Działalność gospodarcza - pojęcia podstawowe
1) rys historyczny
2) pojęcie działalności gospodarczej na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
3) pojęcie przedsiębiorcy na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
4) cechy działalności gospodarczej
5) pojęcie przedsiębiorcy oraz pojęcie działalności gospodarczej na gruncie innych aktów prawnych.
Rys historyczny
W dwudziestoleciu międzywojennym nie było określenia swobody działalności gospodarczej. Były ustawy stwarzające namiastki wolności działalności gospodarczej Po II wojnie światowej prowadzenie działalności gospodarczej straciło na znaczeniu, bo w gospodarce centralnie planowanej nie mogły funkcjonować podmioty prywatne. Sytuacja zmieniła się w 1988r. wprowadzono wtedy zasadę swobody działalności gospodarczej i ustawę o działalności gospodarczej: wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego. Ta zasada obowiązuje do dziś. Zmiany historyczne zapoczątkowały problem - jak nazywać tych, którzy prowadzą działalność gospodarczą. W dwudziestoleciu nie było pojęcia przedsiębiorcy lecz kupiec i kupiec rejestrowy (przede wszystkim spółka handlowa). Po 1945r. te pojęcia tracą na znaczeniu, bo podmioty prywatne nie mogły prowadzić działalności gospodarczej. W ramach gospodarki centralnie planowanej występują JGU - jednostki gospodarki uspołecznionej, to one występują w obrocie. W 1988r. pojawia się wątpliwość jak nazwać prowadzących działalność gospodarczą: wrócić do pojęć z dwudziestolecia międzywojennego lub nazwać ich przedsiębiorcami. Uznano, że przedsiębiorca jest pojęciem zbyt postępowym - powstało więc pojęcie podmiotu gospodarczego - pojęcie to utrzymało się do 1999r. kiedy to wprowadzono pojęcie przedsiębiorcy - w ustawie prawo działalności gospodarczej - zostało zmienione ustawą o swobodzie działalności gospodarczej z 2.07.2004r.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest podstawowym aktem prawnym, który reguluje zasady podejmowania, wykonywania i organizowania działalności gospodarczej. Ten akt prawny określa przesłanki pozwalające na uznanie poszczególnych uczestników obrotu za przedsiębiorców a jednocześnie wskazuje w jaki sposób państwo może ingerować w prowadzenie działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcą jest każdy kto prowadzi działalność gospodarczą. Działalność podejmowana przez przedsiębiorcę jest działalnością gospodarczą
Definicja działalności gospodarczej - art. 2 i 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
Element podmiotowy (kto może być przedsiębiorcą) |
Element przedmiotowy (jakie przejawy aktywności mogą uzyskać charakter działalności gospodarczej) |
Cechy (jakimi elementami musi charakteryzować się działalność gospodarcza) |
Art. 4: * osoby fizyczne * osoby prawne * jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 331§14KC |
Art. 2: * działalność handlowa * działalność usługowa * działalność wytwórcza * działalność budowlana * poszukiwanie, oznaczanie i wydobywanie kopalin ze złóż (górnictwo) * działalność zawodowa - wolne zawody |
Art. 2 i 4 * działalność zarobkowa * działalność ciągła * działalność zorganizowana * działalność wykonywana we własnym imieniu * działalność profesjonalna |
* działalność zarobkowa - nastawiona na osiągniecie zysku. Podmioty non profit nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Podmioty non for profit (np. stowarzyszenia rejestrowe, fundacje) mogą prowadzić działalność gospodarczą z zastrzeżeniem, że osiągnięty zysk muszą przeznaczyć na realizację celów statutowych i kosztów funkcjonowania
* działalność ciągła - niekoniecznie bez przerwy, ale np. sezonowo - gotowość do podejmowania czynności w ramach działalności gospodarczej
* działalność zorganizowana - I - wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej. II - zorganizowanie o charakterze materialnym i technicznym np. zatrudnienie pracowników. Nie ma miernika zorganizowania
* działalność wykonywana we własnym imieniu - ma odróżnić przedsiębiorców od innych podmiotów w obrocie, w szczególności od pracownika
* działalność profesjonalna - cecha ta nie jest wskazana w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej - działalność gospodarcza ma być odróżniona od działalności profana
Przedsiębiorcą mogą być osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz wspólnicy spółki cywilnej, którzy wykonują działalność gospodarczą
Działalnością gospodarczą jest działalność handlowa, usługowa, wytwórcza, budowlana, górnicza oraz działalność zawodowa, która spełnia cechy: jest działalnością zarobkową, ciągłą, zorganizowaną, jest wykonywana we własnym imieniu i profesjonalnie.
Art. 3 wskazuje podmioty, które nie mogą uzyskać statusu przedsiębiorcy - są to rolnicy
Wszystkie cechy muszą być spełnione łącznie. Nie są to jedyne definicje w prawie polskim
Art. 431KC - z 14.12.2003 - przedsiębiorcą w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest osoba fizyczna, prawna a także jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową.
Element podmiotowy |
Element przedmiotowy |
Cechy |
* Osoby fizyczne * osoby prawne * jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 331§14KC |
Analogicznie jak w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej |
|
Na gruncie Kodeksu cywilnego rolnicy będą przedsiębiorcami.
Rodzaje przedsiębiorców na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
Ustawa w art. 103nn wprowadza podział przedsiębiorców na 3 podstawowe kategorie:
* mikro * małych * średnich przedsiębiorców
Podział ten wiąże się z wolą ustawodawcy wyrównania szans prowadzenia działalności dla przedsiębiorców o małej lub stosunkowo niedużej sile ekonomicznej. Art. 103 wskazuje na podstawowe formy wyrównywania szans:
1) państwo ma stwarzać przyjazne otoczenie prawne dla rozwoju i konkurowania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
2) państwo ma wspierać instytucje umożliwiające finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach
3) wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne
4) ułatwienia dostępu do informacji, szkoleń, różnego rodzaju form doradztwa
5) promocja współpracy między mikro, małymi i średnimi przedsiębiorstwami
Przedsiębiorstwo |
Śródroczne zatrudnienie |
Obrót roczny lub suma aktywów |
Mikro |
Art. 104: mniej niż 10 pracowników |
Mniej niż 2 mln € |
Małe |
Art. 105: mniej niż 50 pracowników |
Mniej niż 10 mln € |
średnie |
Art. 106: mniej niż 250 pracowników |
Mniej niż 50 mln € |
Oba kryteria muszą być spełnione łącznie
Systematyka zasad i warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej
Zasady:
1) główna: zasada swobody (wolności) gospodarczej - art. 6 ust. 1 - treścią tej zasady jest przyznanie każdemu uprawnienia do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej z zachowaniem warunków przewidzianych przepisami prawa. Wolność działalności gospodarczej to nie dowolność, jest to wolność w granicach prawa.
Zależność miedzy zasadą a warunkami: warunki doprecyzowują zakres swobody. Czasem przepisy szczególne określają dodatkowe warunki. Warunki nie ograniczają swobody działalności gospodarczej, bo swoboda jest tylko w granicach jakie tworzą warunki.
Rys historyczny: w dwudziestoleciu międzywojennym żaden z przepisów prawa stanowionego nie przewidywał wprost swobody działalności gospodarczej,. Były przepisy, które wprowadzały pewne elementy dzisiaj rozumianej swobody działalności gospodarczej. Konstytucja marcowa przewidywała wolność zarobkowania. Prawo zarobkowe z 1923r. określało wolność funkcjonowania przemysłu. Po 1945r. przez krótki czas można było prowadzić działalność, potem podmioty prywatne były usuwane z obrotu. W 1988r. wprowadzono ustawę o działalność gospodarczej. Ta ustawa po raz pierwszy wprowadziła zasadę swobody działalności gospodarczej. Zasada ta była przejmowana przez wszystkie ustawy ustrojowe dotyczące działalności gospodarczej.
Swoboda działalności gospodarczej znajduje także podstawę w Konstytucji z 1997r. w art. 20 i 22 przekonują że swoboda działalności gospodarczej jest zasadą rangi konstytucyjnej i podlega ochronie. Art. 20 odnosi się do ustroju ekonomicznego RP, który jest oparty o system ekonomii społecznej. Art. 22 przewiduje, że jakakolwiek ingerencja w model ekonomiczny jest dopuszczalna tylko i wyłącznie na mocy akty rangi ustawowej jedynie z ważnych względów społecznych. Zasada swobody działalności gospodarczej przejawia się w 3 płaszczyznach:
a) uczestnikom obrotu przysługuje wolność co do podjęcia działalności gospodarczej - zasada ta nie napotyka na żadne istotne ograniczenia. Zależy tylko od woli człowieka, czy chce być przedsiębiorcą.
b) wolność w zakresie wykonywania działalności gospodarczej - są tu ograniczenia - warunki
c) zakończenie działalności gospodarczej również jest wolne w granicach określonych warunkami prawa
2) zasada równości przedsiębiorców - art. 6 ust. 1 - równość rozciąga się na wszystkie aspekty działalności gospodarczej (prowadzenia, zakładania). Zasada równości wzięła się z nierównego traktowania przedsiębiorców państwowych i prywatnych. W demokratycznym państwie jest to niedopuszczalne jak orzekł TK. Z praktycznego punktu widzenia art. 6 ust. 2 oprócz tego, że nakazuje równe traktowanie przedsiębiorców to wprowadza ograniczenia organów publicznych, zgodnie z którym niedopuszczalne jest żądanie lub uzależnienie decyzji w przedmiocie prowadzenia działalności gospodarczej od spełnienia dodatkowych warunków innych niż przewidziane przepisami prawa. Nie może także żądać przedłożenia żadnych dokumentów oprócz tych, które są przewidziane przepisami prawa. Art. 6 ust. 3 stanowi ogólne wyłączenie możliwości żądania przedłożenia dokumentów o ile nie wymagają tego szczególne przepisy.
