KIERUNKI PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ

(PRÓCZ TEGO MYŚLĘ ŻE WARTO PRZECZYTAĆ JEGO KONSPEKTY - POZDRAWIAM I MIŁEJ NAUKI )

1a) + 2a ) DEFINICJA WYCHOWANIA + PODSTAWOWE WYZNACZNIKI + 1 ROLA NAUCZYCIELA:

Pedagogika analityczno - empiryczna

Wychowanie

rozumiane jako oddziałanie projektowane przez teorię wychowania różną od teorii kształcenia. Wg Herbarta : Głównym celem wychowania jest kształtowanie silnego charakteru a zadaniem człowieka jest ciągłe dążenie do doskonałości. Właściwym człowiekowi światem jest świat duchowy, a ideał wychowania stanowić ma 5 idei praktycznych:

• Idea wewnętrznej wolności duchowej - wewnętrzną wolność jednostka otrzymuje przez wewnętrzny przymus

• Idea doskonałości - zakłada ze człowiek potrafi zapanować nad swoimi skłonnościami. Gdyz jego siła woli jest mocniejsza niż zachcianki

• Idea życzliwości - jest to zdolność do uzgadniania własnej woli z wolną innych ludzi

• Idea prawa - zakłada podporządkowanie jednostki prawu i zasadom, stanowiącym podstawe społecznego ładu

• Idea słuszności - dzieki zasadzie życzliwości człowiek potrafi rekompensować krzywdę, dać zadość uczynienie

Wyznaczniki

• Przedstawiciel: E.meumann

• Stwierdzanie faktów

• Analityczne, indukcyjne i empiryczne badanie rzeczywistości wychowawczej

• Dążenie do „unaukowienia” pedagogiki

• Prowadzenie badań z wykorzystaniem metod ilościowych ( wyniki ogólne) i  analityczno - empirycznych (ustalenie związków pomiędzy zmiennymi)

• Gromadzi porządkuje i uogólnia fakty dotyczące procesów nauczania i wychowania, ich uwarunkowań psychologicznych i społecznych

• Ustalanie stopnia efektywności stosowanych oddziaływań w pedagogice

• Dąży do wyjaśniania rzeczywistości wychowawczej, a wiec ustalenia czynników ją warunkujących bądź różnicujących

• Projekty edukacyjne i oświatowe - jest to zadanie pedagogiki, powinny one być wdrożone w praktykę edukacyjną przez przystosowanych odpowiednio nauczycieli i pedagogów. Przygotowanie odmienne w zależności od rodzaju projektu i grupy docelowej.

Rola nauczyciela

- wg mnie jak przy behawioryzmie jako iż w konspekcie jest to razem

W tej pedagogice wykształcił się :

Behawioryzm

Wychowanie

( behawioryzm) - kształtowanie warunków wzmacniania pod wpływem których następuje pozyskiwanie nowych nawyków - sposobów zachowania się w określonych sytuacjach.

Wyznaczniki

• j.b Watson ; b. skinner

• Behawioryści uważali ze zjawiska psychiczne nie podlegają badaniu naukowemu

• Zachowanie zwierząt i ludzi zależy od wyuczonych nawyków

• Uczenie nawyków dokonuje się w wyniku warunkowania klasycznego (wytwarzania reakcji na bodziec na początku obojętny przez skojarzenie go z bodźcem bezwarunkowym wywołującym reakcję) i instrumentalnego ( wytwarzanie nowych reakcji lub zmienianie starych za pomocą kar i nagród)

• Każdego można „umodelować” jak się chce tylko trzeba stosowano odpowiednie techniki, kary i nagrody

• Stosowano ściśle określone schematy nauczania

• Nauczanie i wychowanie jest procesem warunkowania i modelowania zachowań

• W relacjach wychowawczych nie jest konieczne uwzględnienie wewnętrznych doświadczeń dziecka

• Dziecko w procesie nauczania traktowane jest jako naukowiec, który podejmuje decyzję w wyniku obiektywnego rozpoznania sytuacji

• Nauczyciel i uczeń kierują się w swoim działaniu na osiągniecie wymiernego efektu

• Nauczanie ma charakter operacjonalizowalny i weryfikowalny

Rola nauczyciela:

• dokładny opis celów nauczania

• wyrazić te cele w języku operacyjnym umożliwiającym weryfikację stopnia ich realizacji co wieze się z przypisaniem poszczególnym celom konkretnych zadań i ustawieniem ich w określonej kolejności

• organizacja procesu dydaktycznego w taki sposób, by zostały spełnione konieczne warunki uczenia się

• manipulacja wzmocnieniami tak by uczniowie podejmowali swoje zadania i reagowali na sytuacje uczenia uzyskująć przez to określone wyniki

• wychowawca staje się technologiem o którego kwalifikacjach decyduje instrumentalna wiedza i umiejętności.

Pedagogika kultury

Wychowanie -

Jest to proces pełnożyciowy (dokonuje się poprzez wszystkie dziedziny, aspekty życia) i całożyciowy (trwa od narodzin do śmierci). Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy oblicza/poziomy wychowania. Na poziomie bytu biologicznego wychowanie to pielęgnacja i tresura, nauka podstawowych czynności życiowych i opieka. Na poziomie bytu społecznego wychowanie to urabianie, przekazywanie norm społecznych, wzorów zachowań, przygotowanie do życia w społeczeństwie. Na poziomie bytu duchowego wychowanie utożsamiane jest z kształceniem. Kształcenie się osobowości jednostki, prowadzące do jej autonomii, pełni życia i samorealizacji.

Wyznaczniki:

• Pedagogika ludzkiej duchowości

• W. Dilthey; s. hessen; b. nawroczyński

• Nauka humanistyczna dąząca do rozumienia rzeczywistości

• Punktem wyjścia jest cały człowiek, całość zycia i doświadczenia ludzkiego

• Życia duchowego człowieka nie da się wyjaśnić naukowo, trzeba je zrozumieć:

• Rozumienie psychologiczne - rozumienie jednostkowych motywów

• Elementarne - rozumienie jednostkowych gestów, wypowiedzi, zachowań

• Wyższe, hermeneutyczne - rozumienie zobiektywizowanych ekspresji ludzkiej duchowości poprzez wgląd i ujawnienie obiektywnych sensów w ich kontekście historycznym

• Analiza elementów nie jest podstawa rozumienia całości

• Kolo hermeneutyczne; Triada - (prze-) życie => obiektywna ekspresja =>rozumienie

• Korelacja pomiędzy sensami i wartościami w dobrach kulturowych i procesem kształcenia osobowości

• Krytyka wychowania w formalnej transmisji treści kulturowych

• Wychowanie oparte na przezywaniu i interpretacji kultury co umozliwia jej zrozumienie i kształtowanie człowieka

• Wyższość kształcenia ogólnego nad zawodowym

• Samokształcenie wiąze się z przejęciem przez ucznia odpowiedzialności za sposoby samo rozumienia

• Samokształcenie się ucznia wymaga zaangażowanej obecności nauczyciela, który bierze odpowiedzialność za pozyskiwane przez wychowanka sposoby samo rozumienia

• Teoria ma czynic praktykę bardziej świadomą, oddziaływać może na nią poprzez głębsze jej rozumienie.

• kształcenie osobowości przez dobra kultury.

• Pedagogika kultury kształtuje człowieka w trzech wymiarach: rozumienia dziedzictwa kulturowego, umiejętności wykorzystywania go w życiu codziennym i tworzeniu kultury dla przyszłych pokoleń.

• badanie współczesnych nurtów kulturowych i wyciąganie z nich wniosków dla pedagogiki.

• Triada:  kultura => kształcenia => osobowość

Rola nauczyciela:

• N/W wprowadza w świat wartości, ukazuje je i przedstawia konsekwencje ich wyborów

• Przybliża wzory, ideały i umożliwia kontakty z dziełami kultury

• Towarzyszy wychowankom w codziennych wyborach

• Stawia nowe zadania, wyzwania wychowankom wspomagając ich rozwój

• Pomaga, podpowiada ale nie narzuca własnych wartości, pozwala wychowankom samodzielnie podejmować wybory

• Nauczyciel nie tylko informatorem ale interpretatorem rzeczywistości, który potrafi ujawnić swoje przekonania i poglądy

Pedagogika hermeneutyczna

Wychowanie

Nauka umiejętności analizowania opisywania, interpretacji a przede wszystkim rozumienia świata. Wychowanie opiera się głównie na nauce  pojmowania swiata, doświadczeń w sposób rozumowy, który jest najważniejszy w zyciu człowieka.  Wychowanie to przygotowanie człowieka do wysilku bycia w swiecie, stawianie na samorozwój, przekaz międzygeneracyjny, osobowa relacja pedagogiczna, kształtowanie duchowości zaangażowania relacja dorosłego człowieka do człowieka dorastającego..

wyznaczniki:

         jest szczegółową teorią interpretacji i rozumienia kategorii form symbolicznych wchodzących w skład jej dziedziny

         m. Heidegger;

         na dziedzinę tą składają się: wykształcenie i wychowanie pojmowane jak działalność percepcyjnie związana z treściami nauczania

         na przedmiot badań pedagogicznych składa się ogół zjawisk pedagogicznych występujących w postaci form symbolicznych, których podstawową cechą jest to, iż są one bezpośrednio obserwowalne oraz poddają się interpretacji

         pedagogika ta zajmuje się zjawiskami bezpośrednio nieobserwowalnymi posiadającymi dla podmiotu określoną wartość

         dopiero z wartości (sensu) może wynikać treść (znaczenie). To z kolei może być przedstawione w postaci sygnału: symbol -----> wartość -----> treść -----> sygnał 

         sfera wartości to przede wszystkim sfera zjawisk nieobserwowalnych gdyż wartości mają charakter symboliczny - główne zainteresowanie pedagogiki hermeneutycznej.

         Rozumienie jako istotowy wymiar bytowania człowieka w świecie

         Podejście do tekstów kulturowych jako szyfrów, zawierających nie tylko świadectwo o ich genezie ale tez prawdę egzystencjalną

         Traktowanie życią i rozumienia w kategoriach otwartych i procesualnych

         Pośredni charakter rozumienia

         Krytyka uniwersalnych u absolutnych interpretacji

Rola nauczyciela

Mamy samorozumienie jako podstawe kształcenia.

Zadaniem szkoły jest przede wszystkim refleksyjne przepracowywanie doświadczeń egzystencjalnych. Zadaniem szkoły jest natomiast refleksja nad przekazami, świadectwami czy relacjami dotyczącymi różnych sposobów doświadczania rzeczywistości. Innymi słowy, w procesie kształcenia ogólnego w szkole uczniowie nie tyle doświadczają rzeczywistości bezpośrednio, lecz przede wszystkim pośrednio, poprzez analizę opisów doświadczeń. Poprzez refleksję są w stanie zapośredniczać różnego rodzaju doświadczenia i tworzyć własny ich ogląd, także ogląd krytyczny. Z tego też względu rolą kształcenia ogólnego w szkole jest nie tyle wychodzenie od bezpośrednich doświadczeń, te często zdobywa człowiek bez potrzeby uczestniczenia w wychowaniu, ile przede wszystkim umożliwianie przeżywania rzeczywistości w medium refleksji.

Pedagogika fenomenologiczna

Wychowanie

nauczanie rozumienia fonemów ( podstaw) otaczającego nas świata, doświadczenia rzeczywistosci takiej jaka jest naprawde, pomaga zrozumiec świata i pomaga w zdobyciu umiejętności  opisywania otaczających nas zjewisk, rzeczy doświadczeń w ich podstawie. Wychowanie to relacja miedzy podmiotem działającym a podmiotem doznającym, doświadczanie swiata, pytanie o sens zjawisk, ujmowanie tego co nieredukowalne w danym fenomenie, adekwatne i niewyobcowane. 

Wyznaczniki :

         Twórcą jest E. Husserl

         Odwołuję się do doświadczeń zmysłowo - rzeczowych i przedmiotowych

         Mówi o „powrocie do rzeczy samej”

         Doświadczenie stanowi całościowe przeżycie obejmuje zarówno zmysły i rozum, uczucia i wolę

         Jedyną stałą i niepodzielną jednostkę stanowi dusza, jest ona wypełniona wyobrażeniem,

         Stosowanie „redukcji fenomenologicznej” - chwilowe zawieszenie ważności tego, co transcendentalne, celem opisanie elementarnych postaci danego zjawiska

         Odpowiedz na pytania „ co tak naprawdę widzimy i doświadczamy?”, jaki jest dany fragment rzeczywistości w swej podstawowej postaci?”

         Opiera swoje dociekania na specyficznie rozumiany, materiale empirycznym

         Punktem wyjścia analizy wychowania jest doświadczenie świata życia codziennego

         Opis rzeczywistości wychowawczej dotyczy związanych z nią zjawisk, sensów, znaczeń i wartości zanim zostaną zinterpretowane przy pomocy już istniejących poglądów

ROLA NAUCZYCIELA

Badanie rzeczywistości wychowawczej? (cos w konspekcie było, ogólnie nie ma nic!)

 

Pedagogika egzystencjalno - dialogiczna

Wychowanie

Dialog uwarunkowany autentycznością prowadzący do spotkania, którego wynikiem jest życiowe zaangażowanie. Jest co całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej urzeczywistnić swoje człowieczeństwo. Powinna zaniknąć bariera pomiędzy wychowawcą a wychowankiem, ponieważ obaj bez względu na różnice weku maja taka sama godność, a relacją ich łączącą jest dialog i odpowiedzialność. Wychowanie ludzi przez ludzi oznacza wybór świata w działaniu za pośrednictwem osoby i w niej samej. Siły świata, których potrzebuje uczeń dla tworzenia siebie samego, wychowawca musi odkryć w świecie oraz wychowywać siebie samego, aby być ich nosicielem

 

Wyznaczniki:

• Cechy myślenia :

1. Antysystemowość - sprzeciw wobec Tworzenia całościowych i systemowych opisów rzeczywistości

2. Jednostkowość i indywidualizm - koncentruje się na tym co jednostkowe, indywidualne i niepowtarzalne

3. Irracjonalizm - nie neguje istnienia racjonalnych aspektów rzeczywistości, ale podkreślę też znaczenie tego co irracjonalne i nieprzeniknione

4. Odpowiedzialność - wzywa do przejęcia odpowiedzialności za samo rozumienie i sposoby bytowania w świecie

5. Autentyczność - dążenie do ujawnienie róznego rodzaju masek i zafałszowań, nadanie egzystencji waloru autentyczności

• Intencje myśli egzystencjonalnej przeniesione z Grut pedagogiki przez M. BUBERA

• S. kirhegaard; m. Heidegger;

• Punktem odniesienie wzorzec społeczny i realizacja własnego człowieczeństwa, potwierdzanego w dokonywaniu autentycznych wyborów

• Ludzkie „ja” ma wymiar głębi (`ja” publiczne, społeczne i ja”ja” głębokie

• Doświadczenie „ja” to zadanie każdego człowieka

• Istotnym momentem samopoznania jest nie tylko autoanaliza ale również dialog i spotkanie

• Krytuka współczesnej edukacji - szkolny program nauczania powinien obejmować umiejętności i przedmioty, które pozwalają zrozumieć rzeczywistość

• Opowiada się za modelem edukacji otwartej, która korzysta z opisanych przez dydaktykę form i metod pracy

• Dialog jako warunek (możliwości) rozumienia

Rola nauczyciela

- znika bariera pomiędzy wychowawcą a wychowankiem. Obaj, niezależnie od wieku, są obdarzeni taką samą godnością, a relacją ich łączącą jest dialog i odpowiedzialność. W takim ujęciu wychowawca ma nie tyle wyższy status, ile ponosi większą odpowiedzialność.

