NIECKA WARSZAWSKA
1. Ogólna charakterystyka pokrywy permsko-mezozoicznej
Pokrywa permsko- mezozoiczna utworzyła się po ruchach orogenezy waryscyjskiej. Z końcem mezozoiku podczas ruchów tektonicznych fazy laramijskiej nastąpiło wyodrębnienie w tej pokrywie jednostek zwanych jednostkami mezozoicznymi. Występują na całym obszarze Polski z wyjątkiem Górnego Śląska i Karpat. W północnej i środkowej Polsce są to:
Pokrywa mezozoiczna północno- wschodniej Polski
Niecka brzeżna
Wał środkowopolski
W obrębie niecki brzeżnej wydzielone są następujące niecki:
Niecka pomorska
Niecka warszawska
Niecka lubelska
Granice tych jednostek są w większości umowne. Ze względów praktycznych przyjmuje się, że przebiegają wzdłuż linii intersekcyjych pod osadami trzeciorzędu , w spągu dolnej kredy lub kredy górnej.
Struktury geologiczne północnej i środkowej Polski zbudowane są ze skał permu i mezozoiku powstałe na miejscu basenu środkowopolskiego, będącego częścią rozległego obniżenia środkowoeuropejskiego. Basen zaczął się formować na początku permu, trwało to przez cały mezozoik, aż do końca kredy, kiedy uformowały się jednostki mezozoiczne.
2. Procesy subsydencji w basenie środkowopolskim
Polska środkowa i północno- zachodnia jest obszarem o bardzo dużej subsydencji. Występują tu osady, których miąższość ocenia się od 8 000 do 10 000 m, o dużym udziale osadów morskich i pełnym profilu stratygraficznym. Silne ruchy tektoniczne doprowadziły do powstania uskoków, antyklin i różnego rodzaju struktur halokinetycznych.
Nasilenie ruchów subsydencji nastąpiło w trzech etapach, przypadających na późny perm, późną jurę oraz późną kredę.
Etapy nasilenia zjawisk subsydencji nie były równoczesne z etapami nasilenia się ruchów tensyjnych mierzonych wielkością i liczbą synsedymentacyjnych uskoków normalnych.
Drugim czynnikiem decydującym o rozwoju sedymentacji w bruździe środkowopolskiej były ruchy ekstatyczne poziomu mórz. W czasie baton- kelowej oraz alb- cenoman nastąpiło znaczne rozszerzenie zasięgu zbiornika sedymentacyjnego.
3. Tektonika
Po fazach susydencji obszar baseny środkowopolskiego objęły ruchy fazy laramijskiej. Był to okres o kompresji NE- SW, która spowodowała, że uskoki normalne powstały w czasie etapów tensyjnych uległy przebudowie. Na ich miejscu tworzyły się uskoki odwrócone o kierunku NW- SE, nad nimi w pokrywie osadowej antykliny lub brachantykliny.
Skały mezozoiczne leżą tu poziomo lub prawie poziomo. Natomiast niecka brzeżna jest strukturą wielopromienną o bardzo małych amplitudach w stosunku do rozciągłości. Ogólnie bardzo słabo sfałdowane utwory permu i mezozoiku miejscami wykazują znaczne zaburzenia tektoniczne: fałdy i uskoki o bardzo dużych zrzutach. Tym strukturą towarzyszą także diapiry i inne formy halokinetyczne.
4. Niecka brzeżna i jej część- Niecka warszawska
Niecka brzeżna leży w marginalnej części platformy wschodnioeuropejskiej. Niecka ta jest długą, wąską depresją o osi NW- SE, wypełnioną osadami górnej kredy i najniższego trzeciorzędu (danopaleocen), pod którymi występują skały permu, triasu i jury. Perm leży niezgodnie na skałach paleozoicznych. Utwory mezozoiczne są lekko sfałdowane i pocięte licznymi uskokami.
Niecka brzeżna dzieli się prostopadle do osi na trzy części (patrz punkt 1). Jedną z nich jest omawiana przeze mnie Niecka warszawska.
Niecka warszawska- obejmuje środkową, najgłębszą część niecki brzeżnej. Miąższość samej tylko kredy górnej wynosi miejscami 1200 m. Obszar ten ma też najkompletniejszy profil osadów permsko- mezozoicznych.
Niecka ta graniczy od północy z niecką pomorską, na południu z niecką lubelską wzdłuż uskoku: Nowe Miasto- Grójec. Północno- wschodnią jej granicę stanowią uskoki i rowy pomiędzy Mławą i Garwolinem. Południowo- zachodnia granica ciągnie się wzdłuż podtrzeciorzędowej linii intersekcyjnej powierzchni spągowej skał górnokredowych.
Struktura ta jest asymetryczna. Nachylenie warstw południowo- zach. Skrzydła niecki wynosi 5- 100, w skrzydle wschodnim skały leżą prawie poziomo. W niecce tej znane są liczne przejawy tektoniki halokinetycznej, słabo rozwinięte w innych częściach niecki brzeżnej. Poduszki solne występują najczęściej w jądrach antyklin. Amplitudy antyklin w warstwach kredy wahają się od 100 do 300 m, ale zwiększają się w głąb. Struktury solne występują tylko w zach. części. W części wsch. występują rowy tektoniczne, uskoki.
Większość dyslokacji wgłębnych ma kierunki NW- SE, równoległe do osi niecki. Liczne są również uskoki równoleżnikowe (wpływały one znacznie na miąższość skał mezozoicznych będąc aktywnymi). Niektóre ze struktur solnych znajdują się na przecięciu uskoków wymienionych zespołów.
Teren Niecki warszawskiej po ruchach laramijskich i po erozji stały się ponownie obszarem akumulacji. W trzeciorzędzie powstała rozległa depresja ciągnąca się od okolicy Warszawy aż poza granice niecki warszawskiej- jest to niecka mazowiecka wypełniona detrytycznymi osadami eocenu po pliocen.