ANALIZA ZAGROZEN a)wypadki i katastrofy budowlane b)wypadki i katastrofy z emisją substancji chemicznych c)wypadki i katastrofy z emisja substancji radioaktywnych d)pozary e)ataki terrorystyczne i sabotaz ANTARKTYDA obszar bezpaństwowy, przedłużenie państw strefy polarnej, nie ma ludności tubylczej, mało swiatła słonecznego, eksploatacja węgla kamiennego, niedżwiedzie polarne, duzo ptaków, wielka żyzność wód, duzo parków narodowych i rezerwatów, Polska Stacja Polarna na Spitsbergenie 4 ekosystemy Antarktydy: a)wody morskie fiordowe- duże dostawy wody słodkiej z lodowców wokół gór lodowych cieplejsza woda zooplankton gorzej rozwiniety w wodzie ciepłej b)lodowce- lód + śnieg- gdy lodowiec kończy się na morzu duże klify cielenie, gdy jest na lądzie nie ma dużych klifów, 1,5- 2,5- odsunięcie lodowca od moreny czołowej ocieplenie klimatu, lód wewnątrz lodowca- dużo pęcherzyków powietrza i woda, c)woda pod lodowcem- bardzo wysoko zmineralizowana przy zamarzaniu wynurzanie Krzyształów soli bardzo czysta, lód nalodziowy- woda wypływajaca z lodowca podczas zimy tworzy jeziora które bardzo szybko zamarzaja d)nagie skały - powierzchnie morenowe świerzo odsłonięte od lodowców niwporośnięte skały morenowe -tundra- flora prymitywna- mchy porosty trawy kwiaty drzena, fauna- ptaki lisy polarne renifery wół piżmowy niedźwiedź polarny, wieczna zmarzlina nie pozwala na zakorzenienie drzew CEL OCHRONY LITOSFERY - zachomaowanie destrukcyjnych procesów zachodzących w atmosferze, hydrosferze i litosferze w celu zachowania ukształtowanych przez miliony lat cech przyrody nieożywionej niezbędnych dla przetrwania życia na ziemi CELE OCHRONY PRZYRODY a)utrzymanie procesów ekologicznych i stabilność ekosystemu b)zachowanie różnorodności biologicznej c)zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego d)zapewnienie ciągłości istnienia gatunków wraz z ich siedliskami e)ochrona walorów krajobrazowych f)kształtowanie właściwości postaw człowieka wobec przyrody CORINE system informacji na temat przyrody nadzorowany przez Europejską Agencję Środowiskową (EEA czyli European Environmental Agency). Celami programu są: a)realizacja polityki ekologicznej UE, która obejmuje ochronę bioróżnorodności we wszystkich wymiarach b)określenie kierunku dotyczącego polityki ochrony przyrody, jej wdrażanie i pobudzanie różnych służb państwowych w tym wymiarze. Siedzibą CORINE jest Bruksela. CORINE stanowi podstawę dla systemu obszarów chronionych NATURA 2000 opartego na europejskiej sieci ekologicznej ECONET CZLOWIEK W SRODOWISKU POLARNYM a)1912- Amundsen biegun południowy Piri biegun północny b)1827- odkrycie Antarktydy- obszar nie zagospodarowany przestrzennie poza stacjami badawczymi c)1970- polska stacja naukowa d)1950- polska Akademia Nauk CZYNNIKI METEOROLOGICZNE WPLYWAJACE NA ZANIECZYSZCZENIE ATMOSFERY - emisja zanieczyszczeń do atmosfery -> czynniki topograficzne -> czynniki meteorologiczne -> pionowy gradient temperatury, prędkość i kierunek wiatru, inwersja temperatury, apady atmosferyczne, przemiany zanieczyszczeń w atmosferze, inne czynniki meteo -> stan zanieczyszczenia atmosfery Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w atmosferze a)depozycja sucha zanieczyszczeń - w nieznacznej odległości od emitorów, na stronie odwietrznej lasu b)przemiany chemiczne zanieczyszczeń w wyższej warstwie powietrza c)depozycja mokra - kwaśne deszcze → zakwaszanie gleby, wody jeziornej, zwilżenie gleby i wody, rozwój chwastów Lata 70-te *silne zmętnienia nad górami, wyższe kominy → zanieczyszczenia mogą przedostawać się na duże odległości w tym nad góry *zamieranie lasów - nawet w Norwegii, przy użyciu cyklonów zaczęto pozbywać się sadzy z gazów emitowanych przez przemysł *smog nad Kotliną Jeleniogórską, typ londyński *silne zamglenia osadzające w górach sadz Ostatnio *Europa Zachodnia - eliminacja substancji zakwaszających *Europa Środkowo-wschodnia - zamykanie zakładów, tych które emitowały dużo substancji kwaśnych *filtry elektrochmiczne *zanikanie drobnych, rzadkich, reliktowych roślin CZYNNOSCI REALIZACJI OCHRONY SRODOWISKA a)racjonalnej oszczędnej gospodarki surowcami b)ograniczenia do minimum negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze procesów spalania surowców energetycznych c)poddania scisłej kontroli produkcji toksycznych srodków chemicznych d)ograniczenie zagrożeń skażeniem radioaktywnym e)szczególnej odnowy obiegu wód powierzchniowych morskich i podziemnych jako niezbędnego elementu rozwoju życia na ziemi f)wprowadzenie odpowiednich rozwiązań zagadnień prawnych ekonomicznych i administracyjnych
DZIURA OZONOWA zmniejszenie ilości ozonu pozornie przyczynia się do ochłodzenia klimatu ale również powiększa się dziura ozonowa zanika fito i zooplankton większy dopływ promieniowania UV EDUKACJA EKOLOGICZNA 1)przed wejściem na obszar chroniony- muzea centra edukacyjno informacyjne , wystawy, laboratoria 2)w trakcie zwiedzania parku- obszar chroniony szlaki turystyczne z gablotami i tablicami edukacyjnymi 3)po opuszczeniu obszary chronionego - wydawnictwa monograficzne przewodniki foldery albumy EECONET EUROPEJSKA SIEC EKOLOGICZNA koncepcja europejskiej sieci ekologicznej zainicjowana w Holandii i przyjęta w 1992 roku przez Radę Europejską. EECONET ma prowadzić do: a)opracowania mapy sieci ekologicznej dla całej Europy b)opracowania strategii ochrony przyrody najmniej przekształconych obszarów w Europie c)zachowania obszarów ważnych dla migracji zwierząt d)lepszej ochrony gatunków i siedlisk e)opracowania przestrzennej struktury sieci obszarów najbardziej naturalnych EECONET składa się z: a)obszarów węzłowych b)korytarzy ekologicznych c)obszarów wymagających unaturalnienia EFEKT CIEPLARNIANY podwyższenie temperatury powierzchni Ziemi spowodowane istnieniem atmosfery ziemskiej (temperatura ta wynosi średnio 14-15°C, bez atmosfery byłaby mniejsza o ok. 30°C). Atmosfera przepuszcza do powierzchni Ziemi znaczną część promieniowania słonecznego (promieniowanie krótkofalowe, od 0,1 do 4 µm), a zatrzymuje znaczną część promieniowania wysyłanego przez powierzchnię Ziemi (promieniowanie długofalowe, od 4 do 80 µm). Dzieje się to wg następującego schematu: promieniowanie słoneczne docierające do powierzchni Ziemi jest przez nią pochłaniane 45%(niewielka część zostaje odbita40%) i zamieniane na ciepło, a ogrzana powierzchnia Ziemi emituje promieniowanie, które w dużym stopniu jest pochłaniane przez atmosferę (gł. przez cząsteczki pary wodnej, dwutlenku węgla oraz kropelki wody w chmurach); energia przekazana atmosferze jest przez nią wypromieniowywana (w postaci promieniowania długofalowego) gł. z powrotem w stronę Ziemi (tzw. promieniowanie zwrotne), częściowo w przestrzeń kosmiczną