STRUKTURA I CYKL ROZWOJOWY PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO

W literaturze spotyka się, stosowane niekiedy zamiennie, pojęcia „przedsięwzięcie” i „projekt”. Nie są to jednak pojęcia tożsame.

Przez przedsięwzięcie rozumieć należy zespół czynności wzajemnie ze sobą powiązanych, które mogą być akceptowane lub odrzucone jako całość.

Projekt jest pojęciem węższym niż przedsięwzięcie. Aby dane przedsięwzięcie mogło być nazwane projektem, spełnione muszą zostać następujące założenia:

• jednokrotność, czyli realizacja przedsięwzięcia po raz pierwszy,

• celowość, czyli wynik określonej strategii,

• odrębność, czyli brak powiązań z normalną, rutynową działalnością firmy,

• ograniczoność, czyli istnienie ograniczenia czasowego realizacji przedsięwzięcia,

• odrębność strukturalna, czyli wydzielenie realizacji przedsięwzięcia jako osobnej struktury w firmie.

Przedsięwzięcia, które powyższych założeń nie spełniają, są albo normalną, rutynową działalnością przedsiębiorstwa, albo przedsięwzięciami o charakterze strategicznym, długofalowym, kierunkującym raczej działalność firmy niż realizującymi określone cele.

Przez przedsięwzięcie inwestycyjne rozumie się docelowy i określony pod względem rzeczowym i finansowym program inwestycyjny przewidziany do realizacji na określonym terenie, nastawiony na osiągnięcie zamierzonego efektu produkcyjnego lub usługowego.

Struktura przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Przedsięwzięcia inwestycyjne mogą być jedno- lub wielozadaniowe.

Zadanie inwestycyjne to dająca się wyodrębnić część przedsięwzięcia inwestycyjnego według następujących kryteriów:

• stanowi ono samodzielną, nierozerwalną, niepodzielną pod względem funkcjonalnym, technologicznym lub użytkowym całość,

• zapewnia konkretny, wymierny efekt produkcyjny lub usługowy.

Na każde zadanie inwestycyjne może składać się wiele obiektów inwestycyjnych.

Obiekt inwestycyjny - to stałe lub tymczasowe budynki i budowle, stanowiące techniczno-użytkową całość wraz z wyposażeniem niezbędnym dla spełniania jego funkcji.

Cykl rozwojowy przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Przedsięwzięcia inwestycyjne powstają w pewnym okresie czasu. Okres ten składa się z kolejnych faz, tworzących cykl życia przedsięwzięcia, zwany również cyklem rozwojowym przedsięwzięcia inwestycyjnego. Rozwój projektu inwestycyjnego, od wstępnego pomysłu do jego eksploatacji, przedstawiony w formie cyklu zawiera trzy fazy: przedinwestycyjną, inwestycyjną, operacyjną.

Wymienione fazy są nośnikami nakładów inwestycyjnych.

Rys. Fazy cyklu projektu inwestycyjnego

Źródło: W.Bekrens, P.M.Hawronek: Poradnik przygotowania przemysłowych studiów feasebility, Warszawa 1993, s.10

Najistotniejsza jest faza przedinwestycyjna ona bowiem determinuje dwie następne. Celem fazy przedinwestycyjnej jest dobre przygotowanie i uzasadnienie planowanej inwestycji.

Faza przedinwestycyjna składa się z następujących etapów badawczych:

1. identyfikacja możliwości inwestycyjnych (studium możliwości),

2. wstępna selekcja przedsięwzięcia (studium przedrealizacyjne),

3. formułowanie przedsięwzięcia (ostateczna wersja przedsięwzięcia),

4. ocena przedsięwzięcia i decyzja inwestycyjna.

W fazie przedinwestycyjnej należy wykonać studium możliwości inwestycyjnych, na podstawie którego należy przeprowadzić analizę i selekcję wariantów, by dokonać wyboru ostatecznej wersji projektu, a na tej podstawie - podjąć decyzję inwestycyjną.

Studium możliwości ma za zadanie identyfikację kierunków inwestowania, które mogą się przekształcić w konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne. Określenie możliwości inwestycyjnych wiąże się z analizą następujących czynników:

• zasobów naturalnych i możliwości ich wykorzystania,

• modelu rozwoju gospodarki,

• wielkości i struktury przyszłego popytu na dobra i usługi,

• struktury przemysłu w krajach pomyślnie rozwijających się o podobnych uwarunkowaniach naturalnych i technicznych,

• rozmiarów i struktury importu oraz możliwości ewentualnej substytucji,

• możliwości współpracy z zagranicą w zakresie realizacji inwestycji, jak i zbytu jej produkcji,

• możliwości pionowej integracji produkcji czy też jej dywersyfikacji,

• skłonności do inwestowania,

• ukierunkowania polityki inwestycyjnej danego państwa,

• oddziaływania na środowisko naturalne.

