Podstawę prawną organizacji kształcenia specjalnego, integracyjnego i opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym stanowią głównie:
Stan na dzień 8.IV.2002 r.
1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. (t.j.Dz.U. z 1996 r. nr 67 poz. 329); zmiany: (Dz.U. nr 106, poz. 496; z 1997 r. nr 28 poz. 153, nr 141 poz. 943; z 1998 r. nr 117 poz. 759, nr 162 poz. 1126; z 2000 r. nr 12 poz. 136, nr 19 poz. 239, nr 48 poz. 550, nr 104 poz. 1104, nr 120 poz. 1268, nr 122 poz. 1320; z 2001 r. nr 111 poz. 1194).
-kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagającymi specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach integracyjnych i w szkołach z oddziałami integracyjnymi,
-dzieci i młodzież niepełnosprawna ma możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami i potrzebami edukacyjnymi. Opiekę nad uczniami ze znacznymi bądź sprzężonymi dysfunkcjami należy zabezpieczyć poprzez umożliwienie tym uczniom realizacji zindywidualizowanego procesu kształcenia, w postaci zindywidualizowanych form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych,
-poprzez szkołę integracyjną lub oddział integracyjny należy rozumieć odpowiednio szkołę lub oddział, w którym uczniowie posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem ze zdrowymi rówieśnikami .
2. Zarządzenie nr 29 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993 r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, kształcenia tych uczniów w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego (Dz.Urz. MEN nr 9 poz. 36, zmiana w Dz.Urz. nr 2 poz. 20; z 2000 r.)
--opiekę, wychowanie i kształcenie uczniów niepełnosprawnych organizuje się w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych lub prowadzących oddziały integracyjne poprzez dostosowanie treści, metod i organizacji pracy do potrzeb edukacyjnych i możliwości rozwojowych uczniów
-dodatkowy nauczyciel w oddziale integracyjnym zatrudniany jest w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego, a w szczególności do udzielania pomocy nauczycielowi w zakresie doboru treści programowych i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi oraz prowadzenia bądź organizowania różnego rodzaju form pomocy psychologicznej i pedagogicznej oraz zajęć rewalidacyjnych,
3. Ustawa z dnia 25 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz.U. nr 106 poz.668).
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych (Dz.Urz. MEN nr 14 poz. 130, zmiany: Dz.Urz. nr 41 poz. 416 z 1999 r. oraz Dz.Urz. nr 90 poz. 1000 z 2000 r.)
-,--kuratorzy oświaty (wizytatorzy) oraz publiczne placówki doskonalenia nauczycieli są zobowiązani do udzielenia szkołom i nauczycielom niezbędnej pomocy metodycznej w sprawach szkolnego zestawu programów,wykorzystanie i tworzenie własnych programów nauczania w odniesieniu do dzieci niepełnosprawnych,
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 stycznia 2000 r. w sprawie zasad wydawania i wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności(Dz.Urz. nr 6 poz. 73, zmiana:Dz. Urz. nr 107 poz. 1132 z 2000 r.)
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych oraz ramowego statutu tych poradni (Dz.Urz. nr 13 poz. 109)
7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach(Dz.Urz. nr 13 poz. 110)
8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania (Dz.Urz. nr 13,poz. 114)
-zasady orzekania przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne o zalecanych formach kształcenia i pomocy psychologiczno- pedagogicznej dziecku ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz.Urz. nr 128 poz. 414)
-nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia (dostosować - nie znaczy zmniejszyć!)
10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.Urz. nr 61 poz. 624, zmiana: rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002 r.:Dz.Urz. nr 10 poz. 96)
-liczba uczniów w oddziale integracyjnym w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej wszystkich typów powinna wynosić od 15 do 20, w tym 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych,
- w oddziałach integracyjnych zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne,
-dyrektor może tworzyć na terenie kierowanej przez siebie placówki zespoły problemowo- zadaniowe do spraw integracji, złożone z nauczycieli i specjalistów, w celu omawiania i rozwiązywania problemów integracyjnych oraz wzajemnego wspierania się w pracy dydaktyczno- wychowawczej,
-statut szkoły musi określać cele i zadania placówki, uwzględniające program wychowawczy, dostosowany do potrzeb rozwojowych wszystkich uczniów, także niepełnosprawnych,
-statut szkoły określa szczegółowe zasady wewnątrzszkolnego oceniania uczniów. WSO powinien uwzględniać kryteria oceniania uczniów z danym rodzajem niepełnosprawności,
11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz kształcenia w profilach w liceach profilowanych (Dz.Urz. nr 61 poz. 625)
12. Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania (Dz.Urz. Nr 15 poz. 142 : ob. od 1 września 2002 r.)
-dla uczniów niepełnosprawnych można wydłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym, co najmniej o jeden rok,
w szkolnym planie nauczania, dyrektor placówki, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, przydziela dodatkowe godziny rewlidacyjne dla ucznia niepełnosprawnego, stosownie do zaleceń zapisanych w orzeczeniu poradni psychologiczno- pedagogicznej.
Cyt. m.in.:
§2.1. Ramowy plan nauczania określa tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych dla odpowiednich okresów kształcenia o wyróżnionych celach, stanowiących całość dydaktyczną, zwaną dalej "etapami edukacyjnymi", w szkole podstawowej, gimnazjum, trzyletnim liceum ogólnokształcącym, trzyletnim liceum profilowanym, czteroletnim technikum i zasadniczej szkole zawodowej oraz w szkołach ponad podstawowych: [...]
3) godzin do dyspozycji dyrektora szkoły,
4) zajęć o charakterze terapeutyczno - wychowawczym z uwzględnieniem zajęć rozwijających, kompensacyjnych i usprawniających zwanych dalej "zajęciami rewalidacyjnymi",
5) zajęć socjoterapeutycznych organizowanych dla uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne.
W dalszej części cyt. rozporządzenia podaje się na co mogą być przeznaczone godziny pozostające do dyspozycji dyrektora szkoły:
§2 ust. 5. Godziny do dyspozycji dyrektora szkoły [...] mogą być przeznaczone na: [...]
4) zorganizowanie zajęć dla grupy uczniów, z uwzględnieniem ich potrzeb i zainteresowań w tym zajęć dydaktyczno wyrównawczych, [...]
zaś § 2. ust. 10 mówi:
"Dyrektor szkoły z wyjątkiem szkoły specjalnej, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, przydziela dodatkowe godziny na prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych z uczniami niepełnosprawnymi".
Kolejnym zapisem mającym na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania dziecka niepełnosprawnego w szkole jest zapis:
§ 3. ust. 2. W szkolnym planie nauczania należy dodatkowo uwzględnić dla uczniów niepełnosprawnych, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczniów, z zastrzeżenie ust. 3, następujące zajęcia rewalidacyjne:
1) korekcyjne wad postawy,
2) korygujące wady wymowy,
3) orientacji przestrzennej i poruszania się,
4) nauki języka migowego lub alternatywnych metod komunikacji,
5) inne, wynikające z programów rewalidacji.
Cytowane rozporządzenie wskazuje na formy wspierania uczniów niepełnosprawnych realizujących obowiązek szkolny w szkołach ogólnodostępnych.
Należy zaznaczyć, iż "uczeń niepełnosprawny" to taki, który w myśl obowiązujących przepisów prawa oświatowego posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną lub inną specjalistyczną
Coraz większą grupę stanowią dzieci przewlekle chore- dzieci z coraz cięższymi, nieuleczalnymi schorzeniami. Jak podają dyrektorzy placówek, uczniowie ci zapadają na choroby także w trakcie roku szkolnego i otrzymują orzeczenia do kształcenia specjalnego będąc już w klasach starszych. Należy tu jednak podkreślić, iż dzieci przewlekle chore, których jak widać, jest coraz więcej, nie mogą być właśnie uznawane za uczniów niepełnosprawnych - dotąd było to możliwe na mocy Zarządzenia nr 29 MEN z dnia 4 października 1993 roku w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształceniem w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach...Dz. U. Nr 9, poz. 36. Uczniowie ci w br. Roku szkolnym zniknęli ze wszystkich sprawozdań GUSowskich typu: EN - (dla Poradni Psychologiczno- Pedagogicznych) czy S- 02 - dla szkół. Pozostaje więc otwarte pytanie, czy i na jakiej podstawie uczniowie z chorobami przewlekłymi będą mogli kształcić się w oddziałach integracyjnych - czy uczniowie ci, skoro utracili prawo do orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego, a tym samym prawo uczęszczania do klasy integracyjnej, będą musieli wrócić do systemu nauczania indywidualnego w domu rodzinnym?
Opracował : Błaszczyk Jacek