EKOTURYSTYKA to podróżowanie przyjazne środowisku, które odbywa się z zwykle na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i krajobrazowo, i która przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego oraz kulturowego tych regionów. Jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Trzy najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające ją spośród innych form podróżowania to: a)ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych b)ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności c)ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno - społeczne ludności miejscowej. Koncepcja, istota i filozofia podróżowania zwanego ekoturystyką nie jest czymś nowym, ale dopiero w ostatnich latach nastąpiło jej uściślenie i zdefiniowanie. Styl aktywnego i dogłębnego zwiedzania miejsc przyrodniczo cennych, przyjazny przyrodzie i kulturze, jest pewnego rodzaju powrotem do tradycji podróżowania zapoczątkowanych już ponad 100 lat temu. Ekoturystyka obejmuje różne rodzaje turystyki: kwalifikowaną, krajoznawczą, wypoczynkową, przygodową itp., pod warunkiem, że osoba uczestnicząca w podróży świadomie nie ingeruje w naturalne ekosystemy, wyraża szacunek dla otaczającej ją przyrody i kultury ludności miejscowej, a jej turystyczne wydatki dostarczają funduszy dla ochrony przyrody i lokalnej gospodarki. Ekoturystyka kładzie szczególny nacisk na: a)rozwijanie aktywności turystycznych związanych z bezpośrednim kontaktem turysty: z przyrodą w obrębie otwartych nie zdewastowanych obszarów (szczególnie przyrodniczych obszarów chronionych), co pozwala na poznawanie, podziwianie i czerpanie przyjemności z piękna krajobrazu naturalnego, ciszy i spokoju, ze społecznością lokalną, co pozwala na poznawanie tradycyjnego stylu jej życia i kultury regionalnej oraz nawiązywaniu bezpośrednich kontaktów międzyludzkich b)dostosowanie wielkości ruchu turystycznego do chłonności turystycznej oraz preferowanie małej skali rozwoju w odniesieniu zarówno do grup uczestników ruchu, jak również bazy i urządzeń turystycznych c)aktywizowanie życia społeczno-gospodarczego w obrębie obszarów Natura 2000 oraz w ich otoczeniu, poprzez wskazywanie działań związanych z tworzeniem pakietów usług dla różnych form aktywności w ramach ekoturysty
EMISJA FREONU I OZONU W STRATOSFERZE a)stratosferyczny ozon O3 pochłania promieniowanie UV ogranicza jego dopływ do powierzchni ziemi ale jednocześnie procest ten podnosi temperature tej części stratosfery gdzie występuje największa koncentracja O3 b)emitowany do atmosfery związek chloru- freon CFCs przedostaje się do stratosfery gdzie pod wpływem promieniowania UV uwalniany jest chlor c)wolny atom chloru porywa z ozonu O3 atom tlenu tworząc tlenek chloru ClO i redukując ozon do cząsteczki tlenu d)kiedy tlenek chloru zderza się z innymi wolnymi atomami tlenu postaje cząsteczka tlenu a wolny chlor gotowy jest niszczyć kolejna cząsteczke ozonu e)zmniejszanie ilości ozonu: wzrost promieniowania UV, niszczenie fitoplanktonu, ograniczony proces fotosyntezy i pochłaniania CO2, wzrost efektu cieplarnianeg, globalny wzrost temperatury ETAPY OCENY WPLYWU NA SRODOWISKO a)pierwotny stan środowiska b)zmiany w trakcie tworzenia inwestycji c)konsekwencje środowiskowe po powstaniu inwestycji FORMY EDUKACJI EKOLOGICZNEJ - wystawy czasowe i tematyczne, prelekcje i wykłady, seminaria i konferencje, warsztaty terenowe, filmy, konkursy wiedzy, warsztaty plastyczne, akcje ekologiczne FORMY HANDLU EMISJAMI a)mechanizm klosza- maksymalny poziom emisji zanieczyszczeń jest przydzielony grupie zakładów tak iż mogą one łącznie dokonywać najbardziej efektywnych kośtowo redukcji emisji b)mechanizm kompensat- zakłady chcące rozszerzyć skale swojej działalności mogą dokonać inwestycji redukcyjnych w innych zkładach c)kredyty redukcji emisji- zakłady emisji poniżej określonego progu mogą otrzymac kredyty redukcji i nastepnie sprzedawać je zakładom powyżej progu emisji d)ograniczenie- chandel- całkowity limit emisji ustalony jest dla grupy zakładów i sektorów a następnie uprawnienia do emisji odpowiadające całkowitemu limitowi rozdzielane sa pomiedzy te zakłady FORMY OCHRONY PRZYRODY W POLSCE a)obszarowa (Parki Narodowe, Rezerwaty Przyrody, Parki krajobrazowe, Obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000) b)ochrona obiektow (pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne (np. odkrywki geologiczne, wojewoda, rada gminy), uzytki ekologiczne, zaespoly przyr - krajobrazowe c)ochrona gatunkowa roslin i zwierzat (np. czerwone ksiegi) FORMY OCHRONY WOD a)ustawa z dnia 18.7.2001 Prawo wodne już w pierwszym artykule mówi nam o rodzaju ochrony wód: jakościowej, ilościowej, obszarowej b)sposoby ochrony wód winny być realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz uzyskania maksymalnej korzyści społecznej c)zrównoważony rozwójpowinien polegać na tym, aby zagospodarowanie nie miało negatywnego wpływu na inne elementy środowiska, jak również na warunki życia ludzi FUNKCJE LASOW a)ekologiczna-wpływa na temperature powietrza wilgotność i klimat-chroni przed powodzia erozja lawinami- są naturalnym zbiornikiem retencyjnym filtrami i magazynami czystej i zdrowej wody- pochłaniaja CO2 produkują O2- stanowia bogate zasoby genetyczne swiata-zapewniaja zróżnicowanie ekosystemu b)zdrowotne-ochrona ludzi przed negatywnymi skutkami cywilizacji-tłumią hałas-oczyszczaja powietrze-wydziela do atmosfery substancje bakteriobójcze fitoncydy c)estetyczne i krajoznawcze-poprawa wygladu środowiska-rużnicuje krajobraz-inspiruje twórczość artystyczną d)społeczne i dydaktyczno wychowawcze- poznawanie przyrody i zjawisk w niej zachodzących-kształtowanie w społeczeństwie szacunku do przyrody e)doniosła pozycja w ochronie przyrody- dzięki lasom możliwe jest zachowanie warunków przyrodniczych i innych oraz niepowtarzalnego pięka i malowniczości krajobrazu- lasy są ostoją rzadkich gatunków zwierzat i miejscem występowania chronionych gatunków roślin f)znaczenie gospodarcze- źródło cennych surowców do różnych gałęzi przemysłu-stymulowanie produkcji roślinnej GAZY SZKLARNIOWE CO2, CH4, N2O, CFC11, CFC12, O3 tropo i stratosferyczny, wolne rodniki Cl i Br GLOWNE CELE OCHRONY SRODOWISKA a)racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju b)przeciwdziałanie zanieczyszczeniom c)przywracanie elementów przyrodniczych do stanu równowagi
