NAJEM

Umowa najmu – w polskim prawie cywilnym umowa, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać przedmiot najmu do używania najemcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, w zamian za wynagrodzenie w postaci czynszu płaconego przez najemcę. Przedmiotem najmu mogą być rzeczy ruchome, jak również nieruchomości, a także części rzeczy jako całości lub nawet jej części składowe. Wyłączone z najmu są rzeczy zużywalne a także prawa. Wynajmujący ma obowiązek wydania najemcy rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywanie go w odpowiednim stanie przez cały czas trwania umowy na swój koszt. Najemca ma obowiązek płacenia czynszu, który może być ustalony w pieniądzach lub innych świadczeniach, a także używania rzeczy w sposób przewidziany w umowie i sprawowania nad nią pieczy. Stosunek najmu wygasa automatycznie z upływem okresu na jaki umowa została zawarta. Jeśli czas nie został oznaczony wygasa na skutek wypowiedzenia.

Najem od dzierżawy różni się zakresem uprawnień najemcy, który może tylko używać rzeczy, podczas gdy dzierżawcy przysługuje ponadto prawo pobierania przynoszących przez rzecz pożytków (plonów, zysków). Dzierżawę od najmu rozróżnia także zakres przedmiotowy umowy. Dzierżawione mogą być także prawa (np. prawo do użytkowania wieczystego).

Natomiast najem i użyczenie odróżnia odpłatność, gdyż umowa najmu jest zawsze odpłatna, a użyczenie jest umową nieodpłatną.

DZIERŻAWA

Dzierżawa – jeden z typów umów prawa cywilnego. Dzierżawa polega na udostępnieniu innej osobie prawa lub rzeczy, natomiast (w odróżnieniu np. od pożyczki) nie przenosi własności. Przedmiotem dzierżawy może być tylko rzecz lub prawo przynoszące pożytki.

Istotą dzierżawy jest to, że wydzierżawiający na oznaczony czas oddaje dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków, w zamian za co dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu czynsz. Konieczną cechą dzierżawy jest zatem jej odpłatność.

Dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki i nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego. Nie może również bez zgody wydzierżawiającego oddawać rzeczy osobie trzeciej. W trakcie dzierżawy dzierżawca zobowiązany jest do dokonywania napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie nie pogorszonym. Dzierżawić można zarówno rzeczy, jak i prawa. Odpłatność z tytułu umowy dzierżawy może ulec ograniczeniu do samego uiszczania należnych podatków i ponoszenia innych ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem gruntu. Ponadto czynsz dzierżawny może być oznaczony nie tylko w pieniądzach, ale także świadczeniach innego rodzaju, czy w ułamkowej części pożytków (np. 1/2 części zbioru).

Dzierżawa jest z założenia przewidziana jako stosunek prawny długotrwały, mogący trwać nawet kilkadziesiąt lat. Dzierżawa jest typową w stosunkach wiejskich formą udostępniania rolnikom gruntów rolnych – potocznie jest zwana "arendą" lub "orendą".

UŻYCZENIE

Umowa użyczenia – to umowa przez którą jedna z jej stron (użyczający) zapewnia drugiej stronie (biorący) bezpłatne używanie umówionej rzeczy przez czas określony lub nieokreślony.

Przedmiotem użyczenia może być zarówno rzecz ruchoma jak i nieruchomość.

Przebieg użyczenia

Jeżeli sposobu nie określa umowa, należy rzeczy używać zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami. Bez zgody użyczającego nie można oddać rzeczy użyczonej do używania.

Biorący ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy. Jeżeli poczynił dodatkowe wydatki lub nakłady, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Po wykorzystaniu biorący ma obowiązek zwrócić ją właścicielowi w nie pogorszonym stanie. Jeżeli jednak zużycie wynikało z prawidłowego używania, to nie ponosi odpowiedzialności.

Biorący jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeśli: –używa jej w sposób sprzeczny z umową, właściwościami lub przeznaczeniem, -powierza rzecz osobie trzeciej bez upoważnienia umownego ani nie będąc zmuszony przez okoliczności. Dodatkowym warunkiem odpowiedzialności jest to, że rzecz nie uległa by stracie lub uszkodzeniu, gdyby te okoliczności nie zaistniały.

Zakończenie użyczenia

1.terminowe Użyczenie kończy się, jeśli: –minął czas na jaki umowa była zawarta –biorący zrobił z rzeczy użytek odpowiadający umowie -minął czas, w którym biorący mógł zrobić z rzeczy użytek odpowiadający umowie.

2.przedterminowe Użyczający może żądać zwrotu w każdym czasie nawet, gdy umowa zawarta była na czas oznaczony, jeżeli: – biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową, właściwościami albo przeznaczeniem rzeczy, – oddał rzecz do używania innej osobie, nie będąc do tego upoważnionym ani przez umowę, ani zmuszony przez okoliczności – rzecz jest potrzebna użyczającemu z przyczyn nie dających się przewidzieć w momencie zawarcia umowy.

Przedawnienie wzajemnych roszczeń z tytułu: -zwrotu nakładów biorącego, -wad rzeczy -odpowiedzialności za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy następuje po roku od dnia zwrotu rzeczy.

POŻYCZKA

Pożyczka – operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony (Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę - art. 723 kc). W przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu na jaki pieniądze zostaną wydatkowane oraz naliczenie i pobranie odsetek. W związku z tym nazywanie pożyczki mianem kredytu gotówkowego jest niepoprawne, choć powszechnie praktykowane przez instytucje finansowe ze względów marketingowych.

Kwestie pożyczek regulowane są przez kodeks cywilny (art. 720 § 1). Przedmiotem pożyczki w odróżnieniu od kredytu mogą być zarówno środki pieniężne jak i przedmioty, jednakże tylko oznaczone co do gatunku. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna, zaś kredyt jest odpłatny.

W języku potocznym pożyczyć można pieniądze lub każdą rzecz. W przypadku rzeczy, obowiązek drugiej strony polega na zwrocie dokładnie tej samej rzeczy, tj. rzeczy oznaczonej co do tożsamości. W rozumieniu polskiego Kodeksu cywilnego nie jest to więc umowa pożyczki, może być to natomiast umową użyczenia (pożyczenie bezpłatnie) albo najmu lub dzierżawy (pożyczenie odpłatne).

DAROWIZNA

Darowizna - rodzaj umowy nazwanej prawa cywilnego, która ma na celu nieodpłatne przysporzenie obdarowanemu korzyści (wzbogacenie obdarowanego) kosztem majątku darczyńcy.

• Darczyńca - jako strona zobowiązująca się do dokonania przysporzenia

• Obdarowany - jako strona na rzecz której darowizna jest dokonywana

Po każdej ze stron umowy darowizny może występować więcej niż jedna osoba. Dotyczy to również sytuacji, gdy przedmiot świadczenia jest niepodzielny, istnieje natomiast możliwość zbycia (darowania) i nabycia określonych udziałów w takim przedmiocie; np. współwłaściciele mogą darować swoje udziały w nieruchomości jednej osobie, która stanie się w ten sposób wyłącznym właścicielem tej nieruchomości. Tak samo właściciel może darować, jedną umową lub też kolejnymi umowami, udziały w nieruchomości, której jest właścicielem (niekoniecznie wszystkie) kilku osobom. Osoby te staną się jej współwłaścicielami w określonych przez darczyńcę częściach.

Zobowiązanie się darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku należy do istoty umowy darowizny. Przy świadczeniu w pełni odpłatnym (przy ekwiwalentnym świadczeniu drugiej strony) nie ma mowy o umowie darowizny.

Przedmiotem darowizny mogą być wszelkie prawa majątkowe, a także prawa nie mające wartości majątkowej, jeżeli tylko mają jakąś wartość dla konkretnych stron umowy

Oświadczenie darczyńcy powinno być pod rygorem nieważności złożone w formie aktu notarialnego, jednakże darowizna staje się ważna w momencie gdy obiecane świadczenie zostaje spełnione. Wymóg aktu notarialnego jest podyktowany chęcią dania darczyńcy czasu na przemyślenie swej decyzji i niezobowiązywania go w razie jej zmiany. Czynności nieodpłatne są chronione przez prawo zdecydowanie słabiej niż odpłatne. Przy niektórych formach darowizny (np. gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość) wymóg spisania aktu notarialnego dotyczy obydwu stron umowy.