Czynniki prezentowane w tym punkcie są przedmiotem analizy w przypadku dużych projektów inwestycyjnych, podejmowanych na szczeblu rządowych organizacji rozwoju gospodarczego, niż na poziomie przedsiębiorstwa.

Studium przedrealizacyjne jest etapem pośrednim między studium możliwości, a ostateczną wersją przedsięwzięcia. Zasadniczym jego celem jest wykazanie, że:

• zbadane zostały wszystkie warianty przedsięwzięcia,

• koncepcja przedsięwzięcia uzasadnia przeprowadzenie analizy szczegółowej w formie studium ostatecznej wersji przedsięwzięcia,

• określony aspekt przedsięwzięcia wymaga pogłębionej analizy w formie studium funkcjonalnego lub pomocniczego,

• na podstawie dostępnych informacji przedsięwzięcie nadaje się do realizacji lub jest możliwe do realizacji.

Ostateczna wersja przedsięwzięcia powinna zawierać następujące elementy:

1. uzasadnienie budowy obiektu o określonej zdolności produkcyjnej,

2. lokalizację,

3. zaopatrzenie materiałowe,

4. technologię i wyposażenie,

5. wpływ na środowisko naturalne,

6. wielkość nakładów inwestycyjnych wraz z niezbędnym kapitałem obrotowym,

7. koszty produkcji i sprzedaży,

8. stopę zwrotu zainwestowanego kapitału.

Ocena przedsięwzięcia uważana jest za niezależny etap fazy przedinwestycyjnej. Wyniki przeprowadzonej oceny - w tym ostateczne decyzje inwestycyjne i finansowe - zawarte są w tzw. raporcie oceniającym. Raport ten ma zazwyczaj budowę modułową .

Faza inwestycyjna rozpoczyna się w momencie podjęcia decyzji o realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego. W fazie inwestycyjnej, w której następuje realizacja projektu wyróżnić można następujące etapy:

• etap projektowania technicznego,

• etap negocjacji i zawierania umów w sprawie finansowania przedsięwzięcia, nabycia technologii, dostaw maszyn i urządzeń, zakupu usług itp.,

• etap budowy obiektu,

• etap szkolenia kadr,

• etap oddania inwestycji do eksploatacji.

Faza operacyjna wiąże się z okresem eksploatacji inwestycji. Trwa od rozpoczęcia produkcji do likwidacji obiektu. Dzieli się ja zwykle na dwa etapy:

• etap dochodzenia do projektowanej zdolności produkcyjnej

• etap pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych.

W fazie tej weryfikowane są założenia przyjęte w fazie przedinwestycyjnej. Chodzi tu zarówno o działania w krótszym, jak i dłuższym horyzoncie czasu. Oceny w fazie operacyjnej są punktem wyjścia projekcji dalszych działań innowacyjnych i restrukturyzacyjnych. Faza operacyjna obejmuje rozbudowę, innowacje, odtworzenie, restrukturyzację.

B.Carsberg.: Analysis for Investment Decisions. Accounting Age Books. Haymarket Publishing Limited, London 1974, s.1

A Guide to Project Management. Body of knowledge. Project Management Institute, Upper Darby 1997, s.12

H. Towarnicka, A Broszkiewicz: Przygotowanie i ocena projektów inwestycyjnych rzeczowych. AE, Wrocław 1994, s.12

według H. Gawron: Ocena efektywności inwestycji. AE. Poznań 1997, s. 18-19

M.T. Wilczek: Przedsięwzięcia inwestycyjne przedsiębiorstw. WSZM i JO, Katowice 2001, s.22

Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. Praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka. PWN, Warszawa 1998, s. 270.

Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. Praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka. PWN, Warszawa 1998, s. 271.

M.T. Wilczek: Przedsięwzięcia inwestycyjne przedsiębiorstw. WSZM i JO, Katowice 2001, s.22

M.T. Wilczek: Przedsięwzięcia inwestycyjne przedsiębiorstw. WSZM i JO, Katowice 2001, s.23, 25

M.T. Wilczek: Przedsięwzięcia inwestycyjne przedsiębiorstw. WSZM i JO, Katowice 2001, s.25

Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. Praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka. PWN, Warszawa 1998, s. 272.

---