GLOWNIE PRZESLANKI WSKAZUJACE NA POTRZEBE OCHRONY LITOSFERY 1)ochrona powierzchni ziemi przed skażeniami chemicznymi i radioaktywnymi, zarejestrowano już 5 mln związków chemicznych, co roku przybywa 70 tys nowych związków, większość związków ma trujący charakter, degradacja i dewastacja gleb- zmiana ich składu chemicznego deformacja aktywności biologicznej, niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, zakwaszenie lub alkalizacja gleb- opad siarki pył z cementowni, kumulacja pierwiastków sladowych a zwłaszcza metali w okolicach hut, wybuchy jądrowe awarie elektrowni handel materiałami radioaktywnymi 2)odnowa jakości i ilości wód powierzchniowych i podziemnych, całkowite skarzenie pierwotnego poziomu wód na durzych obszarach, stopniowe zamieranie życia w zbiornikach jeziornych i morzach, wzrost zapotrzebowania na wodę dla celów komunikacyjnych rolnictwa i przemysłu, w Polsce istnieje 12 tys ognisk skarzenia wód podziemnych - miejscz przeróbki, magazynowania, i dystrybucji produktów ropopochodnych, obszary krasowe nie izolowane, głębsze poziomy wodonośne, miejsca składowania odpadów), deficyt wód w obszarach górniczych , degradacja wód na skutek górnictwa, problem ochrony wód- obszary najwyższej ochrony ONO i wysokiej ochrony OWO, kompleksy zlewni chronionych 3)zapewnienie trwałości użytkowania kopalń, myślą o potrzebach przyszłych pokoleń w Polsce węgla kamiennego starczy na 85 lat, brunatnego na 45, rud miedzi na 50, siarki na 35, gazu ziemnego na 30, stosowanie technologii mało i bez odpadowych - ważne jest dobre rozpoznanie zasobów złoza dotychczas powszechne marnowanie kopalin towarzyszących i współwystępujących, ograniczanie eksportu nieprzetworzonych surowców a zwłaszcza węgla kamiennego i miedzi 4)ochrona środowiska przyrodniczego w otoczeniu miejsc eksploatacji i przeróbki kopalń a)każdy rodzaj eksploatacji kopalin powoduje naruszenie stanu środowiska b)sposoby eksploatacji: podziemne, odkrywkowe, bagrowanie dna zbiorników morskich c)powstawanie przekształceń górniczych: geomechanicznych, hydrologicznych i hydrogeologicznych, geochemicznych , biologicznych d)redukcja strat w środowisku poprzez właściwe lokalizowanie miejsc eksploatacji, wprowadzanie odpowiednich technik wydobycia, świadome programowanie kształtu wyrobisk i hałd dla póżniejszych celów rekultywacyjnych, pełne wykorzystanie odpadów górniczych i przeróbkowych e)degradacje chemiczne w sąsiedztwie ród miedzi f)przekształcenia biologiczne: zmiana szaty roślinnej, przeróbka chemizacja środowiska 5)ochrona wybranych obszarów powierzchni ziemi bezcennych ze wzgledów naukowych i rekreacyjno turystycznych. Zapewnianie wrunków rozwoju osobowego i cywilizacyjnego człowieka- estetyka i percepcja krajobrazu. Znaczne obszary litosfery tworzą dziedzictwo kulturowe. Ruchy społeczne ukierunkowane na ochrone wybranych fragmentów litosfery. Koncepcja ochrony prawnej wybranych obszarów często nastawionej na ochronę profili geologicznych, form powierzchni ziemi. Formy ochrony przyrody nieożywionej w Polsce: parki narodowe, rezeraty przyrody nieożywionej , parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne. Walory powierzchni ziemi muszą zapewniać warunki dla odnowy sił duchowych człowieka IDEALNA OCHRONA PRZYRODY a)ochrona gatunków przez ochrone ich siedlisk b)ochrona całych grup ekosystemów c)ochrona In situ d)strefy buforowe wokół obszarów cennych przyrodniczo e)powierzchnia chronionych ekosystemów powinna być jak największa f)utrzymywanie łączności ekologicznej i ciągłości między ekosystemami INGERENCJA CZLOWIEKA W EWOLUCJE ROSLIN a)przesadzanie dzikich roślin b)wtargniecie holofitów z obszarów nadmorskich do głogi kraju c)rosliny rosnące na gruzach torfowiskach d)sztuczny dobór rozmnazania roślin e)migracja gatunków f)problem roślinności parkowej i ogrodowej g)hodowla zabiegi genetyczne h)problem czerwonych ksiąg KATEGORIE OCHRONY scisła, czynna, częściowa, krajobrazowa KONWENCJE a)ramsarska (1971) - o obszarach wodno - blotnych (glownie o ptakach) b)paryska (1972) - w sprawach dziedzictwa kultura;nego i naturalnego unesco c)waszyngtonska (1973) - o miedzynarodowym handlu dzikimi zwierzetami i roslinami gatunkow zagrozonych wyginieciem i endemity (np. kosc sloniowa) d)bańska (1979) - o ochronie migrujacych gatunkow dzikich zwierzat (Polska w programach: o ochronie walenia malego, europejska ochrona nietoperza) e)bernenska (1979) - o ochronie europejskich gatunkow dzikiej flory i fauny oraz ich naturalnych siedlisk (siec obszarow Emerald: glownie gatunki bardzo zagrozone i endemity) f)Rio (Szczyt Ziemi - o roznorodnosci biologicznej)
KSZTAŁTOWANIE SRODOWISKA - świadome pośrednie i bezpośrednie formy oddziaływania człowieka na środowisko zmierzające do racjonalnego wykorzystanie jego zasobów LAS to naturalny lub uksztaltowany przez człowieka ekosystemem, w którego szacie roślinnej dominują drzewa. W zależności od siedliska tworzą się różne formacje leśne i typy lasów (np.monsunowy, podzwrotnikowy, liściasty, bór iglasty). Wywiera wielki wpływ na klimat i glebę, w lesie jest z natury niższa temperatura i wyższa wilgotność, część opadów zatrzymują korony drzew, spada prędkość wiatru. Zabezpiecza przed erozją wodną i eoliczną, jest źródłem wzbogacającym powietrze w tlen, spełnia wolę filtra dla zanieczyszczeń atmosferycznych. Ma dużą zdolność retencji wody, rozłożone w wyniku działalności reducentów szczątki organiczne tworzą ściółkę leśną, poprawiając strukturę i żyzność gleby f)baza pokarmowa człowieka LAS DESZCZOWY - wiecznie zielone wilgotne lasy równikowe dziewicza puszcza lasy tropikalne dżungla , średnia roczna temperatura 25-28 , roczna suma opadów 2 tys mm, brak pór roku LAS TROPIKALNY - na jego obszarze żyje ¼ ludności świata , 7 % lądu , zyje tam wiecej niż połowa wszystkich znanych gatunków, duże nagromadzenie gatunków MIEDZYNARODOWE REZERWATY BIOSFERY to nie jest zadna konwencja ani zasada prawna, ale projekt naukowy a)wybitne walory przyrody b)obszary zrekultywowane c)ekosystemy reprezentatywne d)duzy obszar e)monitoring procesow MINIMALIZACJA UJEMNYCH SKUTKOW SKLADOWANIA ODPADOW a)lokalizacja urządzenie i eksploatowanie wysypiska powinny minimalizować jego uciążliwość dla środowiska b)o uciąrzliwosci środowiska dla otoczenia w danej mierze decyduje wielkość powierzchni i czas eksploatacji wysypiska c)osobny problem stanowia wysypiska dzikie które są 10 razy bardziej obciarzone substancjami szkodliwymi MONITOROWANIE ANTROPOGENICZNYCH ZMIAN W LITOSFERZE a)działalność człowieka swiadcząca o postępie gospodarki i majaca ten postęp na celu przyczyniła się do rozwoju: przemysłu wydobywczego, przetwórstwa chemicznego, komunikacji, rolnictwa, urbanizacji b)każda z wymienionych wyżej dziedzin gospodarki oddziaływuje w różny sposób na litosferę atmosfere hydrosfer i biosfere wymaga to obserwacji skutków zachodzących oddziaływań c)Państwowy Monitoring Środowiska- dotyczy śledzenia zmian zachodzących w epigeosferze na skutek prowadzonej przez człowieka działalności - monitoring uruchomił państwowy inspektorat ochrony środowiska d)w odniesieniu do litosfery duzą role w monitoringu zachodzących zmian odgrywają służby geologiczne (w PIG realizowany jest monitoring wód podziemnych, osadów rzecznych i morskich , monitoring ragiogeologiczny i geochemiczny, hałd i odpadów, oraz składowisk Rodzaj i zakres monitoringu a)atmosferyczny - atmosfera stratosfera troposfera b)geochemiczny - geochemia gleb osadów wodnych i morskich, wód powierzchniowych morskich i podziemnych c)radioekologiczny - gleby rośliny d)hydrogeologiczny - wody powierzchniowe morskie i odziemne e)teledetekcyjney - zdjęcia satelitarne i lotnicze f)zagospodarowania przestrzennego - kartografia geosozologiczna techniki i zasady ochrony środowiska NATURA 2000 - program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu jest Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) oraz szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy i wymienia w załącznikach Dyrektyw. Zasady: W ramach programu wyznaczone zostają tzw. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (Special Protection Areas - SPA) oraz Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (Special Areas of Conservation - SAC), na których obowiązują specjalne regulacje prawne. Każde państwo członkowskie musi opracować i przedstawić Komisji Europejskiej listę obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym, zawierających gatunki i siedliska przyrodnicze umieszczone w Dyrektywach Ptasiej i Siedliskowej. Po przedłożeniu listy, następuje proces ewaluacji i selekcji obszarów na poziomie europejskim i obszar zostaje oficjalnie zatwierdzony jako składnik sieci. Plany ochrony obszarów NATURA 2000 zawieraja a)opis i ocene zagrożeń oraz sposoby ich eliminacji i ograniczenia b)opis warunków zachowania lub przywrócenia właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków c)wykaz zadań ochronnych d)określenie zakresu monitoringu przyrodniczego
Obszar Natura 2000 został w Polsce wprowadzony w Ustawie o ochronie przyrody z 2004 roku: Art. 25. 1. Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje: a) obszary specjalnej ochrony ptaków b) specjalne obszary ochrony siedlisk 2. Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody (wymienionych w ustawie). W Polsce wyznaczono dotychczas 124 obszary ptasie oraz 364 obszary siedliskowe. Zdaniem przyrodniczych organizacji pozarządowych w Polsce powinno powstać około 140 obszarów ptasich i około 400 obszarów siedliskowych. Organizacje pozarządowe skompilowały własną wersję listy potencjalnych obszarów Natura 2000, tzw. Shadow List (listę cieni), którą przesłały Komisji Europejkiej w formie oficjalnej skargi NISZCZENIE BOGACTW FLORY I FAUNY a)wymarłe gatunki zostały bezpowrotnie utracone - dzisiaj znanych jest ok.0,36 mln gatunków roślinnych i 1,2mln gatunków zwierzęcych b)w szczególnym stopniu zagrożone są tereny podmokłe gdzie żyje bezwzględna większość gatunków OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU (448, 23% pow) teren chroniony ze wzgledu na wyrozniajacy sie krajobraz o zroznicowanych ekosystemach, wartosciowy ze wzgledu na mozliwosci zaspokajania potrzeb zwiazanych z turystyka I wypoczynkiem. Pelni funkcji korytarzy ekologicznych. Uchwala Rady Gminy OCHRONA GRUNTOW LESNYCH a)darzenie do ograniczenia przeznaczenia ich na cele pozaleśne b)zapobieganie obnizaniu ich produktywności c)przywracanie wartości użytkowych gruntom które utraciły charakter gruntów leśnych na skutek działalności pozarolniczej OCHRONA GRUNTOW ORNYCH a)dąrzenie do ograniczenia przeznaczenia ich na cel nierolnicze b)zapobieganie obniżania ich uraodzjności c)przywracanie wartości użytkowych gruntom które utraciły charakter gruntów ornych na skutek działalności pozarolniczej OCHRONA LITOSFERY PRZED ODPADAMI a)każdy nie zagospodarowany i nie mający przeznaczenia surowiec lub materiał nabywa własności odpadu b)każdy odpad staje się surowcem lub materiałem w chwili jego zagospodarowania c)każdy odpad może być potencjalnym surowcem d)zagospodarowanie wszelkich odpadów może być na drodze ich gospodarczego wykorzystania lub spalenia kompostowania albo składowania w określonych warunkach e)utylizacja- gospodarcze wykorzystanie odpadów komunalnych i przemysłowych jako surowców do nowej produkcji f)recycling- odzyskiwanie surowców z materiałów odpadowych g)kompostowanie- kontrolowany tlenowy biotermiczny proces w którym odpady organiczne zostaja rozłożone na kompost będący nawozem h)składowanie odpadów- najstarsza najczęściej stosowana metoda niezagospodarowane odpady składuje się na wysypiskach OCHRONA PRZYRODY działanie zmierzające do zachowania właściwego wykorzystania odnawialnych zasobów i składników przyrody żywej i nieożywionej w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt OCHRONA ROSLIN I ZWIERZAT ochrona dziko wsytepujacych roslin, zwierzat, grzybow, takze gatunkow rzadko wystepujacych oraz ich siedlisk OCHRONA SRODOWISKA działanie lub ich zaniechanie pozwalające na zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej niezbędnej dla egzystencji człowieka Przesłanki ochrony srodowiska a)biologiczne - zdrowie i zycie człowieka b)społeczne - wartości estetyczne duchowe i kulturowe c)ekonomiczne - wzrost gospodarczy OCHRONA SRODOWISKA DOTYCZY epigeosfery - powłoki zewnętrznej Ziemi, hydrosfery, fragmentu litosfery, atmosfery, troposfery i stratosfery, biosfery, strefy sąsiadują ze soba przenikają się lub zawierają w sobie zmiana cech jednej ze strzef pociąga więc za soba zmiane drugiej , człowiek skał się negatywnie oddziałującą siłą OCHRONA SRODOWISKA W POLSCE a)regalie- prawa i przywileje panującego władcy b)pierwsze normy prawne Statuty K Wielkiego 1347 - kary za wyrąb drzew c)statuty Worecie W. Jagiełło - zakaz wycinania cisów i innych cennych drzew d)statuty Litewskie XVI - dotyczące zkazu polowań ochrona ptaków prawo grubego zwierza PARK KRAJOBRAZOWY (w PL 120, 8% pow) obszar chroniony ze wzgledu na wartosci przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartosci w warunkach zrownowazonego rozwoju. Tworzony na podstawie rozporzadzenia wojewody. Parkiem zarzadzaja: Dyrektor, Sluzba Parku krajobrazowego, rada naukowa
ODPADY - zużyte przedmioty oraz substancje stałe a także ciekłe które nie są ściekami powstają w wyniku bytowania człowieka lub działalności przemysłowej które są przeznaczone do usuniecia lub składowania z powodu braku możliwości ich wykorzystania. Charakter i wielkość wytworzonych odpadów zależą od jakości i dostępności surowców, technologii produkcji, postępu technicznego, poziomu życia ludności, konsumpcji dóbr materialnych oraz etyki ekologicznej Kryteria podziału odpadów a)charakterystyka jakosciowa- stan skupienia, skład chemiczny b)sfera powstawania- górnicze, szpitalne, hutnicze c)stopień przydatności do dalszego wykorzystania d)uciąrzliwość dla środowiska Podział odpadów ze względu na pochodzenie a)przemysłowe- powstaja podczas wydobycia i przetworzenia surowców (odpady górnicze- głównie skalne z kopalnie podziemnych i odkrywkowych, szlamy poflotacyjne i odpady popłuczkowe przetwórstwa węglowego barytowego siarkowego, popioły lotne i żużel z elektrowni i elektrociepłowni) b)bytowo gospodarcze- powstają w związku z bytowaniem człowieka są pozostałością po jego działalności - papier 34%, resztki zywności 20%, popioły 10%, suche liście trawa, szkło, ceramika, tekstylia, drewno Uciążliwość odpadów dla środowiska a)zanieczyszczają wody podziemne i powierzchniowe b)stanowia zagrorzenie sanitarno epidemiologiczne c)niszczą walory estetyczne przez niekorzystne zmiany krajobrazu d)zagrozenie stanowią głównie odpady komunalne zakorzone mikroorganizmami chorobotwórczymi PARK NARODOWY obszar wyrozniajacy sie szczegolnymi walorami przyrodniczymi, naukowymi, spolecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi o pow nie mniejszej niz 1000ha na ktorym ochronie podlega przyroda oraz walory krajobrazowe. Tworzony na podstawie rozporzadzenia Rady Ministrow. Parkiem zarzadzaja: Dyrektor, Rada Naukowa, słuzba parku narodowego. W Polsce 23 parki - zajmuja tylko 1% powierzchni. Parki Narodowe w Polsce: 1)Babiogorski (1954, Zawoja, unesco) 2)Bialowieski (1932, Bialowieza, unesco) 3)Biebrzanski (1993, Osowiec) 4)Bieszczadzki (1973, Ustrzyki Gorne, unesco) 5)Bory Tucholskie (1996, Charzykowy) 6)Drawienski (1990, Drawno) 7)Gorczanski (1981, Poreba Wielka) 8)Gor Stolowych (1993, Kudowa Zdroj) 9)Kampinowski (1959, Izabelin, unesco) 10)Karkonowski (1959, Jelenia Gora, unesco) 11)Magurski (1995, Krempna) 12)Narwianski (1996, Kurowo) 13)Ojcowski (1956, Ojcow) 14)Pieninski (1954, Kroscienko) 15)Poleski (1990, Urszulin, unesco) 16)Roztoczanski (1974, Zwierzyniec) 17)Slowinski (1967, Smoldzino, unseco) 18)Swietokrzyski (1950, Bodzentyn) 19)Tatrzanski (1954, Zakopane, unesco) 20)Ujsce Warty (2001, Chyrzyno) 21)Wielkopolski (1957, Jeziory) 22)Wigierski (1989, Krzywe) 23)Wolinski (1960, Miedzyzdroje) Cele Parkow Narodowych: a)poznanie funkcjonowania systemu przyrodniczego b)zachowanie roznorodnosci biologicznej, zasobow, tworow i skladnikow przyrody nieozywionej i walorow krajobrazowych c)przywrocenie wlasciwego stanu zasobow i skladnikow przyrody d)odtworzenie zdegradowanych lub zaniklych ogniw przyrody e)prowadzenie badan naukowych PLAN MIEJSCOWY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZNENI 1)wstępny dane o środowisku przyrodniczym - opracowanie fizjograficzne A charakterystyka środowiska B waloryzacja środowiska C stan środowiska D diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska 2)projekt roboczy planu miejscowego- A pr4ognoza finasowa B prognoza oddziaływania na środowisko( zgodność z ekofizjografia, zastępowanie zapisów prawnych ochrony środowiska, walory przyrodnicze i krajobrazowe) 3)ocena komisji 4)publiczne wyłozenie planu 5)opiniowanie 6)zatwierdzenie planu przez Radę Miejską PLANY OCHRONY PARKOW I REZERWATOW ZAWIERAJA a)cele ochrony i jej przyrodniczo społeczne uwarunkowania realizacji b)obszary ochrony scisłej czynnej i krajobrazowej c)programy działań ochronnych na poszczególnych obszarach d)miejsca gdzie może być prowadzona działalność wytwórcza handlowa i rolnicza e)sposoby eliminacji olub minimalizacji zagrożeń dla przyrody f)obszary i sposoby ich udostępnienia dla celów naukowych edukacyjnych turystycznych g)ustalenia do studiów uwarunkowań i planów zagospodarowania przestrzennego POCZATKI OCHRONY SRODOWISKA a)czasy prehistoryczne- megality wysp Brytyjskich - miejsca święte kultu b)czasy starożytne- zapobieganie erozji gleb terasowanie stokówPODZIAL KATASTROF W ZALEZNOSCI OD PRZYCZYN a)pożary b)katastrofy komunikacyjne c)emisja substancji chemicznych d)emisja substancji radioaktywnych e)wojna f)katastrofy religijne, społeczn,e polityczne f)zamach terrorystyczne
PODZIAL ZRODEL ZANIECZYSZCZEN ZE WZG NA POLOZENIE a)punktowe- elektrownie rafinerie wyrzutnie gazów b)powierzchniowe- rozproszone małeżródła punktowe, kotłownie lokalne, rolnictwo c)liniowe- drogi komunikacyjne, ruch na określonych odcinkach PODZIAL ZANIECZYSZCZEN ZE WZG NA CHARAKTER ZRODEL a)przemysłowe - pochodzące z procesów spalania paliw stałych, pochodzace z procesów spalania paliw ciekłych, pochodzące z procesów spalania paliw gazowych POSTEPOWANIE MEDYCZNE W REJONIE KATASTROWFY a)triage b)zabezpieczenie drożności dróg oddechowych c)wkłucie dozylne i rozpoczęcie podawania płynów d)podanie środków przeciwbólowych POLITYKA EKOLOGICZNA PANSTWA a)racjonalizacja wykorzystania zasobow wodnych (myslenie o całej zlewni, przywrocenie malej retencji) b)racjonalizacja uzytkowania kopalin (doskonalenie prawa, aby nie eksploatowano nadmiernie, ograniczenie negatywnych skutkow) c)skuteczniejsza ochrona zywych zasobow przyrody, glownie lasy (zeby nie bylo erozji gleby, lasow rownowiekowych, wzrost zalesienia) d)ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej i poprawa jakosci produkowanej zywnosci e)poprawa planowania przestrzennego i uzytkowania terenu (parki w miastach) f)ochrona dziedzictwa przyrodniczego (aby byly nowe obszary chronione) POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI Uchwała Sejmu z 10 maja 1991 a)racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych b)racjonalizacja użytkowania kopalin c)skuteczniejsza ochrona żywych zasobów przyrody d)ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej i poprawa jakości produkowanej żywności e)ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania terenu f)ochrona dziedzictwa przyrodniczego POMNIKI PRZYRODY (ok 3000) pojedyncze twory przyrody zywej i nieozywionej lub ich skupiska o szczegolnej wartosci przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaja sie indywidualnymi cechami. Rozporzadzenie wojewody lub uchwala rady gminy POWSTAWANIE OZONU - ozon powstaje w naturalnych warunkach w wyższej stratosferze w wyniku reakcji fotochemicznych pod wpływem krótkofalowego promieniowania ultrafioletowego, jego zawartość nie jest stała i obserwujemy jej zmiany wraz z wysokością , położeniem geograficznym , porą roku i doby, niewielka ilośc tego gazu wystepuje też przy powierzchni ziemi przenikając tam ze stratosfery i dzieki prądom powietrznym oraz zmarszczkom tworzonym przez tropopałze. W stratosferze fale o długości mniejszej niż 240 nm sa absorbowane przez cząsteczki telenu O2 które się rozdzielają na pojedyncze atomy O , te łączą się z innymi cząsteczkami tlenu dając czasteczki ozonu O2 +hv(fale <240)= O+O a O+O2= O3. Ozon nie odznacza się długa trwałościa , jedna z jego głównych cech jest pochłanianie promieniowania słonecznego o długości fali powyżej 320 nm to właśnie promieniowanie powoduje rozpad ozonu na cząsteczke tlenu i wolny atom tlenu O3+ hv( fale <320nm)= O2+O a O3+o= 2O2 PRAWA PRZYRODY - cykle biogeochemiczne, obirg wody, łańcuchy pokarmowe, ekosystemy biocenoza i biotop PRAWO OCHRONY PRZYRODY Głowne cele: a)racjonalne ksztaltowanie srodowiska i gospodarowania zasobami, zgodnie z zasada zroznicowanego rozwoju b)przeciwdzialanie zanieczyszczeniu c)przywiazanie rownowagi w elementach przyrodniczych Ustawa o ochronie przyrody: a)utrzymanie procesow ekologicznych I stabilnosci ekosystemow b)zachowanie roznorodnosci biologicznych c)zachowanie dziedzictwa geolog I paleontol d)zapewnienie ciaglosci istnienia gatunkow wraz z ich siedliskami e)ochrona walorow krajobrazowych f)ksztaltowanie wlasciwcyh postaw czlowieka wobec przyrody PRAWO WLASNOSCI WODY a)stanowią one własność Skarbu Państwa innych osob prywatnych lub fizycznych b)wody publiczne mogą być własnością Skarbu Państwa, Samorządu Terytorialnego osoby prywatnej lub fizycznej PRAWDY OCHRONY WOD a)woda jest podstawą życia b)wchodzi w skład budowy organizmów c)w związki organiczne d)całkowita ilośc wody w przyrodzie jest stała PROBLEMY OCHRONY LASOW a)las to ekosystem w którego szacie roślinnej dominuja drzewa w zależności od siedliska tworzą różne typy b)wywiera wpływ na klimat i glebę c)zabezpiecza przed erozja wodna i wiatrowa d)wzbogaca w tlen pełni role filtra e)ma dużą zdolność rtencji wody f)stanowi bazę pokarmowa i miejsce życia zwierzat i człowieka
PROBLEMY ZAGROZENIA FAUNY a)zagrożonych wymarciem jest 1000 gatunków i podgatunków zwierzęcych w tym 400 ptaków, 300 ssaków, 200 ryb, 140 płazów ziemnowodnych i gadów b)w przeszłości szacuje się, że skazanych na zagładę jest od 700tys. do 2mln gatunków zwierzęcych c)udomowienie ziwierząt, tworzenie nowych ras itp d)połowa zwierzęcej biomasy żyje w 10 cm warstwie gruntowej. Najwięcej lasów wycina się w Brazylii 25-33% bo jest w niej aż 33% zachowanych lasów równikowych PRZYCZYNY NISZCZENIA LASOW a)pozary b)czeste inwazje szkodników lesnych c)wielkoobszarowe wyręby przemysłowe pod uprawy rolne zabudowę dla celów konsumpcyjnych d)rabunkowa gospodarka lesna nadmierne pozyskiwane drewna e)rozwój przemysłu f)niewłaściwa gospodarka rolna na terenach nieleśnych doprowadza do obniżenia poziomu wód podziemnych g)składowanie w lasach odpadów i szamb h)stosowanie środków chemicznych i)eksploatacja turystyczna j)wszekla świadoma i nieświadoma nadmierna działalność ludzka PRZYRODNICZE ZAGOSPODAROWANIE WYSYPISKA - mówimy o nim wtedy, gdy składowane odpady nie daja określonych wartości ekologiczno gospodarczych ale też nie czylni ewidentnego uszkodzenia dla środowiska PUSTYNNIENIE OBSZAROW - mniejsza ilość opadów , Arktyka lodowce się nie powiększają mało śniegu, Sahel- na pł od sachary, południowa Europa- obszar śródziemnomorski aż do Alp, Południowa Azja- długie okresy suche mało deszczy deszcze monsunowe, Australia, centrum USA, Kanada REKULTYWACJA - działania mające na celu nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych umożliwiających wykorzystanie tych gruntów zgodnie z pierwotnym ich przeznaczeniem do upraw rolniczych lub leśnych oraz innych celów gospodarczych komunikacyjnych lub rekreacyjnych Obowiązek rekultywacji - spoczywa na osobie prawnej lub fizycznej która doprowadziła do utraty wartości uzytkowej gruntów Fazy rekultywacji: I przygotowawcza - opracowanie dokumentacji techniczno kosztorysowej po ustaleniu kierunków rekultywacji i zagospodarowania II techniczna - ukształtowanie rzezby terenu,budowa sieci niezbędnych dróg dojazdowych ,uregulowanie stosunków wodnych,odtwarzanie gleb III Biologiczna -biologiczna zabudowa- nasadzanie różnych drzew zadarnianie obszadanie wikliną lub płatami zabezpieczanie przed erozja i stabilizacja zboczy -regulacja stosunków wodnych-poprzez zastosowanie urządzeń melioracyjnych i zapewnienie ochrony wód przed zanieczyszczeniai -odtwarzanie gleb metodami agrotechnicznymi -inicjowanie i stymulowanie procesów glebowych -ochrona terenu przed zniszczeniem przenoszonym droga powietrzna IV Zagospodarowanie - dalszy etap prac których wykonanie umożliwia wykorzystanie zrekultywowanych gruntów do celów gospodarki rolnej leśnej lub innej REKULTYWACJA LITOSFERY funkcjonowanie życia organicznego wymaga odpowiedniego środowiska abiotycznego (problem niezbędnych uwarunkowań dla istnienia i rozwoju świata organicznego). Zycie może się rozwijać przy spełnianiu określonych warunków fizycznych i chemicznych. Dalsze trwanie populacji ludzkiej zależy od utrzymania określonych parametrów środowiska abiotycznego (przyrody nieożywionej). Bezwzględna konieczność utrzymania odpowiedniej kondycji środowiska przyrodniczego ⇒ zależy to w dużym stopniu od kondycji powierzchniowej warstwy litosfery -Chiny- teren wylesiony przypomina badland - terasowanie zapobiega erozji -Krym- przeciwdziałanie nasadzanie roślin zgodnie z poziomicami - Niemcy - przykład winnic działania robione planowo Sposoby rekultywacji obszarów zdegradowanych a)tworzenie programów stymulujących i ograniczających niekorzystne procesy zachodzące w litosferze b)tworzenie programów rekultywacyjnych które poprzedzają rozpoczęcie zamienionej działalności gospodarczej i uwzglednizjąc przewidywane negatywne skutki tej działalności określa jednocześnie sposoby minimalizacji szkód i denaturalizacji środowiska po zakończeniu takiej działalności c)formuowanie programów rekultywacyjnych dla terenów już zdegradowanych d)rola geosozologii- zauka o odnawianiu górnych części litosfery REZERWAT (w PL 1368, 0,5% pow) nie ma okreslonej wielkosci. Obszar obejmujacy zachowane w stanie naturalnym lub malo zmienionym ekosystemem, ostoja siedliska przyrodniczego oraz twory przyrody nieozywionej wyrazajacej sie szczegolnymi wartosciami przyrodniczymi, naukowymi, kultoruowymi lub krajobrazowymi. Tworzone na podst rozporzadzenia wojewody
RODZAJE KORZYSTANIA Z WODY a)powszechne- każdy może korzystac z wód , wody stanowią dobro społeczne nie wymaga to uzyska nia pozwolenia i jest nieodpłatne do zaspokojenia potrzeb osobistych gospodarstwa domowego lub rolnictwa bez zastosowania specjalnych urządzeń technicznych b)zwykłe- dotyczy wody objętej prawem własności gruntowej celem tego korzystania z wód jest zaspokojenie potrzeb osobistych własnego gospodarstwa domowego lub rolnego wolne od opłat c)szczególne- dotyczy poboru wód powierzchniowych i podziemnych , przerzut wody pietrzenie retencja dotyczy zakładów gospodarczych których zadaniem jest uzdatnianie wód ROLNICTWO ZRÓWNOWAŻONE Polega na stosowaniu metod przyjaznych środowisku, tak aby zmniejszyć negatywny wpływ rolnictwa na środowisko. Gospodarowanie zrównoważone uwzględnia wprowadzenie zintegrowanej ochrony roślin i planowanie nawożenia oparte na zbilansowaniu potrzeb azotowych. Celem tego działania rolnośrodowiskowego jest: a)Wprowadzenie i propagowanie planowania środowiskowego w gospodarce rolnej b)Promocja dobrej praktyki rolnej pozwalającej na ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących z rolnictwa. Zrównoważone zarządzanie środowiskiem i jego zasobami: badanie interakcji pomiędzy klimatem, biosferą, ekosystemami i działalnością człowieka, opracowanie nowych technologii, narzędzi i usług w celu rozwiązywania ogólnoświatowych problemów ekologicznych. Wykorzystywanie wyników dla poprawy pozycji Europy na rynkach technologii środowiskowych oraz dla potrzeb polityki. Zrównoważone gospodarowanie zasobami a)Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i wytworzonymi przez człowieka oraz różnorodność biologiczna: ekosystemy; zasoby wodne; gospodarowanie odpadami; ochrona różnorodności biologicznej, gleby, dna morskiego, lagun i strefy brzegowej, krajobrazu; zrównoważone korzystanie z zasobów leśnych; urbanistyka i tereny poprzemysłowe; zarządzanie danymi i usługi informacyjne b)Gospodarowanie środowiskami morskimi: wpływ działalności człowieka na środowisko morskie i jego zasoby; strefa brzegowa; ekosystemy głębinowe; geologia dna morskiego. ROZWOJ MIEDZYNARODOWEJ IDEI OCHRONY SRODOWISKA a)Sesje Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych narodziny światowego prawa ochrony środowiska b)Raport Sekretarza Centralnego ONZ - początek planowego działania w zakresie ochrony środowiska c)Konferencja Sztokholmska- Deklaracja Sztokholmska d)Raport Bruntland - Komiśja do spraw ochrony środowiska i rozwoju e)Konferancja ONZ - Środowisko i rozwój - konwencje o różnorodności biologicznej f)Konferencja ochrona dziedzictwa przyrodniczego w Europie g)Konferencja poświęcona ocenie stanu środowiska w Europie h)2002 konferencja ONZ - swiatowy szczyt w sprawie zrównoważonego rozwoju ROZNORODNOSC DZIALAN W ZAKRESIE OCHRONY SRODOWISKA a)swiatopogląd swiadomość ekologiczna b)edukacja przyrodniczo ekologiczna c)normy prawne normy czystości elementów środowiska, sformalizowane kategorie odnowy przyrody, zasady planowania przestrzennego, oceny oddziaływania na środowisko SCIEKI - mieszanina zużytej wody oraz róznego rodzaju substancji płynnych stałych i gazowych radioaktywnych oraz ciepła usuwanych z terenów miast i zakładów przemysłowych dzielimy je na bytowo gospodarcze, przemysłowe i opadowe SKLAD CHEMICZNY ATMOSFERY azot 78%, tlen20%, argon 1%, dwutlenek węgla 0,035%, neon 0,018%, hel 0,005%, metan O,0017%, krypton 0,0011%, wodór 0,0005%, podtlenek azotu 0,0003%, ksenon 0,0001%, ozon 0,00003% SKUTKI OCIEPLENIA KLIMATU a)wzrost temperatury najprawdopodobniej o 4 stopnie do 2100 b)wzrost poziomu oceanu na 100 lat 10 cm zwiększa się zasięg luznych pól lodowych są one znoszone c)przy niskim zużyciu CO2 temperatura może wzrosnąć o 3 stopnie w 2100 a poziom oceanu o 25 cm d)przy wysokim zużuciu 6,5 stopnia i 110 cm e)pustynnienie - ohraniczenie ilosci odpadow, szczegolnie na Arktyce (w PL - Dolny Śląsk, Górny Śląsk, płd Wielkopolski wyraźne pustynnienie - obszar Sahelu, wysycha jezioro Czad, płd Europa, śródziemnomorski obszar do Alp, Półwysep Indyjski i przedgórze Himalajów, Australia, Wielka Równina Amerykańska
SMOG to słowo które powstało ze zbitki dwóch angielskich słów: smoke - dym i fog - mgła. Jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku wiatru. Utrudnia oddychanie organizmom, a Ziemi wydalanie ciepła. Rodzaje smogu: a)smog fotochemiczny (suche powietrze, mocno zasmoczony, typowy dla Los Angeles, miasta Indii, Ateny, jest tam dużo promieniowania słonecznego, wysokie temperatury powietrza, tworzy się ozon szkodliwy) b)smog kwaśny typu brytyjskiego SMOG LONDYNSKI występuje przy inwersji temperatur głównie w miesiącach od listopada do stycznia, w obszarach obciążeń powietrza, w umiarkowanych strefach klimatycznych. Jego składnikami są w pierwszym rzędzie dwutlenek siarki i jego produkty pochodne, cząstki sadzy, a także tlenek węgla, przy czym dwutlenek siarki stanowi główny składnik substancji szkodliwych. W specyficznych warunkach meteorologicznych, na skutek wypromieniowania energii cieplnej przez podłoże lub na skutek zstępujących prądów powietrza może zaistnieć anormalne zjawisko zwane inwersją termiczna . Polega ono na odwróceniu normalnego rozkładu temperatur powietrza, w wyniku czego powietrze cieplejsze utrzymuje się nad chłodniejszym. Warstwa cieplejszego powietrza (tzw. inwersyjna) stanowi barierę dla niżej leżących warstw chłodniejszego powietrza, która utrudnia ich pionową cyrkulację. Pod warstwą inwersyjną kumulowane są zanieczyszczenia. Długo zalegająca tuż nad ziemią mgła, występująca w rejonach dużych miast i aglomeracji miejskich, pochłania znaczne ilości zanieczyszczeń zatrzymywanych pod warstwą inwersyjną, wskutek czego powstaje smog kwaśny, zwany londyńskim, mieszanina aerozolu kwasu siarkowego (VI), sadzy, dwutlenku siarki (SO 2 ) i tlenków azotu (nazwa smog pochodzi od ang. słów "smoke" i "fog"). W 1952 roku wystąpił w Londynie smog, który w postaci gęstej mgły na pięć dni spowił miasto, powodując śmierć 4000 osób. Skutki jego działania wystąpiły przede wszystkim u ludzi z chorobami sercowo-naczyniowymi lub dróg oddechowych. SMOG LOS ANGELES powstaje w czasie inwersyjnego stanu pogody, przede wszystkim w miesiącach letnich, w strefach subtropikalnych. W tego typu smogu jako substancje szkodliwe przeważają tlenki azotu, węglowodory, tlenek węgla oraz ozon. Ten ostatni powstaje w czasie silnego promieniowania słonecznego, w wyniku reakcji między tlenkami azotu, węglowodorami, a tlenem powietrza i jest uważany za główny szkodliwy składnik. W dużej części USA panują sprzyjające warunki do tworzenia się tego typu smogu. Chodzi tu o subtropikalny klimat z częstymi stanami inwersyjnymi oraz wysoką emisją substancji szkodliwych. To powoduje, że smog występuje przede wszystkim na tamtych obszarach.W krajach uprzemysłowionych strefy umiarkowanej, z powodu słabszego promieniowania słonecznego, tendencje do tworzenia się smogu typu Los Angeles są mniejsze niż w strefie subtropikalnej SPITZBERGEN a)brak ludności tubylczej - za mało żwiatła (80°N) b)złoża węgla wysokiej jakości - jedyne złoża węgla w Norwegii c)oblewany od wschodu wodami prądu Płn - Atlantyckiego - łatwa dostępność, duża ilość ptactwa d)początek lat 70-tych - zakaz polowania na niedźwiedzie polarne e)eksploatacja węgla i łatwa dostępność skutkowały silnym przekształceniom środowiska f)wielka żyzność wód, zooplankton STACJA BADAWCZA UWr Nasza stacja od 1971 roku jest Park Narodowy Pd. Spitzbergenu, Wyspa Ptasia → ścisły rezerwat a)bada lodowiec Watrenshebla - idealny lodowiec z moreną środkową, odsunął się od 1932 roku o 1,5 aż 2 km uboga powierzchnia lądowa, podstawowy ekosystem to morza i fiord, po nim dominuje ekosystem lodowcowy, następnie naga skała, powierzchnie morenowe ledwie odsłonięte od lodu... błoto, skały i tyle, czwarty ekosystem to tundra - flora prymitywna, porosty, trawy na bagnach, wierzba lapońska, ze zwierząt to ptaki, pieśćce czyli lisy polarne, misie, renifery, woły piżmowe ekosystem morski, duża dostawa wód słodkich z topniejących lodowców, pojawiają się ryby oraz ptaki, podwyższenie temp.wody → pojawiają się mniej odporne gatunki SRODOWISKO PRZYRODNICZE- elementy które naturalnie występują w przyrodzie SZKODLIWOSC WYSYPISKA zalezy od: a)fizycznych chemicznych i biologicznych własności odpadów b)masy c)jakości gruntu i warunków hydrologicznych d)sposobu zagospodarowania środowiska na terenie przyległym do wysypiska e)sposobu urządzenia i eksploatowania wyrobisk f)sposobu rekultywacji i docelowego zagospodarowania terenu wysypiskowego
TRENDY KLIMATYCZNE: a)temperatura przy powierzchni ziemi- globalna (1861-1991 trend +0,54 suma trendu 2,7) półkula PN(1851-1991 trend+0,58 trend suma 2,1), półkula PD( 1858-1991 trend +o,59 trend suma 2,6) b)temperatura w stratosferze - półkóla PN( 1958- 1991 trend -0,80trend suma 1,9) półkula PD (1964-1991 trend 1,89trend suma 2,8) c)temperatura przy poziomie morza -globalne (1910-1985 trend +9/=14 trend suma 2,9/3,2. UZYTKI EKOLOGICZNE zaslugujace na ochrone pozostalosci ekosystemow majacych znaczenie dla zachowania roznorodnosci biologicznych - unikatowych zasobow genowych i typow srodowisk, wojewoda, rada gminy UZYTKOWANIE ZASOBOW WODY a)pobór wody w przemyśle b)zapotrzebowanie dla rolnictwa i handlu c)pobór dla celow komunikacyjnych WACHANIA TEMP NA ZIEMI a)2 mld lat temu przedkarboński okres kształtowania się atmosfery- skład zmieniał się choć nie dużo b)wiek XX ocieplenie atmosfery c)zakres wachań temperatury normalny , okres plejstoceński dobrze przedstawia charakter wachań 4 interglacjały 3 glacjały d)tempo wachań rośnie gdy rośnie zawartość CO2 i metanu CH4 związków mających charakter cieplarniany WPLYW WYSYPISKA NA SRODOWISKO a)rozwiewanie odpadów b)zagrożenie sanitarne c)pogarszanie walorów estetycznych okolicy d)produkcja odcieków e)emisja gazów ze składowiska i związana z tym produkcja metanu 1,2-7,5 litra/kg/rok przeciwdziałanie emisji a)system odgazowania składowiska aktywny (przechwycenie ok 50-60% odpadów) b)system odgazowania składowania bierny (redukcja emisji gazowych nawet do 100%) udział gazów składowiskowych w ogólnej liczbie wyemitowanych do atmosfery gazów cieplarnianych z obszaru ZALETY HANDLU EMISJAMI a)redukcja emisji- ograniczenie emisji następuje w wartościach bezwzględnych zgodnie z poziomem całkowitego limitu b)korzyści społeczne- redukcje emisji osiągane sa niższym kosztem c)nowe technologie- konkurencja na rynku handlu emisjami prowadzi do wprowadzenia nowych technologii d)niskie koszty administracyjne ZANIECZYSZCZENIA WOD - zmiany właściwości fizycznych chemicznych i bakteriologicznych spowodowane wprowadzeniem w nadmiarze substancji nieorganicznych radioaktywnych czy też ciepła które ogranicza lub uniemozliwia wykorzystanie wody do picia i celów gospodarczych Rodzaje zanieczyszczeń wód a)naturaklne- zasolenie, zanieczyszczenie rzezem, humus b)sztuczne - dzielimy na biologiczne- spowodowane bakteriami grzybami glonami lub chemiczne- benzyna olej ZARZADZANIE ZASOBAMI WODNYMI a)ma na celu systematyzowanie funkcji społeczno gospodarczej wody w świetle codziennej gospodarki wodą b)zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludzi c)zapewnienie wody dla rolnictwa oraz przemysłu d)ochrona zasobw wodnych przed zanieczyszczeniami oraz nadmierną eksploatacją ZASADY OGOLNE PRAWA OCHRONY SRODOWISKA a)sposoby korzystania ze środowiska b)ochrona zintegrowana - chronimy coś nie niszcząc innych elementów c)przezorność działania prewencyjne, prognoza oddziaływania na środowisko i raport oddziaływania przedsięwzięcia nasrodowisko d)zanieczyszczający płaci e)prawo do informacji i uczestniczenia w postępowaniach ZESPOLY PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWE fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zaslugujace na ochrone ze wzgledu na ich walory wodokowe i elastyczne np. stare cmentarze. Wojt, rada gminy ZJAWISKO EL NINO -okresowe zmiany temperatury powierzchni morza w strefach tropikalnych , miasta oddziaływają termicznie na wzrost temperatury powietrza przez systemy grzewcze i kanalizacje , im miato większe tym trend temperatury większy ZRODLA ZANIECZYSZCZEN POWIETRZA a)naturalne - wynikające z działania samej przyrody niezorganizowane, erozja, ruchy tektoniczne, pozary lasów, trąby powietrzne, rozkład substancji organicznej b)sztuczne - spowodowane działalnością człowieka (zorganizowane - źródła emisji zaopatrzone w urządzenia wyprowadzające w sposób kontrolowany proces spalania, procesy wytwórcze, chemia, górnictwo, procesy jądrowe (zanieczyszczenia radioaktywne - wydobywane z podłoża, reaktory, wybuchy jądrowe) oczyszczalnie spieków (zanieczyszczenia bakteryjne, niezorganizowane - brak urządzeń odprowadzających zanieczyszczenia bez kontroli hałdy, wysypiska) ZWIAZKI BIORACE UDZIAL W NISZCZENIU OZONU a)związki bromu- pochodzi w stratosferze głównie z przemysłowo wytwarzanych związków halonowych jego cykl jest analogiczny do cyklu chloru jednak niskie steżenie bromu w atmosferze mniej działa na ozon niż chlor . O wiele groźniejsze niszczenie ozonu ma miejsce przy sprzężonej chlorowo bromowej katalizie proces ten jest powodem 20 % utraty ozonu BrO+ClO= BrCl+O2, BrCl+hv= Br+Cl, Br+O3=BrO+O2, Cl+O3=ClO+O2 b)rodniki i zwizki azotu - tlenki azotu działaja na dwa różne sposoby w troposferze i dolnych partiach stratosfery wytwarzają ozon natomiast powyżej wysokości 20 km niszczą go, Gdy długość fali zawiera wię między 280-430 może zajść reakcja NO2+hv= NO+O powstający wówczas tlenek azotu gwałtownie reaguje z ozonem rozbijając jego cząsteczki NO+O3=NO2+O2 c)metan - zawarty w atmosferze metan przyczynia się do powstawania efektu szklarniowego , w dolnych warstwach stratosfery może on hamować destrukcje ozonu przez wiązanie chloru w kwas solny HCl ZWIAZKI ZE WZGLEDU NA TRWALOSC ODDZIALYWANIA NA KLIMAT a)długotrwałe - CO2, CH4, CFC, N2O wzrasta z powodu przemysłu chłodniczego , jeśli nie ograniczymy produkcji CO2 to w 2100 wzrośnie ona 2 razy b)bardzo długotrwałe- O2, N2 c)krótkotrwałe reaktywne - NH3, SO2,. CO, HNO3, NO, H2S, O3, H2O2, CH, sadza, i para wodna