- Pedagodzy o orientacji egzystencjalnej opowiadają się za modelem edukacji (lekcji) otwartej, w której postępuje się metodycznie i korzysta z opisanych przez dydaktykę form i metod pracy, ale zarazem uznaje się, że metodyczność (uogólniająca) nie może zakłócać osobowych relacji, stanowiących o istocie procesu wychowania. W tym sensie zadaniem nauczyciela jest tworzenie sytuacji, w których uczeń może dać wyraz subiektywnym odczuciom i sądom, a w konsekwencji budować własne człowieczeństwo.

Pedagogika personalistyczna

Wychowanie

Swoiste przebudzanie człowieka jako osoby. Owo przebudzanie nie dokonuje się w samotności lecz podczas spotkania os bób nauczyciela i ucznia, którym przysługuje ta sama godność etyczna. Urzeczywistnianie odpowiedzialności człowieka za człowieka, powołanie, zaangażowanie, odkrywanie człowieczeństwa w człowieku - wychowanku, zdominowanie jego zwierzęcości; proces rozwoju osobowego, uzdalnianie wychowanka, sposoby i procesy które istocie ludzkiej pomagają i pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie

Wyznaczniki:

• Postuluje źródłowe ujęcie pedagogiki, która powinna kształtować swoją tożsamość nie w oparciu o czynniki ideologiczne czy metodyczne ale o wychodzące ze zrozumienia bytu ludzkiego

• J. Maritain; m. nowak

• Człowiek zanim zostaną mu przypisane jakieś cechy bądź właściwości jest osobą

• Zanim sformułuję się koncepcje pedagogiczną należy najpierw opracować koncepcje bytu ludzkiego

• Wychowanek traktowany jako osoba

• Jest aplikacją zasad wychowania chrześcijańskiego

• Fundamentem jest biblia i wizja człowieka w ewangelii

• W centrum wychowania stawia się wychowanka jako osobę, która zdolna jest zrozumieć i zintegrować całe swoje bogactwo psychofizyczne, społeczne i duchowe

• W procesie wychowania najważniejsza jest rola wychowawcy

• Najdoskonalszym wychowawcą jest Chrystus, gdyż On jeden w pełni zna tajemnicę człowieka

Rola nauczyciela:

• Wysokie wymagania co do niego

• Odpowiedzialnymi wychowawcami są tylko Ci którzy w całościowy i realistyczny sposób rozumieją wychowanka, którzy wiedza co go rozwija a co krzywdzi i którzy kierują się rzeczywistą troską o jego dobro

• Musi fascynować dzieci perspektywą życia w miłości, prawdzie i radości

• Wychowanek jako osoba może rozwijać się w dojrzały sposób jedynie poprzez kontakt z ludźmi dojrzałymi i odpowiedzialnymi

• wychowawca traktuje wychowanka jako osobę, traktuje go podmiotowo, pomaga w przygotowaniu człowieka do bycia człowiekiem

• relacje nauczyciel-uczeń opierają się na obustronnym dialogu

• nauczyciel ma za zadanie poprzez wychowanie, które jest przebudzeniem tzn. człowiek w momencie narodzin jest uśpiony i potencjalnie dojrzewa do człowieczeństwa, do którego osiągnięcia trzeba go stymulować, to przebudzenie ma się odbywać w obecności nauczyciela

• wychowawca to ktoś kto ma wychowawczą mentalność zwycięzcy

• wychowawca to ktoś kto fascynuje dzieci i młodzież perspektywą życia w miłości, prawdzie, wolności i radości (ułatwia zrozumienie co jest dobre a co złe)

• ma odwagę wskazywać wyłącznie optymalną drogę życia

• ma świadomość że człowiek jest wielowymiarowy dlatego stymuluje wychowanka do rozwijania wszystkich swoich sfer

• odpowiedzialnymi wychowawcami są jedynie ci, którzy w właściwy i realistyczny sposób rozumieją wychowanka, którzy rozróżniają to co go rozwija od tego co go krzywdzi którzy kierują się rzeczywista troską o jego dobro

• przykładem najdoskonalszego wychowawcy jest Jezus, gdyż jako jedyny zna tajemnice człowieka, naucza prawdy, która wyzwala oraz miłości która przemienia.

Pedagogika pajdocentryczna

Wychowanie -

Wspieranie ucznia w jego jednostkowym rozwoju, powinno służyć rozwojowy jednostki z uwzględnieniem znaczenia wspólnoty; cechy nowego wychowania zawierają: wybór odpowiedniego środowiska dla szkoły, konieczność poznania cech indywidualnych dziecka i jego predyspozycji, tworzenie szkoły na miarę dziecka, współpracę szkoły z rodziną oraz tworzenie więzi pomiędzy szkoła a środowiskiem pozaszkolnym, selekcje uczniów nie według kryteriów materialnych, lecz psychologiczno rozwojowych, uwzględniających ich uzdolnienia i zainteresowania, dominację kwestii wychowawczych nad transferem wiedzy, naukę opartą na aktywności dziecka, ich samodzielności i twórczości, wspieranie samorządności dziecięcej, wspieranie wychowania estetycznego i molarnego w jego powiązaniach z codziennością, promowanie koedukacji.

Wyznaczniki:

• Odnowa szkoły, treści i metod kształcenia i wychowania

• O. decroly; Janusz Korczak

• Dziecko przedmiotem procesów edukacyjnych, w których powinno się uwzględniać właściwości psychiczne, indywidualne potrzeby, zainteresowania i zróżnicowania dziecka

• Odwoływanie się do aktywności dzieci i dania im szansy twórczego działania

• Nowa szkoła miała być szkołą „aktywną, twórczą i na miarę dziecka”

• Poznanie i nauczanie dokonują się nie na drodze odgórnego przyswajania przekazywanego materiału,, lecz w wyniku samodzielnej eksploracji świata, poszukiwania, eksperymentowania i odkrywania treści nauczania.

• Uznanie podmiotowości dziecka

• Krytyka szkoły pielęgnującej oderwaną od życia tradycję

Rola nauczyciela

- procesy edukacyjne powinny uwzględniać właściwości psychiczne, indywidualne potrzeby, zainteresowania i zróżnicowania dziecka

-wspieranie dziecka w jego jednostkowym rozwoju,

-ważna jest własna aktywność dziecka a nie narzucana z zewnątrz nie można mu narzucać swojego dorosłego toku myślenie

-wspieranie samorządności dziecięcej,

-poznanie i nauczanie dokonuje się w wyniku samodzielnej eksploracji świata (przez ucznia) za pomocą poszukiwania, eksperymentowania

-nie wolno przeszkadzać ani narzucać się wychowankowi, należy stworzyć mu odpowiednie warunki emocjonalno-duchowe i materialne

Pedagogika pragmatyzmu

Wychowanie

WG PARKERA: samodzielne uczenie się dzieci z uwzględnieniem ich naturalnych skłonności i form aktywności, dystansująć się od zwyczajowo przyjmowanych wyznaczników szkoły tradycyjnej - stosowania kar, podziału zajeć na przedmioty, tradycyjnego oceniania.

-Wg DEWEYa: uczeń jest fenomenem biologicznymi społecznym, zyje w środowisku naturalnym i sapołecznym, jest aktywną jednostką, kierujacą się indywidualnymi dążeniami i nieustannie wchodzącą w interakcje ze środowiskiem. Konieczne jest wiec przyswojenie uczniowi umiejętności radzenia sobie z rzeczywistością. Jesat to proces społeczny a szkoła jest postacią życia społecznego, w której zespolone SA wszystkie czynniki owego życia. Dlatego wychowanie jest przede wszystkim swoistym procesem życiowym , a nie przygotowaniem do przyszłego życia. Szkoła musi być zakorzeniona w żuciu doświadczanym przez człowieka.

Wyznaczniki:

• j. dewey; r. rorty

• Pajdocentryzm - odniesienie się, wręcz zakładał!

• Aktywizm poznawczy - działać dzięki poznaniu i ponawiać dzięki działaniu

• Nauczanie prze działanie

• Preferowanie kształcenia problemowego i aktywizującego - zajęcia praktyczne

• Nastawienie eksperymentalne - uczeń może zrozumieć prawa tylko dzięki doświadczeniu

• Optymizm wychowawczy

• Orientacja na współpracę i działanie

• Dystans wobec absolustycznych roszczeń jakichkolwiek przekonań światopoglądowych cz aksjologicznych

• Głoszenie konieczności osiągnięcia konsensusu

• Wiedza ucznia miała być zorganizowana dedukcyjnie : od ogółu prac i teorii do szczegółów - faktów i zdarzeń.

ROLA NAUCZYCIELA

Jeśli zakłada pajdocentryzm - tak jak w pajdocentryzmie

NOWE WYCHOWANIE =PEDAGOGIKA REFORMY (EUROPA) - PROGRESYWIZM PEDAGOGICZNY = PRAGMATYZM (USA)

Pedagogika krytyczna

Wychowanie

Stanowi obiektywnie symboliczną przemoc jako narzucenie przez arbitralną władzę arbitralności kulturowej. Wychowanie człowieka nie jest możliwe bez kształtowania odpowiednich struktur społecznych

Wyznaczniki:

• Autonomiczne samookreślenie i emancypacja SA możliwe dopiero w odpowiednio ustrukyzowanym społeczeństwie

• Zakłada się, ze edukacja stanowi jeden z instrumentów kontroli sprawowanej w interesie dominujących grup społecznych

• Szkoła funkcjonuje wg ” logiki systemu społecznego”, narzucając zgodny z nią sposób spostrzegania świata jako oczywisty i nie podlegający dyskusji

• P.K prowadzi badania nad ukrytym programem szkolnym, stanowiącym nue udokumentowany w oficjalnych założeniach systemów wychowawczych

• Nauczyciel to transformowany intelektualista, odpowiedzialny za konstrukcje i rekonstrukcje porzadku społecznego, dopomagający uczniom w interpretacji świata

• Celem edukacji jest kształtowanie kompetencji komunikacyjnych

• Uprawiana jest jako metateoria pedagogiki, krytykująca dominacje jakiejs jednej teori.

• Jej misja jest poszukiwanie możliwości dialogu pomiędzy rożnymi podejściami i koncepcjami

• Ma charakter interdyscyplinarny

Rola nauczyciela:

-nauczyciel to trans formatywny intelektualista, odpowiedzialny za konstrukcję i rekonstrukcję porządku społecznego, dopomagający uczniom w takiej interpretacji świata, która umożliwia jego zmiany w kierunku społecznej emancypacji samostanowienia

-wzajemna komunikacja, samostanowienie, równa relacja między człowiekiem a człowiekiem, trzeba być w niej sobą fair

Pedagogika międzykulturowa

Wychowanie (LEPIEJ PRZEJŚC DO DEFINICJI NIŻEJ + WYZNACZNIKI?

• Konieczność ukierunkowania procesów edukacyjnych na problemy przyszłości świata, np. groźba zagłady nuklearnej, katastrofy ekologiczne, polaryzacja bogactwa i biedy, wzrost fanatyzmu i nietolerancji, terroryzm, emigracje zarobkowe, choroby i epidemie.

• Przygotowanie społeczeństw do krytycznej analizy współczesnej cywilizacji i do działań mających charakter umiejętnego i odpowiedzialnego sterowania jej dalszym rozwojem.

• Wychowanie pełnego, bogatego duchowo człowieka, wykształcenie wrażliwości i kultury uczuć, sympatię i empatię w stosunkach międzyludzkich, moralna dyscyplina i zdolność do samorealizacji.

• Integrowanie człowieka ze światem ludzkiej wspólnoty (rozbudzanie zainteresowania innymi krajami, narodami, likwidowanie uprzedzeń i stereotypów, dążenie do zrozumienia i akceptacji).

• Zachowanie i poszanowanie prawa ludzi do odmienności kulturowej.

• Partnerskie współżycie.

• Pokój bez usilnego dążenia do harmonii, ale do umiejętnego rozwiązywania pojawiających się na tym tle różnic czy konfliktów.

• Celem jest stworzenie równoprawnych warunków życia dla różnych kulturowo i etnicznie grup żyjących w ramach danego społeczeństwa.

• 1) kształtowanie tożsamości otwartej, 2) kształcenie ukierunkowane na zachowanie otwartości na pogranicza (wieloetniczność, wielonarodowość, wieloreligijność, wielokulturowość pogranicza), 3) kształcenie ukierunkowane na integrację migrantów, 4) kształcenie ukierunkowane na integrację europejską, 5) edukacja międzykulturowa poprzez edukację kulturalną, 6) edukacja międzykulturowa poprzez nauczanie języków obcych.

Rola nauczyciela:

umożliwienie ludziom nabycia umiejętności i gotowości do wolnych od uprzedzeń spotkań, między osobami różnej narodowości, organizowanie wymian, spotkań dzieci i młodzieży z różnych krajów.

2a) Definicje wychowania w ...