3) zasada poszanowania zasad uczciwej konkurencji, słusznych interesów konsumentów i dobrych obyczajów - art. 17 - ustawa dalej tej zasady nie precyzuje, ale dokonuje się to w innych przepisach. Zasady uczciwej konkurencji są doprecyzowane w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa w art. 3 definiuje pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji, a w kolejnych przepisach wskazuje na stypizowane czyny nieuczciwej konkurencji. Np. art. 15 - pobieranie opłat za dopuszczenie innego podmiotu do rynku. Jeśli chodzi o poszanowanie słusznych interesów konsumentów to przepisy szczególne się do tego odnoszą (przy zakupach przez Internet w ciągu 10 dni można odstąpić od umowy, a jak się nie dostanie na piśmie warunków, to wtedy 3 miesiące - ustawa o odpowiedzialności za produkty niebezpieczne i zmianie KC). Odwołanie się do dobrych obyczajów - nie ma definicji. Jeszcze niedawno takim obyczajem był kredyt kupiecki - z odroczonym terminem zapłaty (nie więcej niż 30 dni)
4) zasada narodowego traktowania obcokrajowców - art. 13 - odnosi się do możliwości wykonywania na terytorium RP działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne. Art. 13 - zgodnie z nim podmioty zagraniczne mogą wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP tak jak obywatele polscy o ile podmioty zagraniczne pochodzić będą z państw wymienionych w art. 13 ust. 1 lub też będą spełniali warunki określone w art. 13 ust 2 i 2a. pozostałe osoby mogą wykonywać działalność gospodarczą tylko i wyłącznie w jednej z 4 form organizacyjno-prawnych, które wybrał ustawodawca w art. 13 ust.3:
a) spółka komandytowa b) spółka komandytowo-akcyjna |
c) spółka z o.o. d) spółka akcyjna |
Obok zasad występują warunki:
I formalne:
1) wymaganie uzyskania wpisu do właściwego rejestru (do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej lub Rejestru Przedsiębiorców KRS) - art. 14 - wyraźnie przewiduje, że każdy z przedsiębiorców musi uzyskać wpis do właściwego dla siebie rejestru lub ewidencji. Właściwym dla przedsiębiorców osób prawnych rejestrem będzie Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej regulowana przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej; dla pozostałych - rejestr przedsiębiorców KRS działający na podstawie ustawy z 20.08.1997 o KRS. Przedsiębiorcy osoby fizyczne mogą rozpocząć działalność gospodarczą wraz ze złożeniem wniosku o wpis do ewidencji - art. 14 ust 1. spółki kapitałowe w organizacji (z o.o., SĄ) od momentu ich zawiązania do wpisu do rejestru mogą prowadzić działalność gospodarczą. Pozostali przedsiębiorcy mogą rozpocząć działalność gospodarczą dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru.
II materialne:
1) warunek należytego oznakowania przedsiębiorcy, pochodzących od niego towarów i pism - art. 16, 20, 21 - nałożenie na przedsiębiorcę tzw. obowiązku notyfikacji - w pochodzących od przedsiębiorcy pismach muszą znaleźć się określone informacje. Art. 16 wymaga aby każdy przedsiębiorca posługiwał się w swoich pismach NIP. Art. 34 ustawy o KRS wymaga aby każdy podmiot wpisany do KRS w każdym swoim pisemnym oświadczeniu, które kieruje do organu lub osób oznaczał organy, firmę, siedzibę, adres, oznaczenie formy organizacyjno-prawnej, NIP i oznaczenie sądu, w którym przechowywane są akta rejestracyjne tego przedsiębiorstwa oraz numer przedsiębiorstwa w rejestrze. Obowiązek ten jest także określony przez Kodeks spółek handlowych: spółki z o.o., akcyjne i komandytowo- akcyjne (art. 127§5, 206§1, 371§1) mają obowiązek podawania wielkości kapitału zakładowego. Art. 20 i 21 przewidują, że prawidłowość oznakowania ma się przejawiać też tym, że przedsiębiorca ma umieszczać identyfikujące go dane na towarze.
2) warunek posiadania przez przedsiębiorcę rachunku bankowego i dokonywania rozliczeń za jego pośrednictwem - art. 22 - nie przesądza o tym, że przedsiębiorca musi mieć rachunek bankowy, ale w praktyce tak jest. Obowiązek rozliczania za pośrednictwem rachunku bankowego istnieje gdy::
* aby przedsiębiorca dokonał takiego rozliczenia drugą stroną musi być też przedsiębiorca
* wartość transakcji musi wynieść co najmniej 15 tys. €, nie ważne czy płatność będzie następowała jedno- czy wielorazowo
Obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie
3) warunek przestrzegania przepisów policyjno-administracyjnych - art. 18 - przewiduje, że przedsiębiorca obowiązany jest spełniać określone przepisami prawa warunki dotyczące w szczególności:
* ochrony przez zagrożeniem życia i zdrowia ludzkiego
* ochrony przed zagrożeniem moralności publicznej
* ochrony środowiska naturalnego
4) warunek zapewnienia wykonywania czynności w ramach działalności gospodarczej przez osoby posiadające stosowne kwalifikacje zawodowe - art. 19 - przedsiębiorca prowadzącym działalność gospodarczą może być każdy, ale musi on zapewnić, by czynności szczególne były wykonywane przez osobę posiadającą odpowiednie do tego kwalifikacje.
Rzeczywiste ograniczenia zasady swobody działalności gospodarczej to:
1) koncesje - art. 46-63 2) działalność regulowana - art. 64-74 3) zezwolenia - art. 75 ust. 1-2a |
4) licencje - art. 75 ust. 3 5) zgody - art. 75 ust. 5 |
Koncesja - odnosi się do szczególnego rodzaju ograniczenia, wyraźnie określonych działalności. Jest najbardziej restrykcyjnym ograniczeniem swobody działalności gospodarczej. Ilość koncesji sukcesywnie maleje. Ustawodawca zaczął dostrzegać, ze tak daleka ingerencja w swobodę działalności gospodarczej jest nieuzasadniona i szkodliwa. W ustawie prawo działalności gospodarczej liczba koncesji zmalała do 7, a w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej początkowo było ich 6, ale w 2008r. liczba ta wzrosła do 7.
Koncesja - jest decyzją administracyjną o charakterze uznaniowym, której ustawa wymaga dla podjęcia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej o istotnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa, a także bezpieczeństwa obywateli.
Charakter prawny decyzji
Zgodnie z art. 47 ust. 2 koncesja jest decyzją. Decyzję o przyznaniu koncesji wydaje organ koncesyjny - art. 47 ust. 1. Pojęcie organu koncesyjnego obejmuje bądź organ wprost wskazany w ustawie o wykonywaniu danego rodzaju działalności, bądź jeżeli ustawa szczególna milczy o tym, wówczas organem koncesyjnym jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej koncesji. Innym przykładem organu koncesyjnego jest Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Koncesja jest ograniczona w czasie. Jest przyznawana na oznaczony czas, obecnie jest to 5-50 lat.
Rodzaje działalności objętych koncesjonowaniem - art. 46 ust. 1. Koncesjonowaniu podlega:
1) Działalność górnicza
2) wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym
3) wytwarzanie i przesył energii oraz paliw
4) ochrona osób i mienia
5) rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych
6) przewozy lotnicze
7) prowadzenie kasyn gry - dodany w 2008r.
Katalog ten jest katalogiem zamkniętym. Nie oznacza to, że w przyszłości nie mogą być wprowadzone nowe koncesje. Art. 46 ust. 3 przewiduje, że aby móc wprowadzić nową koncesję trzeba:
1) wprowadzić ją ustawą, ustawa ta musi spełniać 2 przesłanki:
a) jeśli nie da się zabezpieczyć wykonywania danej działalności w inny, łagodniejszy sposób
b) za wprowadzeniem koncesji musi przemawiać ważny interes publiczny lub bezpieczeństwo obywateli
2) żeby koncesja była skuteczna, musi być znowelizowany art. 46 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Przyznawanie koncesji przebiega w ściśle określony i sformalizowany sposób. Są 2 sytuacje:
1) liczba koncesji jest nieograniczona - koncesja jest wydawana na wniosek przedsiębiorcy, art. 46 ust. 1 określa jego treść. Organ koncesyjny dokonuje badania wniosku i jeżeli przedsiębiorca składający wniosek daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesjonowaniem, a także spełnił wszystkie warunki ustawowe dotyczące wykonywania tej działalności, organ koncesyjny udziela koncesji.
