JEDEN DZIEŃ IWANA DENISOWICZA (1962), opowieść dokumentalna Aleksandra Sołżenicyna, opisujÄ…ca zwykÅ‚y dzieÅ„ w guÅ‚agu. Jej bohaterem jest Iwan Denisowicz Szuchow, chÅ‚op z Tiemgieniowa, skazany na dziesięć lat za rzekomÄ… zdradÄ™ ojczyzny. Należy do wielu byÅ‚ych żoÅ‚nierzy, bezpodstawnie oskarżonych o szpiegostwo na rzecz hitlerowskiego wywiadu tylko dlatego, że udaÅ‚o im siÄ™ zbiec z niemieckiej niewoli. Jest rok 1951 i przed Iwanem pojawia siÄ™ nadzieja, że za rok skoÅ„czy siÄ™ jego katorga, choć jeszcze nikomu nie powróciÅ‚ z obozu do rodziny. Iwan toczy walkÄ™ o przetrwanie, o przeżycie każdego dnia. W groźnym syberyjskim klimacie, niedożywiony, schorowany, przymuszany do katorżniczej pracy, tropiony przez nieludzkÄ… sÅ‚użbÄ™ obozowÄ…, pragnie tylko jednego: oddalić widmo Å›mierci. Å»yje poÅ›ród ludzi, którzy także walczÄ… o przeżycie z przeÅ›ladowcami, chorobami i wÅ‚asnÄ… sÅ‚aboÅ›ciÄ…: W brygadzie jest tak: albo wszyscy dostajÄ… dodatkowy chleb, albo wszyscy wyzdychajÄ…. Oprócz prostych chÅ‚opów jak Iwan w Å‚agrze wegetujÄ… oficerowie, artyÅ›ci, politycy   Sołżenicyn przedstawia przeÅ›ladowanych i przeÅ›ladowców. SÄ… wÅ›ród więźniów donosiciele, ale przeważajÄ… ludzie uczciwi   skazani za przekonania religijne, za nieprawomyÅ›lne teksty albo niewÅ‚aÅ›ciwe znajomoÅ›ci. Nie wszyscy potrafiÄ… sprostać nadludzkiemu wysiÅ‚kowi fizycznemu i brutalnym zasadom podporzÄ…dkowania nadzorcom. Sš biedacy jak Iwan i sÄ… arystokraci, którzy czÄ™sto otrzymujÄ… od rodzin paczki i dziÄ™ki temu zachowujÄ… odrobinÄ™ wiÄ™cej swobody. Sołżenicyn beznamiÄ™tnie odtwarza obozowe hierarchie, opisuje zwyczaje, codzienny reżim. Jeden DzieÅ„ Iwana Denisowicza jest bowiem przede wszystkim zapisem paradokumentalnym, Å›wiadectwem codziennego okrucieÅ„stwa. DzieÅ„ w Å‚agrze relacjonuje narrator zbiorowy, swoista emanacja spoÅ‚ecznoÅ›ci więźniów, w imieniu której oceniane sÄ… zachowania skazaÅ„ców i ich nadzorców. Ten specyficzny narrator wyraża nastroje zbiorowoÅ›ci. PowÅ›ciÄ…gliwość, obiektywizm relacji, unikanie czuÅ‚ostkowoÅ›ci nie oznacza bezbarwnoÅ›ci opisu. Ale pierwszych czytelników interesowaÅ‚ przede wszystkim temat   publikacja utworu staÅ‚a siÄ™ sensacjÄ… politycznÄ…, Sołżenicyn staÅ‚ siÄ™ z dnia na dzieÅ„ pisarzem znanym na caÅ‚ym Å›wiecie, przekreÅ›lajÄ…cym sny o komunizmie.
Â