokonanie oględzin
otwarcie - sekcja zwłok, wyjecie z grobu
przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji, okazania, przeszukania (osoby pomieszczeń, rzeczy)
zatrzymania rzeczy
otwarcia korespondencji lub przesyłki
odtworzenia utrwalonych zapisów
zaznajomienia podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym
przyjęcie poręczenia
przebieg posiedzenia sądu na podstawie art. 339kpk
przebiegu rozprawy
Protokół winien zawierać:
oznaczenie czynności, jej czasu, miejsca i osób uczestniczących
przebieg czynności oraz oświadczeń i wnioski uczestników
wydane w toku czynności postanowienia, zarządzenia jeśli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno
w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności
Dokumentacja pomocnicza - notatka urzędowa : pisma zawierające informacje o przebiegu sprawy, wskazania okoliczności.
Po otrzymaniu wiadomości o zdarzeniu przestępczym policjant może podjąć następujące decyzje:
odstąpić od wszczęcia postępowania przygotowawczego
wszcząć postępowanie przygotowawcze
odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego
podjęcie czynności sprawdzających
postąpienie w inny sposób ( przekazanie do Sądu rodzinnego, wystąpienie do prokuratora o wszczęcie śledztwa, przekazanie wojskowym organom ścigania)
Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia dochodzenia( wydaje je policja i przesyła odpis prokuratorowi ) lub śledztwa ( wydaje je prokurator).O powyższym powiadamia się osobę która złożyła zawiadomienie o przestępstwie oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego z pouczeniem o przysługujących mu uprawnieniach.
Można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. Wtedy postanowienie o wszczęciu, odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia.
Rodzaje postępowania karnego
1. postępowanie zwyczajne - prowadzone jest na podstawie ogólnych przepisów regulujących przebieg procesu
2. postępowanie szczególne - o zmodyfikowanym przebiegu
- postępowanie uproszczone - art. 468 - 484 KPK,
postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego - art. 485 - 499 KPK
postępowanie nakazowe - art. 500 - 507 KPK
postępowanie w sprawach o wykroczenia - art. 508 - 517 KPK
postępowanie odrębne - dotyczą postępowań odbywających się w sprawach należących do kompetencji innego organu niż sąd np. wojskowe, finansowe, karno - skarbowe, w sprawach nieletnich - Sąd rodzinny .
Funkcje procesowe
Oskarżania - polega na wszczynaniu procesu, gromadzeniu środków dowodowych przeciwko osobie postawionej w stan oskarżenia, popieraniu i udowadnianiu oskarżenia przed sądem
Obrony - polega na zbieraniu i przedstawianiu dowodów korzystnych dla oskarżonego oraz udzielaniu mu innej pomocy prawnej w toku procesu
Orzekania - sądzenie obejmuje rozpoznawanie i wydawanie rozstrzygnięć postępowania karnego oraz kontrolnych przez instancję odwoławczą
Postępowanie sprawdzające
Jeżeli zawiadomienie o przestępstwie nasuwa wątpliwości co do zasadności wszczęcia postępowania przygotowawczego lub odmowy jego wszczęcia należy przeprowadzić czynności sprawdzające.
Celem czynności sprawdzających jest badanie zasadności popełnienia przestępstwa oraz dopuszczalności postępowania.
Zakres czynności sprawdzających może obejmować:
sprawdzenie czy określone zdarzenie nastąpiło
żądanie dodatkowych dokumentów lub informacji niezbędnych do prawidłowej oceny zdarzenia
przeprowadzanie wywiadów, rozmów i obserwacji
dokonanie czynności operacyjno- rozpoznawczych
Jeśli stopień informacji zawartej w zawiadomieniu jest niewystarczający to:
sprawdzenie czy określone zdarzenie nastąpiło
dokonanie czynności oper - rozpoznawczych
pisemne zwrócenie się do właściwego organu o potwierdzenie określonych faktów lub zdarzeń i ich ocenę
spowodowanie przeprowadzenia w niezbędnym zakresie kontroli lub inwentaryzacji
zażądanie od zawiadamiającego nadesłania lub wskazania stosownych dokumentów.
Wg art. 307 § 1 KPK można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie.
W ramach czynności sprawdzających nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu z wyjątkiem ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie.
Czynności sprawdzające nie mogą trwać dłużej niż 30 dni a zakończone są decyzją:
o wszczęciu dochodzenia
wnioskiem do prokuratora o wszczęcie śledztwa
o odmowie wszczęcia
w inny sposób
Dokumenty z czynności sprawdzających to notatki urzędowe.
Formy postępowania przygotowawczego.
Wyróżniamy dwie formy postępowania przygotowawczego:
1. Dochodzenie,
2. Śledztwo.
Formy postępowania przygotowawczego potrzebne są w celu ustalenia, czy dany czyn jest zbrodnią, czy też występkiem.
Dochodzenie od śledztwa różni się ci*żarem gatunkowym, organem prowadzącym oraz czasem prowadzenia.
Wszczęcie dochodzenia - czynności policjanta
Postanowienie o wszczęciu dochodzenia z podaniem czynu będącego przedmiotem przestępstwa oraz jego kwalifikacji prawnej wydaje się w 3 egzemplarzach:
-akta główne
-akta kontrolne
-do wiadomości prokuratora
Postanowienie wymaga zatwierdzenia przez uprawnionego przełożonego.
Funkcjonariusz dokonuje:
-zarejestrowania dochodzenia w RSD
-sporządzenia meldunku statystycznego STP1
-poinformowania pokrzywdzonego
-założenia archiwum kontrolnego
-sporządzenia planu postępowania
Postępowanie przygotowawcze jest obligatoryjne we wszystkich sprawach o przestępstwa ścigane w trybie publiczno - skargowym. Rozpoczyna się wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa , a kończy formalnie wydaniem postanowienia o zamknięciu dochodzenia lub śledztwa ( wniesienie aktu oskarżenia do Sądu ).
Wyróżnia się w nim dwie fazy:
dochodzenie lub śledztwo
przygotowanie aktu oskarżenia po zamknięciu dochodzenia lub śledztwa
Przyczyny odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego
brak podstaw do wszczęcia
ujemne przesłanki procesowe
gdy upłynie termin przedawnienia karalności
Dochodzenie zwykłe art. 310 kpk.
Postępowanie w formie dochodzenia prowadzi się wtedy, jeżeli prowadzenie śledztwa nie jest obowiązkowe a nie można prowadzić innej uproszczonej formy. Dochodzenie zwykłe może prowadzić Policja ze swojej własnej inicjatywy lub na polecenie prokuratora art. 326 kpk lub na polecenie sądu art. 488 & 2 kpk. Oprócz Policji dochodzenie zwykłe może prowadzić UOP, Straż Graniczna.
Postępowanie przygotowawcze to zespół czynności procesowych zmierzających do ustalenia czy popełniono przestępstwo , ujawnienia, ujęcia sprawcy oraz zebranie i zabezpieczenie dowodów dla organu orzekającego.
Postępowanie karne - ustala czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, wykrycie i ujęcie sprawcy, zebranie danych dotyczących podejrzanego, wyjaśnienie okoliczności sprawy, zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów.
Czas prowadzenia postępowania przygotowawczego.
Generalnie art. 310 kpk czas trwania postępowania przygotowawczego określa na jeden miesiąc. Prokurator nadzorujący przedłuża dochodzenie do trzech miesięcy łącznie z tym pierwszym miesiącem. Jeżeli dochodzenie nie zosta*o zakończone w ciągu trzech miesięcy akta dochodzenia przekazuje się prokuratorowi nadrzędnemu, który może przed*użyć je jeszcze na trzy miesiące lub przenieść na śledztwo fakultatywne lub dochodzenie to umorzyć.
Czynności zastrzeżone dla prokuratora w dochodzeniu zwykłym.
1. Powołanie biegłych psychiatrów art.202 kpk,
2. Stosowanie środków zapobiegawczych art. 250 & 4 kpk,
3. Stosowanie kar porządkowych,
4. Stosowanie zabezpieczenia majątkowego na poczet przyszłych kar,
5. Odmowa od dopuszczenia w udziale w czynnościach dowodowych art. 317 & 2 kpk,
6. Decyzja o liście gończym,
7. Zarządzenie przesłuchania świadka z udziałem biegłego,
8.Powołanie bieg*ego do otwarcia zwłok.
Dochodzenie w niezbędnym zakresie art. 308 kpk.
Warunki:
1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,
2. Musi zachodzić sytuacja natychmiastowego zabezpieczenia śladów i dowodów w obawie przed ich utratą lub zniekształceniem w przypadku nie zabezpieczenia,
3.Czynności tych może dokonywać uprawniony organ.
Czynności dokonywane w trakcie dochodzenia z art. 308 kpk.
1. Wszelkie czynności procesowe tj.
a/ Oględziny,
b/ Przesłuchanie świadka, podejrzanego,
c/ Przeszukanie,
d/ Możliwość pobrania do badań krwi od podejrzanego /w dochodzeniu zwykłym nie można tego robić/,
e/ okazanie.
Czas trwania terminu instrukcyjnego do 5 dni. Termin ten może być przekroczony jeżeli zachodzi taka potrzeba. Należy informować prokuratora, że zosta*o wszczęte także dochodzenie /wcześniej tego nie było/, czynności sprawdzająco-uzupełniające /w dniu podjęcia pierwszej czynności/. Powiadamiamy także prokuratora o podjęciu czynności sprawdzających w danej sprawie.
Sposoby zakończenia dochodzenia w niezbędnym zakresie:
1. Wszczęcie postępowania przygotowawczego,
2. Przekazanie sprawy prokuratorowi w celu wszczęcia śledztwa,
3. Wydanie postanowienia o umorzeniu dochodzenia przed jego formalnym wszczęciem /wymaga zatwierdzenia przez prokuratora/,
4.Przekazanie innym organom bez merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy np.Urzędom Skarbowym.
Dochodzenie uproszczone art. 468 - 478 kpk.
Ustawodawca zrezygnował z pewnych czynności procesowych. Postępowanie uproszczone prowadzone jest w sprawach zagrożonych łagodniejszymi karami. Katalog przestępstw za które dopuszcza się prowadzenie postępowania uproszczonego to art.
469 kpk.
Warunki prowadzenia dochodzenia uproszczonego:
1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,
2. Musi być to jedno z przestępstw wymienionych w art. 469 kpk.,
3. Nie może występować szczególna przesłanka postępowania uproszczonego art. 470 kpk.,
4. Sprawca przestępstwa nie może być osobą pozbawioną wolności w tej, czy innej sprawie /jest wyjątek/,
5.Spawcą nie może być osoba nieletnia,
6. Sprawcą przestępstwa nie może być osoba podlegająca orzecznictwu sądów wojskowych,
7. Sprawca nie może być osobą wobec której ustawodawca nakazuje obron* obligatoryjną art. 470 kpk, 79 kpk,
8. Sprawca nie może być recydywistą,
9.Nie może być przekroczony termin trwania tj. 2 miesiące.
Czas trwania dochodzenia uproszczonego
1. Jeden miesiąc z możliwością przedłużenia do dwóch miesięcy /później prowadzi się jako dochodzenie zwykłe/,
2. Kopię postanowienia o wszczęciu dochodzenia przesyła się prokuratorowi art. 472 kpk.
Uproszczenia w dochodzeniu uproszczonym art. 473 kpk.
1. Nie ma obowiązku sporządzania postanowienia o przedstawieniu zarzutów /zarzut stawia się ustnie wpisując jego treść do protokołu przesłuchania podejrzanego/,
2. Nie ma obowiązku wydawania postanowienia o zamknięciu dochodzenia /sporządza się akt oskarżenia/,
3. Nie ma obowiązku zaznajamiania podejrzanego z materiałami dochodzenia ale o prawie tym należy podejrzanego pouczyć przy przesłuchaniu i jego wolę wpisać do protokołu,
4. Uprawnienia dajemy podejrzanemu na piśmie art. 300 kpk.
Śledztwo dzieli się na:
1. Obligatoryjne-przepisy ustawy wymagają aby postępowanie przygotowawcze by*o prowadzone w tej formie a zatem o:
a/ Przestępstwa za które w I instancji zgodnie z właściwością orzeka Sąd Wojewódzki art. 25,309 & 1 i 3 kpk,
b/ Występki wymienione w art. 309 & 1 pkt. 2 pomimo, że niekiedy będzie orzeka* Sąd Rejonowy (najpierw patrzymy na art. 309 & 1 pkt. 2 kpk. Jeśli nie ma tam danego przestępstwa to patrzymy na art. 25 kpk, czy nie orzeka Sąd Wojewódzki),
c/ Gdy czynu karalnego dopuści* si* nieletni wraz z osobą dorosłą (art. 16 Ustawa o nieletnich)
d/ Gdy prowadzone jest postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia i nie zosta*o ono ukończone w ciągu 6 miesięcy a zachodzi potrzeba jego dalszego prowadzenia,
e/ Gdy podejrzanym jest funkcjonariusz Policji, UOP, Straży Granicznej lub finansowych organów dochodzenia.
2. Fakultatywne-decyduje o jego wszczęciu prokurator mając na względzie:
a/ Wag* sprawy art. 309 & 1 pkt. 5 kpk,
b/ Zawiłość sprawy art. jw
c/ Jeżeli dochodzenie nie zosta*o ukończone w ciągu 3 miesięcy art.310 & 3 kpk.
Decyzja prokuratora w tym względzie przybiera postać postanowienia. Zasadą jest, że postępowanie przygotowawcze w formie śledztwa prowadzi prokurator art. 311 kpk.
Podział śledztw:
1. Z uwagi na organ prowadzący
a/ Prokuratorskie,
b/ Powierzone / może być przekazane w ca*ości art. 311 i 312 kpk, w określonym zakresie np. do momentu wykrycia sprawcy, tylko do wykonania określonej czynności np. przeszukania /.
Powierzenie śledztwa w ca*ości nie może obejmować czynności wymagających postanowienia oraz wszelkich czynności związanych z przedstawieniem zarzutu lub zamknięciem śledztwa albo dochodzenia art. 311 & 4 kpk.
Powierzenie dochodzenia lub śledztwa policji:
zakres powierzenia
śledztwa w całości
śledztwa w określonym zakresie
poszczególnych czynności ( z wyłączenie postępowań dot. f-szy policji, UOP. S.G., finansowych)
przekazanie postępowania uzasadnione jest większymi możliwościami wykrycia sprawcy i pościgu za nim
powierzenie policji lub innemu organami przeprowadzenia śledztwa w całości może nastąpić gdy zachodzi konieczność korzystania w szerokim zakresie ze znajdujących w ich dyspozycji środków technicznych
powierzenie policji prowadzenia śledztw w całości lub w określonym zakresie następuje w formie zarządzenia
Czynności zastrzeżone dla prokuratora w śledztwie:
wymagające wydania postanowienia
związane z przedstawieniem i zmianą zarzutów
związane z zamknięciem postępowania
policja może wyjątkowo wykonać wymienione czynności gdy zachodzi sytuacja nie cierpiąca zwłoki.
Czas trwania postępowania przygotowawczego:
dochodzenie uproszczone
normalne 1 miesiąc
przedłużone 2 miesiące
po tym czasie przekształca się w dochodzenie zwykłe
dochodzenie zwykłe:
normalne 1 miesiąc
przedłużone 3 miesiące
prokurator może przedłużyć do 6 miesięcy lub przejść do śledztwa
dochodzenie w niezbędnym zakresie - 5 dni
Przedstawienie zarzutu oraz zmiana lub uzupełnienie
przedstawienie zarzutów podejrzanemu
wydanie postanowienia o przedstawienia zarzutów kończy postępowanie w sprawie a rozpoczyna postępowanie przeciwko konkretnej osobie - ściganie karne
pozwala podejrzanemu zorientować się o jaki czyn jest oskarżony, umożliwia mu realizowanie prawa do obrony, przysługują mu gwarancje procesowe przewidziane przez prawo
po przedstawieniu zarzutów jest możliwość stosowanie środków przymusu jak tymczasowe aresztowanie
wydanie i ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów danej osobie jest warunkiem uprawniającym prowadzącego postępowanie przygotowawcze do przesłuchania jej w charakterze podejrzanego
przed dokonaniem przedstawienia zarzutów należy upewnić się czy: można dokładnie określić osobę której zamierza się zarzut przedstawić, czy zebrano dostateczne dowody uzasadniające przedstawienie zarzutu, czy nie zachodzą okoliczności wyłączające ściganie (przedawnienie, abolicja, immunitet, prawomocne orzeczenie dotyczące tego samego czynu).
Przedstawienie zarzutów - jest to zespół czynności rozgraniczających fazę postępowania przygotowawczego toczącego się w sprawie ( in rem ) od fazy w której postępowanie przygotowawcze zostaje skierowane przeciwko oznaczonej osobie ( in personam ). Ma to ścisły związek ze statusem prawnym osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, osoba ta staje się w tym momencie podejrzanym w sensie procesowym i zyskuje prawa i obowiązki podejrzanego.
Warunki przedstawienia zarzutów - gdy dane zebrane uzasadniają dostatecznie podejrzenie , że czyn popełniła określona osoba, można sprecyzować zarzut, istnieje minimum dowodowe.
Brak jest ujemnych przesłanek i zebrano niezbędne dane o osobie , której zamierzamy przedstawić zarzut . Należy pouczyć podejrzanego o prawie żądania sporządzenia uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów , winno ono być sporządzone i ogłoszone lub doręczone podejrzanemu i jego obrońcy w terminie 14 dni od zgłoszenia żądania.
Czynności związane z przedstawieniem zarzutów
opracowanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów
wskazanie osoby - podejrzanego
dokładne określenie zarzucanego czynu zawierające konkluzję zarzutów ( czas, miejsce, sposób popełnienia p-stwa, szkoda jaka - jej wysokość, wskazanie pokrzywdzonego, okoliczności związanych z p-stwem )
niezwłoczne ogłoszenie treści postanowienia o przedstawieniu zarzutów podejrzanemu ( przez wręczenie lub odczytanie )
pouczenie podejrzanego o prawie żądania sporządzenia uzasadnienia postanowienia o postawieniu zarzutów
zawiadomienie zakładu pracy, uczelni, szkoły o fakcie wszczęcia postępowania p-ko danej osobie
W dochodzeniu uproszczonym nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów , chyba że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany. Przesłuchanie osoby podejrzanej zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Osobę tę od chwili rozpoczęcia przesłuchania uważa się za podejrzanego. Akt oskarżenia sporządza prowadzący dochodzenie lub prokurator, nie wymaga ten akt oskarżenia uzasadnienia.
Prokurator w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub odmawia jego wydania, umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej.
Przypadki zmiany i uzupełnienia zarzutów
Zmiana zarzutów następuje w postaci wydania nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Obowiązek taki istnieje gdy :
w prowadzonym postępowaniu przygotowawczym zmieniły się w istotny sposób elementy , okoliczności zarzucanego czynu
zachodzi konieczność zmiany kwalifikacji prawnej czynu z łagodniejszej na surowszą
jeżeli podejrzanemu należy zarzucić działanie w warunkach recydywy
Postacie zakończenia postępowania przygotowawczego:
zawieszenie - gdy dochodzenie napotyka na nieprzewidziane trudności które powodują przerwanie jego toku na pewien okres czasu (długotrwała przeszkoda, niemożliwość ujęcia oskarżonego, choroba psychiczna lub ciężka choroba oskarżonego), postępowanie zawiesza się na czas trwania tej przeszkody faktycznej, długotrwałej o charakterze przemijającym.
zamknięcie dochodzenia - następuje w przypadku osiągnięcia wszystkich celów postępowania przygotowawczego, jest to końcowy etap - podsumowanie wyników.
Czynności poprzedzające zamknięcie dochodzenia :
dokładna analiza materiałów dowodowych pod kątem wiarygodności i mocy dowodowej,
sprawdzenie czy wszystkie okoliczności sprawy zostały zakończone,
czy sprawa była wnikliwie przeprowadzona,
czy materiały zostały należycie skompletowane,
czy należy wyłączyć pewne materiały,
czy dowody zostały odpowiednio zabezpieczone
techniczne przygotowanie akt głównych i kontrolnych dochodzenia,
ustalenie warunków i przygotowanie się do zaznajomienia poszkodowanego z materiałami,
sporządzenie protokołu zaznajomienia podejrzanego,
podjęcie decyzji w sprawie złożonych wniosków przez strony procesowe
wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia.
Umorzenie postępowania przygotowawczego
w całości - może dotyczyć osób, zarzucanych czynów lub zdarzeń objętych postępowaniem
w części - gdy zarzuty postawione jednemu lub kilku podejrzanym nie potwierdzają się, gdy umorzenie obejmuje tylko niektóre z postawionych zarzutów.
Procesowy nadzór nad postępowaniem przygotowawczym ( przez prokuratora)
prawo do informacji i uczestnictwa
może zaznajamiać się z materiałami postępowania
zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie
uczestniczyć w czynnościach prowadzonych przez organy ścigania
władczą ingerencję
wskazywanie kierunków postępowania
wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń
zmienianie, uchylanie postanowień i zarządzeń wydanych przez prowadzącego postępowanie
prawo substytucji
możliwość przejęcia całej sprawy bądź określonych czynności procesowych do osobistego prowadzenia
Nadzór prokuratorski nad postępowaniem przygotowawczym jest nadzorem procesowym, ale łączy się z nadzorem służbowym - skutkuje wszczęciem postępowania dyscyplinarnego służbowego.
Postępowanie sądowe ( jurysdykcyjne)
rozpoczyna się od wpłynięcia aktu oskarżenia do Sądu do czasu uprawomocnienia się orzeczonego wyroku
wyróżnia się tu postępowanie główne przed Sądem I instancji , jest to etap obligatoryjny ( przygotowanie do rozprawy głównej, rozprawa główna, czynności końcowe )
postępowanie odwoławcze przed Sądem II instancji , które jest zależne od woli stron lub ich przedstawicieli
Postępowanie wykonawcze
jest uzależnione od rodzaju orzeczonej kary
w jego pełnej postaci wyróżniamy 3 fazy : przygotowanie do wykonania kary, rzeczywiste wykonanie kary, zlikwidowanie konsekwencji związanych ze skazaniem
przebiega od momentu uprawomocnienia się orzeczonego wyroku do chwili zatarcia skazania
Dowód - to każda okoliczność, która w przypisanej przez prawo formie potwierdza lub wyklucza fakt popełnienia przestępstwa, wskazuje na winę lub niewinność osób , wpływa na stopień odpowiedzialności karnej.
Źródło dowodu - osoba lub rzecz od której pochodzi dowód( podejrzany, świadek, biegły, dokument, dowód rzeczowy, eksperyment procesowy).
Środek dowodowy - forma przekazu informacji które uzyskuje się ze źródła dowodowego z którym organ styka się bezpośrednio przeprowadzając dowód ( wyjaśnienia, zeznanie, opinia, treść dokumentu, właściwości dokumentu, wyniki eksperymentu).
Rodzaje dowodów - w zależności od tego jakie kryterium weźmiemy pod uwagę:
z uwagi na źródło
osobowe
rzeczowe
z dokumentów
ze względu na związek ze zdarzeniem przestępczym
pierwotne - ze źródła które zetknęło się bezpośrednio z faktem udowadnianym - świadek naoczny, oryginał dokumentu
pochodne - ze źródła pośredniczącego między pierwotnym a udowadnianym
ze względu na stosunek do faktu głównego
bezpośrednie - które dotyczą wprost faktu głównego
pośrednie - zwane poszlakami - dotyczą faktu dowodowego ( ubocznego)
ze względu na interes podejrzanego
obciążające - udowadniające przedstawiony zarzut
odciążające - dostarczające faktów korzystnych dla podejrzanego
Zakazy dowodowe - normy prawne zabraniające uzyskiwania bądź wprowadzania do procesu dowodów w określonych sytuacjach:
potrzeba poszanowania godności, ważnych interesów jednostki, więzów rodzinnych, sfery życia prywatnego, religijnego,
ochrona ważnych interesów państwa
ochrona interesów osób wykonujących szczególnie ważne zawody i funkcje.
Podział zakazów dowodowych ze względu na:
podmiot korzystający z zakazu dowodzenia - zakaz podmiotowy
-zakaz przesłuchiwania świadka, który będąc osobą najbliższą dla oskarżonego odmówił zeznania
-w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w p-stwie objętym postępowaniem
zakaz ten obejmuje niemożliwość prawną wykorzystania zeznań złożonych przez takiego świadka w postęp. przygotow. jeśli skorzystał z prawa odmowy zeznań przed jego przesłuchaniem na pierwszej rozprawie głównej
można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym jeśli wniesie o to.
okoliczności - które nie mogą być przedmiotem dowodzenia (zakazy przedmiotowe)
-zakaz całkowity - dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem,
dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego orzeczenia innego sądu chyba że zostanie uchylone
zakaz częściowy - zakaz dowodzenia określonej okoliczności za pomocą określonych środków dowodowych: obrońcy co do faktów o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi.
ze względu na sposób w jaki dowód nie może być uzyskany ani wykorzystany w procesie -zakaz metod - zakaz stosowania metod wpływania na swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej.
Czynności dowodowe- w zależności od ich celu dzielimy na:
zmierzające do uzyskania materiału dowodowego ( czynności poszukiwawcze)
mające na celu wprowadzenie dowodu do procesu karnego, jego oceny.
Świadek - osoba fizyczna, która w wyniku decyzji organu procesowego powołana została do składania zeznań w cudzej sprawie o okolicznościach i faktach jej znanych a mających znaczenie dla procesu karnego. Może nim być osoba bez względu na wiek, stan psychiczny czy stan fizyczny. W sensie faktycznym osoba posiadająca wiadomości dotyczące czynu przestępnego lub inne okoliczności mające istotne znaczenie w sprawie karnej. W sensie procesowym osoba wezwana przez uprawniony organ do złożenia zeznania w konkretnej sprawie.
Kryterium typowania świadka
zamieszkania lub pobytu
więzi towarzyskiej
zajmowanego stanowiska, funkcji
z ogłoszenia
Prawa świadka
do odmowy zeznań ( w określonej sytuacji)
do nie odpowiadania na niektóre pytania
żądania zwolnienia od składania zeznań lub odpowiedzi na pytania
do przesłuchania z wyłączeniem jawności
do swobodnego składania zeznań
do wzmożonej ochrony prawnej
do zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania ( świadek incognito)
do zwrotu poniesionych kosztów
do informacji prawnej
Obowiązki świadka
stawiennictwa
zeznawania
mówienia prawdy
poddania się badaniom i oględzinom lekarskim
zachowania w tajemnicy tego co dowiedział się w związku z przesłuchaniem
Procesowy tryb przesłuchania
przygotowanie
analiza materiałów dowodowych
zaznajomienie się z dziedziną wiedzy
poznanie osobowości świadka
jaki jest stosunek świadka do podejrzanego lub pokrzywdzonego
ułożenie planu przesłuchania
przewidzenie okazania osoby lub rzeczy
uzyskanie zezwolenia prokuratora na przesłuchanie świadka co do okoliczności objętych tajemnicą służbową, zawodową lub na wezwanie biegłego lub tłumacza
wezwanie innych osób gdy będzie konieczna konfrontacja
wezwanie biegłego który ma wydać opinię w sprawie a jego obecność przy przesłuchaniu świadka jest konieczna lub wskazana
inne przygotowania np. eksperyment
b)przesłuchanie świadka
czynności wstępne: sprawdzenie tożsamości, rozmowa wstępna, udzielenie podstawowych informacji, uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań
etap zasadniczy - zeznanie spontaniczne: swoboda wypowiedzi, pytania ogólne, pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia, kontroli
etap pytań i odpowiedzi - indagacyjny :pytania jasne i zrozumiałe, zaprotokołowanie zeznań świadka
etap czynności uzupełniających i końcowych: zapoznanie świadka z protokołem, wprowadzenie poprawek, podpisanie protokołu przez uczestników, pouczenie o zachowaniu tajemnicy, uregulowanie kosztów
Biegły - osoba ( ekspert, rzeczoznawca) wezwana przez uprawniony organ procesowy do wydania opinii o takich okolicznościach, mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy , których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych.
Opinie biegłego składa się ze sprawozdania z dokonywanych czynności, spostrzeżeń oraz wniosków wynikających ze sprawozdania, w opinii biegły dołącza materiały poglądowe ( zdjęcia, wykresy, rysunki).Stanowi ona samoistny środek dowodowy. Dowód z opinii biegłego nie jest wiążący dla organu procesowego, podlega jego ocenie: zgodność opinii z materiałem dowodowym, logiczność stwierdzeń wyrażonych w opinii, konieczność traktowania jej nie jako jedynego dowodu, lecz jednego z wielu. Opinia musi być pełna, jasna, nie zawierać sprzeczności, wnioski i oceny muszą być dostatecznie uzasadnione.
Podejrzany - osoba co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, lub której bez wydania postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego w dochodzeniu uproszczonym.
Osoba podejrzana - osoba w stosunku do której nie ma dowodów mówiących o dokonaniu przez nią określonego przestępstwa, a która ze względu na tryb życia i przeszłość kryminalną, kontakty towarzyskie jest w zainteresowaniu Policji.
Prawa podejrzanego
do obrony
do znajomości zarzutów
do składania wyjaśnień
do składania wniosków dowodowych
do uczestniczenia w czynnościach procesowych
przy zakończeniu postępowania przygotowawczego do osobistego przejrzenia akt postępowania w wyznaczonym przez organ procesowy terminie, końcowego zaznajomienia się z materiałami sprawy, możliwość składania wniosków dowodowych o uzupełnienie postępowania w terminie 3 dni od daty zaznajomienia,
do składania zażalenia na czynności prowadzącego postępowanie, żądania doręczenia postanowienia o zatwierdzeniu przeszukania przez prokuratora, żądania pokwitowania na odebrane przedmioty, odszkodowania za niesłuszne aresztowanie lub zatrzymanie.
Obowiązki podejrzanego
stawienia się na każde wezwanie organów procesowych oraz zawiadomienia o zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni
obowiązek poddania się : oględzinom ciała, innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała, badaniom psychologicznym, psychiatrycznym, badaniem połączonym z dokonaniem zabiegu na ciele z wyjątkiem chirurgicznego ( pobranie krwi, wydzielin).
Procesowy tryb przesłuchania podejrzanego
przesłuchanie wstępne - obserwacyjne: zakończone pouczeniem o jego prawach i obowiązkach wg art. 300 kpk - do składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień, odmowy odpowiedzi na pytania, składania wniosków o dokonanie czynności procesowych, korzystania z pomocy obrońcy, przesłuchania z udziałem obrońcy.
spontaniczne wyjaśnienia
przesłuchanie - zadawanie pytań, protokołowanie, wyjaśnienie niejasności i sprzeczności.