2) liczba koncesji jest ograniczona - wówczas przyznawanie koncesji przebiega najczęściej w ramach dwuetapowej procedury. Najpierw na podstawie art. 51 organ koncesyjny ogłasza w Monitorze Polskim, że będą udzielane koncesje i wskazuje ich liczbę. W ramach pierwszego etapu zainteresowani składają wnioski o przyznanie im koncesji. Organ koncesyjny dokonuje weryfikacji tych wniosków pod względem dawania przez przedsiębiorcę rękojmi należytego wykonywania działalności, pod względem spełniania warunków wykonywania tej działalności. Jeżeli liczba zweryfikowanych pozytywnie wniosków jest mniejsza lub równa liczbie koncesji, wówczas procedura przyznawania koncesji kończy się na tym etapie. Jednak jeżeli liczba zweryfikowanych pozytywnie wniosków nadal będzie większa niż liczba koncesji, wówczas II etap to przetarg - kto zaoferuje najwyższą ofertę koncesyjną - art. 52.
Ustawodawca wprowadził do konstrukcji przyznawania koncesji promesę podmiotu koncesyjnego. Przedsiębiorca może wystąpić do organu koncesyjnego, aby ten udzielił mu promesy, a więc przyrzeczenia złożonego przez organ koncesyjny, że jeśli spełni warunki wykonywania danej działalności, to otrzyma koncesję. Jest to rozwiązanie pozwalające uchronić przedsiębiorcę od niepotrzebnych wydatków. Promesa ma charakter terminowy, jest udzielana na co najmniej 6 miesięcy.
Bezwarunkowość została potwierdzona w art. 60, który pozwala organowi koncesyjnemu na odmowę wydania koncesji:
1) jeżeli zmieniły się dane zawarte we wniosku
2) jeżeli przedsiębiorca nie spełnił warunków niezbędnych do wykonywania działalności objętej koncesjonowaniem
3) jeżeli zaistniały okoliczności opisane w art. 56 ust 1 pkt 1,2: gdy odmowa udzielenia koncesji jest związana z bezpieczeństwem obywateli i państwa.
Czynności nadzorcze organu koncesyjnego:
Przez okres obowiązywania koncesji organowi koncesyjnemu przysługuje upoważnienie do kontroli poprawności wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem - art. 57 ust. 1. Zgodnie z nim organ koncesyjny dokonuje kontroli w 3 płaszczyznach:
1) zgodności wykonywania działalności z udzieloną koncesją
2) przestrzegania warunków wykonywania działalności
3) w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, bezpieczeństwa i dóbr osobistych obywateli
W wyniku kontroli organ koncesyjny uzyskuje uprawnienie do ograniczania, a nawet do cofnięcia przyznanej koncesji. Art. 58 przewiduję okoliczności, od których uzależnione jest cofniecie koncesji. W ust 1 i 2 wymieniono okoliczności skutkujące bezwzględnie cofnięciem koncesji:
1) prawomocne orzeczenie sądu zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem
2) niepodjęcie działalności objętej koncesją
Organ cofa koncesję, gdy:
3) nastąpiło rażące naruszenie warunków wykonywania działalności objętej koncesjonowaniem
4) gdy przedsiębiorca w terminie nie doprowadził do zgodności wykonywanej działalności z warunkami udzielonej koncesji.
Organ koncesyjny może cofnąć koncesję w sytuacji, gdy wiąże się to z bezpieczeństwem państwa i obywateli, a także może cofnąć koncesję lub ograniczyć jej zakres w przypadku upadłości przedsiębiorcy.
Odpłatność za udzielanie koncesji - art. 62 - za udzielenie koncesji lub jej zmianę, a także za udzielenie promesy pobiera się opłatę skarbową.
Art. 46 ust. 3 - Co do zasady w zakresie ograniczenia swobody działalności gospodarczej prymat mają ograniczenia o charakterze najmniej restryktywnym. Koncesja może pojawić się gdy inne ograniczenia są nieskuteczne
Działalność regulowana - art. 64-74 -.jest nowością w polskim systemie prawnym. W 18 rodzajach działalności jest wymagane, aby działalność ta była działalnością regulowaną, np. prowadzenie biura podróży. Działalność regulowana jest działalnością wymagającą wpisu do właściwego rejestru. Może zostać podjęta po uzyskaniu wpisu. Wpisu do rejestru może dokonać każdy kto spełni warunki do wykonywania danego rodzaju działalności gospodarczej. Wpis odbywa się na podstawie oświadczenia przedsiębiorcy o spełnianiu warunków i na jego wniosek. Art. 66-67 - organ prowadzący rejestr uzyskuje możliwość kontroli poprawności wykonywania danej działalności. Co więcej, jest uprawniony do wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru i wydania zakazu wykonywania tej działalności - art. 71.
Zezwolenia - art. 75 ust. 1-2a - jest decyzją administracyjną związaną - organ uprawniony do wydania zezwolenia nie może odmówić wydania zezwolenia o ile ubiegający się o nie spełnił wszystkie wymagania konieczne do wykonywania danego rodzaju działalności. Obecnie zezwoleń wymaga się w 29 ustawach regulujących rodzaje działalności np. dystrybucja napojów alkoholowych, ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych, prawo bankowe, prawo telekomunikacyjne, prawo pocztowe, itd. Organ uprawniony do wydania zezwolenia i warunki, jakie musi spełnić przedsiębiorca określają poszczególne ustawy. może być tak, że liczba zezwoleń będzie ograniczona.
Licencje (art. 75 ust. 3) i Zgody (art. 75 ust. 5 ) różnią się od zezwolenia w zasadzie tylko nazwą.
Warunki formalne prowadzenia działalności gospodarczej
Od 1934r. istniał w Polsce jeden rejestr przedsiębiorców - rejestr handlowy - wpisywani do niego byli przedsiębiorcy rejestrowi, osoby fizyczne - nie. Od 1988/89r. przywrócono obowiązywanie rejestru handlowego, a dla osób fizycznych utworzono ewidencję działalności gospodarczej. Od 1997r. powstał KRS - rejestr przedsiębiorców miał stać się jednolitym rejestrem dla wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od ich formy organizacyjno-prawnej. Art. 36 wymieniał wszystkich przedsiębiorców. Ponieważ było to zbyt skomplikowane, do 2000r. miała obowiązywać również ewidencja. Termin ten przesuwano 3 krotnie. W końcu, w 2004r. weszła w życie ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, która wprowadziła dualizm rejestru przedsiębiorców. Od 2.07.2004. są 2 rejestry:
1) rejestr przedsiębiorców KRS - ustawa o KRS - art. 36 pkt2-17 - wszystkie podmioty oprócz osób fizycznych
2) Centralna Ewidencja Działalności Gospodarczej - ustawa o swobodzie działalności gospodarczej - osoby fizyczne i wspólnicy spółki cywilnej.
KRS - budowa rejestru - składa się z 3 niezależnych rejestrów:
1) rejestr przedsiębiorców - art. 36 - wpisuje się do niego 16 rodzajów podmiotów, które posiadają status przedsiębiorcy
2) rejestr stowarzyszeń i innych organizacji społecznych, fundacji, publicznych zakładów opieki zdrowotnej
3) rejestr dłużników niewypłacalnych
Funkcjonowanie rejestru - rejestr jest prowadzony w systemie informatycznym przez sądy rejonowe, sądy gospodarcze - Sąd rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XX Wydział KRS.
Kapitał zakładowy - informacja historyczna o ty, ile wkładu wnieśli wspólnicy do spółki.
Postępowanie rejestrowe jest postępowaniem wnioskowym, wszelkiego rodzaju zmiany danych w rejestrze następują co do zasady na wniosek podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru. Postępowanie rejestrowe jest postępowaniem odpłatnym - ustawa o kosztach w sprawach cywilnych.
Domniemania związane z KRS:
1) domniemanie jawności - jawność rejestru realizuje się w następujący sposób:
a) każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w rejestrze - jawność realizuje się poprzez
* możliwość dostępu elektronicznego do danych przedsiębiorców zawartych w KRS
* każdy ma prawo dostępu do akt rejestrowych każdego przedsiębiorcy
b) każdy jest uprawniony do przeglądania akt rejestrowych
c) każdy jest uprawniony do sporządzania notatek, kopii, uzyskiwania poświadczonych kopii dokumentów zamieszczonych w KRS
d) obowiązek ogłoszenia wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym
e) domniemanie znajomości danych wpisanych do rejestru - art. 15 - nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści dokonanego wpisu.
Od zasady jawności są wyjątki - gdy odległość miedzy czasem wpisu a zdarzeniem jest nieduża - 16 dni od ogłoszenia wpisu.
2) domniemanie prawdomówności - art. 17 - wszelkie dane w rejestrze są prawdziwe. Jeżeli dane są nieprawdziwe, to podmiot, którego dotyczą, nie może zasłonić się tym przed osobą trzecią, jeżeli nie dokonał ich zmiany.
Podstawy prawne postępowania upadłościowego i naprawczego
Obecna ustawa zastąpiła 2 dekrety prezydenta z 1928r.: prawo upadłościowe i prawo układowe.
Przyczyny dla których istnieje potrzeba regulacji upadłości:
1) prawo upadłościowe i naprawcze ma na celu ochronę uczestników obrotu przed występowaniem podmiotów, których sytuacja ekonomiczna jest na tyle zła, ze wyłącza ona zaciąganie prze te podmioty dalszych zobowiązań
2) aby przedsiębiu9orca, który znalazł się w trudnej sytuacji nie mógł zarządzać samodzielnie swoim majątkiem, a zarząd przejął syndyk lub zarząd znalazłby się pod nadzorem
3) aby wierzyciele zostali zaspokojeni w jak największym stopniu
4) aby wierzyciele byli traktowani w sposób wykluczający możliwość wybiórczego ich zaspokajania
Kto może zostać postawiony w stan upadłości
Art. 5 ust 1, 2 - zdolność upadłościową mają przedsiębiorcy w rozumieniu art. 431KC - osoby fizyczne, prawne ułomne osoby prawne prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Obok przedsiębiorców art. 5 ust. 2 przyznaje zdolność upadłościową innym podmiotom:
1) spółki akcyjne, spółki z o.o., które nie prowadzą działalności gospodarczej
2) wspólników spółek osobowych (jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych), którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki: wszyscy wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółek komandytowych, a także komplementariusze spółek akcyjnych
3) dodatkowo zdolność upadłościową mają partnerzy spółki partnerskiej
Dodatkowo w art. 7,8,9 ustawodawca przewiduje możliwość ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy osoby fizycznej w 3 szczególnych sytuacjach:
1) pomimo śmierci przedsiębiorcy - wniosek o ogłoszenie upadłości może zostać złożony najpóźniej w terminie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy
2) przedsiębiorca zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, wniosek musi być złożony w terminie roku od dnia wykreślenia z Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej
3) pomimo, że przedsiębiorca zaniechał obowiązku wpisu do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej
Art. 6 - grupa podmiotów, które nie mają zdolności upadłościowej:
1) Skarb Państwa
2) jednostki samorządu terytorialnego
3) publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej
4) instytucje i osoby prawne, które powstały w wyniku delegacji ustawowej lub w drodze przepisów wykonawczych do ustawy, np. NBP
5) osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne
6) uczelnie (państwowe i prywatne)
Postępowanie upadłościowe cechuje się 4 podstawowymi cechami:
1) postępowanie sądowe jest prowadzone przez sąd upadłościowy, którym jest sąd rejonowy, sąd gospodarczy właściwy ze względu na miejsce zakładu głównego przedsiębiorcy
2) postępowanie jest postępowaniem wnioskowym, może zostać wszczęte wyłącznie w wyniku złożenia wniosku przez uprawniony podmiot. Podmioty uprawnione do złożenia wniosku (art. 20):
a) wierzyciele upadłego przedsiębiorcy
b) dłużnik - przedsiębiorca
Grupa podmiotów, która nie będąc dłużnikiem ani wierzycielem mogą złożyć wniosek:
a) wspólnicy ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki - w stosunku do spółek osobowych
b) w stosunku do osób prawnych, ułomnych osób prawnych - wszyscy uprawnieni do ich reprezentacji - członkowie zarządu, wspólnicy - może jedna osoba
c) w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego - organ założycielski
d) w stosunku do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa - minister skarnu
e) w stosunku do spółek w likwidacji - likwidatorzy
f) kurator ustanowiony dla podmiotu wpisanego do rejestru
g) jeżeli udzielono pomocy publicznej, której wartość przekroczyła 100tys.€ - organ udzielający pomocy
podmioty obowiązane do złożenia wniosku - art. 21:
a) dłużnik
b) osoby uprawnione do reprezentowania przedsiębiorcy
Wniosek trzeba złożyć w terminie 2 tygodni od dnia zaistnienia przyczyn ogłoszenia upadłości. W przypadku uchybienia obowiązkowi złożenia wniosku, osoby na których obowiązek ten spoczywał ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną nie złożeniem wniosku w terminie.
3) sformalizowane postępowanie - szczególne wymagania dotyczące treści wniosku - art. 22 - jakie informacje i dane muszą być we wniosku - art. 23
4) odpłatność postępowania - wniosek wymaga uiszczenia opłaty sądowej zgodnie z ustawą o kosztach w postępowaniu cywilnym
Kiedy można ogłosić upadłość przedsiębiorcy
W stan upadłości można postawić przedsiębiorcę, który stał się niewypłacalny - art. 10
Niewypłacalność (art. 11):
1) znaczenie o charakterze uniwersalnym - odnosi się do każdego przedsiębiorcy bez względu na jego formę organizacyjno-prawną. Niewypłacalnym jest przedsiębiorca, który zaprzestał regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (zobowiązania wymagalne - mogą być dochodzone na drodze sądowej).
2) znaczenie odnoszące się do przedsiębiorców mających formę organizacyjno-prawną osób prawnych lub ułomnych osób prawnych - stan niewypłacalności powstaje wówczas gdy wartość zobowiązań przekroczy wielkość ich majątku nawet, gdy przedsiębiorcy ci będą na bieżąco regulować swoje zobowiązania pieniężne
Art. 12 pomimo zaistnienia przesłanej sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeśli stan niewypłacalności będzie cechowała pewna trwałość. Sąd może oddalić wniosek jeśli opóźnienie nie przekracza 3 miesięcy, chyba że z okoliczności wynika, że przedsiębiorca nie będzie regulować swoich wymagalnych zobowiązań. Sąd może oddalić wniosek jeżeli suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika.
Są 2 rodzaje postępowań upadłościowych:
1) postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu z wierzycielami
2) postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku upadłego dłużnika
Art. 14, 15 jedyną przesłanką determinującą wybór postępowania przez sąd jest to, w którym z tych postępowań wierzyciele będą zaspokojeni w wyższym stopniu
Ogłoszenie upadłości i wybór rodzaju postępowania nie mają charakteru definitywnego - art. 16,17 - w toku postępowania istnieje możliwość jego zmiany
Przesłanki negatywne upadłości:
1) art. 13 - sąd nie ogłosi upadłości, jeśli majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego
2) brak wielkości wierzycieli - art. 1
Skutki ogłoszenia upadłości:
I względem majątku upadłego
1) majątek staje się tzw. masą upadłości - art. 61, w jej skład wchodzi cały majątek upadłego - art. 62
2) a) - w przypadku upadłości z likwidacją - utrata przez upadłego uprawnienia do zarządu majątkiem i przejęcie zarządu przez syndyka - art. 75, a także możliwość korzystania ze składników, które weszły do masy upadłości, a także uprawnienia do rozporządzania składnikami, które weszły w skład masy upadłości
b) w przypadku upadłości z układem:
* jeżeli przedsiębiorca daje rękojmię należytego zarządu nad majątkiem, może mu pozostać zarząd mieniem wchodzącym w skład masy upadłości, z zastrzeżeniem, że zarząd będzie sprawowany pod nadzorem nadzorcy sądowego - zarząd własny
* jeżeli nie daje rękojmi należytego zarządu - zarząd powierza się zarządcy
II względem osoby upadłego
1) w przypadku upadłości z likwidację - art. 57 - upadły musi wskazać i wydać syndykowi cały majątek, dokumenty, księgo rachunkowe, handlowe, zobowiązuje upadłego do udzielenia syndykowi wszelkich wyjaśnień dotyczących majątku upadłego. Ponadto ogłoszenie upadłości może skutkować zakazem opuszczania terytorium RP , a także jeżeli upadły ukrywa się lub swój majątek, może skutkować stosowaniem względem upadłego środków przymusu
2) w przypadku upadłości z układem - upadły jest obowiązany jedynie udzielić sędziemu komisarzowi nadzorcy sądowemu wyjaśnień dotyczących majątku, umożliwić nadzorcy zapoznanie się z jego przedsiębiorstwem - art. 59
III względem zobowiązań upadłego - tylko w przypadku upadłości z likwidacją
1) art. 91 wszelkie zobowiązania pieniężne stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. Natomiast wszelkie zobowiązania niepieniężne wraz z dniem ogłoszenia upadłości stają się zobowiązaniami pieniężnymi i uzyskują wymagalność.
Zasady zaspokajania wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.
1) W przypadku upadłości z układem wszelkie warunki określa układ
2) w postępowaniu z likwidacją zaspokajaniem wierzycieli rządzą dwie zasady
Ustawodawca podzielił wierzycieli na 5 kategorii - art. 342. kontrahenci należą do kategorii IV
1) zasada pierwszeństwa - nie może zostać zaspokojona żadna wierzytelność z dalszych kategorii, jeżeli nie zostały zaspokojone w całości wszystkie wierzytelności należące do kategorii uprzedniej
2) zasada proporcjonalności - wierzytelności należące do tej samej kategorii jeżeli nie mogą być zaspokojone w całości, zaspokaja się proporcjonalnie do ich wartości
ZALICZENIE: -test:
Na ile lat udzielana jest koncesja.
Który sąd decyduje o upadłości.
Co to znaczy, ze przedsiębiorca jest niewypłacalny wg ustawy.
Kto nie jest przedsiębiorcą ( bank, spółdzielnia mleczarska, przedsiębiorstwo państwowe, spółka cywilna).
Kiedy przedsiębiorca powinien mieć konto bankowe
Co oznacza zasada pierwszeństwa zaspakajania wierzycieli.
Od kiedy można prowadzić działalność gospodarcza ale nie pamiętam wariantów odpowiedzi.
Gwarancje prawne swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej - konwersatorium - dr Jakub Janeta
7