dr Anna Wróbel

[e-mail]

dyżur: piątek godz. 9.45-11.15

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Program ćwiczeń

MDSSM, II rok

Rok akademicki 2007/2008

I. Wprowadzenie. Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych

Międzynarodowe stosunki gospodarcze jako odrębna dyscyplina nauki, zakres MSG, MSG a ekonomia, obszary nauki o MSG (teoria, polityka);

Międzynarodowe stosunki gospodarcze a zagraniczne stosunki gospodarcze; handel międzynarodowy a handel zagraniczny;

Gospodarka światowa - jej istota i struktura; rodzaje międzynarodowych obrotów gospodarczych; pojęcie międzynarodowego podziału pracy i czynniki go kształtujące

Literatura:

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2003, (wydanie drugie zmienione), (rozdz. 1, p. 1.1. „Powstanie i rozwój gospodarki światowej”, p. 1.5. „Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych”), s.15-20 i 29-31.

2. A. Budnikowski, E. Kawecka - Wyrzykowska, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 1999, (rozdz. 1 „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”)s. 15-22.

3. E. Haliżak, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, w: E. Haliżak, R. Kuźniar, Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006, s. 180-204.

II. - III. Wybrane teorie handlu międzynarodowego

Początki teorii handlu międzynarodowego. Doktryna merkantylizmu. Teoria kosztów absolutnych Smitha. Teoria kosztów komparatywnych Ricardo i Torrensa. Prawo wzajemnego popytu Milla i teoria Marshalla (pojęcie tzw. krzywych zaoferowania). Teoria kosztów alternatywnych. Optimum Pareta. Teoria obfitości zasobów Heckschera, Ohlina i Samuelsona. Tzw. paradoks Leontiefa. Efekt Stolpera-Samuelsona. Twierdzenie Rybczyńskiego, pojęcie deindustrializacji lub tzw. choroby holenderskiej. Teorie neoczynnikowe. Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści ze skali produkcji i zbytu). Teorie popytowo-podażowe (korzyści z uprawiania tzw. handlu wewnątrzgałęziowego).

Literatura:

1. J. Misala, Teorie międzynarodowej wymiany gospodarczej, Warszawa 1990, s. 42-91, 94-117, 124--164, 172-175, 215-218.

2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 33-97 (Rozdział 4)s. 99-108 (Rozdział 5; p.5.1 i 5.2), s. 130-132 (fragment nt. Twierdzenia Rybczyńskiego).

3. M. Guzek, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, Warszawa 2006, s. 71-80 (rozdz. 5 „Kwestia optymalizacji handlu zagranicznego”).

Literatura dodatkowa:

5. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa 2002 (wydanie drugie zmienione), s. 41-71 (rozdz. 3 pt. „Teorie rozwoju międzynarodowego podziału pracy”).

6. A. Zielińska-Głębocka, Wprowadzenie do ekonomii międzynarodowej. Teoria handlu i polityki handlowej, Gdańsk 1997, s.14-38, 64-126.

7. T. Rynarzewski, A. Zielińska Głębocka, Międzynarodowe stosunki gospodarcze: teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego, Warszawa 2006.

Prezentacja 1: Optimum Pareta

M. Guzek, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, op. cit. (rozdz. 5 „Kwestia optymalizacji handlu zagranicznego”).

IV. Rola handlu zagranicznego w gospodarce narodowej

Pojęcie i funkcje handlu zagranicznego

1. H. Treder (red.), Podstawy handlu zagranicznego, Gdańsk 2005, s. 11-21.

Handel zagraniczny a wzrost gospodarczy

Mierniki wpływu handlu zagranicznego na gospodarkę narodową. Handel zagraniczny a dochód narodowy. Pojęcie tzw. inwestycji zagranicznych i oszczędności zagranicznych. Dochód narodowy wytworzony a dochód narodowy podzielony. Udział handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym. Saldo handlu zagranicznego a stopa inwestycji ; handel zagraniczny jako czynnik zwiększający możliwości akumulacji kapitału.

Literatura:

2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 91-95 (rozdz. 4 - punkty 4.4.1. „Transformacyjna i redystrybucyjna funkcja handlu międzynarodowego” i 4.4.2. „Inwestycje a dochód z handlu międzynarodowego”).

3. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 21-27 (rozdz. 1, p. 1.2. „Współczesny handel międzynarodowy” i p. 1.3. „Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów”) i 140-143 (rozdz. 7, p. 7.4. „Kredyty finansowe”).

4. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 1998 (wydanie drugie zmienione), s. 89-104.

5. M. Guzek, Międzynarodowe stosunki gospodarcze..., op.cit., (rozdz. 8 „Wpływ handlu zagranicznego na dochód narodowy i koniunkturę w gospodarce”) s. 97-110.