1.PEDAGOGICE ANALITYCZNO-EMPIRYCZNEJ

wychowanie to kształtowanie warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje pozyskiwanie nowych nawyków-sposobów zachowania się w określonych sytuacjach

wychowawca staje się technologiem, o którego kwalifikacjach decyduje instrumentalna (odnosząca się do przedmiotu) wiedza i umiejętności

nauczanie i wychowanie jest procesem warunkowania i modelowania zachowań

w relacjach wychowawczych nie jest konieczne uwzględnianie wewnętrznych doświadczeń dziecka

dziecko w procesie nauczania traktowane jest jak naukowiec, który podejmuje decyzje w wyniku obiektywnego rozpoznania sytuacji

nauczyciel i uczeń kierują się w swoim działaniu na osiągniecie wymiernego efektu (nauczanie ma charakter operacjonalizowalny i weryfikowalny)

techniczne podejście do nauczania i wychowania (nieskuteczne w tym sensie, że nauczycieli i uczniów podporządkowuje się metodzie warunkowania, skłaniając ich do weryfikowania zgodności z pożądanym modelem)

„nauczanie to kształtowanie warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje uczenie się” (B.F.Skiner)

2.PEDAGOGICE KULTURY

wychowanie pojmowane jako proces kształtowania osobowości w oparciu o dobra kultury

wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury, które zmierza do rozumienia i kształtowania człowieka-jednostkowego bytu

rola nauczyciela postrzegana w kategoriach odpowiedzialności za pozyskiwane przez ucznia sposoby samorozumienia

samokształcenie wymaga zaangażowanej obecności nauczyciela („Podstawą wychowania jest zaangażowana relacja dorosłego człowieka do człowieka dorastającego” H.Nohl)

nauczyciel ma być nie tylko obiektywnym „informatorem”, ale również „interpretatorem” rzeczywistości, potrafiącym jednocześnie ujawniać swoje subiektywne wartości i przekonania

celem kształcenia jest dążenie do autonomii i pełni osobowości

rola kształcenia jest prowadzenie człowieka w kierunku autonomii i pełni życiowej, co nie jest możliwe bez pozyskania określonego samorozumienia

edukacja powinna stać się sztuka interpretacji życia

nauczanie rozumienia (= samorozumienia)

wychowanie jako przyswajanie kulturowo dobrych sensów i wartości

podstawowym zadaniem systemu edukacyjnego jest kształcenie jednostki poprzez jej spotkanie z obiektywnymi dobrami kultury

3.PEDAGOGICE HERMENEUTYCZNEJ

edukacja przyczynia się do bardziej całościowego i spójnego postrzegania siebie i świata

kształcenie oparte na doświadczeniu zapośredniczonym w refleksji- hermeneutyka doświadczenia

wysiłek samorozumienia staje się podstawową powinnością człowieka, a jego wsparcie podstawowym zadaniem kształcenia

proces dydaktyczny powinien być tak kształtowany, aby dawał uczniowi szansę egzystencjalnego rozumienia rzeczywistości

edukacja zorientowana na wspieranie ucznia w procesie pozyskiwania nowych postaci samorozumienia, a w konsekwencji także bytowania w świecie

w edukacji ogólnej nie chodzi tylko o mówienie o fenomenach egzystencjalnych, np. o sprawiedliwości, przemijaniu, męstwie, miłości, lęku, itp. ale również o ich przezywanie

rolą kształcenia jest umożliwienie uczniowi zdobywania nie tylko wiedzy, lecz również tych doświadczeń, które mają znaczenie edukacyjne

droga rozwoju jednostki wiedzie poprzez doświadczanie rzeczywistości

najważniejszym źródłem doświadczeń bezpośrednich jest „samo życie”- doświadczenie przez jednostkę konkretnych treści we własnej praktyce życia codziennego

• zadaniem szkoły jest refleksja nad przekazami, świadectwami czy relacjami dotyczącymi różnych sposobów doświadczania rzeczywistości-uczniowie doświadczają rzeczywistości pośrednio, a poprzez refleksje są w stanie zapośredniczać różnego rodzaju doświadczenia i tworzyć własny ich ogląd, także ogląd krytyczny

4.PEDAGOGICE FENOMENOLOGICZNEJ

jej zadaniem jest opis rzeczywistości wychowawczej, jak się jawi w swych elementarnych postaciach w horyzontach doświadczeń wychowanka, wychowawcy i badającego jej pedagoga

opis rzeczywistości dotyczy związanych z nią zjawisk, sensów, znaczeń i wartości zanim zostaną zinterpretowane przy pomocy już istniejących poglądów bądź teorii

• punktem wyjścia fenomenologicznej analizy wychowania jest doświadczenie świata życia codziennego

5.PEDAGOGICE EGZYSTENCJALNO-DIALOGICZNEJ

dialog jako podstawowa relacja wychowawcza

wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa

wychowanie jako dialog uwarunkowany autentycznością prowadzący do spotkania, którego wynikiem jest życiowe zaangażowanie

podstawowe egzystencjalne kategorie pedagogiczne: autentyczność, zaangażowanie, dialog, spotkanie

punktem odniesienia staje się, nie tyle wzorzec społeczny, ile realizacja własnego człowieczeństwa, potwierdzanego w dokonywaniu autentycznych wyborów

dzięki pojęciu człowieczeństwa zanika bariera pomiędzy wychowawcą a wychowankiem, obaj, niezależnie od wieku, są obdarzeni taką samą godnością, a relacją ich łączącą jest dialog i odpowiedzialność (wg.Tarnowskiego)

w takim ujęciu wychowawca ma nie tyle wyższy status ile ponosi większą odpowiedzialność

dowartościowanie subiektywności i jednostkowości

projektowanie własnej egzystencji, odrzucenie „masek”, wyjście poza potoczność

istotnym momentem samopoznania jest swoista autoanaliza, dialog i spotkanie-w tym sensie wychowanie egzystencjalne, mimo że jest skoncentrowane na tym co jednostkowe, nie popada w indywidualizm

• istotą procesu wychowania jest nie zakłócanie osobowych relacji-w tym sensie zadaniem nauczyciela jest tworzenie sytuacji, w których uczeń może dać wyraz subiektywnym odczuciom i sądom, a w konsekwencji budować własne człowieczeństwo

6.PEDAGOGICE PERSONALISTYCZNEJ

wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej

przebudzenie człowieka jako osoby, dokonujące się w spotkaniu osób nauczyciela i ucznia, którym przysługuje ta sama godność etyczna

• zadaniem pedagogiki personalistycznej jest ukazanie znaczenia i konsekwencji wychowawczych wydarzenia spotkania w jego uwarunkowaniach historycznych, społecznych i kulturowych

7.PEDAGOGICE PAJDOCENTRYCZNEJ

pedagogika antyautorytarna

dziecko powinno stać się podmiotem procesów edukacyjnych, w których należy uwzględniać właściwości psychiczne, indywidualne potrzeby, zainteresowania i zróżnicowania dziecka, odwoływać się do jego aktywności, dawać mu szansę twórczego działania

wspieranie ucznia w jego jednostkowym rozwoju

wychowanie „do życia i przez życie”

pozwalanie dziecku na samodzielną eksplorację świata - poszukiwanie, eksperymentowanie i odkrywanie

służba rozwojowi jednostki z uwzględnieniem znaczenia wspólnoty

uznanie podmiotowości dziecka

dominacja kwestii wychowawczych nad przekazywaniem wiedzy

wspieranie samodzielności dzieci

• wychowanie estetyczne i moralne w jego powiązaniach z codziennością

8.PEDAGOGICE PRAGMATYZMU I NEOPRAGMATYZMU

celem wychowania jest rozwój tj. taka rekonstrukcja doświadczeń, dzięki której uzyskuje się kontrolę nad następnymi doświadczeniami

uczeń powinien uczyć się wykorzystując metodę eksperymentalnego badania do odkrywania, analizowania i weryfikowania przekonań i wartości

nauczyciel staje się osobą wspomagającą proces dydaktyczny, zamiast kontrolować sytuację nauczania, pełni rolę przewodnika

uczeń - aktywna jednostka, kierująca się indywidualnymi dążeniami i nieustannie wchodząca w interakcje ze środowiskiem

owe interakcje są źródłem problemów, które powstają, gdy jednostka dąży do zaspokojenia swoich potrzeb, dlatego konieczne jest przyswojenie uczniowi umiejętności radzenia sobie z rzeczywistością (problemami)

optymizm wychowawczy

• orientacja na współpracę i działanie, kształcenie problemowe i aktywizujące (zajęcia praktyczne)

9.PEDAGOGICE KRYTYCZNEJ

„wychowanie stanowi obiektywnie symboliczną przemoc jako narzucenie przez arbitralną władzę arbitralności kulturowej” (P.Bourdien)

„nauczyciel to transformatywny intelektualista odpowiedzialny za konstrukcję i rekonstrukcję porządku społecznego, dopomagający uczniom w takiej interpretacji świata, która umożliwia jego zmianę w kierunku społecznej emancypacji (uwolnienie od wszystkiego, co przestarzałe, równouprawnienie) i sprawiedliwości” (H.Giroux)

podstawowym celem edukacji jest kształtowanie kompetencji komunikacyjnych

celem kształcenia „jest uzdolnienie ucznia do kompetentnego włączenia się w proces komunikacji odnośnie struktur sensu i norm w danym społeczeństwie”,

• wychowanie człowieka nie jest możliwe bez kształtowania odpowiednich struktur społecznych (E.Fromm: „zdrowa osobowość w zdrowym społeczeństwie”)

10.PEDAGOGICE MIĘDZYKULTUROWEJ

„Przez edukację międzykulturową należy rozumieć proces oświatowo-wychowawczy, którego celem jest kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych - od subkultur we własnej społeczności począwszy aż po kultury odległych przestrzennie społeczeństw - oraz przygotowanie do dialogowych interakcji z przedstawicielami innych kultur... Ideą przewodnią edukacji międzykulturowej nie jest budowanie jednej, zunifikowanej kultury globalnej, ani też przejmowanie cudzej kultury kosztem własnej. Wręcz przeciwnie. Poprzez wnikanie w istotę innych kultur - ich paradygmaty, symbole, instytucje, wzory zachowań - i porównywanie ich z własnym zasobem kulturowym, edukacja taka prowadzić ma do podniesienia na wyższy poziom procesu pozyskiwania własnej tożsamości kulturowej.” (D.Markowska)

kształcenie ukierunkowane na zachowanie otwartości na pogranicza (wieloetniczność, wielonarodowość, wieloreligijność, wielokulturowość pogranicza)

kształcenie ukierunkowane na integracje migrantów

kształcenie ukierunkowane na integrację europejską

edukacja międzykulturowa poprzez edukację kulturalną

edukacja międzykulturowa poprzez nauczanie języków obcych

główne cele edukacji międzykulturowej:

- kształtowanie tożsamości otwartej

• pozyskiwanie samorozumienia poprzez kontakt z odmiennością

• przezwyciężanie dominacji kulturowych

• poszanowanie odmiennych sposobów życia

• tolerancja

• wyzbywanie się uprzedzeń i stereotypów etnicznych

• przeciwdziałanie ksenofobii, dyskryminacji, rasizmowi i wrogości wobec mniejszości

• kształtowanie otwartości wobec świata i zdolności do porozumienia się między ludźmi o różnej rasie, języku, religii

• zaangażowanie na rzecz równości i solidarności międzyludzkiej

2) Teoria a praktyka wychowania

Teoria ma za zadanie uświadamiać praktykę. Nie wyklucza to istnienia teoria czy praktyki bez wzajemnych powiązań. Jednak trzeba pamiętać, że pedagogika jako nauka musi być teorią praktyki wychowania, czyli zadaniem głównym teorii jest uświadamianie praktyki wychowania. Teoria bowiem ma uświadomić wychowawcom różne aspekty praktyki, czynniki ją warunkujące oraz związane z nią sensy i wartości. Dzięki teorii wychowawcy mogą realizować praktykę w sposób bardziej świadomy. Uświadamianie to polega na uzasadnieniu, opisaniu, zrozumieniu, wyjaśnieniu (itp.) praktyki wychowania. Mówiąc krótko - zadaniem pedagogiki jako nauki jest opracowanie teorii, która opisuje, umożliwia zrozumienie, wyjaśnia i interpretuje ideologiczno-krytycznie rzeczywistość wychowawczą.

3) Sposoby uprawiania pedagogiki

Jak podaje Stanisław Palka „pedagogika jest nauką o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu człowieka w ciągu jego całego życia.” W skład tej bardzo obszernej dziedziny wchodzą między innymi:
1) wychowywanie i kształcenie - czyli oddziaływania bezpośrednie lub pośrednie człowieka na człowieka w ciągu całego życia
2) samokształtowanie, samowychowanie, samodoskonalenie człowieka- czyli działania skierowane na samego siebie w ciągu całego życia.

Powyższe zadania realizowane są bądź to w sposób intencjonalny, w jakimś sensie zamierzony, bądź raczej przypadkowy, realizowany bez wyraźnej świadomości skutków wychowawczych i kształcących, co socjologia nazywa „procesem socjalizacji”, czyli najprościej mówiąc uczeniem się ról społecznych.

Z racji swojej obszerności działania pedagogika jest dziedziną interdyscyplinarną, czyli taką, która czerpie z doświadczeń i wiedzy innych dyscyplin naukowych .Dużym źródłem wiedzy, które jest niezbędne w pedagogice są psychologia rozwojowa, socjologia, medycyna. Szczególne zastosowanie z psychologii rozwojowej ma koncepcja Eriksona, dotycząca kolejnych stadiów psychospołecznego rozwoju człowieka.

Jak już wcześniej wspomniałam wychowanie, kształcenie i samokształcenie są podstawowymi składnikami tej dziedziny. Dlatego też chciałabym przytoczyć definicję tych trzech jakże podstawowych pojęć w pedagogice. Wychowanie obejmuje zestrój działań służących kształtowaniu osobowości człowieka i wspomaganiu rozwoju tej osobowości. Kształcenie obejmuje opanowywanie wiadomości i umiejętności, rozwijanie zdolności poznawczych, rozwijanie zainteresowań, przygotowywanie do samokształcenia, formowanie postaw poznawczych. Ma więc znaczenie zarówno „nauczające”, jak i „wychowujące”. Samokształtowanie ma wymiar samodzielnej aktywności wychowawczej (samowychowanie) i kształcącej(samokształcenie) skierowanej na samego siebie w celu pełnego rozwoju osobowości.
W nowocześnie podejmowanych procesach wychowania, kształcenia i samokształtowania człowieka duże znaczenie mają takie wyróżniki, jak np. podmiotowość (nauczycieli, uczniów), partnerstwo (nauczycieli uczniów, wychowawców i wychowanków), postawa twórcza i twórcza aktywność, samodzielność poznawcza, demokracja, tolerancja, a zarazem to wszystko ma ogromne znaczenie dla badań pedagogicznych. Bogactwo składników powoduje, że obok podstawowych dyscyplin pedagogicznych, kreują się także nowe dyscypliny pochodne, wyłaniane przez specyficzne kryteria, o różnym stopniu zasięgu poznawczego.

Pośród różnych ujęć redukujących, porządkujących, można wyróżnić dwa główne, zwracając uwagę na ich metodologiczne konteksty. Są to:
1. koncepcję pedagogiki jako nauki empiryczno-analitycznej i jako nauki humanistycznej
2. koncepcję pedagogiki teoretycznie zorientowanej i pedagogiki praktycznie zorientowanej

Co ciekawe koncepcje te nie wykluczają się, a wręcz przeciwnie, w znacznym stopniu są zbieżne, uzupełniając się wzajemnie, zachowując przy tym swój specyficzny charakter, co będę chciała ukazać w dalszej części mojej pracy.

1. Pedagogika jako empiryczno -analityczna i nauka humanistyczna
Pedagogika przez znaczną część teoretyków zaliczana jest do nauk, których metodologia wzorowana jest na naukach przyrodniczych i społecznych i w których wykorzystywany jest pozytywistyczny model badawczy. Badania empiryczne w pedagogice mają aspekt teoretyczny i praktyczny. Aspekt teoretyczny jest związany z opisem i wyjaśnieniem faktów, zjawisk i procesów pedagogicznych bez włączenia czynności oceniania. W trakcie tych badań stawiane są hipotezy, które są weryfikowane lub falsyfikowane. Efektem tych badań są prawidłowości i formułowane prawa: deterministyczne i korelacyjne, jednoznacznei statystyczne. Aspekt praktyczny powiązany jest z projektowaniem określonych stanów rzeczy w dziedzinie zjawisk i procesów pedagogicznych i ocenianiem funkcjonowania tych projektów.
Inni teoretycy zaliczają pedagogikę do grona nauk humanistycznych. Gdzie ściśle nawiązuje się do filozofii, teorii socjologicznych, do psychologii humanistycznej, do filozofii. Jednak jednym z podstawowych wyróżników metodologicznych pedagogiki humanistycznej jest prowadzenie w jej obrębie pedagogicznych badań jakościowych. Charakterystycznymi cechami tych badań są: przyjęcie kategorii poznawczych, którymi są „rozumienie” i „interpretacja”, przyjmowanie niematematycznych procedur analitycznych i odrzucenie pomiaru, holistyczne podejście badawcze, ujmowanie rzeczywistości z punktu widzenia osoby badanej, wprowadzenie oceniania, elastyczne i otwarte sposoby zbierania danych. Typowymi metodami badań jakościowych są: obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny ,jakościowa analiza treści dokumentów osobistych i wytworów.
Wg Stanisława Palki oba te sposoby uprawiania pedagogikii prowadzenia badań są niezbędne i równoprawne. Decyduje o tym natura badanych faktów i zjawisk pedagogicznych.

2. Pedagogika jako nauka teoretycznie i nauka praktycznie zorientowana
Jeżeli przyjmiemy jako kryterium intencję badawczą osób uprawiających pedagogikę, można wyróżnić pedagogikę teoretycznie zorientowaną i pedagogikę praktycznie zorientowaną. Intencje badawcze pierwszej z nich są ukierunkowane na poznanie naukowe, na budowanie systemu teoretycznej wiedzy pedagogicznej i teorii. Ta pierwsza, czyli wiedza pedagogiczna, dotyczy właściwości uzyskiwanych wyników badań, ich cech, odkrywanych prawidłowości, ich sytemu ogólności i możliwości generalizacji. Ta druga zaś, czyli teoria pedagogiczna, jest zbiorem praw odnoszących się do dziedziny pedagogiki i pełniących funkcję wyjaśniającą.
Intencja badaczy z nurtu praktycznie zorientowanej jest służenie praktyce pedagogicznej, czynienie starań zmierzających do jej przekształcania. Realizują to, uogólniając wyniki badań praktyki pedagogicznej, czynienie starań zmierzających do jej przekształcenia. Szczególną rolę w tym nurcie odgrywają próby eksperymentalne i badania innowacyjne. W tym nurcie mieszczą się badania empiryczne, badania związane z tzw. Technologią pedagogiczną, służące określaniu treści, metod, form, środków skutecznej realizacji określonych celów dydaktycznych i wychowawczych oraz określaniu uwarunkowań tej skuteczności. Do tego nurtu można zaliczyć także orientację naukową, którą zwykło się nazywać pedagogiką krytyczną. Wiedza zdobywana w tej pedagogice ma charakter innowacyjny, oświeceniowy i emancypacyjny, a więc ściśle praktyczny, zaś badania mają u podstaw pewną akceptowaną przez badacza aksjologię.

4) PARADYGMATY W PEDAGOGIKACH - konspekt jest cały temu poświęcony :

paradygmaty teoretyczne w pedagogice. Paradygmat jest to postać teorii, która dostarcza modelowych rozwiązań określonej grupie ludzi uprawiających daną dyscyplinę naukową (Thomas Kuhn).

Nie istnieje jedna klasyfikacja kierunków pedagogicznych. Uwzględniając wielość koncepcji pedagogicznych, wyróżnia się niekiedy w zakresie pedagogiki teoretycznej trzy paradygmaty badań i myślenia o wychowaniu: paradygmat analityczno-empiryczny, paradygmat humanistyczny i filozoficzny, paradygmat krytyczny.

Paradygmat analityczno-empiryczny:

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter empiryczny, możliwie obiektywny, wyjaśniający rzeczywistość wychowawczą poprzez ujawnianie jednostkowych czynników ją warunkujących;

*czynniki muszą mieć charakter mierzalny, zwłaszcza kwantytatywny, i w tym sensie w ich badaniu preferuje się podejście empiryczne, głównie o charakterze ilościowym;

*w badaniach ogranicza się bądź wręcz nie uwzględnia tych czynników, które nie podlegają operacjonalizacji, a w konsekwencji kontroli i pomiarowi (co dotyczy zwłaszcza kulturowego, ideologicznego, psychoanalitycznego czy duchowego aspektu edukacji);

*w badaniach przyjmuje się prymat części nad całością;

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter nienormatywny;

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter prakseologiczny - identyfikacja zależności pomiędzy analizowanymi zmiennymi służy nie tylko wyjaśnieniu rzeczywistości wychowawczej (wiedza teoretyczna), lecz również jej projektowaniu, kontroli i ewaluacji (wiedza stosowana, prakseologiczna).

Paradygmat humanistyczny i filozoficzny:

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter filozoficzny, ujawniając przesłanki wychowania i pedagogiki o charakterze ontologicznym (dotyczącym struktury bytowej), aksjologicznym (dotyczącym wartości i wartościowań) i teoriopoznawczym (dotyczącym możliwości poznania, jego warunków i rodzajów w procesie edukacji i pedagogice);

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter fenomenologiczny, umożliwiając opis rzeczywistości wychowawczej;

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter hermeneutyczny, umożliwiając rozumienie rzeczywistości wychowawczej;

*badania fenomenologiczne i hermeneutyczne uznaje się, przynajmniej w części, za badania empiryczne o charakterze jakościowym;

*w badaniach przyjmuje się prymat całości nad częścią;

*w badaniach uwzględnia się szeroki kontekst kulturowo-społeczny, pozytywnie wartościując znaczenie tradycji;

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter normatywny;

*relacja teorii pedagogicznej do praktyki ma nie tyle wymiar prakseologiczny, ile przede wszystkim etyczny, dotyczący odpowiedzialności teorii za praktykę wychowania.

Paradygmat krytyczny:

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter krytyczny, przede wszystkim w zakresie krytyki ideologicznego wymiaru edukacji i pedagogiki oraz ich ukrytych uwarunkowań;

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter filozoficzny, ujawniając przesłanki wychowania i pedagogiki o charakterze ontologicznym (dotyczącym struktury bytowej), aksjologicznym (dotyczącym wartości i wartościowań) i teoriopoznawczym (dotyczącym możliwości poznania, jego warunków i rodzajów w procesie edukacji i pedagogice);

*twierdzenia pedagogiki powinny mieć charakter empiryczny, ze szczególnym naciskiem na interpretacyjne badania jakościowe;

*w badaniach uwzględnia się szeroki kontekst społeczno-polityczny, krytycznie analizując rolę tradycji oraz głosząc zależność wychowania w skali „mikro” od kształtu struktur społecznych;

*relacja teorii pedagogicznej do praktyki ma nie tyle wymiar prakseologiczny, ile przede wszystkim etyczny, dotyczący odpowiedzialności teorii za praktykę wychowania.

5) Podstawowe kategorie metodologiczne

Do podstawowych kategorii metodologicznych pedagogiki należą: opis, uzasadnienie, zrozumienie, wyjaśnienie, interpretacja ideologiczno-krytyczna. Pojęcia opisu, uzasadnienia, rozumienia ,wyjaśnienia i interpretacji krytycznej nie można ujmować potocznie lecz właśnie w kategoriach metodologicznych, odnosząc się do sporów początku XX wieku dotyczących statusu pedagogiki. Z perspektywy dzisiejszej teoria pedagogiczna ma rzeczywistość wychowawczą uzasadniać, opisywać, rozumieć , wyjaśnić i zinterpretować ideologiczno-krytycznie.

Uzasadnienie polega na sformułowaniu filozoficznych, epistemologicznych i aksjologicznych przesłanek rzeczywistości wychowawczej.

Opis polega na ukazaniu rzeczywistości wychowawczej, jak jawi się w swej elementarnej postaci tzn. przed jej zinterpretowaniem, w horyzoncie doświadczenia wychowanka, wychowawcy i badającego ją pedagoga (podejście fenomenologiczne).

Rozumienie polega na ukazaniu wewnętrznych sensów i wartości organizujących całościowe postaci życia duchowego i ich kulturowe obiektywizacje(podejście hermeneutyczne).

Wyjaśnienie polega na rekonstrukcji zasad określających daną rzeczywistość wychowawczą na podstawie analizy określonych czynników empirycznych ją warunkujących bądź różnicujących(podejście analityczno - empiryczne).

Interpretacja ideologiczno-krytyczna polega na identyfikacji ukrytych form dominacji na poziomie symbolicznym , przeciwstawiających się upodmiotowieniu jednostek i grup społecznych(podejście krytyczne).

KONKLUZJA: podstawowym zadaniem pedagogiki jako nauki jest opracowywanie teorii, która opisuje, umożliwia zrozumienie, wyjaśnia i interpretuje rzeczywistość wychowawczą.

6) Rodzaje warunkowania i ich znaczenie pedagogiczne

W pedagogice analityczno - empirycznej wyróżnia się 2 rodzaje warunkowań :

-klasyczne- wytwarzanie reakcji na bodziec pierwotnie obojętny, tj warunkowy,

przez skojarzenie go z bodźcem bezwarunkowym, wywołującym te reakcję

-instrumentalne- wytwarzanie nowych reakcji bądź modyfikowanie istniejących za pomocą techniki wzmocnienia, czyli nagradzania zachowań pożądanych i karania niepożądanych

Jako że zachowanie jednostki, według behawiorystów, zależy od wyuczonych nawyków(utrwalonych skojarzeń między bodźcami a reakcjami)człowiek może się ich nauczyć tylko na drodze albo warunkowania klasycznego albo instrumentalnego.

W pedagogice znajduje to odbicie w definicjach nauczania, które jest “ kształtowaniem warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje uczenie się” czy wychowania ( “ kształtowania warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje pozyskiwanie nowych nawyków =sposobów zachowania się w określonych sytuacjach” ).

7) teorie curricularne

Teorie curricularne (curriculum = przebieg) analizują przebieg procesu kształcenia z uwzględnieniem taksonomii celów kształcenia, ich empirycznej operacjonalizacji, a tym samym możliwości pomiaru stopnia ich realizacji, oraz bodźców wzmacniających (np. czynników motywacyjnych). Jako takie były krytyką i alternatywą wobec tradycyjnych ujęć dydaktycznych redukujących teorię kształcenia w gruncie rzeczy do teorii treści kształcenia, koncentrujących się na kryteriach doboru treści i ich wykładni. Mówiąc o transferze dydaktycznym koncepcje tradycyjne w gruncie rzeczy ograniczały się do prezentacji tychże treści. Tymczasem sama prezentacja treści, w opinii zwolenników teorii curricularnych, nie jest nauczaniem. Co najwyżej zakłada ona możliwość samodzielnego uczenia się przez uczniów.

8) Szkoła jako miejsce inżynierii społecznej

Utopiści (Robert Owen, Charles Fourier, Étienne Cabet) w edukacji widzieli szansę na stworzenie swego ideału społeczeństwa. Zwolennicy inżynierii społecznej opowiadali się za zaszczepieniem pozytywnego stosunku do planowania oraz przekształceniem mentalności. Szerzeniu idei komunitariańskich służyć miała edukacja zespołowa przez działanie. Jako przeciwnicy więzi rodzinnych i zwolennicy poglądu o wrodzonej dobroci człowieka głosili potrzebę bardzo wczesnego oddziaływania grupy na jednostkę w duchu osłabiania lojalności rodzinnej i kształtowania poczucia więzi ze wspólnotą społeczną. W sferze metod sprzeciwiali się werbalizmowi.

9) Pedagogika kultury jako nauka humanistyczna.

pedagogika kultury = pedagogika ludzkiej duchowości

nauki humanistyczne = nauki o ludzkiej duchowości = nauki o duchu = geisteswissenschaften

Pedagogika kultury jako nauka humanistyczna to nauka dążąca do rozumienia rzeczywistości. Twórcą myśli był W. Dilthey, który dokonał antynaturalistycznego zwrotu w naukach humanistycznych, podkreślając, że metodologia nauk humanistycznych nie może odwzorowywać metodologii nauk przyrodniczych. Dlatego należy wytworzyć własną metodologię. Punktem wyjścia stał się cały człowiek, całość życia i całość doświadczenia ludzkiego. Człowieka nie można redukować do jakiegoś jednego aspektu np. biologicznego, społecznego, itp.; wszystkie wymiary życia kumulują się w szeroko pojętej duchowości. Dilthey postawił tezę: życia duchowego człowieka nie można naukowo wyjaśnić, lecz tylko rozumieć. W powyższej tezie zawarty jest zwrot od nauk przyrodniczych (dążących do wyjaśniania rzeczywistości ) ku naukom humanistycznym (dążącym do rozumienia rzeczywistości ). Ujęcie humanistyczne jest alternatywą wobec pedagogiki i psychologii uprawianych wg wzorów metodologicznych nauk przyrodoznawczych, określanych mianem psychologii czy pedagogiki elementów( E. Spranger). Czymś innym jest badanie procesów psychicznych rozłożonych na elementy składowe, a czymś innym ich analiza jako pewnych całości, zorganizowanych wokół sensów i wartości. Podejście humanistyczne z reguły nie sprowadza się do rozbioru danego zjawiska na czynniki pierwsze i ich analizy, lecz pozostaje na poziomie bardziej ogólnym i traktuje wewnętrzne procesy w kategoriach sensownej całości, która wyznacza dane zjawisko i dzięki której zjawisko to poprzez rozpoznanie sensu otrzymuje znaczenie. Suma elementów i elementarnych wyjaśnień nie sprowadza się bowiem do całościowych postaci życia duchowego i ich rozumienia. Analiza elementów nie jest podstawą rozumienia całości. Nauki humanistyczne nie polegają na wyjaśnianiu rzeczywistości poprzez rekonstrukcję rządzących nią praw, lecz na jej rozumieniu- wglądzie i ujawnieniu (identyfikacji ) sensów zaszyfrowanych w przejawach życia- w zobiektywizowanych wytworach kulturowych. Przedmiot badań ma charakter obiektywny (badamy ducha/duchowość na podstawie konkretnych, obiektywnych wytworów kulturowych) a procedura badawcza może mieć charakter powtarzalny.

„Dana nauka przynależy do nauk humanistycznych jedynie wtedy, gdy jej przedmiot jest nam dostępny w takim postępowaniu, które opiera się na wzajemnym związku życia, ekspresji i rozumienia”.

10) Rozumienie jako kategoria metodologiczna

metodologia - nauka o metodach badań naukowych, o skutecznych sposobach dociekania ich wartości poznawczej. Metodologia zajmuje się zagadnieniami teoriopoznawczymi związanymi z rozwojem danej nauki.

rozumienie - (wg. Diltheya) - proces w którym życie duchowe może być poznane ze zmysłowo danych ekspresji samego siebie.

rozumienie - wgląd i ujawnienie (identyfikacja) sensów zaszyfrowanych w przejawach życia - w zobiektywizowanych przejawach kultury(dobra kulturowe poszerzają świadomość człowieka , wprowadzają go w świat wartości i kreują nowe rozumienie życia a tym samym kształtują jego osobowość tj. w interpretacji dóbr kulturowych tkwi klucz do poznania człowieka)

• Życia duchowego człowieka nie można naukowo wyjaśnić lecz tylko próbować rozumieć

• Jedną z podstawowych funkcji życia ludzkiego staje się rozumienie

• Pedagogika jako nauka humanistyczna dążąca do rozumienia rzeczywistości

• Rozumienie staje się metodologicznym fundamentem nauk humanistycznych jako nauk o ludzkiej duchowości a więc i pedagogiki

• Nowe ujęcie rozumienia- zyskało ono wymiar teraźniejszy , odnosi się do zobiektywizowanych postaci życia a w konsekwencji do współcześnie żyjącego człowieka (interpratora)

• Triada Diltheya : (prze-)życie - obiektywna ekspresja - rozumienie

11) Rozumienie - kategoria dydaktyczna w empiryzmie i hermeneutyce

EMPIRYZM (inaczej: teorie curricularne; pedagogika analityczno-empiryczna)

Rozumienie jest formą posługiwania się wiedzą. Dodatkowo klasyfikuje się do poznawczych celów kształcenia. Jest jedną z kompetencji, obok zapamiętania, zastosowania (niekiedy analizy, syntezy i oceny).

• Jeżeli w klasyfikacji poznawczych celów kształcenia jest rozumienie, analiza, synteza i ocena Rozumienie oznacza odtworzenie dosłownej informacji

• Jeżeli w klasyfikacji są tylko 3 poziomy: zapamiętanie, rozumienie i zastosowanie Rozumienie pozwala na operowanie wiadomościami/informacjami/umiejętnościami, w niezbędnym zakresie na danym szczeblu nauczania przedmiotu.

• Istnieją 3 główne rodzaje wymaganych operacji:

• Tłumaczenie przedstawianie informacji własnymi słowami i/lub za pomocą innej formy niż ta, która była podana.

• Interpretacja streszczenie pewnych wiadomości i porównanie ich z innymi wiadomościami

• Ekstrapolacja rozwinięcie opisu zjawiska/ciągu wydarzeń na inne sytuacje, na przykład równoległe lub przyszłe

Niezależnie od różnic, obie definicje ROZUMIENIA mają charakter indukcyjny i operacyjno - empiryczny.

HERMENEUTYKA

Rozumienie, ma charakter dedukcyjny i jest związane z interpretowaniem i uwewnętrznianiem sensów i wartości.

Rozumienie, w kategoriach dydaktycznych hermeneutyki ukierunkowane na ujmowanie całościowych struktur duchowości ludzkiej. Podstawowym wyznacznikiem tych struktur są wartości i sensy.

Rozumienie człowieka nie może być wyprowadzone z sumy poznania czynników cząstkowych, lecz musi wychodzić od tego, co podstawowe i całościowe.

Elementy + elementarne wyjaśnienia ≠ zrozumienie całości

W zakresie dydaktyki edukacja o orientacji hermeneutycznej implikuje uznanie pewnego obszaru edukacji szkolnej za nie poddający się standardowym weryfikacjom.

Obszar edukacji szkolnej:

- „pochwała wielości” - sens będący przedmiotem rozumienia jest bardziej zadany, niż dany.

Ujawnienie sensu:

- związane z rozumieniem (forma własnej interpretacji) subiektywizm

12) Krytyka pedagogiki kultury

1. silnie przywiązany do tradycji i niechętny do zmian, konserwatywny charakter (to, co już wytworzone ma normatywny charakter)

2. mała wrażliwość ideologiczno-krytyczna i emancypacyjna (preferowanie określonego i narzuconego z góry wytłumaczenia rzeczywistości; mimo proponowanej samodzielności i niezależności w postępowaniu, stworzenie aktywnych, uczestniczących w życiu społecznym jednostek nie dokona się w pozbawiających wolności wyboru, zmuszających do określonego działania strukturach społecznych i symbolicznych)

3. pominięcie analizy procesu nauczania (koncentracja na teorii treści kształcenia oraz ich egzystencjalnego przyswajania )

4. pierwszeństwo kształcenia ogólnego

5. programowa trudność z przełożeniem własnych twierdzeń na język empiryczny

6. doświadczenie w pedagogice pragmatyzmu

Punktem wyjścia i punktem dojścia każdej wiedzy jest doświadczenie. Pod tym pojęciem znajdujemy powiązane ze sobą intelekt i działanie, myśl i życie. Główną cechą doświadczenia jest interakcja. W pojęciu doświadczenia odnajdujemy interakcję jednostki (organizmu) ze środowiskiem. Doświadczenie jest wyznacznikiem zdobywanej wiedzy jednostki poprzez kontakt ze środowiskiem.

Poprzez doświadczenie proces uczenia się ma lepsze skutki.

Doświadczenie w procesie nauczania się ma charakter refleksyjny( dzieci wiedzą co je spotka za dane zachowanie), powinno się opierać na wzajemnej wymianie doświadczeń w szkole.

13) Egzystencjalizm jako przesłanka pedagogiki egzystencjalno- dialogicznej.

Twórcą egzystencjalizmu jest Kierkegaard.

Filozofia egzystencjalna kładzie nacisk na:

• egzystencję, która wysuwa się na pierwszy plan, którą charakteryzuje zmienność, zdolność do przekraczania samego siebie;

• dramatyczne ujęcie losu ludzkiego oraz zaakcentowania wolności i potrzeby autentyzmu;

• w stosunku do świata: subiektywny punkt widzenia i wartościowania jako jedynie autentyczny oraz nacisk na zaangażowanie w otaczającą rzeczywistość, którą widzi się przede wszystkim antropogenicznie;

• brak obiektywnego poznania drugiego człowieka oraz siebie samego;

• jednostkowość, pojedynczość, indywidualność - zwrócenie się ku istniejącemu człowiekowi, a nie abstrakcyjnej osobie;

• autentyczne urzeczywistnienie swej egzystencji przez rozwój życia osobowego (zdolność do życia osobowego oraz apersonalnie tzn. przez dzieci, osoby nie zdobywające się na własną , osobistą decyzję wskutek ulegania anonimowej opinii czy modzie);

• autentyczność - również jako ujawnienie różnego rodzaju masek i zafałszowań, chce nadać egzystencji walor autentyczności; jest wezwaniem do wyjścia poza potoczność i tzw. „się".

• niepowtarzalność - każdy ma swoja konkretną sytuację

• egzystencjalne zaangażowanie (również społeczne) - konieczność możliwie wszechstronnego poznania czynników warunkujących aktualną i konkretną sytuację, w której znajduje się egzystencja poszczególnego człowieka (np. wychowanka), stany napięcia, różnorakie konflikty wewnętrzne i zewnętrzne, stanowiące wyraz dramatycznej koncepcji człowieka; taki niepokój budzi wezwanie do działania;

• antysystemowość - sprzeciw wobec prób tworzenia całościowych i systemowych opisów rzeczywistości, także pod postacią etyk normatywnych, których intencją jest stanowienie powszechnych, a przez to unifikujących zasad postępowania, niwelujących wysiłek moralny i wolność jednostki oraz zapominających o towarzyszącym wyborom, nieuniknionym konfliktom moralnym;

• irracjonalizm - brak negacji istnienia racjonalnych aspektów rzeczywistości, tym niemniej podkreślanie znaczenia tego, co irracjonalne i nieprzeniknione; nie jest to jednak antyintelektualne (tylko rozum w imię własnej rozumności jest w stanie poznać własne ograniczenia);

• odpowiedzialność - wezwanie do przejęcia odpowiedzialności za samorozumienie i sposoby bytowania w świecie (egzystencja i rozumienie warunkują się wzajemnie);

• dialog - relacja jako cecha ludzka.

Cechy egzystencjalne jako podstawowe kategorie pedagogiczne, które należałoby wprowadzić do wychowania egzystencjalnego:

• autentyczność - wiąże się z urzeczywistnianiem jedynej, niepowtarzalnej egzystencji w całym wachlarzu jej zmiennych możliwości;

• zaangażowanie - wynika z właściwego odkrycia swego konkretnego usytuowania z jego trudnościami, konfliktami, całym tragizmem;

• dialogiczność - opierającą się na uznaniu wolności zarówno własnej jak i innych.

Dzięki nim następuje dialog uwarunkowany autentycznością prowadzący do spotkania, którego wynikiem jest życiowe zaangażowanie co stanowi proces wychowania w pedagogice egzystencjalnej.

14) Filozofia dialogu jako przesłanka pedagogiki egzystencjalno- dialogicznej.

Przedstawiciele: Buber, Levinas, Tischner.

Podstawową sytuacją egzystencjalną człowieka jest bycie w relacji z innymi - z konkretnymi ludźmi. Człowiek nawiązuje relacje z nimi na dwa sposoby:

1) Ja-Ono

- traktując swoje „naprzeciwko" przedmiotowo, technicznie, próbując nim zawładnąć fizycznie bądź poznawczo;

2) Ja-Ty:

- traktowanie drugiego człowieka osobowo jako Ty, uznając w nim jego własne niepowtarzalne Ja;

- stanowi ona o istocie człowieczeństwa oraz o istocie wychowania;

- podstawowe kategorie - dialog i wydarzenie spotkania, dzięki któremu następuje otwarcie się na siebie wzajemnie, ujawnienie nie tylko własnych przekonań i uznawanych wartości, lecz również „bycie dla siebie nawzajem";

- charakter werbalny, jak i niewerbalny;

- autentyzm dialogu- prowadzi do spotkania, dzięki któremu może dokonać się przemiana życiowa wychowanka i zarazem wzbogacenie samorozumienia przez nauczyciela-wychowawcę, czyli dzięki Ty człowiek może doświadczyć własnego Ja (własną godność, wolność i jej granice, odpowiedzialność);

- zrywa z próbami uprzedmiotowienia drugiego, innymi słowy: Ja nie ma żadnego bezpośredniego wpływu na Ty (i vice versa), sprzeciw wobec prób przedmiotowego traktowania wychowanka, rodzica, nauczyciela;

- uznanie relacji spotkania Ja i Ty za fundament wychowania sprzeciwia się wszelkim próbom jego ideologizacji i upolitycznienia.

15) pojęcie osoby w pedagogice personalistycznej

osoba- to człowiek bez przypisanych jeszcze cech bądź właściwości. Istnienie osoby to fakt pierwotny o charakterze etycznym. W tej pedagogice poprzez wychowanie pobudzamy tą osobę która dojdzie do formy człowieka.

Wyróżnia się 3 poziomy wewnętrznej osoby ( R. Guardini), która wchodzi w skład sfery osobowego istnienia człowieka, która jest złączona z wymiarem wewnętrznym:

- osoba jako „forma” rozpoznawana jako kształt wśród innych,

- drugi poziom fenomenu „osoba” jest reprezentowany przez indywidualność stanowiona już przez wewnętrzność,

- trzeci poziom to wszystko to co znajduje się pod nazwą osobowości: forma indywidualności żyjącej, gdy jest zdeterminowana przez ducha; osoba ukazuje swoją wewnętrzność przez samoświadomość; wewnętrzność osoby wyraża się także przez wolność.

Personaliści odwołują się do kategorii osoby zdefiniowanej za Boecjuszem jako „rozumnej natury jednostkowa substancja” (rationalis naturae individua substantia). Pojęcie „rozumna natura” odnosi się do istoty duchowej jako podstawy działań intelektualnych, natomiast termin „jednostkowa substancja” - do bytu samodzielnego, realnej jednostki (a nie pojęcia). W tradycji (neo)tomistycznej analizują strukturę bytu ludzkiego jako osoby i na tej podstawie formułują swoją koncepcję pedagogiczną.

16) Pajdocentryzm

kierunek pedagogiczny przyznający dziecku centralną pozycję w procesach edukacji i opierający ten pogląd na przekonaniu o względnej doskonałości jego zadatków wrodzonych. Dlatego pajdocentryzm traktuje wychowanie jako samą tylko opiekę nad samorzutnym rozwojem dziecka, do którego należy dopasować programy, metody i organizacje pracy dydaktyczno-wychowawczej. Jednocześnie pajdocentryzm nie docenia roli nauczyciela i społecznych uwarunkowań edukacji.

+ POCZYTAJCIE JEGO KONSPEKT NA TEN TEMAT

17) Edukacja - rekonstrukcja doświadczenia

Edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczenia - polega na takim projektowaniu procesu dydaktycznego, w trakcie którego uczniowie mogą zdobywać doświadczenia porównywalne do tych, które były udziałem minionych pokoleń. Owe pokolenia wypracowały różnego rodzaju wiedzę leżącą u podstaw współczesnego dorobku cywilizacyjno-kulturowego ludzkości.

Celem edukacji jest przekaz dziedzictwa kulturowego rozumianego w kontekście rekonstrukcji doświadczeń. Szkoła powinna więc bazować nie tyle na przekazie wiedzy i odtwarzaniu treści kulturowych, co rekonstrukcji ich poprzez samych uczniów. Szkoła powinna dziedzictwo kulturowe:

1) upraszczać (zmniejszać złożoność dziedzictwa kulturowego, dostosowując przekaz do możliwości percepcji i doświadczania ucznia),

2) oczyszczać (dobierać te treści, które wspierają rozwój ucznia, eliminując kwestie niepożądane) i

3) równoważyć (integrować „uproszczone" i „oczyszczone" doświadczenia i przekształcać je w harmonijną całość).

Szkoła powinna być miejscem odzwierciedlenia życia, ale także źródłem przemiany.

Dewey uważał, że celem wychowania jest rozwój, tj. taka rekonstrukcja doświadczeń, dzięki której uzyskuje się kontrolę nad następnymi doświadczeniami. Uczenie się przez doświadczenie, dzięki rozwiązywaniu problemów, powoduje, że edukacja jest procesem, w trakcie którego następuje ciągłe rekonstruowanie doświadczeń -pogłębianie doświadczeń poprzednich i dostarczanie nowych. Proces rekonstrukcji doświadczeń nie umożliwia dojścia do niepodważalnych konkluzji. Ludzka wiedza nie dostarcza absolutnych pewników, lecz składa się z uzasadnionych twierdzeń (uogólnień), które uważamy za prawdziwe, dopóki nie natkniemy się na element, który nie pasuje do dotychczasowej konstrukcji, co prowadzi do konieczności modyfikacji dotychczasowej wiedzy poprzez kolejną rekonstrukcję doświadczenia.

Nauczanie odwołuje się do podejścia eksperymentalnego. Uczeń powinien uczyć się, wykorzystując metodę eksperymentalnego badania do odkrywania, analizowania i weryfikowania przekonań i wartości. Nauczyciel staje się osobą wspomagającą proces dydaktyczny, zamiast kontrolować sytuację nauczania, pełni rolę przewodnika (w tradycyjnych koncepcjach dyscyplina była zorientowana na zapewnienie porządku, w pragmatyzmie na rozwiązywanie problemów).

Zdaniem Deweya, struktura nauczania powinna odpowiadać strukturze myślenia jako rozwiązywania problemów, którą nazwał „pełnym aktem myślenia". Ów „pełny akt myślenia" składał się z pięciu etapów:

1) odczucia trudności, czyli pojawienia się problemu,

2) wykrycia trudności i jej określenia, czyli zidentyfikowania i zdefiniowania problemu,

3) nasuwania się przypuszczalnego rozwiązania, czyli badania problemu,

4) wyprowadzania przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania, czyli konstruowania hipotezy wstępnej,

5) dalszych obserwacji i eksperymentów prowadzących do przyjęcia lub odrzucenia (przypuszczalnego) rozwiązania, czyli testowania hipotezy w działaniu.

18) Krytyka stopni formalnych w nauczaniu

stopnie formalne- sformułowane przez Herbarta ; jest to 5 kolejnych etapów : przygotowanie, podanie, porównanie, uogólnienie i zastosowanie;

Teorię stopni formalnych Herbarta krytykuje Dewey (pedagogika pragmatyzmu).

Według teorii Herbarta każde nauczanie musi przejść przez następujące etapy: przygotowania, podania, porównania, uogólnienia i zastosowania. Zdaniem Deweya „stopnie formalne wskazują punkty, przez które powinien przejść nauczyciel przygotowujący się do prowadzenia lekcji, natomiast nie powinny one wyznaczać biegu nauczania. Czynienie bowiem z punktów, które nauczyciel powinien koniecznie uwzględnić, stałych kolejnych etapów toku lekcji, jest narzucaniem logicznego schematu umysłu nauczyciela, który już przedmiot rozumie, umysłowi ucznia, który usiłuje dopiero przedmiot zrozumieć.” Zdaniem Deweya struktura nauczania powinna odpowiadać strukturze myślenia jako rozwiązywania problemów, którą nazwał „pełnym aktem myślenia”.

Ów „pełny akt myślenia” składał się z pięciu etapów:

1) odczucia trudności, czyli pojawienia się problemu,

2) wykrycia trudności i jej określenia, czyli zidentyfikowania i zdefiniowania problemu,

3) nasuwania się przypuszczalnego rozwiązania, czyli badania problemu,

4) wyprowadzania przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania, czyli konstruowania hipotezy wstępnej,

5) dalszych obserwacji i eksperymentów prowadzących do przyjęcia lub odrzucenia przypuszczalnego rozwiązania, czyli testowania hipotezy w działaniu.

19) Rozwój - cel wychowania


W pedagogice hermeneutycznej
- droga rozwoju jednostki wiedzie poprzez doświadczanie rzeczywistości

W pedagogice pajdocentrycznej
- wspieranie ucznia w jego jednostkowym rozwoju

W pedagogice pragmatyzmu i neopragmatyzmu
- celem wychowania jest rozwój tj. taka rekonstrukcja doświadczeń,
dzięki której uzyskuje się kontrolę nad następnymi doświadczeniami

ZE SKTYPTU - MOŻNA TO ROZWIJAĆ - ZNÓW - PRZEJRZYJCIE KONSPEKTY

20) Charakterystyka teorii krytycznej

Pojęcie teorii krytycznej zostało opracowane w latach 30. XX w. przez przedstawicieli neomarksistowskiej szkoły frankfurckiej. Manifestem programowym był artykuł M. Horkheimera Traditionelle undkritische Theorie (1937).

Głównymi przedstawicielami teorii krytycznej w Polsce są m.in.: Tomasz Szkudlarek, Zbyszko Melosik i Zbigniew Kwieciński. Teoria ta odnosi się do koncepcji podważającej mit „czystej" i neutralnej wiedzy w zakresie nauk społecznych. Jej przedstawiciele twierdzą, że podstawą życia społecznego są czynności komunikacyjne.

Uważa się, że dotychczasowe niepowodzenia społeczne są spowodowane kryzysem komunikacji. Stąd też podstawowym celem edukacji krytycznej, jest kształtowanie kompetencji komunikacyjnych. Celem kształcenia jest uzdolnienie ucznia do kompetentnego włączenia się w proces komunikacji odnośnie struktur sensu i norm w danym społeczeństwie.

Pedagogika krytyczna krytykuje dominację jakiejś jednej teorii pedagogicznej. Jej „misją" jest krytyczne interpretowanie rzeczywistości wychowawczej (której celem jest upodmiotowienie i emancypacja wszystkich jednostek i grup społecznych) oraz szukanie możliwości dialogu między różnymi podejściami i koncepcjami, a także nieustanne, krytyczne badanie edukacyjnego potencjału różnorodnych zjawisk społecznych. Dlatego też w zakresie jej badań można znaleźć np. feminizm, równouprawnienie płci, edukację międzykulturową. Ma ona charakter interdyscyplinarny i staje się jedna z teorii człowieka i społeczeństwa.

Koncepcje krytyczne zakładają, że edukacja stanowi jeden z instrumentów kontroli sprawowanej w interesie dominujących grup społecznych, a szkoła funkcjonuje wg „logiki systemu społecznego", narzucając zgodny z nią sposób postrzegania świata jako oczywisty i nie podlegający dyskusji. Wychowanie stanowi obiektywnie symboliczną przemoc, jako narzucenie przez arbitralną władzę arbitralności kulturowej (P. Bourdieu). Nauczyciel, to transformatywny intelektualista, odpowiedzialny z konstrukcję i rekonstrukcję porządku społecznego, dopomagający uczniom w takiej interpretacji świata, która umożliwia jego zmianę w kierunku społecznej emancypacji i sprawiedliwości (H. Giroux).

Teoria krytyczna jest dialektyczną teorią społeczną(relacje jednostka-świat). Relacja ta zostaje zburzona przez nierówności społeczne. Człowiek doświadcza alienacji - przestaje być podmiotem własnych działań. Głównym zadaniem teorii krytycznej jest przywrócenie człowiekowi roli podmiotu działań, co ma dokonać się na drodze ewolucyjnego „opamiętania", dzięki uświadomieniu zapomnianej funkcji nauki, która powinna stać w służbie przemiany społecznej. Za Marksem przedstawiciele teorii krytycznej przyjmują, iż podstawowym zadaniem jest oświecenie praktyki poprzez ujawnienie jej ideologicznych uwarunkowań powodujących zafałszowanie bytu i świadomości społecznej.

teoria krytyczna- dialektyczna teoria społeczna; została opracowana w latach 30. XX wieku przez przedstawicieli neomarksistowskiej szkoły frankfurckiej; jej podstawową przesłanką jest ukazanie ideologicznego charakteru nauki stojącej w służbie określonych interesów; sprzeciwia się jednostronnej, racjonalistycznej tradycji filozofii Kartezjusza postulując dialektyczne ujęcie relacji pomiędzy jednostką a światem; ta dialektyczna relacja zostaje zaburzona wskutek nierówności społecznych; głównym zadaniem teorii krytycznej jest przywrócenie człowiekowi roli podmiotu działań , co ma dokonać się nie tyle przez rewolucję społeczną , ile na drodze ewolucyjnego „opamiętania” dzięki uświadomieniu zapomnianej funkcji nauki, która powinna stać w służbie przemiany społecznej;

człowiek : -ujęty jako rezultat historii

-świat go warunkuje a zarazem jawi mu się jako rezultat jego działań(pracy)

-doświadcza alienacji, przestaje być podmiotem własnych działań; fakty , których dostarczają zmysły są uformowane przez historyczny charakter spostrzeganego przedmiotu i przez historyczny charakter spostrzegającego organu ;

Założenia

• Społeczeństwo powinno być otwarte na dialog

• Człowieka trzeba przygotować do odpowiedzialnego uczestnictwa w tym dialogu

• Trzeba określić sposoby działania zbliżające świat (od tego jaki jest) do tego jaki powinien być

Zadania

1) Odsłanianie mechanizmów dominacji:

• badania nad ukrytym programem

• badania nad oporem edukacyjnym

• badania nad przebiegiem reprodukcji kulturowej

2) Wychowywanie ludzi tak, by byli zdolni do zmiany świata:

• kształtowanie krytycznej postawy wobec rzeczywistości

• kwestionowanie oczywistości

21) Ideologiczne przesłanki praktyki i teorii edukacyjnej

Teoria ma uświadomić wychowawcom różne aspekty praktyki, czynniki ią warunkujące oraz związane z nią sensy i wartości. Dzięki teorii wychowawcy mogą realizować praktykę w sposób bardziej świadomy. Teoria jako uświadomienie praktyki wychowania polega na jej uzasadnieniu, opisaniu, zrozumieniu, wyjaśnieniu i interpretacji ideologiczno- krytycznej.

MOŻNA LAĆ WODĘ

22) Cele edukacji międzykulturowej

Cele edukacji międzykulturowej:

• kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych (od subkultur we własnej społeczności począwszy aż po kultury odległych przestrzennie społeczeństw)

• przygotowanie do dialogowych interakcji z przedstawicielami innych kultur

• wnikanie w istotę innych kultur- ich paradygmaty, symbole, instytucje, wzory zachowań- i porównywanie ich z własnym zasobem kulturowym

• podniesienie na wyższy poziom procesu pozyskiwania własnej tożsamości kulturowej

• kształtowanie tożsamości otwartej

• pozyskiwanie samorozumienia poprzez kontakt z odmiennością

• przezwyciężanie dominacji kulturowych

• poszanowanie odmiennych sposobów życia

• tolerancja

• wyzbywanie się uprzedzeń i stereotypów etnicznych

• przeciwdziałanie ksenofobii (przesadna niechęć lub wrogość w stosunku do cudzoziemców),dyskryminacji, rasizmowi i wrogości wobec mniejszości

• kształtowanie otwartości wobec świata i zdolności do porozumienia się między ludźmi o różnej rasie, języku, religii

• zaangażowanie na rzecz równości i solidarności międzyludzkiej

Główne cele edukacji międzykulturowej:

• kształtowanie tożsamości otwartej,

• pozyskiwanie samo rozumowania poprzez kontakt z odmiennością,

• przezwyciężenie dominacji kulturowych,

• poszanowanie odmiennych sposobów życia,

• tolerancja,

• wyzbywanie się uprzedzeń i stereotypów etnicznych,

• przeciwdziałanie ksenofobii, dyskryminacji, rasizmowi i wrogości wobec mniejszości,

• kształtowanie otwartości wobec świata i zdolności do porozumienia się między ludźmi o różnej rasie, języku, religii,

• zaangażowanie na rzecz równości i solidarności międzyludzkiej.

Idee wychowania międzykulturowego:

• Konieczność ukierunkowania procesów edukacyjnych na problemy przyszłości świata, np. groźba zagłady nuklearnej, katastrofy ekologiczne, polaryzacja bogactwa i biedy, wzrost fanatyzmu i nietolerancji, terroryzm, emigracje zarobkowe, choroby i epidemie.

• Przygotowanie społeczeństw do krytycznej analizy współczesnej cywilizacji i do działań mających charakter umiejętnego i odpowiedzialnego sterowania jej dalszym rozwojem.

• Wychowanie pełnego, bogatego duchowo człowieka, wykształcenie wrażliwości i kultury uczuć, sympatię i empatię w stosunkach międzyludzkich, moralna dyscyplina i zdolność do samorealizacji.

• Integrowanie człowieka ze światem ludzkiej wspólnoty (rozbudzanie zainteresowania innymi krajami, narodami, likwidowanie uprzedzeń i stereotypów, dążenie do zrozumienia i akceptacji).

PYTANIA PROBLEMOWE

A) Wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa

Wychowanie w pedagogice personalno- egzystencjalnej ( JEŚLI JUŻ TO PERSONALNEJ I EGZYSTENCJALNO DIALOGICZNEJ) to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej, zwłaszcza przez interakcję urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo.

Człowieczeństwo powinno być bazą wszelkiego wychowania, eliminując asymetryczność wzajemnych interesów.

Ludzie rodząc się stoją przed powinnością budowania swojego człowieczeństwa. Budowanie to nie dokonuje się ani spontanicznie, ani mechanicznie. Wymaga ono bowiem społecznego i indywidualnego wysiłku "samowychowania". Rodzina jest podstawowym i pierwszym miejscem w którym następuje proces wychowania. Człowiek dla swojego normalnego rozwoju duchowego powinien wychowywać sie w społeczności rodzinnej. rodzina jest konieczna do urzeczywistniania pełni człowieczeństwa, jest fundamentem dla rozwoju osobowego przez przekazywaną wiarę, nadzieję i miłość. Szkoła również ma duży wpływ, po przez wychowawców. Rola wychowawcy jest pomocnicza, kierująca i wspierająca. wychowawca prowadzi wychowanka do pełni człowieczeństwa ponieważ rozumie on człowieka, wie kim człowiek jest, jaki jest cel życia ludzkiego. (można to dać jako połączenie tych dwóch pedagogik) ;)

Pojawienie się teorii zauważamy w pedagogice egzystencjalnej i dialogicznej - TO JEST OK!!!

-punktem odniesienia w edukacji i wychowaniu staje się element realizacji własnego człowieczeństwa

-zachowanie musi być potwierdzone dokonywaniem autentycznych wyborów

-tarnowski uważa ze dzięki pojęciu człowieczeństwa zanika bariera pomiędzy wychowawca i wychowankiem

-wszyscy ludzie obdarzeni są taka sama godnością

-relacja łącząca ludzi jest dialog i wzajemna odpowiedzialność

-w takim ujęciu wychowania to wychowawca ponosi jednak większa odpowiedzialność

-każdy człowiek posiada ludzkie "ja" o głębokim wymiarze tzw. rdzeń człowieczeństwa (rdzeń osobowości)

-wychowanie dąży do tego żeby każdy doświadczył owego "ja"

-przezywanie własnego człowieczeństwa jest odrzuceniem masek, wyjście poza potoczność, jest to swego rodzaju autoanaliza oraz rozumiejące projektowanie własnej egzystencji i umiejętność dokonywania wyborów

-dowartościowanie subiektywności i jednostkowości (opiera się jednak nie tylko na samopoznaniu ale przede wszystkim na dialogu i spotkaniu)

-wychowanie takie skoncentrowane jest na jednostce jednak nie popada w indywidualizm

-zadaniem nauczyciela jest tworzenie sytuacji w której uczeń może dać wyraz subiektywnym odczuciom i sądom a w konsekwencji budować własne człowieczeństwo

- ). J. Tarnowski sformułował następującą definicję wychowania: „Wychowanie to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej urzeczywistniać swoje człowieczeństwo”.

Pedagogika personalistyczna:

• W związku z personalistycznym ujęciem procesu wychowania człowieka, pojętego jako proces rozwoju osobowego, chcemy zwrócić uwagę na źródło tej działalności, a następnie postawić problem o jego istotę i specyfikę. Podstawową cechą człowieka jest jego ustawiczny rozwój. Zdaniem R. Guardiniego, właśnie ten fakt- otwarcie na ustawiczny rozwój- pozwala człowiekowi na coraz pełniejsze wyrażanie swojej istoty. Ten początek rozwoju tkwi w dążeniu do siebie lepszego. życie człowieka ustawicznie jest rozpostarte pomiędzy sobą aktualnym a sobą możliwym. Wpisuje się w ten rozwój podstawowe prawo preferowania, tego co lepsze, dążenia do siebie lepszego. Rodzi to w człowieku stan napięcia, który wyzwala ukierunkowany proces rozwoju z samego siebie, na co zwrócił uwagę J.J. Rousseau.: „ wychowanie to sposoby i procesy, które w istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie".

• personalistycznej filozofii wychowania doniosłą rolę pełni wzór osobowy. Osoba jest wzorem osobowym, jeśli realizuje w swym życiu ideał doskonałości, może służyć za przykład i jest godna naśladowania2. Wzorem osobowym może być także postać historyczna, fikcyjna, np. z literatury, filmu, czy też bohater gry komputerowej3. Aby wzór osobowy oddziaływał wychowawczo, na przykład w procesie wychowania, który jest zawsze procesem realizowania określonych wartości, winien on posiadać określone aksjologiczne ukierunkowanie.

Na upartego można się gdzies odwołać do pajdocentryzmu ( jako iż w nauczaniu chodzi o rozwój dziecka - DZIECKO JEST W CENTRUM, ALE DZIECKO JEST TEŻ PODMIOTEM WYCHOWANIA).

B) Dialogiczne podstawy edukacji

Metoda prowadzenia rozmowy (dialogos - z gr. rozmowa) sięga swoimi korzeniami antycznej Grecji i Rzymu. Nazywana wówczas dialektyką, miała na celu dochodzenie do sensu rzeczy przez rozumne i wnikliwe pytania i odpowiedzi, przez ścieranie się poglądów. Dialog propagował go już Sokrates i po przez niego i jego ucznia Platona stał się on podstawową metodą ówczesnej edukacji. Edukacja nie była więc pojmowana przez Sokratesa w kategoriach przekazu wiedzy, ile o wiele bardziej w kategoriach poszukiwania i odkrywania owej wiedzy w samym sobie właśnie dzięki dialogowi nauczyciela z uczniem. Ogromny wkład w spopularyzowanie dialogu w wychowaniu wniosła tzw. filozofia dialogu, której manifestem było dzieło M.Bubera `ja i ty' opublikowane w 1923. ukazał on, że podstawową sytuacją egzystencjalną w życiu człowieka jest bycie w relacji z ludźmi.

Nawiązuje on relację z nimi na 2 sposoby

1. Ja-Ono polegający na uprzedmiotowieniu swojego rozmówcy, próba zawładnięcia nim fizycznie lub poznawczo

2. Ja-Ty polegające na traktowaniu drugiego człowieka osobowo, uznając jego własne niepowtarzalne Ja

Właśnie ta druga relacja stanowi o istocie człowieczeństwa i wychowania. Podstawową kategorią relacji Ja-Ty jest dialog i wydarzenie spotkania, w którym Ja i Ty otwierają się na siebie wzajemnie, ujawniając nie tylko własne przekonania i uznawane wartości, lecz również „będąc dla siebie nawzajem". Innymi słowy relacja Ja-Ty jako relacja dialogiczna może mieć zarówno charakter werbalny, jak i niewerbalny. Filozofowie dialogu uważają, że dzięki autentycznemu dialogowi prowadzącemu do spotkania może dokonać się przemiana życiowa wychowanka i zarazem wzbogacenie samorozumienia przez nauczyciela-wychowawcę.

Mówiąc o dialogicznej relacji Ja-Ty można wskazać na następujące wyznaczniki:

*relacja Ja-Ty zrywa z próbami uprzedmiotowienia drugiego, innymi słowy: Ja nie ma żadnego bezpośredniego wpływu na Ty (i vice versa);

*jednostka buduje własne samorozumienie w relacji z drugim człowiekiem; można więc powiedzieć, że dzięki Ty człowiek może doświadczyć własnego Ja (własną godność, wolność i jej granice, odpowiedzialność);

*uznanie relacji spotkania Ja i Ty za fundament wychowania sprzeciwia się wszelkim próbom jego ideologizacji i upolitycznienia.

Pedagogika egzystencjalna i dialogiczna formułuje krytykę współczesnej edukacji.

Po pierwsze, zauważa, że edukacja szkolna (system klasowo-lekcyjny) opiera się na standaryzacji procesów nauczania i pomiaru jego wyników. Mimo że jednolite normy pozwalają na drożność procesu nauczania i zwiększenie jego efektywności, to - będąc narzędziem kontroli społecznej - na ogół nie sprzyjają przejawom indywidualności i kreatywności.

Po drugie, szkoły jako instytucje oświatowe przekazują (definiują) role społeczne w kategoriach sukcesu, nie tylko dzieląc uczniów wg tej kategorii, lecz również wprowadzając własne rozumienie sukcesu. Tłumią bądź pomijają tym samym pewne obszary życiowej aktywności człowieka (np. duchowość, twórczość).

Po trzecie, wzorce życia są wyznaczane nie tylko przez szkołę, lecz również mass media, kierujące się nie tyle etosem humanistycznym, lecz prawami rynku, co prowadzi do uniformizacji i merkantylizacji życia, a w konsekwencji - takowego charakteru socjalizacji.

W ujęciu pedagogiki egzystencjalnej i dialogicznej szkolny program nauczania powinien:

• W znacznie większym stopniu obejmować umiejętności i przedmioty, które pozwalają rozumieć rzeczywistość (materialną, społeczną i duchową), a co najważniejsze, które ukazują ludzkie wybory. O przydatności wiedzy decyduje to, jaką wartość przedstawia ona dla danej osoby i jaki ma dla niej sens.

• stosować model edukacji (lekcji) otwartej, w której postępuje się metodycznie i korzysta z opisanych przez dydaktykę form i metod pracy, ale zarazem uznaje się, że metodyczność (uogólniająca) nie może zakłócać osobowych relacji, stanowiących o istocie procesu wychowania.

• Sprawić aby zadaniem nauczyciela było tworzenie sytuacji, w których uczeń może dać wyraz subiektywnym odczuciom i sądom, a w konsekwencji budować własne człowieczeństwo.

C) Emancypacyjne tendencje w pedagogice współczesnej

Tytułem wstępu:

Istnieje coś takiego, jak pedagogika emancypacyjna (nie omawialiśmy jej) ale to właśnie ona stała się symbolem wszelkich postępowych dążeń pedagogicznych (między innymi nurt Nowego Wychowania).

Połączenie pedagogiki z postulatem emancypacji dokonuje się w trzech powiązanych ze sobą aspektach:

1. Istotą wychowania, nauczania, teorii pedagogicznej jest wyzwolenie, które obejmuje wyzwolenie osoby, jej umysłowości, jak i związanej z nią sfery zachowań społecznych. Samo uświadomienie sobie przez jednostkę narzucanych społecznie i rządzących nią, alienujących wyobrażeń, sposobów myślenia, postępowania - daje jej szanse oddziaływania na nie w sposób krytyczny.

2. Wyjście poza naukowo-doświadczalne i technologiczne teorie, które ujmują wychowanie i kształcenie jako efektywne i zgodne z założonymi celami zmiany dyspozycji człowieka. Interesem emancypacji, jak się uważa, jest stworzenie takich warunków, w których możliwe jest obiektywne pedagogiczne poznanie.

3. Przygotowanie ludzi do przekraczania ich dotychczasowych ograniczeń oraz podejmowania przez nich wysiłku rozwoju, a także poszerzania obszaru, w którym są oni w coraz większym stopniu wolni od nieświadomości, jeśli chodzi o stosunki władzy.

Tendencje emancypacyjne w omawianych przez nas kierunkach pedagogicznych:

1. pedagogika krytyczna: WG MNIE BREDNIA - NIŻEJ (W CZESCI SKRYPT)

Jej celem jest bowiem krytyczna interpretacja rzeczywistości, prowadząca do upodmiotowienia i emancypacji wszystkich jednostek i grup społecznych. Może się to dokonać między innymi poprzez ujawnianie i analizowanie mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze oraz projektowanie działań nastawionych na zmianę społeczeństwa w kierunku zwiększenia zakresu wolności (emancypacja) i sprawiedliwości społecznej.

Za jeden z głównych warunków tych zmian uznaje się umożliwienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym możliwie wszystkim podmiotom tego życia.

2. pedagogika międzykulturowa:

Nie jestem tego pewna - bo nie ma tego jasno w konspekcie, ale wydaje mi się że tendencje emancypacyjne można też powiązać z tym kierunkiem.

Pedagogika m międzykulturowa dąży do równego udziału, równego wkładu wszystkich kultur i mniejszości w ogół kulturowy, a więc w pewnym sensie do ich emancypacji/uwolnienia od alienacji i zepchnięcia poza główny/dominujący nurt kulturowy.

Emancypacja = Wolność

SKRYPT:

Emancypacja uwolnienie (się) od zależności, poddaństwa, ucisku; usamodzielnienie, uniezależnienie; uzyskanie równouprawnienia. oznacza wyzwolenie się spod władzy społecznej dominacji i zależności (np. despotyzm, represje, niesprawiedliwość stosunków społecznych, irracjonalizm) ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawie do samostanowienia, do samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego siłę „ja”.

Emancypacja w pedagogice jest to uwolnienie się od zależności od społeczeństwa, państwa a przede wszystkim władzy nauczyciela, był kimś kto „urabiał” wychowanka w ściśle określony sposób. Wychowanek musiał w pełni odpowiadać norma społecznym i być wzorem idealnego obywatela. Nie było mowy o tym aby mógł wypowiadać własne zdania i mieć swoje własne poglądy, wszystko to było narzucane z góry i trzeba było to przyswoić bez możliwości głośnego sprzeciwu. Początek wieku XX był pewnego rodzaju przełomem w traktowaniu uczniów. Zaczęto zauważać w nim osobę, która potrafi samodzielnie myśleć i która może mieć odmienne poglądy na różne obszary życia codziennego.

Pedagogika analityczno- empiryczna: - WG MNIE NIE MA EMANCYPACJI

• Nadal panują schematy wychowania

• Nauka tylko stwierdzeń i faktów,

• Behawioryści uważali, ze każdego można „umodelować”, jak się chce, trzeba tylko stosować odpowiednie techniki, kary i nagrody

• Nauczanie i wychowanie jest procesem warunkowanie i modelowania zachowań

• Nie brano pod uwagę wewnętrznych doświadczeń i zdolności dziecka, każdy traktowany był tak samo i musiał przyswoić ściśle określone schematy nauczania i wychowania

Pedagogika kultury - GDZIEŚ SIĘ MOŻNA ODNIEŚĆ

• Początki dostrzegania dziecka jako istoty myślącej

• Punktem wyjścia do nauczania i wychowania był cały człowiek, jego zdolności i życiowe doświadczenia

• Bardzo Duzy naciska kładziono na przyswojenie, dbanie i respektowanie dóbr kultury

• Uważano ze kształtowanie osobowości i rozumienie rzeczywistości jest związane z poznaniem dorobku kultury

• Wychowawca wspomaga rozwój dziecka,

• Pomaga w wyborze własnych wartości i poglądów, niczego nie narzuca, stara się pokazać dobrą drogę życia, pomaga podejmować samodzielne wybory i nuczy wychowanka odpowiedzialności za własny czyny

• Samokształcenie się ucznia wymaga zaangażowanej pomocy nauczyciela, który bierze za niego odpowiedzialność

Pedagogika hermeneutyczna - MAMY DOCZYNIENA Z UPODMIOTOWIENIEM - MOŻNA SPRÓBOWAĆ

• Wychowawca uczy jak dziecko ma dawać sobie rade z pełniłem ról społecznych

• Upodmiotowienie wychowanka

• Edukacja skoncentrowana na rozumieniu, poszukiwaniu sensu i wartości

• Wychowanek z pomocą szkoły i nauczyciela musi uczyć się rozumieć świat i otaczająca rzeczywistość, ważna role pełni rozumienie dedukcyjne, dochodzenie to rozwiązań metoda prób i błędów

• Kształcenie oparte na doświadczeniu pośrednim ( usłyszanym od innych) bezpośrednim

• Szkoła jest jednak sformalizowana, stwarza `sztuczne” warunki rozwoju i przede wszystkim kształci wychowanka w oparciu o doświadczenie pośrednie. Uczniowie doświadczają rzeczywistości poprzez analizę opisów doświadczeń

Pedagogika fenomenologiczna OSOBIŚCIE WYDAJE MI SIĘ ŻE DAAAALEKO JEJ DO EMANCYPACJI

• Nauka dostrzegania rzeczy „samej w sobie”

• Nacisk na doświadczanie życia codziennego

• Celem wychowania silny charakter, a zadaniem człowieka ciągłe dążenie do doskonałości

• 5 idei praktycznych wpajanych dziecku

Pedagogika egzystencjalna i dialogiczna MOŻNA ODNIEŚC

• Nacisk na wspólnie istnienie i współprace pomiędzy nauczycielem a uczniem

• Bardzo ważny dialog i zdolności komunikacyjne, umiejętność rozmowy z ludźmi

• Jednostkowość i niepowtarzalność każdego człowieka

• Podkreślanie rangi odpowiedzialności za samo rozumienie i bytowanie w świecie

• Autentyczność zachowan, „zdejmowanie masek”

• Podstawowe egzystencjalne kategorie pedagogiczne: autentyczność, zaangażowanie dialog i spotkanie

• Zanika bariera pomiędzy wychowawca a wychowankiem, obaj niezależnie od wieku maja taka sama godność ,a relacja ich łączącą są dialog i odpowiedzialność

Pedagogika personalistyczna MOŻNA ODNIEŚĆ _ DZIECKO MOŻE SAMO WYBIERAĆ ;)

• Całkowite upodmiotowienie wychowanka

• Człowiek pochodzi od Boga, od Boga dostaje najważniejsze wartości życiowe

• Bóg jest najlepszym wychowawca bo tylko on zna cała prawdę o człowieku

• Wychowanie definiowane jest jako przebudzenie człowieka jako osoby, które następuje nie w samotności ale w kontaktach innymi osobami , w spotkaniu nauczyciela i ucznia, którzy maja taka sama godnośc

• Wychowanie ma strukture warstwową, przebiega od anomii, czyli istnienia pozbawionego prawa, przez heteronomię, czyli posłuszeństwo prawy dyktowanemu z zewnątrz do Antonimi czyli posłuszeństwo prawa pochodzącego z własnego wyboru

• Pelne wychowanie to wychowanie w czterech warstwach: zycia biologicznego, bytu społecznego, kultu duchowej i doskonałej wspólnoty moralnej

• Wychowawca musi fascynowac dziecko, pokazywac mu prawidłowa droge zycia i zapoznac z zyciowymi wartościami, dziecko może samo wybierac

Pedagogika pajdocentryczna - JAK NAJBARDZIEJ MOŻNA SIĘ ODNIEŚĆ

• Wspieranie ucznia w jego jednostkowym rozwoju

• Największe skoncentrowanie na wychowanku, był od stawiany w centrum

• Uczniowie samodzielnie badali, odkrywali otaczający ich świat, ale zawsze był przy nich nauczyciel który pomagał w nakierowaniu

• Szczególne zwracanie uwagi na predyspozycje, zdolności i zainteresowanie dziecko, prano pod uwagę jego doświadczenie i spojrzenie na świat

• Pobudzano ich do aktywności i wpierano w podejmowanych decyzjach

Pedagogika pragmatyzmu: MOŻNA

• Respektowanie pajdocentryzmu

• Aktywizm poznawczy wychowanka, działanie przez poznanie, nauczanie przez działanie

• Kształcenie problemowe i aktywizujące wspomagają rozwój dziecka i ułatwiają radzenie sobie z problemami

• Większa rola zajeć praktycznych i eksperymentów

• Optymizm wychowawczy

• Nacisk na współpracę i działanie

• Dążenie do osiągnięcia konsensów, porozumiem w różnych życiowych kwestiach

Pedagogika krytyczna - I TU SIĘ WŁAŚNIE Z POWYŻSZYM CO BYŁO WCZEŚNIEJ NIE ZGODZE - DLA MNIE DO JEST TOTALNIE NIE ZWIĄZANE Z EMANCYPACJĄ

• Powrót do kontroli uczniów

• Wychowanie i nauczanie pod społeczeństwo

• Poszukiwanie dialogu

• Szkoła funkcjonuje wg „logiki sytemu społecznego” narzucając zgodny z nią sposób rozumienia i spostrzegania świata jako oczywisty i nie podlegający dyskusji

Pedagogika międzykulturowa: MOŻNA

• Nacisk na współpracę i działanie pomiędzy różnymi grupami społecznymi

• Dziecko w pełni wyzwolone

• Uczy się wybranych prze siebie przedmiotów

• Samodzielnie podejmuje decyzje i bierze za nie pełna odpowiedzialność i konsekwencje

• Uczenie tolerancji kulturowych, wyznaniowych i narodowościowych


D) Antyautorytarne tendencje w ped współczesnej

Pedagogika antyautorytarna neguje tradycyjne, autorytarne wychowanie i nauczanie oraz upomina się o partnerskie relacje między dorosłymi, dziećmi. Jest zorientowana na swobodny rozwój osobowości dziecka. Przedstawiciele tego nurtu wystąpili przeciwko zasadzie autorytetu, posłuszeństwa i konformizmu. Autorytet pedagoga powinien być - w ich przekonaniu- wynikiem dwustronnej interakcji, w przebiegu której obie strony wzajemnie się szanują, uznają i ufają sobie. Współpraca między nimi jest wynikiem symetrycznych relacji, wzajemnego dialogu, partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa. Wychowawca nie potrzebuje zatem stosować środków przemocy fizycznej czy presji psychicznej, żeby osiągnąć zamierzony cel. Do prekursorów tego typu wychowania na świecie zalicza się ALEKSANDRA NEILLA, JANUSZA KORCZAKA, Beniamina SPOCKA czy THOMASA GORDONA.

Takie antyautorytarne tendencje ujawniają się w :

PEDAGOGICE EGZYSTENCJALNO - DIALOGICZNEJ - dialog jest tutaj podstawową relacją wychowawczą, dzięki pojęciu człowieczeństwa zanika bariera pomiędzy wychowawcą a wychowankiem, obaj niezależnie od wieku, są obdarzeni taką samą godnością, odpowiedzialność relacje ich łączące to dialog i odpowiedzialność. Odpowiedzialność takim ujęciu wychowawca ma nie tyle wyższy status ile odpowiedzialność. Istotą tego wychowania jest nie zakłócanie osobowych relacji i pozwolenie wychowankowi na budowanie człowieczeństwa.

PEDAGOGICE PERSONALISTYCZNEJ - WYCHOWANIE JEST ROZUMIANE JAKO URZECZYWISTNIENIE OSOBY LUDZKIEJ. Nauczycielowi i uczniowi przysługuje ta sama godność etyczna. Wg. Myślicieli tego nurtu człowiek zanim zostaną mu przypisane jakieś cechy lub właściwości jest osobą .osoba ta przebudza się podczas wychowania. Przebudzanie to nie dokonuje się jednak w samotności lecz w spotkaniu osób oraz dialogu nauczyciela i ucznia.

PEDAGOGICE PAJDOCENTRYCZNEJ: gdyż w tej pedagogice dziecko powinno się stać podmiotem procesów edukacyjnych, edukacyjnych których należy uwzględniać właściwości psychiczne, indywidualne potrzeby, zainteresowania i zróżnicowania dziecka , odwoływać się do jego aktywności orza dawać mu szansę twórczego działania. Pedagogika ta uznaje podmiotowość dziecka.za priorytet uważa wspieranie dziecka w rozwoju oraz wspieranie samodzielności dziecka. Szkoła miała być „na miarę dziecka” oraz wychowująca „do życia i przez życie”

Janusz Korczak - propagator praw dziecka i antyautorytarnej koncepcji wychowania, respektującej potrzeby dziecka, a zarazem skłaniającej go do pracy nad sobą. Uważał, że Dziecko ma Prawo być sobą, być takim, jakim jest. Jeżeli Dziecko jest „pełnym człowiekiem” to ma Prawo do szacunku, ma Prawo do tego, aby nie było lekceważone i ma Prawo tego wymagać od dorosłych. Szacunek ten jest potrzebny i dla jego niewiedzy i dla jego wysiłku poznawczego. Poglądy te znalazły odbicie w nowoczesnym antyautorytarnym systemie wychowania, który respektował potrzeby i dążenia dziecka, a zarazem skłaniał Dziecko do pracy nad sobą.

E) Wspieranie a kierowanie w pedagogice współczesnej

PEDAGOGIKA ANALITYCZNO - EMPIRYCZNA (POZYTYWISTUCZNA)

-brak dialogu, eliminacja z myślenia o edukacji i oświacie kontekstu filozoficznego, historycznego, teoretycznego(szkoda czasu i wysiłku na dyskusje)

-dominuje przekonanie że nie chodzi tylko o ukształtowanie umysłu człowieka, ale jeszcze o coś więcej - wychowanie

-dostarczając człowiekowi wiedzy która w nadmiarze produkuje nauka możemy go dowolnie kształtować

-ludzki umysł podatny jest na manipulacje, zmianę, indoktrynację dzięki zdeterminowaniu go przez dwa czynniki: horyzont poznania (zakres treści) i punkt widzenia ( dobór treści)

PAJDOCENTRYZM - WSPIERANIE

-procesy edukacyjne powinny uwzględniać właściwości psychiczne, indywidualne potrzeby, zainteresowania i zróżnicowania dziecka

-wspieranie dziecka w jego jednostkowym rozwoju,

-ważna jest własna aktywność dziecka a nie narzucana z zewnątrz nie można mu narzucać swojego dorosłego toku myślenie

-wspieranie samorządności dziecięcej,

-poznanie i nauczanie dokonuje się w wyniku samodzielnej eksploracji świata (przez ucznia) za pomocą poszukiwania, eksperymentowania

-nie wolno przeszkadzać ani narzucać się wychowankowi, należy stworzyć mu odpowiednie warunki emocjonalno-duchowe i materialne

Ode mnie:

PEDAGOGIKA KULTURY - KIEROWANIE, ale gdzies i wspieranie -> odwołuję do roli nauczyciela

PEDAGOGIKA HERMENEUTYCZNA - nic nie mogę znaleźć, ale jest nacisk na doświadczenie bezpośrednie wiec albo wspieranie, albo NIC

P. FENOMENOLOGICZNA - jest to doświadczenie świata codziennego, wiec można by rzecz że tu nawet nauczyciela nie ma wiec ani wspierania, ani kierowania

P. Egzystencjalna - mamy samopoznanie, ale gdzieś dialog - można tu naciągnąć wspieranie

P. Personalistyczna - kierowanie i wspomaganie! Według mnie nie można rozłączyć -> odnoszę to roli wychowawcy Was :*

P. Pragmatyzmu jest odwołaniem do pajdocentryzmu - wiec wspieranie chociaż trzeba podkreślić, że nauczyciel jest PRZEWODNIKIEM PO ŚWIECIE DOŚWIADCZEŃ

PEDAGOGIKA KULTURY - dałabym kierowanie

MIĘDZYKULTUROWA - WSPIERANIE

F) Rola/ Zadania nauczyciela w perspektywie pedagogiki współczesnej.

MOŻNA TEŻ SIĘ ODNIEŚĆ DO ROLI z punktu 1.

Zadania nauczyciela to przekazywanie wiedzy, świadome wychowywanie uczniów, współpraca z różnymi instytucjami społecznymi na rzecz wychowania i kształcenia społeczeństwa, współpraca z kuratorium, rodziną, placówkami opieki społecznej, zdrowotnej, z organizacji społecznymi i placówkami naukowymi czy też ze środkami masowego przekazu, które wysyłają na osobowość szczególnie młodego człowieka.

W pedagogice mówi się o roli nauczyciela, którą można ująć następujących kategoriach:

- Organizator, animator działań wychowanków i inspirator w zakresie pracy dydaktycznej, ale również uczestnictwa w kulturze szkolnej i pozaszkolnej;

- Prezenter i inspirator wszelkich treści przekazywanych w szkole, omawianych zjawisk, problemów, procesów dotyczących człowieka i jego otoczenia;

- Wpływa na psychiczne życie dzieci, czyli twórca specyficznej struktury psychologicznej u wychowanków.

Uczniowie najbardziej cenią w nauczycielu liberalność, sprawiedliwość, wiedzę i rzetelne przygotowanie; jego stosunek do tego, co robi; kontakt emocjonalny z uczniem; stosunki interpersonalne; tolerancję; zrozumienie; kulturę osobistą; oryginalne metody wychowawcze i dydaktyczne; konsekwentność. Uczeń wymaga od nauczyciela by ten był w stosunku do niego CZŁOWIEKIEM, ale i PARTNEREM.

Zadaniem dla pedagogów jest analiza zagadnień współczesnego życia człowieka w celu obrony jednostki przed alienacją, wszelkimi zagrożeniami, pozbawieniem jej cech indywidualnych i dążeń osobistych a także przed ograniczeniem jej wolności, prawa do samorządności, samostanowienia, do dobrobytu i samo rozwoju ogólnospołecznego i zawodowego. Nauczyciele-opiekunowie stają przed problemem kształcenia i wychowywania tak zwanego człowieka reform społeczno-politycznych i kulturowych, umiejącego korzystać z dotychczasowego dorobku cywilizacyjnego i tworzyć nowe wartości na miarę XXI wieku. Ma to być człowiek zawierający w sobie cechy jednostki „ homo economicus”, „ homo kreator”, „ homo faber” i „ homo ludens”. Zespolenie wyżej wymienionych cech typów człowieka; ekonomisty, twórcy, pracy i wypoczynku może dokonać się przede wszystkim poprzez racjonalną edukację popartą rzetelną wiedzę i praktyką. Dlatego samej pedagogice jako nauce a nauczycielom jako jej „wykonawcom” przypada szczególna rola animatora i twórcy nowej strategii wychowywania i życia, przystosowania środowisk wychowawczych do zmieniających się sytuacji, warunków, potrzeb człowieka i przeobrażeń ogólnospołecznych zarówno w Polsce jak i w Europie.

Współczesny nauczyciel- ma wyznaczone poszczególne zadania :

§  Kulturotwórcze- w zakresie kształtowania ogólnej kultury pedagogicznej społeczeństwa, w tym poszczególnych środowisk wychowawczych: rodziny, grupy społecznej, instytucji i placówek oświatowo - wychowawczych, naukowych, kulturalno - edukacyjnych, zakładów pracy, ośrodków masowej komunikacji, czy też ośrodków czynnego wypoczynku.

§  Poszukujące- przyczyniające się do odkrywania prawdy wychowawczej tworzenia nowych wartości pedagogicznych oraz doświadczeń edukacyjnych

oraz funkcje wychowawcze :

§  Analityczne- syntetyzujące poszczególne zagadnienia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i organizacyjno-programowe.

§  Gromadzące-segregujące wiedzę, którą można wykorzystać w poznawaniu osobowości jednostek i struktury pedagogicznej poszczególnych grup wychowawczych.

§  Diagnozującą i prognozującą rozwój osobowości człowieka w różnych okresach jego życia i różnorodnych warunkach społeczno-ekonomicznych, politycznych, ustrojowych i kulturowych.

§  Kierującą rozwojem myśli pedagogicznej, tworzeniem jakościowo nowych treści i teorii pedagogicznych sprzyjających postępowi edukacyjnemu oraz wszystkim naukom pedagogicznym, tzw. gałęziom wiedzy pedagogicznej między innymi historii oświaty i wychowania

personalistyczna

-wychowawca traktuje wychowanka jako osobę, traktuje go podmiotowo, pomaga w przygotowaniu człowieka do bycia człowiekiem

-relacje nauczyciel-uczeń opierają się na obustronnym dialogu

-nauczyciel ma za zadanie poprzez wychowanie, które jest przebudzeniem tzn. człowiek w momencie narodzin jest uśpiony i potencjalnie dojrzewa do człowieczeństwa, do którego osiągnięcia trzeba go stymulować, to przebudzenie ma się odbywać w obecności nauczyciela

-wychowawca to ktoś kto ma wychowawczą mentalność zwycięzcy

-wychowawca to ktoś kto fascynuje dzieci i młodzież perspektywą życia w miłości, prawdzie, wolności i radości (ułatwia zrozumienie co jest dobre a co złe)

-ma odwagę wskazywać wyłącznie optymalną drogę życia

-ma świadomość że człowiek jest wielowymiarowy dlatego stymuluje wychowanka do rozwijania wszystkich swoich sfer

-odpowiedzialnymi wychowawcami są jedynie ci, którzy w właściwy i realistyczny sposób rozumieją wychowanka, którzy rozróżniają to co go rozwija od tego co go krzywdzi którzy kierują się rzeczywista troską o jego dobro

-przykładem najdoskonalszego wychowawcy jest Jezus, gdyż jako jedyny zna tajemnice człowieka, naucza prawdy, która wyzwala oraz miłości która przemienia

ped. kultury:

-role nauczyciela postrzega sie w kategoriach odpowiedzialności za pozyskiwane przez ucznia sposoby samorozumienia, samokształcenia, wymaga zaangażowanej obecności nauczyciela

>analityczno - empiryczna:

-wychowawca określony jest jako technolog o którego kwalifikacjach zdecyduje instrumentalna wiedza i umiejętność,

-technolog warunkuje i modeluje zachowanie ucznia

-w relacjach nie musi uwzględnić wew. doświadczeń dziecka

-uczeń traktowany jest jak naukowiec, o jakości intelektu świadczy szybkość uczenia się

-nauczanie ma charakter operacjonalizowany, weryfikalny

> krytyczna:

-nauczyciel to transformatywny intelektualista, odpowiedzialny za konstrukcję i rekonstrukcję porządku społecznego, dopomagający uczniom w takiej interpretacji świata, która umożliwia jego zmiany w kierunku społecznej emancypacji samostanowienia

-wzajemna komunikacja, samostanowienie, równa relacja między człowiekiem a człowiekiem, trzeba być w niej sobą i fair










POZNAWCZE CELE KSZTAŁCENIA

Zapamiętanie

Zastosowanie

ROZUMIENIE

Analiza

Synteza

Ocena

---