Metody przesłuchania świadka
czołowego natarcia
dawkowania dowodów
perswazji
oddziaływania na uczucia
pogrążenia w sprzecznościach
deprywacji
wszechwiedzy
szczegółowych pytań
wykorzystania nieporozumienia między współpodejrzanymi
odtwarzania przebiegu zdarzenia wobec podejrzanego
Okazanie - czynność procesowa mająca na celu sprawdzenie wiarygodności zeznań świadka lub wyjaśnień podejrzanego co do znajomości danej osoby lub rzeczy w drodze umożliwienia mu kontaktu optycznego lub fizycznego z tą osobą, jej fotografią lub z rzeczą.
Sposoby okazania
-pośrednie
-bezpośrednie : jawne i z ukrycia
Okazanie pośrednie - głowy lub całej postaci, wizerunku osoby (z fotografii, rysunku, rekonstrukcji).
Konfrontacja - czynność procesowa polegająca na równoczesnym przesłuchaniu dwóch osób na tę samą okoliczność w celu wyjaśnienia sprzeczności w poprzednio złożonych przez te osoby zeznaniach lub wyjaśnieniach (konfrontacje: świadek - świadek, świadek - podejrzany, podejrzany - podejrzany). Ma na celu: wyjaśnienie sprzeczności w zeznaniach lub wyjaśnieniach; wykazanie fałszywości; przekonanie podejrzanego o konieczności mówienia prawdy; upewnienie się co do właściwego kierunku postępowania obronnego w dochodzenia.
Warunki przeprowadzenia konfrontacji
Istnienie zasadniczych sprzeczności w oświadczeniach osób przesłuchiwanych
Sprzeczności istniejące w oświadczeniach są wynikiem ich świadomego zachowania
Sprzeczności wynikają z wypowiedzi osób zaprotokołowanych
Jest to jedyny sposób uniknięcia sprzeczności
Nie zaszkodzi to dobru sprawy karnej
Istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba mówiąca prawdę nie odwoła swych zeznań lub wyjaśnień
Jest dobrze przygotowana
Przeszukanie
Przeszukanie osób, rzeczy i pomieszczeń w procesie karnym jest czynnością przymusowego wykonania, na którą nie jest wymagana zgoda określonej osoby. Może to nastąpić w wypadkach określonych w ustawie oraz w sposób w niej ustalony. Czynności te dokonuje się w celu wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia , że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy się tam znajdują ( art. 219 KPK ) . Może to też dotyczyć odebrania przymusowego dokumentu ( art. 163 KPK). Można tez dokonać przeszukania osoby, jej rzeczy i przedmiotów podręcznych. Przeszukanie wykonuje prokurator lub na polecenie sądu lub prokuratora Policja. Organ ten przed przystąpieniem do czynności przeszukania winien okazać osobie postanowienie sądu lub prokuratora ( art. 220 § 2 KPK).W sytuacjach nie cierpiących zwłoki, gdy postanowienie nie mogło być wcześniej wydane, przed przystąpieniem do przeszukania należy okazać nakaz kierownika właściwej jednostki Policji lub legitymację służbową, a następnie zwrócić się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Osobie u której nastąpiło przeszukanie należy doręczyć to postanowienie w ciągu 7 dni. Osobę należy powiadomić o celu przeszukania i wezwać ją do wydania poszukiwanych przedmiotów. Dobrowolne wydanie przedmiotów poszukiwanych powoduje bezpodstawność przeprowadzenia przeszukania. Z czynności tych sporządza się protokół przeszukania a z zatrzymanych rzeczy także protokół oraz pokwitowanie i spis tych rzeczy.
Zasady procesowe przeszukania
Istnienie podstawy faktycznej
Dokument uprawniający do jego dokonania
Zatwierdzenie przez prokuratora
Prowadzenie w porze dziennej
Wezwanie osoby do wydania rzeczy lub ujawnienia osób
Zatwierdzenie zatrzymanych przedmiotów
Opis zatrzymanych przedmiotów
Dowód rzeczowy - każdy przedmiot, który swą materią i cechami szczególnymi stwierdza istotne okoliczności dla sprawy karnej. Są to:
Przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia p-stwa
Przedmioty pochodzące z przestępstwa
Przedmioty, które zachowały na sobie ślady p-stwa lub p-cy
Inne przedmioty, które mogą służyć jako środek do wykrycia sprawcy lub ustalenia przyczyn i okoliczności p-stwa
Materialne i formalne warunki stosowania środków zapobiegawczych - można je stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo w celu zapobiegnięcia popełnienia przez podejrzanego (oskarżonego) nowego, ciężkiego p-stwa. Można je stosować tylko wobec osoby co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów i tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił p-stwo. Środki zapobiegawcze stosuje Prokurator, a o tymczasowym aresztowaniu decyduje Sąd Rejonowy.
Rodzaje środków zapobiegawczych:
Tymczasowe aresztowanie - polega na faktycznym pozbawieniu wolności, stosuje je Sąd Rejonowy na wniosek Prokuratora, gdy:
Zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego, gdy nie można ustalić jego tożsamości lub miejsca pobytu
Zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, albo w inny sposób utrudniał postępowanie karne
Jeżeli podejrzanemu zarzuca się popełnienia zbrodni lub występku zagrożonego kara co najmniej 8 lat pozbawienia wolności
Wyjątkowo, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany o popełnienie zbrodni lub umyślnego występku popełni nowe p-stwo p-ko życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu a zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego p-stwa groził
W postępowaniu sądowym, gdy sąd I-szej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata.
Nie stosuje się, gdy:
Spowodowałoby to dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo
Pociągnęłoby wyjątkowo ciężkie skutki dla podejrzanego lub jego najbliższej rodziny
Na podstawie okoliczności sprawy można przewidzieć, że Sąd orzeknie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania lub karę łagodniejszą
Okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
Poręczenie - jest środkiem o charakterze nie izolacyjnym, rodzaj umowy pomiędzy organem procesowym, a inna osobą, że w zamian za gwarancję poprawnego zachowania się podejrzanego w sensie procesowym pozostanie on na wolności.
Poręczenie majątkowe - podejrzany lub inna osoba swoim majątkiem w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu hipoteki - gwarantuje, że podejrzany nie będzie w żaden sposób utrudniał postępowania karnego. Wysokość poręczenia uzależniona jest od: sytuacji materialnej podejrzanego i składającego poręczenie, wysokości wyrządzonej szkody i charakteru popełnionego czynu.
Poręczenie społeczne - polega na zapewnieniu udzielonym przez grupe społeczną, że podejrzany stawi się na każde wezwanie każdego organu procesowego oraz nie będzie utrudniał postępowania karnego. Poręczenia może udzielić: kierownictwo zakładu pracy, szkoły, uczelni, zespół w którym podejrzany pracuje, uczy się, organizacja społeczna której jest członkiem, zespół żołnierski którym jest członkiem
Poręczeni indywidualne - polega na tym że poręczenie przejmuje się od osoby godnej zaufania, która daje rękojmie wywiązywania się z obowiązku. Występuje ona ze wnioskiem i oświadczeniem do prokuratora.
Dozór Policji - środek zapobiegawczy powodujący ograniczenie swobody podejrzanego, polega na:
zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu
zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu
zawiadamianie o zamierzonym wyjeździe i terminie powrotu
innych ograniczeniach swobody podejrzanego niezbędnych do wykonania dozoru
Zakaz opuszczania kraju - można łączyć z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu. Do czasu wydania postanowienia przez prokuratora organ prowadzący postępowanie przygotowawcze może zatrzymać dokument na czas nie dłuższy niż 7 dni, można w tym celu przeprowadzić przeszukanie
Inne środki zapobiegawcze wg. art.. 276 i 277 KPK:
zawieszenie podejrzanego w czynnościach służbowych
zawieszenie w wykonywaniu zawodu
nakazanie powstrzymania się od określonej działalności
nakazanie powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.
Postępowanie w sprawach nieletnich
Organy uprawnione to prokurator, policja i Sądy rodzinne , postępowanie prowadzi Sędzia rodzinny.
Rola prokuratora - współpraca z sądem rodzinnym w wykrywaniu demoralizacji i czynów karalnych nieletnich przy wykrywaniu przestępstw osób dorosłych, łączne prowadzenie spraw dorosłych i nieletnich, wykonywanie praw strony w postępowaniach przed sądem, wykonywanie prawa strony w postępowaniu przygotowawczym jak składanie wniosków i zażaleń oraz nadzór nad wykonaniem orzeczeń.
Zadania Policji to zbieranie, utrwalanie dowodów czynów karalnych w wypadkach nie cierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonanie ujęcia nieletniego , gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przez niego czynu karalnego, niezbędne jest niezwłoczne dokonanie określonych czynności bezpośrednio po uzyskaniu informacji o czynie karalnym w razie bowiem zwłoki może nastąpić utrata lub zniekształcenie dowodów.
Postępowanie w sprawach nieletnich w całości odbywa się przed sądem rodzinnym , który wykonuje funkcje : ścigania, orzekania i wykonawczą, a postępowanie w sprawach nieletnich dzieli się na : wyjaśniające, opiekuńczo - wychowawcze, poprawcze, odwoławcze i wykonawcze.
Sędzia rodzinny prowadzący postępowanie wyjaśniające :
wszczyna postępowanie wyjaśniające
umarza postępowanie wyjaśniające
zleca przeprowadzenie wywiadów środowiskowych
kieruje nieletniego na badania do rodzinnego ośrodka diagnostyczno - konsultacyjnego na czas do 14 dni
stosuje tymczasowy nadzór nad nieletnim
umieszcza nieletniego w schronisku dla nieletnich
nakłada na rodziców obowiązki wg art. 7 § 1 pkt. 1 u. p. n.
Policja może ująć nieletniego w razie uzasadnionego przypuszczenia, że popełnił on czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu lub nie można ustalić jego tożsamości. W tym wypadku Policja po ujęciu może umieścić nieletniego w policyjnej izbie dziecka. Jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili ujęcia nie wydano postanowienia o umieszczeniu nieletniego w schronisku dla nieletnich, pogotowiu opiekuńczym lub innej placówce opiekuńczo - wychowawczej należy go niezwłocznie zwolnić i przekazać rodzicom lub opiekunom, których trzeba natychmiast zawiadomić o zatrzymaniu nieletniego. Jeżeli nie można przekazać nieletniego rodzicom lub opiekunom z powodu niemożności ustalenia jego tożsamości lub z innych względów pozostawia się go w policyjnej izbie dziecka na zasadach określonych w art. 102 u. P. n. Tj. na okres do 72 godzin lub za zgodą sędziego rodzinnego na czas określony nie przekraczający 14 dni. Przeprowadziwszy czynności nie cierpiące zwłoki po ich zakończeniu sprawę przekazuje niezwłocznie sędziemu rodzinnemu.
21