Literatura dodatkowa:

6. W. Iskra, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2000, (rozdz. 2 „Miejsce handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym”) s. 73-163.

7. M. Lubański, Analiza koniunktury i badanie rynków, Warszawa 2002, (rozdz. 2 „Procesy dynamiczne w gospodarce”), s. 29-53.

Handel zagraniczny a cykl koniunkturalny

Wpływ handlu zagranicznego na tempo wzrostu dochodu narodowego poprzez tzw. efekty mnożnikowe. Funkcjonowanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego w gospodarce zamkniętej. Eksport a efektywny popyt w gospodarce otwartej. Rola importu i oszczędności w przebiegu cyklu koniunkturalnego. Mnożnik handlu zagranicznego. Warunki swobodnego funkcjonowania mechanizmu mnożnika eksportowego. Inwestycje pobudzone (supermnożnik). Handel zagraniczny a przenoszenie się koniunktury w skali międzynarodowej.

Literatura:

1. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 104-111.

2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 95-102 (rozdz. 4 - p. 4.4.3. „Mnożnik inwestycyjny i eksportowy, supermnożnik”).

3. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 313-327.

V. Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu towarami i usługami. Ceny w handlu międzynarodowym

Struktura i dynamika handlu międzynarodowego. Relacje cen, popytu i podaży. Kształtowanie się cen surowców, środków żywności i artykułów przemysłowych na rynku światowym. Przyczyny niestabilności cen surowców i artykułów rolnych w krótkim okresie ; przyczyny względnej stabilności cen wyrobów przemysłowych. Długookresowe tendencje kształtowania się cen na rynku międzynarodowym. Zjawisko rozwierania się tzw. nożyc cen. Koncepcje teoretyczne wiążące zacofanie gospodarcze krajów rozwijających się z ich uczestnictwem w handlu międzynarodowym. Pojęcie i rodzaje tzw. terms of trade. Międzynarodowy handel usługami: Definicja i cechy usług,, klasyfikacja usług według GATS, udział usług w handlu międzynarodowym, struktura geograficzna i rzeczowa handlu usługami

Literatura:

1. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 2003, s. 87-102 (rozdz. 5 „Ceny w handlu międzynarodowym”).

2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski …, op.cit., s. 168-184 (rozdz. 6 „Ceny międzynarodowe”); s. 75-81 (rozdz. 4 - p. 4.2 „Międzynarodowy handel usługami”).

3. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.) …, op.cit., s. 44-52.

4. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 21-27 (rozdz. 1, p. 1.2. „Współczesny handel międzynarodowy” i p. 1.3. „Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów”), s. 75-79 i 375-389 (rozdz. 3 - p. 3.5. „Terms of trade” i rozdz.18 „Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwijających się”).

5. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 30-55 (rozdz. 2 „Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu usługami”).

6. A. Kuźnar , Usługi w handlu międzynarodowym, Toruń 2007, s. 54-110.

Literatura dodatkowa:

7. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 11-29 (rozdz. 1 „Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu towarami”).

8.A..Szypulewska-Porczyńska, Cechy i tendencje rozwojowe współczesnego handlu międzynarodowego, w: M. Piklikiewicz (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze na przełomie wieków, Warszawa 2001, s.17-39.

9. K. Bagińska, Istota i funkcjonowanie międzynarodowych rynków towarów i usług, w: M. Piklikiewicz (red.), Międzynarodowe ..., s. 39-71.

10. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 2003, s. 102-116 (rozdz. 6 „Międzynarodowa wymiana usług”).

Prezentacja 2: Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu usługami

P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 30-55 (rozdz. 2 „Tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu usługami”); A. Kuźnar, op. cit.

VI.-VII. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji

Pojęcie międzynarodowych przepływów czynników produkcji. Przyczyny i skutki międzynarodowych przepływów kapitału. Klasyfikacja obrotów kapitałowych : kapitał pożyczkowy i kapitał produkcyjny. Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego - kredyty finansowe oraz kryzys zadłużenia międzynarodowego. Inwestycje portfelowe i zagraniczne inwestycje bezpośrednie. Międzynarodowe przepływy siły roboczej ; międzynarodowy transfer wiedzy technicznej.

Literatura:

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 134-161 (rozdz. 7 „Międzynarodowe przepływy czynników produkcji”) ; 390-399 (rozdz. 19 „Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania”)

2. J. Rymarczyk, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2006, s. 105-156 i 372-379 (rozdz. 3 Międzynarodowe przepływy czynników produkcji, rozdz. 11 p. 11.6 Kryzys zadłużeniowy jako zjawisko globalne)

3. J. Świerkocki, Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 263-268 (rozdz. 12 „Międzynarodowy rynek finansowy” p.12.3 i 12.4).

4. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 99-125 (rozdz. 5 „Międzynarodowe przepływy siły roboczej”).

5. J. Nakonieczna, Migracje międzynarodowe a rozwój państwa, Żurawia Papers Zeszyt 9, Warszawa 2007, s. 11-64.

Literatura dodatkowa:

6. P. Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja …, op.cit., s. 56-75, 76-98 i 167-189 (rozdz. 3 „Międzynarodowe przepływy kapitału” ; rozdz. 4 „Rola korporacji transnarodowych we współczesnej gospodarce światowej”; rozdz. 8 „Zadłużenie międzynarodowe”).

7. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 2003, s. 116-126 (rozdz. 7 „Migracja siły roboczej w skali międzynarodowej i jej skutki”).

8. B. Bernaś (red.), Międzynarodowe transakcje ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 310-323 (p.4.5 Handel międzynarodowy własnością przemysłową, handlową, intelektualną).

9. E. Jantoń-Drozdowska, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Poznań 2004, s. 79-98 (rozdz. 4 „Międzynarodowe obroty czynnikami wytwórczymi”).

VIII. - IX. Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna

Pojęcie zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej. Klasyfikacja środków zagranicznej polityki ekonomicznej państwa. Cła i polityka celna. Ekonomiczny mechanizm cła importowego ; pojęcie tzw. incydencji ceł. Ekonomiczny mechanizm ceł w strefie wolnego handlu i unii celnej, efekt kreacji i efekt przesunięcia handlu, tzw. efekt inwestycyjny. Tzw. narzędzia parataryfowe. Tzw. narzędzia pozataryfowe. Pośrednie narzędzia oddziaływania państwa na bilans płatniczy. Wolny handel a protekcjonizm ; argumenty za stosowaniem protekcji w handlu. Tzw. międzynarodowa polityka ekonomiczna. Cele i zasady GATT i WTO. Polska w GATT/WTO.

Literatura:

1. J. Rymarczyk, op. cit., s. 53-104; (rozdz. 2 Polityka wymiany międzynarodowej)

2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 163-262.

3. M. Guzek, op. cit., s. 51-60 i 166-200 (rozdz. 3 Spór o wolny handel i ochronę rynku wewnętrznego, rozdz. 14 Taryfowe instrumenty regulacji handlu międzynarodowego; rozdz. 15 pozataryfowe instrumenty regulacji handlu międzynarodowego, rozdz 16 Specjalne instrumenty regulacji handlu międzynarodowego).

Literatura dodatkowa:

4. A. B. Kisiel-Łowczyc (red.), Współczesna gospodarka światowa …, op.cit., s. 45-55 (w tym m.in. typologia środków polityki handlowej).

5. J. Świerkocki, Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s.119-127 55 (w tym m.in. typologia środków polityki handlowej).

6. J. Sołdaczuk, Z. Kamecki, P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Teoria i polityka, Warszawa 1987 (wydanie czwarte), s. 205-214 i 223-231 (fragmenty nt. ekonomicznego mechanizmu ceł narodowych i incydencji ceł, ekonomicznego mechanizmu ceł w unii celnej oraz subsydiów eksportowych).

7. P. Bożyk, Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna, Warszawa 2004, s. 67-119.

8. E. Kawecka-Wyrzykowska, Rola GATT w rozwoju handlu międzynarodowego; Runda Urugwajska GATT i powstanie Światowej Organizacji Handlu (WTO), w: J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, Polska w WTO, Warszawa 2002, s.17-58.

9. K. Kołodziejczyk-Konarska, Polska w międzynarodowych organizacjach finansowych i handlowych (fragment Polska w systemie GATT/WTO) w: I. Popiuk-Rysińska, S. Parzymies (red.), Polska w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2002, s.

10. L. Kasprzyk, J. Nakonieczna, Skutki przystąpienia Polski do unii celnej, w: E. Haliżak (red.), Polityka zagraniczna i wewnętrzna państwa w procesie integracji europejskiej, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s.235-259.

Prezentacja 3: Cele i zasady GATT/WTO

E. Kawecka-Wyrzykowska, Rola GATT w rozwoju handlu międzynarodowego; Runda Urugwajska GATT i powstanie Światowej Organizacji Handlu (WTO), w: J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, Polska w WTO, Warszawa 2002, s.17-58;

Prezentacja 4: Polska w GATT/WTO

J. Kaczurba, Polska w WTO, w: J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, Polska w WTO, Warszawa 2002, s. 76-96; K. Kołodziejczyk-Konarska, Polska w międzynarodowych organizacjach finansowych i handlowych (fragment Polska w systemie GATT/WTO) w: I. Popiuk-Rysińska, S. Parzymies (red.), Polska w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2002, s.

X. - XI. Kurs walutowy i polityka kursu walutowego

Pojęcie i rodzaje kursów walutowych. Czynniki określające kurs walutowy. Pojęcie wymienialności walut. Waluty międzynarodowe i ich funkcje. Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową (w tym m.in. tzw. dochody z senioratu odnoszone przez Stany Zjednoczone). Rynek walutowy i rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym (transakcje rzeczywiste i nierzeczywiste). Polityka kursu walutowego. Ekonomiczny mechanizm i skutki dewaluacji i rewaluacji waluty narodowej. Twierdzenie Marshalla-Lernera. Polityka kursu elastycznego.

Literatura :

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., (rozdz. 13-14) s. 274-303.

2. A. Budnikowski, E. Kawecka - Wyrzykowska, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, op. cit. (rozdz. 6 p.6.2.2.2. Wymienialność walut, 6.2.2.3. Waluty międzynarodowe) s. 159-166 i s. 189-211 (rozdz. 7 „Polityka kursu walutowego”).

3. M. Guzek, op cit., s. 132-143, (rozdz. 11 Międzynarodowy system handlu i rozliczeń).

4. A. Z. Nowak, Unia walutowa i jej rola w procesie integracji europejskiej (w :) D. Milczarek, A. D. Nowak (red.), Integracja europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003, s. 319-328 (fragmenty „Pieniądz krajowy a pieniądz międzynarodowy”, „Czynniki określające międzynarodowy charakter pieniądza”, „Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową”).

Prezentacja 5: Czynniki określające międzynarodowy charakter pieniądza. Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową

A. Z. Nowak, Unia walutowa i jej rola w procesie integracji europejskiej (w :) D. Milczarek, A. D. Nowak (red.), Integracja europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003, s. 319-328 (fragmenty „Pieniądz krajowy a pieniądz międzynarodowy”, „Czynniki określające międzynarodowy charakter pieniądza”, „Korzyści i koszty kraju posiadającego walutę międzynarodową”).

XII. Bilans płatniczy i mechanizm przywracania jego równowagi Struktura bilansu płatniczego według zaleceń MFW. Obroty bieżące i obroty kapitałowe. Równowaga bilansu płatniczego. Rezerwy walutowe i ich rola w równoważeniu bilansu płatniczego. Podział transakcji zagranicznych ujmowanych w bilansie płatniczym według koncepcji J. E. Meade`a. Automatyczny mechanizm dostosowawczy oraz polityka dostosowawcza. Diagram Swana jako ilustracja problemu związanego z wyborem między równowagą zewnętrzną a równowagą wewnętrzną.

Literatura:

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 265-273 (rozdz. 12 „Bilans płatniczy”) i 304-351 (rozdz. 15 „Automatyczny mechanizm dostosowawczy” i 16 „Polityka dostosowawcza”).

Literatura dodatkowa:

2. M. Guzek, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, op. cit. (rozdz. 7 „Bilans handlowy i płatniczy oraz problemy ich równowagi”) s. 112-121.

XIII. Międzynarodowa integracja gospodarcza

Przyczyny integracji regionalnej we współczesnej gospodarce światowej. Mechanizm, formy i typy międzynarodowej integracji gospodarczej. Przegląd ugrupowań integracyjnych.

Literatura:

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze …, op.cit., s. 246-256.

2. A. Makać, Międzynarodowa integracja gospodarcza - podstawowe problemy teoretyczne (w :) E. Oziewicz (red. nauk.), Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, Warszawa 2001, s. 9-36 (rozdz. 1).

3. M.F. Gawrycki (red.), Procesy integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007.

4. J. Rymarczyk, M. Wróblewski, Pozaeuropejskie ugrupowania integracyjne, Wrocław 2006.

Literatura dodatkowa:

5. E. Jantoń-Drozdowska, Regionalna integracja gospodarcza, Warszawa-Poznań 1998.

6. L.J. Jasiński, Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, Warszawa 2000.

7.Bożyk (red. nauk.), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, Warszawa 2004, s. 233-255 (rozdz. 11 Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej).

8.M. F. Gawrycki, Strefa wolnego Handlu Ameryk (FTAA) - koncepcja integracji regionalnej, „Stosunki międzynarodowe - International Relations”, 2004, nr 1-2 (t. 29).

XIV. Kolokwium

Warunki zaliczenia ćwiczeń:

• Obecność na zajęciach - dopuszczalne 2 nieobecności - w przypadku większej liczby nieobecności konieczność zaliczenia wszystkich opuszczonych zajęć (tzn. 3 nieobecności = 3 tematy do zaliczenia itd.)

• Aktywność

• Kolokwium

5

---