Darowiznę może odwołać darczyńca gdy obdarowany zachował się w stosunku do niego w sposób rażąco niewdzięczny, stosuje się wtedy przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Odwołanie darowizny musi być wyrażone na piśmie i jest niedopuszczalne jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Nie można darowizny odwołać gdy darowizna czyni zadość zasadom współżycia społecznego (np. darowanie dziecku ubrań przez matkę).

Darczyńca odpowiada za szkody wyrządzone przez przedmiot darowizny tylko w razie winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa. W razie niespełnienia obiecanego świadczenia odsetki mogą być liczone dopiero od dnia wytoczenia powództwa.

Jeżeli darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany zobowiązany jest (w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia) dostarczać darczyńcy środków do życia, lub może zwolnić się od tego obowiązku zwracając równowartość darowizny.

RENTA

Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Umowa renty powinna być stwierdzona pismem.Jeżeli nie oznaczono inaczej terminów płatności renty, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, a rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty. Jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał. Do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie. Przepisy działu niniejszego stosuje się w braku przepisów szczególnych także w wypadku, gdy renta wynika ze źródeł pozaumownych. Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

DOŻYWOCIE

Umowa o dożywocie lub umowa dożywocia (czasami też dożywocie) – rodzaj umowy cywilnoprawnej, mocą której jedna ze stron w zamian za przeniesienie na jej rzecz własności nieruchomości zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Umowa dożywocia skutkuje przeniesieniem własności nieruchomości, dlatego musi być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Przeniesienie własności nieruchomości jednocześnie powoduje obciążenie nieruchomości prawem dożywocia.

Umowa o dożywocie jest umową zobowiązującą, wzajemną i odpłatną. Zawiera element losowy ponieważ czas trwania obowiązków nabywcy nieruchomości uzależniony jest od długości życia dożywotnika. Wykazuje podobieństwa do tzw. odwróconej hipoteki.

Osobę uprawnioną na podstawie umowy o dożywocie nazywa się dożywotnikiem. Może nim być sam zbywca nieruchomości lub osoba mu bliska (np. współmałżonek). Dokładny zakres uprawnień dożywotnika zwykle określa umowa o dożywocie. W braku odmiennych ustaleń umownych nabywca powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, a także zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający miejscowym zwyczajom^[1].

Prawo dożywocia może zostać ustanowione na rzecz więcej niż jednej osoby. W razie śmierci jednej z tych osób świadczenie nabywcy ulegają odpowiedniemu zmniejszeniu^[2].

ZASADY DZIEDZICZENIA TESTAMENTOWEGO I USTAWOWEGO

Dziedziczenie, przejście majątku zmarłej osoby fizyczne (spadkodawcy)
na jedną lub kilka osób fizycznych lub prawnych (spadkobierców, dawniej dziedziców). Przez dziedziczenie spadkobierca nabywa wszystkie prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku, stając się tym samym ogólnym następcą prawnym spadkodawcy.
Podstawą dziedziczenia może być wola spadkodawcy, wyrażona w testamencie, albo przepisy prawne. W związku z tym odróżnia się dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, gdy osoba zmarła nie sporządziła testamentu albo też żadna z osób powołanych w testamencie nie może lub nie chce dziedziczyć.

Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.

Kodeks cywilny zalicza do spadkobierców ustawowych: zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.

Polskie prawo spadkowe dzieli spadkobierców ustawowych na dwie grupy kolejno powoływane do spadku.

• Do pierwszej grupy należą zstępni i małżonek spadkodawcy (art. 931 kc),

• Do drugiej grupy zalicza się małżonka, rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy (art. 932-934 oraz 935 kc).

• Do trzeciej grupy zalicza się ostatnią gminę zamieszkania spadkodawcy na terenie RP

• Do czwartej należy Skarb Państwa

• W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w zasadzie w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

• Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego dzieciom (jako wnukom spadkodawcy) w częściach równych (art.931§2 kc).

• W braku zstępnych spadkodawcy do spadku powołani są z ustawy spadkobiercy drugiej grupy tzn. małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy (art. 932§1kc).

• Udział spadkowy małżonka dziedziczącego w zbiegu z innymi spadkobiercami drugiej grupy wynosi zawsze połowę spadku, bez względu na liczbę innych spadkobierców (art. 932§2 kc) (ponadto małżonek nie dziedziczy po spadkodawcy jeżeli ten wystąpił za życia o orzeczenie rozwodu lub separacji, a żądania te były uzasadnione. Małżonek nie może dziedziczyć na podstawie ustawy także wtedy gdy pozostawał w separacji ze spadkodawcą. Natomiast w braku wszystkich innych spadkobierców grupy drugiej małżonkowi przypada cały spadek (art. 935§1kc).

• Część spadku przeznaczona dla rodzeństwa jest zmienna i zależy od tego, czy rodzeństwo dziedziczy w zbiegu z małżonkiem i rodzicami spadkodawcy. Jeżeli do spadku powołane jest tylko rodzeństwo, cały spadek dzieli się między nie w częściach równych. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu spadkodawcy.

• W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku, gdy nie da się go ustalić - Skarbowi Państwa (art. 935§3kc).

• Gmina albo Skarb Państwa są zatem spadkobiercami ustawowymi powołanymi do spadku w ostatniej kolejności.

Dziedziczenie testamentowe

Testament – rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Jest czynnością prawną jednostronną i odwołalną. W Polsce kwestie związane ze sporządzaniem testamentów reguluje Kodeks cywilny wraz z przepisami szczegółowymi.

Testament może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy, nie można więc sporządzać testamentów wspólnych. Spadkodawca może w każdym czasie odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament może sporządzić i odwołać jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament nie może zostać ani spisany, ani odwołany przez przedstawiciela.

Nieważność testamentu zachodzi w przypadku gdy został on dotknięty następującymi wadami oświadczeń woli:

- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

- pod wpływem groźby.

W przypadku gdy spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Testament powinien być tłumaczony w sposób zapewniający możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. W przypadku gdy testament może być tłumaczony na kilka sposobów, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwoli utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i jednocześnie nadać im rozsądną treść.

Testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne.

Testamenty zwykłe mogą być sporządzone przez każdą osobę mającą zdolność testowania w dowolnie wybranej chwili i określają porządek dziedziczenia niezależnie od tego, ile czasu upłynęło pomiędzy sporządzeniem testamentu a otwarciem spadku.

Testamenty zwykłe dzielimy na:

- testament własnoręczny (holograficzny) – jest to testament napisany w całości pismem ręcznym, własnoręcznie podpisany i opatrzony datą.

- testament notarialny – jest to testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.

- testament allograficzny - sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez:

• spadkodawcę,

• osobę, wobec której wola została oświadczona,

• świadków

Testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko wtedy, gdy zostały spełnione dodatkowe przesłanki przewidziane ustawą.

Testamenty szczególne dzielimy na:

- testament ustny

• powstaje, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy

• aby testament był skuteczny, musi być spisany w obecności co najmniej 3 świadków

• oświadczenie spadkodawcy musi być spisane w ciągu roku obojętnie przez kogo.

- testament podróżny

• spisany podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym przed kapitanem tego statku

- testament wojskowy

• dowódca spisuje wolę spadkodawcy, podaje datę jej spisana, następnie wszyscy podpisują ten testament.

Testamenty szczególne charakteryzują się ponadto czasowo ograniczoną mocą. Zgodnie z art.955 KC testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały nie zachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Przepisy dotyczące świadków testamentu

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być:

- osoba bez pełnej zdolności do czynności prawnych;

- niewidomy, głuchy lub niemy;

- osoba, która nie może czytać i pisać;

- osoba, która nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

- skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być także osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

W przypadku gdy świadkiem była jedna z osób wymienionych powyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Nieważność testamentu stwierdza sąd. Sąd dokonuje otwarcia i ogłoszenia testamentu, kiedy ma dowód śmierci spadkodawcy. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządza się protokół. Analogicznie tryb odnosi się do pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego. Otwarcie i ogłoszenie testamentu ma charakter czysto formalny. Celem jest jedynie ujawnienie treści testamentu. W postępowaniu tym nie podlega badaniom ważność testamentu, sąd nie może odmówić otwarcia i ogłoszenia testamentu z tej przyczyny, że jest on nieważny. O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu, sąd zawiadamia w miarę możliwości osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku.