Rozmieszczenie lasów na Ziemi
Rozmieszczenie lasów na kuli ziemskiej nie jest równomierne. Pod względem wielkości zajmowanego obszaru wyróżniają się dwie formacje leśne: wilgotny las równikowy zajmujące powierzchnię 450 mln ha oraz borealny las iglasty zajmujący powierzchnię 605 mln ha. Ich gospodarcze wykorzystywanie jest w znacznym stopniu utrudnione, dlatego też większą rolę w gospodarce pełnią lasy stref umiarkowanych, monsunowych oraz górskich, które znajdują się w wielu różnych częściach świata. Las równikowy odznacza się największym przyrostem masy organicznej (ok. 3,5 t z ha na rok). Las borealny charakteryzuje się znacznie mniejszymi przyrostami. Składa się z niewielu gatunków drzew (świerk, sosna, jodła, modrzew, brzoza, osika). Większą wartość mają lasy strefy umiarkowanej, które rosną w Rosji, na Ukrainie, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych oraz w regionach górskich Europ. Wycina się w nich przede wszystkim świerki, sosny oraz buki, dęby i brzozy. Ważne z gospodarczego punktu widzenia są również formacje strefy podrównikowej (zrzucające liście w porze suchej) i strefy monsunowej. Te ostatnie występują głównie w Azji i Ameryce Południowej, a poza tym w Afryce i Australii.
Lasy w Ameryce Południowej
Lasy Ameryki Południowej zajmują powierzchnię prawie 950 mld ha, czyli stanowią aż połowę kontynentu. Największe ich kompleksy występują w Brazylii. Najbardziej zawartą powierzchnią leśną jest puszcza amazońska, przez którą przepływa największa rzeka świata- Amazonka. Wiele gatunków drzew, które pochodzą z amazońskich lasów równikowych wykorzystuje przemysł meblarski, dla którego najbardziej cenne jest drewno mahoniowe o barwie czerwonobrązowej lub cynamonowej, a uzyskiwane z mahoniowca. Mahoniowiec występuje w lasach brazylijskich, peruwiańskich, wenezuelskich i boliwijskich. Pozyskiwanych jest ponadto wiele gatunków drzew należących do rodziny motylkowatych (np. drzewo palisandrowe). W puszczy amazońskiej rośnie również drzewo balsa, o stosunkowo niewielkim ciężarze, ale bardzo dużej trwałości i odporności na działanie wody, dlatego wykorzystuje się go m.in. do produkcji łodzi.
Lasy w Ameryce Północnej
Gospodarka leśna na kontynencie północnoamerykańskim wykorzystuje dwa główne typy lasów: tzw. lasy wschodnie i lasy zachodnie. W lasach wschodnich występują formacje o różnych gatunkach tworzących je drzew. Są to głównie formacje: północnych lasów iglastych w okolicach Wielkich Jezior i obszarów Nowej Anglii, północnych lasów liściastych w Nowej Anglii i terenów na południe od Wielkich Jezior, środkowoatlantyckich lasów dębowych w Apallachach oraz foracje południowych lasów mieszanych i sosnowych. Lasy wschodnie obejmują jedynie ok. 10 % ich dawnego zasięgu, ale jest to również region, w którym sadzi się więcej drzew niż ich wyrębuje. Lasy zachodnie znajdują się w rozproszonych kompleksach, które porastają wyższe partie gór o większej stopniu wilgotności niż na nizinnych terenach. Jedna strefa pokrywa Góry Nadbrzeżne, Góry Kaskadowe i Sierra Nevada, a druga Góry Skaliste.
Lasy pokrywają ok. 30 % powierzchni Stanów Zjednoczonych, gdyż zajmują 287 mln ha. Z obszaru Gór Skalistych pozyskuje się: modrzew, świerk Engelmanna, sosnę, ponderosę i daglezję. Lasy te zajmują ok. 25 % całkowitego areału krajowego, ale dostarczają tylko 9 % drewna. Z obszarów południowo - wschodnich pozyskuje się: dąb sosnę, tulipanowca, orzesznik amerykański i ambrowiec. Na te kompleksy przypada ok. 31 % krajowej powierzchni leśnej, a dostarczają ok. 36 % krajowego drewna. W obszarach centralnych wycina się przede wszystkim: dąb, klon, orzesznik amerykański, tulipanowiec, jesion, buk i wiąz. Formacje leśne z tych terenów są głównym źródłem surowca dla przemysłu meblarskiego. Na obszarze północnym eksploatuje się: sosnę wejmutkę, klon, jodłę, świerk, osikę, dąb i topolę. W USA pozyskuje się co roku prawie 500 mln m drewna , co stanowi 15 % produkcji światowej i daje temu krajowi pierwsze miejsce w świecie pod tym względem.
Lasy w Afryce
W Afryce znajdują się wielkie kompleksy leśne, a łączny ich obszar wynosi ponad 7 mln km2. Wilgotne lasy równikowe to zaledwie niewielka ich część, gdyż dominują lasy o małym zwarciu drzewostanu. Powierzchnia obszarów zadrzewionych systematycznie maleje w wyniku pozyskiwania drewna na opał, zakładania plantacji oraz przez stosowanie w rolnictwie metody żarowo-odłogowej.
W niektórych krajach afrykańskich leśnictwo pełni naczelną rolę. Odnosi się to przede wszystkim do Gabonu, Angoli, Konga, Zairu i Kamerunu, które znajdują się w strefie klimatu tropikalnego. Z Afryki pochodzi ponad 20 % światowej produkcji drewna, a niektóre drzewa (np. mahoń), mają wyjątkowo cenne znacznie dla przemysłu drzewnego. Największymi producentami drewna w Afryce są: Nigeria (25 % wyrębu na kontynencie), Zair, Etiopia, Tanzania oraz Kenia.
Lasy w Azji
Lasy obejmują ponad 20 % powierzchni kontynentu azjatyckiego. Największe kompleksy leśne występują w strefie równikowej oraz strefie podrównikowej. Pozyskiwanie drewna w Azji to ponad 1 000 hm. W produkcji światowej grubizny udział azjatyckiej produkcji drewna utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi ok. 30 - 32 %. Najwięcej drewna pozyskują Chiny, Indie i Indonezja, które łącznie wytwarzają ponad 70 % produkcji kontynentu azjatyckiego. Drewno w krajach azjatyckich wykorzystywane jest głównie do opału.
Lasy w Australii
Znaczenie leśnictwa w australijskiej gospodarce jest niewielkie. Rocznie pozyskuje się na tym kontynencie ok. 15 mln m grubizny. Całkowita powierzchnia lasów w Australii wynosi ok. 41 mln ha, co stanowi jedynie 17 % całego areału drzew i krzewów oraz 5 % powierzchni kraju. Najbardziej charakterystycznym i rozpowszechnionym elementem składowym lasów są drzewa eukaliptusowe, stanowiące aż 85 % formacji leśnej. Występuje kilkaset ich odmian, wśród których wyróżnia się m.in. drzewo krwiste, kari i jarrah. Najlepsze, z gospodarczego punktu widzenia są ogromne drzewa o przeciętnej wysokości ponad 100 m oraz średnicy przekraczającej niekiedy 20 m, które rosną przede wszystkim w południowo - wschodniej Australii oraz na Tasmanii. W strefach stepów i pustyń drzewa eukaliptusowe mają niewielką wysokość. Największy odsetek formacji leśnych w ogólnej powierzchni mają: Nowa Południowa Walia (35 % powierzchni lasów) oraz Queensland (29 % powierzchni lasów).
Lasy w Europie
W Europie widać wyraźny kontrast pomiędzy zalesioną Skandynawią (59 %) a północno - zachodnią częścią kontynentu o niskiej lesistości (11 %). W ciągu ostatnich 10 lat powierzchnia leśna w Europie zwiększyła się o blisko 5 mln ha. Jednocześnie jednak ubyło środowisk o wysokim stopniu naturalności. Wpływ gospodarki ludzkiej zaznaczył się także w rosnącym rozdrobnieniu kompleksów leśnych. Za lasy naturalne (nie będące pod wpływem człowieka) uznano 4 % wszystkich lasów Europy. Większość z nich rośnie w miejscach trudno dostępnych i niesprzyjających powstawaniu centrów mieszkalnych lub przemysłowych - na północy Skandynawii, północnych obszarach europejskiej części Rosji, w Alpach i regionie bałkańskim. W sumie 12 krajów europejskich wykazuje ponad 1-procentowy udział lasów naturalnych w całkowitej powierzchni leśnej. Najwięcej takich lasów, bo aż 16.1% ma Szwecja. Znaczny wzrost powierzchni leśnej w Europie to w zdecydowanym stopniu efekt odnowień i zalesień. Najwięcej upraw leśnych powstaje co roku w Szwecji (206 tys. ha), Francji (192 tys. ha) i Finlandii (188 tys. ha). Nowe lasy powstają głównie przez sadzenie lub siew. W południowej i południowo wschodniej części kontynentu większą rolę odgrywa odnowienie naturalne - w tym wegetatywne, z odrośli.
Skład gatunkowy lasów i ich rozmieszczenie jest uzależniony od położenia geograficznego kraju, w którym rosną. W pewnym stopniu jest to również związane ze stosowaną strategią zagospodarowania hodowlanego. W ciągu ostatnich dwustu lat leśnictwo europejskie wyraźnie faworyzowało jednogatunkowe drzewostany iglaste, co spowodowało znaczne zmniejszenie naturalnego zasięgu występowania lasów mieszanych. Obecnie ich powierzchnia stale wzrasta. W całej Europie zajmują one ok. 15 mln ha (14 % powierzchni leśnej). Stosunkowo najwięcej tego typu drzewostanów mają w Europie: Malta (60 %), Czechy (56 %), Łotwa i Estonia (powyżej 40 %). Jednogatunkowe lasy iglaste dominują z przyczyn naturalnych przede wszystkim w krajach położonych na północy Europy oraz w krajach górzystych - Austria, Niemcy, Szwajcaria. Bory sosnowe są również najważniejszym ekosystemem leśnym w naszych warunkach klimatyczno-siedliskowych. Z inną sytuacją mamy do czynienia w Wielkiej Brytanii, gdzie duży udział gatunków iglastych to efekt wieloletniej polityki leśnej popierającej uprawę introdukowanego świerka sitkajskiego. Największy udział gatunków liściastych w drzewostanach mają państwa położone na południowych krańcach kontynentu: Jugosławia (87 %), Chorwacja (82 %), Węgry (78 %) i Włochy (72 %). Zasobność drzewostanów w Europie jest bardzo zróżnicowana. Średnia dla UE wynosi 140 m³/ha. Roczny przyrost miąższości drzewostanów jest największy w Europie Zachodniej i Centralnej (ponad 5 m³/ha). Głównymi czynnikami ograniczającymi wzrost są: długość okresu wegetacyjnego na północy Europy i susze na południu kontynentu.
Najliczniej reprezentowane klasy wiekowe tzw. wysokopiennych lasów Europy mieszczą się w przedziale od 20 do 80 lat. Jest to wynik wielkoskalowych zalesień po II wojnie światowej, które miały miejsce głównie w centralnej części kontynentu. Na naszym kontynencie rośnie blisko 13 milionów ha lasów w wieku powyżej 100 lat. Równomierny rozkład klas wieku (żadna z klas wieku nie zajmuje więcej niż 1/5 powierzchni leśnej) występuje w Szwajcarii, Luksemburgu, Czechach, Finlandii i Norwegii. Wśród krajów, u których dominuje określona klasa wieku drzewostanów, wyróżnia się Irlandia, gdzie ponad 20 % powierzchni leśnej zajmują uprawy i młodniki w wieku poniżej 10 lat. Jest to efekt zalesień zasilanych z funduszy Unii Europejskiej. W podobnej sytuacji znajdują się Portugalia, Austria i Dania. Różnice w przeciętnym wieku drzewostanów Europy wynikają również z zróżnicowania przyjętego wieku rębności dla poszczególnych gatunków drzew. Na przykład wiek rębności sosny wynosi od 110 do 180 lat w krajach skandynawskich, 80 do 120 lat w Centralnej Europie, 60 - 70 lat na Węgrzech, a w krajach leżących nad Atlantykiem nawet 50 lat. Obszary zalesione zajmują w Europie - z wyłączeniem krajów byłego ZSRR - powierzchnię 158,4 mln ha. Zalesienie Europy nie jest równomierne . Najwyższy udział lasów w ogólnym obszarze kraju charakteryzuje Finlandię i Szwecję (60-70 %). Najniższy jest on w państwach północno-zachodniej i południowo-wschodniej części Europy: w Holandii, Danii i Wielkiej Brytanii nie sięga 10 %, na Ukrainie, w Mołdawii i Grecji nie przekracza 20 %. W większości krajów Europy Zachodniej i Środkowej oscyluje wokół 30 %, a we Wschodniej dochodzi do 44-46 %. Lasy Europy stanowią zaledwie 4,4 % obszarów leśnych świata. W lasach europejskich przeważają najwydajniejsze pod względem grubizny gatunki drzew iglastych - przede wszystkim sosna i świerk, w mniejszym zakresie jodła i modrzew. Lasy iglaste stanowią 67 % ogółu lasów, a w niektórych krajach nawet ponad 80 %.
Pozyskiwanie drewna w Europie do 1990 r. systematycznie i szybko wzrastało, dając ponad 11 %, a wraz z krajami byłego ZSRR - 22 % produkcji światowej. Wielkimi producentami drewna są Szwecja, Francja, Finlandia i Niemcy. W przeliczeniu na 1 mieszkańca najwięcej tego surowca pozyskują Finlandia i Szwecja, zajmując dwie pierwsze pozycje w świecie. Wszystkie kraje europejskie cechuje wysoki (co najmniej 75 %, w Szwecji i Niemczech - 90 %) udział drewna użytkowego.
Tajga, lasy borealne - borealne lasy szpilkowe, występujące w północnej części Ameryki Północnej (Alaska i Kanada), Europy (Półwysep Skandynawski, Karelia, północno-wschodnia część Niziny Wschodnioeuropejskiej) oraz Azji (Syberia, Sachalin, Kamczatka, Hokkaido), w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej.
Według niektórych klasyfikacji nazwa "tajga" zarezerwowana jest do borów porastających północno-wschodnią Europę i Syberię, zwykle jednak bywa ona stosowana do całego biomu.
Tajgę w większości porastają lasy szpilkowe oraz, w niewielkim stopniu, lasy liściaste. Gatunki liściaste są częstsze na obrzeżach lasów, pożarzyskach, nad brzegami rzek i na bagnach. Większy udział gatunków liściastych daje się zauważyć także na obszarach przymorskich, gdzie klimat jest znacznie łagodniejszy. Na północy tajga sąsiaduje przez obszar zwany lasotundrą z tundrą, a na południu z lasami liściastymi albo ze strefą stepową. Dosyć rozległy obszar Europy Środkowej i Wschodniej zajmuje boreo-nemoralna strefa przejściowa, charakteryzująca się mozaikowatością formacji leśnych. Strefa ta ciągnie się od południowej Szwecji, poprzez kraje nadbałtyckie, aż po góry Uralu. W jej południowych rejonach przeważają lasy liściaste, natomiast na północy dominują lasy iglaste. W rejonie zachodnim, gdzie występują lepsze gleby, występują głównie drzewostany dębowe z domieszką buka. W Europie Wschodniej dominującą rolę w składzie lasów borealnych odgrywa natomiast sosna. Podobnie mieszany charakter mają formacje na Dalekim Wschodzie. W zachodniej części Ameryki Północnej borealne lasy iglaste przechodzą w iglaste lasy górskie lub nadmorskie (deszczowe lasy strefy umiarkowanej). W uproszczonych klasyfikacjach formacji roślinnych wszystkie te lasy iglaste bywają łączone jako jeden biom, mimo znacznych różnic klimatycznych.
Tajga Eurazji rozciąga się 9000 km z zachodu na wschód, od półwyspu Skandynawskiego do Oceanu Spokojnego. Występuje tam krótkie, ciepłe lato i długa, mroźna, śnieżna zima. W większej części strefy lasów iglastych występuje wieczna zmarzlina. Grunt jest bardzo głęboko zamarznięty i tylko latem rozmraża się na głębokość 1 m. Wiec
Tundra występuje w najbardziej surowym klimacie. Są to rozległe, płaskie tereny bagniste. Roślinność jest bardzo uboga, dominują tam: turzyce, mchy, wrzosy i różne porosty. Jej błotnisty charakter wynika faktu istnienia wiecznej zmarzliny, zamarzniętej warstwy gleby, która nie przepuszcza wody. Zatrzymana na powierzchni i w górnej warstwie gleby woda dostarcza wilgoci dla roślin tworząc liczne moczary i trzęsawiska. Tundra arktyczna występuje w Azji na pograniczu Syberii, a Koła podbiegunowego północnego. Jest to teren bardzo chłodny.
Wilgotny las równikowy (las strefy równikowej, puszcza tropikalna, las deszczowy, las tropikalny, las higromegatermiczny, błędnie zwany także dżunglą) — charakterystyczna, wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Występuje na ubogich glebach laterytowych, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew (na 1 hektarze lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew, podczas gdy w lesie strefy umiarkowanej dziesięciokrotnie mniej), wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie (do 80 m) pnie, dość pospolite jest zjawisko kauliflorii (kwiaty wyrastają bezpośrednio z pnia). Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa.