Nerwy głowy
nerw okoruchowy (nervus oculomotorius)
nerw bloczkowy (nervus trochlearis)
nerw trójdzielny (nervus trigeminus)
nerw odwodzący (nervus abducens)
nerw twarzowy (nervus facialis)
nerw pośredni (nervus intermedius)
nerw językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus)
nerw błędny (nervus vagus)
nerw dodatkowy (nervus accesorius)
nerw podjęzykowy (nervus hypoglossus)
PODZIAŁ FUNKCJONALNY NERWÓW CZASZKOWYCH (12)
nerwy czuciowe [3] |
nerwy ruchowe [6] |
nerwy mieszane |
|
|
|
śródukładowo (czuciowo-ruchowe) [3] |
międzyukładowo (somatyczno-autonomiczne) [4] |
I, II, VIII |
III, IV, VI, VII, XI, XII |
V, IX, X |
III, VIIa, IX, X |
NERW OKORUCHOWY - n. III (ruchowy i parasympatyczny)
jądra (2) - w śródmózgowiu, na wys. wzgórków górnych
j. ruchowe s. początkowe (n. motorius s. orginis)
j. dodatkowe s. parasympatyczne (n. accesorius)
przebieg:
opuszcza mózgowie przez dół międzykonarowy (fossa interpeduncularis) pomiędzy t. górną mózgu (a. cerebelli posterior), a t. tylną mózgu (a. cerebri posterior)
dalej do przodu i boku, przebija zatoką jamistą z tyłu do przodu
przyjmuje włókna sympatyczne od splotu jamistego (plexus cavernosus)
opuszcza środkowy dół czaszki przez - szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior)
objęty przez pierścień ścięgnisty wspólny (annulus tendineus communis)
w oczodole dzieli się na gałęzie końcowe (2):
gał. górna
przebieg - do przodu i góry, bocznie od t. ocznej i n. wzrokowego
między - m. dźwigaczem powieki górnej, a m. prostym oka górnym (i je zaopatruje)
gał. dolna - biegnie w dolnej części oczodołu
dzieli się na 3 gałęzie mięśniowe
gał. mieśniowe (rr. musculares) - zaopatrują m. prosty oka przyśrodkowy, m. prosty oka dolny i m. skośny oka dolny
korzeń okoruchowy do zwoju rzęskowego (radix oculomotoria ad ganglion ciliarem)
przebieg - oddziela się od gałęzi mieśniowej dla m. skośnego oka dolnego
prowadzi - przedzwojowe włókna parasympatyczne, które przełączają się w zwoju rzęskowym przeznaczone dla m. rzęskowego i m. zwieracza źrenicy (m. ciliaris et m. sphincter pupillae)
zasięg unerwienia:
część somatyczna - mięśnie oka z wyjątkiem (2):
m. skośnym oka górnym
m. prostym oka bocznym
część parasympatyczna:
m. rzęskowy - akomodacja
m. zwieracz źrenicy - adaptacja
NERW BLOCZKOWY - n. IV (ruchowy)
jądro (1) - w śródmózgowiu, na wys. wzgórków dolnych
j. ruchowe s. początkowe (n. motorius s. orginis)
przebieg - jako jedyny z nerwów czaszkowych opuszcza mózgowie po stronie grzbietowej
dobocznie od - wędzidełka zasłony rdzeniowej górnej (frenulum veli medullaris sup.)
otacza - konary mózgu (pedunculus cerebri)
do przodu i w ścianie bocznej zatoki jamistej (między n. III, a V1)
wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną poza pierścieniem ścięgnistym wspólnym
w oczodole - biegnie do przodu i przyśrodkowo nad m. dźwigaczem powieki górnej do m. skośnego oka górnego
zasięg unerwienia - m. skośny oka górny
NERW TRÓJDZIELNY - n. V (czuciowy i ruchowy)
jądra (4) - pod dnem komory IV
jądra czuciowe (3):
j. czuciowe właściwe (n. sensorius principalis)
j. pasma śródmózgowiowego (n. tractus mesencephali)
j. pasma rdzeniowego (n. tractus spinalis)
jądro ruchowe (1)
j. ruchowe s. początkowe s. żwaczowe (n. motorius s. orginis s. masticatorius)
opuszcza mózgowie - między mostem, a konarem środkowym móżdżku (pedunculus cerebellaris medius) [tzw. bruzda trójdzielno-twarzowa (sulcus trigeminofacialis)]
korzenie (2):
korzeń czuciowy - część większa (radix sensitiva - portio maior)
korzeń ruchowy - część mniejsza (radix motoria - portio minor); przyśrodkowo od części większej
Nerw trójdzielny dzieli się w obrębie środkowego czaszki na (3):
n. oczny (n. ophtalmicus) - n. V1 [czuciowy]
n. szczękowy (m. maxillaris) - n. V2 [czuciowy]
n. żuchwowy (m. mandibulars) - n. V3 [czuciowy i ruchowy]
włókna czuciowe = włókna wstępujące
włókna ruchowe = włókna zstępujące
Zwoje przydane do nerwu trójdzielnego (5): 1 czuciowy, 4 parasympatyczne
zwój półksiężycowaty (gangloin semilunare s. Gasseri) - czuciowy, przełączają się w nim przedzwojowe włókna czuciowe nn. V1, V2, V3 na zazwojowe włókna czuciowe (część większa), natomiast włókna ruchowe (część mniejsza) przebiegają bez przełączenia i dołączają się do trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego
zwój rzęskowy (ganglion ciliare)
zwój skrzydłowo-podniebienny (ganglion pterygopalatinum)
zwój podżuchwowy (ganglion submandibulare)
zwój uszny (ganglion oticum)
zwoje 2 - 5 są zwojami parasympatycznymi, w których przełączają się przedzwojowe włókna parasympatyczne na zazwojowe włókna parasympatyczne
Nerw oczny - n. V1
przebieg:
w zatoce jamistej - w ścianie bocznej, pod n. VI
opuszcza czaszkę - przez szczelinę oczodołową górną (+ n. III, IV, VI) - najbardziej bocznie
gałęzie (1):
gał. namiotowa (r. tentorii) - zaopatruje czuciowo namiot móżdżku i przyległe zatoki żylne opony twardej
gałęzie końcowe (3):
n. czołowy (n. frontalis)
n. nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris)
n. łzowy (n. lacrimalis)
nerw czołowy - najsilniejsza gałąź nerwu ocznego
przebieg:
ze - środkowego dołu czaszki
do - oczodołu
przez - szczelinę oczodołową górną
bocznie od - pierścienia ścięgnistego wspólnego
w oczodole - pośrodku, pomiędzy n. łzowym, a n. nosowo-rzęskowym
na - m. dźwigaczu powieki górnej
pod - sklepieniem oczodołu
gałęzie (2):
n. nadbloczkowy (n. supratrochlearis) - gał. górna i dolna, nad kolcem bloczkowym
n. nadoczodołowy (n. supraorbitalis)
gał. przyśrodkowa - przez wcięcie czołowe
gał. boczna - przez otwór nadoczodołowy
zaopatruje czuciowo:
powiekę górną
nasadę nosa
zatokę czołową i czoło aż do szczytu głowy
nerw nosowo-rzęskowy - przyśrodkowa gałąź nerwu ocznego
przebieg:
w obrębie - pierścieniu ścięgnistym wspólnym
do przodu i przyśrodkowo
między - m. prostym oka górnym, a n. wzrokowym
między - m. skośnym oka górnym, a m. prostym oka przyśrodkowym
do - przyśrodkowego brzegu sklepienia oczodołu (margo medialis fornicis orbitae)
części (2):
część rzęskowa (p. ciliaris)
część nosowa (p. nasalis)
część rzęskowa
gałęzie (2):
gał. łącząca ze zwojem rzęskowym (r. communicans cum ganglio ciliaris) - stanowi korzeń czuciowy zwoju rzęskowego
nn. rzęskowe długie (nn. ciliares longi) - biegną wzdłuż przyśrodkowego obwodu nerwu wzrokowego, a po wniknięciu do gałki ocznej zaopatrują błonę włóknistą i naczyniową
część nosowa
gałęzie (3):
n. sitowy tylny (n. ethmoidales posterior)
n. sitowy przedni (n. ethmoidalis anterior)
nerwy te towarzyszą równoimiennym tętnicom
zaopatrują - zatokę klinową (sinus sphenoidalis), komórki sitowe (cellulae ethmoidales), część górną jamy nosowej [przed okolicą węchową (regio olfactoria)], grzbiet nosa (dorsum nasi)
n. podbloczkowy (n. infratrochlearis) - biegnie do przodu, pod kolcem bloczkowym do przyśrodkowego kąta oczodołu, zespala się z n. nadbloczkowym
nerw łzowy - boczna gałąź nerwu ocznego
przebieg:
bocznie od - pierścienia ścięgnistego wspólnego
w oczodole - wzdłuż bocznego brzegu sklepienia oczodołu
krzyżuje od góry - m. prosty oka górny
gałęzie (2):
gał. górna - zaopatruje czuciowo gruczoł łzowy i boczny kąt oczodołu
gał. dolna - łączy się z gał. łączącą z nerwem jarzmowym (r. communicans cum n. zygomatico), z gałęzi tej czerpie ona zazwojowe włókna parasympatyczne od zwoju skrzydłowo-podniebiennego do gruczołu łzowego
Nerw szczękowy - n. V2
przebieg - w zatoce jamistej (częściowo)
wychodzi z czaszki przez - otwór okrągły (for. rotundum)
wchodzi do - dołu skrzydłowo-podniebiennego (fossa pterygopalatina)
gałąź (1) - gał. oponowa środkowa (r. meningeus medius), zaopatruje przedni dół czaszki i przednią część środkowego dołu czaszki
gałęzie końcowe (3):
nn. skrzydłowo-podniebienne (nn. pterygopalatini)
n. jarzmowy (n. zygomaticus)
n. podoczodołowy (n. infraorbitalis)
Nerwy skrzydłowo-podniebienne
Tworzą korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-podniebiennego.
Jako jedyne z korzeni czuciowych wiodą zazwojowe włókna parasympatyczne dla gruczołu łzowego.
Nerw jarzmowy
przebieg:
z - dołu skrzydłowo-podniebiennego
do - oczodołu
przez - szczelinę oczodołową dolną
wzdłuż - bocznej ściany oczodołu
wychodzi przez:
otwór jarzmowo-oczodołowy (for. zygomaticoorbitale)
otwór jarzmowo-twarzowy (for. zygomaticofaciale)
gałęzie (3):
gałąź łącząca z nerwem łzowym (r. communicans cum n. lacrimali) - wiedzie zazwojowe włókna parasympatyczne od zwoju skrzydłowo-podniebiennego do gruczołu łzowego
gał. jarzmowo-skroniowa (r. zygomaticotemporale)
gał. jarzmowo-twarzowa (r. zygomaticofaciale)
2 i 3 - biegną w równoimiennych kanałach kostnych, unerwiają skórę czoła, skroni i bocznego kąta oka
Nerw podoczodołowy - przedłużenie nerwu szczękowego
przebieg:
przez - szczelinę oczodołową dolną
na - dno oczodołu (fundus orbitae)
w - bruździe podoczodołowej (sulcus infraorbitalis)
przez - kanał podoczodołowy (canalis infraorbitalis) i otwór podoczodołowy (for. infraorbitale)
na - powierzchnię przednią [policzkową] trzonu szczęki (facies anterior s. malaris maxillae)
gałąź (1) - nn. zębodołowe górne: tylne, środkowe i przednie (nn. alveolares superiores: posteriores, medii et anteriores) - tworzą splot zębowy górny (plexus dentalis superior), który oddaje:
gał. zębodołowe górne (rr. dentales superiores)
gał. dziąsłowe (rr. gingivales)
gałęzie końcowe (4):
gał. powiekowe dolne (rr. palpebrales inferiores)
gał. nosowe zewnętrzne (rr. nasales externi)
gał. nosowe wewnętrzne (rr. nasales interni)
gał. wargowe górne (rr. labiales superiores)
1+2+3+4 - tworzą gęsią stopę mniejszą (pes anserinus minor)
nerw żuchwowy - najsilniejsza gałąź n. trójdzielnego
przebieg:
wychodzi z czaszki (dół środkowy) przez - otwór owalny (for. ovale)
wchodzi do - dołu podskroniowego
gałąź (1) - gał. oponowa (r. meningeus); powraca do czaszki przez otwór kolcowy (for. spinosum) wspólnie z t. oponową środkową (a. meningea media)
zaopatruje czuciowo - oponę twardą
gałęzie końcowe - 2 grupy:
grupa przednia (2):
pień m. żwaczowych (truncus masticatorius)
n. policzkowy (n. buccalis)
Pień mięśni żwaczowych - ruchowy, tworzy część mniejszą n. trójdzielnego z przeznaczeniem dla mm. żwaczowych
gałęzie (4):
n. żwaczowy (n. massetericus)
przebieg:
bocznie - nad m. skrzydłowym bocznym
przez - wcięcie żuchwy
do - pow. przyśrodkowej m. żwaczowego
nn. skroniowe głębokie: przedni, środkowy i tylny (nn. temporales profundi anterior, medius et posterior)
przebieg:
bocznie od - grzebienia podskroniowego (crista infratemporalis)
do góry do - pow. przyśrodkowej m. skroniowego
n. skrzydłowy przyśrodkowy (n. pterygoideus medialis)
przebieg:
przez - przestrzeń skrzydłowo-żuchwową (spatium pterygomandibulare)
do - powierzchni przyśrodkowej m. skrzydłowego przyśrodkowego
gałęzie (2):
n. mięśnia napinacza podniebienia miękkiego (n. musculi tensoris veli palatini)
n. mięśnia napinacza błony bębenkowej (n. musculi tensoris tympani)
n. skrzydłowy boczny (n. pterygoideus lateralis)
przebieg - do dołu i boku, do pow. przyśrodkowej m. skrzydłowego bocznego
Nerw policzkowy - czuciowy
przebieg:
między - głową górną i dolną m. skrzydłowego bocznego
na pow. bocznej m. policzkowego
do - kąta ust
przebija - m. policzkowy (ale go nie unerwia)
zasięg unerwienia - skóra i błona śluzowa policzka
grupa tylna (3):
n. językowy (n. lingualis)
n. zębodołowy dolny (n. alveolaris inferior)
n. uszno-skroniowy (n. auriculotemporalis)
Nerw językowy - przyśrodkowa gałąź nerwu żuchwowego
czuciowy - smakowy i wydzielniczy, ponieważ prowadzi włókna ze struny bębenkowej (chorda tympani)
przebieg:
przyśrodkowo i do przodu - od n. zębodołowego dolnego i t. szczękowej
między - mięśniami skrzydłowymi
przyjmuje od tyłu - strunę bębenkową
pod - m. skrzydłowym bocznym
do - przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej
łukiem wypukłym - do tyłu i dołu
osiąga dno jamy ustnej - na wys. dolnego zęba mądrości (dens serotinus inf.) na pow. zewnętrznej m. gnykowo-językowego (m. hyoglossus) [nad n. XII]
krzyżuje do boku i dołu - przewód ślinianki podżuchwowej (ductus submandibularis)
z boku - dociera do języka
gałęzie (3):
gał. migdałkowe (rr. tonsillares) - zaopatrują błonę śluzową gardzieli i migdałków podniebiennych
gał. językowe (rr. linguales) - zaopatrują:
brodawki grzybowate języka - smakowo drogą struny bębenkowej
brodawki nitkowate języka - czuciowo
ślinianki: podżuchwową i podjęzykową - wydzielniczo drogą struny bębenkowej
n. podjęzykowy (n. sublingualis) - zaopatruje czuciowo dno jamy ustnej
Nerw zębodołowy dolny - środkowa, największa gałąź nerwu żuchwowego, czuciowy i ruchowy
przebieg - do tyłu i bocznie od n. językowego
między - mięśniami skrzydłowymi
w - przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej
do - otworu żuchwy
przez - kanał żuchwy (w składzie triady zębodołowej dolnej)
przez - otwór bródkowy na bródkę (mentum)
gałęzie (3):
n. żuchwowo-gnykowy (n. mylohyoideus) - ruchowy, prowadzi część włókien części mniejszej
przebieg:
w - przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej
w - bruździe żuchwowo-gnykowej (sulcus mylohyoideus)
krzyżuje - brzeg tylny m. żuchwowo-gnykowego
przechodzi na pow. dolną tego mięśnia i zaopatruje ruchowo: m. żuchwowo-gnykowy i brzusiec przedni m. dwubrzuścowego
gał. zębodołowe dolne (rr. alveolares inferiores) - tworzą splot zębodołowy dolny
gałęzie (2):
gał. zębodołowe
gał. dziąsłowe (rr. gingivales)
nerw bródkowy (n. mentalis) - przedłużenie n. zębodołowego dolnego, zaopatruje czuciowo bródkę i wargę dolną
Nerw uszno-skroniowy - jest to zewnętrzna gałąź nerwu żuchwowego o charakterze czuciowym
przebieg - odchodzi dwoma korzeniami obejmując t. oponową środkową do tyłu od wyrostka kłykciowego żuchwy
w - śliniance przyusznej (za t. skroniową powierzchowną)
do - okolicy skroniowej
gałęzie (5):
gał. łącząca ze zwojem usznym (r. communicans cum ganglio otico) [ = droga wydzielnicza do ślinianki przyusznej (via secretoria ad glandula m parotidem)]
n. przewodu słuchowego zewnętrznego (n. meatus acustici externi)
nn. uszne przednie (nn. auriculares anteriores)
gał. przyusznicze (rr. parotidei) - wiodą włókna wydzielnicze od zwoju usznego dla ślinianki przyusznej
gał. skroniowe powierzchowne (rr. temporales superficiales) - zakończenie n. uszno-skroniowego [towarzyszą t. skroniowej powierzchownej]
Zasięg unerwienia nerwu trójdzielnego:
n. V1 - czuciowo - górne piętro twarzy [powyżej szpary powiek (rima palpebrae)] szczególnie oko i oczodół
v. V2 - czuciowo - środkowe piętro twarzy [między szparą powiek a szparą ust (rima oris)] szczególnie szczęka i okolica
n. V3 - czuciowo - dolne piętro twarzy [poniżej szpary ust] szczególnie żuchwę i okolicę
ruchowo - mięśnie żwacze, m. żuchwowo-gnykowy, brzusiec przedni m. dwubrzuścowego
NERW ODWODZĄCY - n. VI (ruchowy)
jądro (1) - pod dnem komory IV we wzgórku twarzowym (colliculus facialis)
j. ruchowe s. początkowe (n. mororius s. orginis)
przebieg:
opuszcza mózgowie - między mostem a piramidą
biegnie w zatoce jamistej - przyśrodkowo od n. ocznego, pod t. szyjną wewnętrzną
opuszcza czaszkę przez - szczelinę oczodołową górną
objęty przez - pierścień ścięgnisty wspólny
w oczodole - wzdłuż przyśrodkowej powierzchni m. prostego oka bocznego
zaopatruje - m. prosty oka boczny
NERW TWARZOWY - n. VII (ruchowy)
jądro (1) - pod dnem komory IV
j. ruchowe (n. motorius) - neuryty tego jądra owijają się wokół n. VI tworząc kolanko wewnętrzne (geniculum internum) i powodują powstanie wzgórka twarzowego
przebieg:
opuszcza mózgowie - w kącie mostowo-móżdżkowym (anglus pontocerebellaris) [+ n. VIIa, n. VIII]
biegnie w - dole tylnym czaszki
przez - otwór i przewód słuchowy wewnętrzny [+ n. VIIa, n. VIII]
na dno przewodu słuchowego wewnętrznego
oddziela się od - n. VIII
przez - pole n. twarzowego [przednio-górne] + n. VIIa
w kanale nerwu twarzowego (ma 3 odcinki przebiegu)
I. odcinek
do przodu i bocznie od - pola n. twarzowego
do - rozworu n. twarzowego (hiatus canalis facialis)
nad - ślimakiem (cohlea) → ponieważ ślimak jest niski
II. odcinek
do tyłu i bocznie od - rozworu kanału n. twarzowego
do - odnogi tylnej kanału półkolistego bocznego (crus posterius canalis semicircularis lateralis)
przed - kanałem półkolistym górnym s. przednim (canalis semicircularis superior s. anterior) → ponieważ kanał ten jest wysoki
nad - okienkiem przedsionka (fenestra vestibuli)
pod - kanałem półkolistym bocznym
w - ścianie bębenkowej jamy bębenkowej (paries labyrinthicus cavi tympani)
pomiędzy I a II odcinkiem - nerw twarzowy zagina się o 900 tworząc kolanko zewnętrzne n. twarzowego (geniculum externum n. facialis), które jest położone w kolanku kanału n. twarzowego (geniculum canalis facialis)
na wypukłej ścianie kolanka kanału n. twarzowego znajduje się rozwór kanału n. twarzowego
przy wklęsłej ścianie kolanka kanału n. twarzowego znajduje się zwój kolanka (ganglion geniculi) związany z n. pośrednim (n. VIIa)
III. odcinek - pionowo w dół
od - odnogi tylnej kanału półkolistego bocznego
do - otworu rylcowo-sutkowego (for. stylomastoideum)
za - ścianę tylną jamy bębenkowej
opuszcza czaszkę przez - otwór rylcowo-sutkowy
biegnie wewnątrz - ślinianki przyusznej
oddaje gałęzie końcowe
gałęzie (3):
n. strzemiączkowy (n. stapedius)
n. n. uszny tylny (n. auricularis posterior)
gał. dwubrzuścowa (r. digastricus)
nerw strzemiączkowy
przebieg:
odchodzi z - III odcinka n. twarzowego
do przodu i bocznie
wnika do - m. strzemiączkowego w wyniosłości piramidowej ściany tylnej jamy bębenkowej i go zaopatruje
nerw uszny tylny
przebieg:
odchodzi poniżej otworu rylcowo-sutkowego
do góry i tyłu, za małżowiną uszną
gałęzie (2):
gał. małżowinowa - dla mięśni małżowiny usznej
gał. potyliczna - dla m. potylicznego
gałąź dwubrzuścowa
przebieg:
odchodzi - poniżej otworu rylcowo-sutkowego
do dołu i przodu
dochodzi do - brzuśca tylnego m. dwubrzuścowego
oddaje (1) - gał. rylcowo-gnykową (r. stylohyoideus)
zaopatruje - brzusiec tylny m. dwubrzuścowego i m. rylcowo-gnykowy
gałęzie końcowe [s. twarzowe, splot przyuszniczy, gęsia stopa większa (rr. faciei, plexus parotideus, pes anserinus maior)] (5) - biegną wachlarzowato do przodu:
gał. skroniowe (rr. temporales)
gał. jarzmowe (rr. zygomatici)
gał. policzkowe (rr. buccales)
gał. brzeżna żuchwy (r. marginalis mandibulae)
gał. szyi (r. colli) - wspólnie z gał. górną n. poprzecznego szyi tworzą pętlę szyjną powierzchowną (ansa cervicalis superficialis)
zaopatrują - mm. mimiczne twarzy i m. szeroki szyi
NERW POŚREDNI - n. VIIa (czuciowo-parasympatyczny s. smakowo-wydzielniczy)
jądra (2):
1) jądro smakowe s. krańcowe (n. gustatorius s. terminationis) - j. pasma samotnego (n. tractus solitarii)
2) jądro ślinowe górne (n. salivatorius superior)
zwoje (1) - zwój kolanka (gangolin geniculi) - jest to zwój czuciowy n. pośredniego, dochodzi w nom do przełączenia włókien przedzwojowych (rozpoczynających się w brodawkach grzybowatych języka) na włókna zazwojowe, które dochodzą do jądra pasma samotnego. Zwój ten jest położony w kolanku kanału n. twarzowego, naprzeciw rozworu kanału nerwu twarzowego
przebieg - w jamie czaszki i w kanale nerwu twarzowego towarzyszy nerwowi twarzowemu
powyżej - otworu rylcowo-sutkowego przedłuża się w strunę bębenkową
gałęzie (1): nerw skalisty większy
nerw skalisty większy (n. pertosus maior)
przebieg:
odchodzi od - zwoju kolanka
przez - rozwór kanału nerwu twarzowego
na - ścianę przednią części skalistej kości skroniowej (paries anterior partis petrosis ossis temporalis)
w - bruździe nerwu skalistego większego
przez - chrząstkozrost klinowo-skalisty (synchondrosis sphenopetrosa) w otworze poszarpanym
na - zewnętrzną podstawę czaszki
przez - otwór tylny kanału skrzydłowego (for. posterior canalis pterygoidei)
w - kanale skrzydłowym (canalis pterygoideus) - strzałkowo do przodu
do - dołu skrzydłowo-podniebiennego [jako korzeń parasympatyczny zwoju rzęskowego (radix parasympathica ganglion ciliare)]
w - zwoju skrzydłowo-podniebiennym przełącza się na włókna zazwojowe
wiedzie - przedzwojowe włókna parasympatyczne (wydzielnicze) dla:
gruczołu łzowego (glandula lacrimalis)
gruczołów podniebiennych i nosowych (gl. palatinae et nasales)
oddaje często - gałąź łączącą ze splotem bębenkowym (ramus communicans cum plexu tympanico) - może odchodzić bezpośrednio od n. pośredniego
struna bębenkowa (chorda tympani) - jest to przedłużenie n. VII a
przebieg:
początek - nad otworem rylcowo-sutkowym
w - kanale twarzowym
wstecznie, wypukłością skierowany ku górze
w - kanale struny bębenkowej (canaliculus chordae tympani) [połączenie, dostęp tylny (iter posterius)]
do - jamy bębenkowej
przez - otwór bębenkowy struny bębenkowej (apertura tympanica chordae tympani) [w ścianie sutkowej]
przez - jamę bębenkową
między - rękojeścią młoteczka (manubrium mallei) a odnogą długą kowadełka (crus longum incudis)
w - fałdzie struny bębenkowej (plica chrdae tympani)
przez - kanale struny bębenkowej (canaliculus chordae tympani) [połączenie, dostęp przedni (iter anterius)]
do - szczeliny skalisto-bębenkowej (fissura petrotympanica) [+ t. bębenkowa przednia, więzadło przednie młoteczka (lig. mallei ant.)]
w - dole podskroniowym dołącza się od tyłu do n. językowego
trasą n. językowego dochodzi do zwoju podżuchwowego jako jego korzeń parasympatyczny
prowadzi przywspółczulne włókna przedzwojowe do:
ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej
gruczołów językowych
smakowe włókna przedzwojowe z brodawek grzybowatych (papillae fungiformes)
DROGI NERWU POŚREDNIEGO:
czuciowa (smakowa)
parasympatyczna (wydzielnicza)
część czuciowa s. smakowa (pars sensitiva s. gustatoria) = droga wstępująca
przebieg:
rozpoczyna się obwodowo w - brodawkach grzybowatych języka (papillae fungiforme linguae) → receptory
włókna przedzwojowe przebiegają tranzytem przez zwój podżuchwowy w składzie struny bębenkowej [trasą n. językowego n. V3]
przez - jamę bębenkową do kanału nerwu twarzowego
w - zwoju kolanka (gangloin geniculi) przełączają się na włókna zazwojowe i od tego miejsca biegną w składzie n. pośredniego (trasą n. twarzowego)
kończą się w - jądrze smakowym s. krańcowym (n. gustatorius s. terminationis) = j. pasma samotnego (n. tractus solitari)
część parasympatyczna s. wydzielnicza = drogi zstępujące (viae descendentes) [2]:
droga do ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej (via ad glandulam submandibularem et sublingualem)
droga do gruczołu łzowego (via ad dlandulam lacrimalem)
droga do ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej
przebieg:
rozpoczyna się - centralnie w jądrze ślinowym górnym
biegnie w składzie n. VII a (trasą n. VII)
dalej w składzie - struny bębenkowej (przedłużenie n. VII a)
przez - jamę bębenkową
trasą - n. językowego (n. V3)
w - zwoju podżuchwowym jej włókna przedzwojowe przełączają się na włókna zazwojowe
kończy się - w śliniance podżuchwowej i podjęzykowej oraz w gruczołach językowych
droga do gruczołu łzowego
przebieg:
rozpoczyna się - w jądrze ślinowym górnym
biegnie w składzie - n. VII a (trasą n. VII) aż do rozworu kanału n. twarzowego
od tego miejsca - w składzie n. skalistego większego = odgałęzienie n. VII a
przez - dół środkowy czaszki, otwór poszarpany, kanał skrzydłowy i dół skrzydłowo-podniebienny
w - zwoju skrzydłowo-podniebiennym jej włókna przedzwojowe przełączają się na włókna zazwojowe
trasą - nn. skrzydłowo-podniebiennych i n. jarzmowego
przez - szczelinę oczodołową dolną
w oczodole - przełączają się na gałąź dolną n. łzowego
kończą się w - gruczole łzowym
zakres unerwienia n. VII a
cz. smakowa - 2/3 przednie języka (brodawki grzybowate)
cz. wydzielnicza -
ślinianka podżuchwowa i podjęzykowa, gruczoły językowe (struna bębenkowa)
gruczoł łzowy, gruczoły podniebienne i gruczoły nosowe (n. skalisty większy)
Nerw językowo-gardłowy - n. IX (czuciowy, ruchowy i parasympatyczny)
jądra (3) - pod dnem komory IV:
j. czuciowe s. krańcowe - j. pasma samotnego (n. tractus solitari)
j. ruchowe s. początkowe - cz. górna j. dwuznacznego (pars superior n. ambigui)
j. parasympatyczna - j. ślinowe dolne (n. salivatorius inferior)
zwoje (2):
zwój górny (ganglion superius) - czuciowy, jest położony w otworze żyły szyjnej
zwój dolny (ganglion inferius) - parasympatyczny, jest położony w dołku skalistym (fossula petrosa)
przebieg:
opuszcza mózgowie - w bruździe bocznej tylnej rdzenia przedłużonego (sulcus lateralis posterior medullae oblongatae)
opuszcza czaszkę - przez część przyśrodkową otworu żyły szyjnej (+ zatoka skalista dolna)
biegnie w - przestrzeni przygardłowej (+ n. X, XI, XII)
między - tętnicą a żyłą szyjną wewnętrzną
wzdłuż - m. rylcowo-gardłowego
między - t. szyjną wewnętrzną i zewnętrzną
łukiem otwartym do przodu i góry
między - m. rylcowo-gardłowym a m. rylcowo-językowym
oddaje gałęzie końcowe do korzenia języka
gałęzie (6):
n. bębenkowy (n. tympanicus)
n. skalisty mniejszy (n. petrosus minor)
n. rylcowo-gardłowy (n. stylopharyngeus)
gał. zatoki t. szyjnej (r. sinus carotici)
gał. gardłowe (rr. pharyngei)
gał. migdałkowe (rr. tonsilares)
nerw bębenkowy
przebieg:
odchodzi od - n. IX w zwoju dolnym
przez - otwór dolny kanalika bębenkowego (apertura inferior canaliculi tympanici)
przez - część dolną kanalika bębenkowego
do - jamy bębenkowej
w - bruździe wzgórka (sulcus promontorii) na ścianie błędnikowej (paries labyrinthicus) jamy bębenkowej
przechodzi w - splot bębenkowy (plexus tympanicus) [+ gał. łącząca ze splotem bębenkowym, nn. szyjno-bębenkowe i n. X]
nerw skalisty mniejszy
przebieg - przedłużenie splotu bębenkowego (i n. bębenkowego)
w części górnej kanalika bębenkowego
przez - otwór n. skalistego mniejszego s. otwór górny kanalika bębenkowego (for. n. petrosi minoris s. apertura superior canaliculi tympamici)
na - ścianie przedniej części skalistej kości skroniowej leży w bruździe n. skalistego mniejszego
przez - szczelinę klinowo-skalistą (fissura sphenopetrosa) przechodzi na zewnętrzną podstawę czaszki
do - dołu podskroniowego (jako korzeń parasympatyczny zwoju usznego prowadzi przedzwojowe włókna parasympatyczne (wydzielnicze) do ślinianki przyusznej, gruczołów policzkowych i wargowych (gl. parotis, gll. buccales et labiales)
droga wydzielnicza do ślinianki przyusznej:
j. ślinowe dolne → n. IX → zwój dolny n. IX → n. bębenkowy → splot bębenkowy → n. skalisty mniejszy → zwój uszny (przełączenie włókien przedzwojowych na zwzwojowe) → n. uszno-skroniowy (n.V3) → ślinianka przyuszna
nerw rylcowo-gardłowy - biegnie wzdłuż m. rylcowo-gardłowego, który unerwia
gałąź zatoki tętnicy szyjnej
przebieg:
do dołu, na obwodzie t. szyjnej wewnętrznej
do - zatoki tętnicy szyjnej (sinus caroticus)
gałęzie gardłowe
na zewnętrznej powierzchni gardła tworzą splot gardłowy (wspólnie z gał. gardłowymi n. X i gał. gardłowymi pnia współczulnego)
zaopatrują:
m. zwieracz górny gardła
błonę śluzową górnej części gardła
gałęzie migdałkowe
na powierzchni zewnętrznej migdałków podniebiennych tworzą splot migdałkowy
zaopatrują - błonę śluzową w okolicy cieśni gardzieli (isthmus faucium)
gałęzie końcowe (1): gał. językowe (rr. linguales) - zaopatrują czuciowo 1/3 tylną część języka, smakowo (brodawki liściaste i okolone)
zakres unerwienia
część somatyczna
czuciowo - górną część gardła, ucho środkowe i korzeń języka
smakowo - brodawki liściaste i okolone języka
ruchowo - m. zwieracz gardła górny i m. rylcowo-gardłowy
część parasympatyczna (wydzielnicza):
ślinianka przyuszna
gruczoły policzkowe i wargowe
Nerw błędny - n. X (czuciowy, ruchowy i parasympatyczny)
jądra (3):
j. czuciowe s. krańcowe
jądro pasma samotnego (n. tractus solitari)
j. pasma rdzeniowego n. V (n. tractus spinalis nervi trigemini)
j. ruchowe s. początkowe = część środkowa jądra dwuznacznego
j. parasympatyczne - jądro grzbietowe n. błędnego (n. dorsalis n. vagi)
zwoje (2):
górny (czuciowy) - zwój szyjny (ganglion iugulare) położony w otworze ż. szyjnej
dolny (parasympatyczny) - zwój węzłowy (ganglion nodosum) położony poniżej otworu ż. szyjnej po przyjęciu gał. wewnętrznej n. dodatkowego (n. XI)
przebieg - części (4):
cz. czaszkowa
cz. szyjna
cz. piersiowa
cz. brzuszna
część czaszkowa (p. cranialis)
opuszcza mózgowie - w bruździe bocznej tylnej, poniżej n. IX
opuszcza czaszkę - przez część boczną otworu żyły szyjnej (+ n. XI, ż. szyjną wewnętrzną, t. oponową tylną)
gałęzie części czaszkowej (2):
gał. oponowa (r. meningeus)
gał. uszna (r. auricularis)
gałąź oponowa
przebieg:
odchodzi od - zwoju górnego
przez - otwór żyły szyjnej biegnie wstecznie do tylnego dołu czaszki
gałęzie (2):
gał. zatoki potylicznej (r. sinus occipitalis)
gał. zatoki poprzecznej (r. sinus transversi)
zaopatrują - oponę twardą
gałąź uszna
jest jedyną gałęzią skórną nerwu błędnego
przebieg:
odchodzi zazwyczaj od zwoju górnego
do boku i tyłu od otworu żyły szyjnej
do szczeliny bębenkowo-sutkowej (fissura tympanomastoidea)
przez - kanalik sutkowy (canaliculus mastoideus)
krzyżuje się pod kątem prostym z n. twarzowym
zaopatruje - błonę bębenkową i tylno-dolną ścianę przewodu słuchowego zewnętrznego
Nerw dodatkowy - n. XI (ruchowy)
jądro (1) - pod dnem komory IV
j. ruchowe - część dolna j. dwuznacznego (pars inferior n. ambigui)
korzenie (2):
k. czaszkowe - z czaszkowej części j. dwuznacznego
k. rdzeniowe - z szyjnej części j. dwuznacznego
przebieg:
opuszcza mózgowie:
między oliwką (olivia) a konarem dolnym móżdżku (pedunculus cerebellaris inf.) → korzenie czaszkowe
między korzeniem brzusznym a grzbietowym nerwów rdzeniowych części szyjnej → korzenie rdzeniowe
przez - otwór wielki biegną do tylnego dołu czaszki
w czaszce - korzeń rdzeniowe i czaszkowe łączą się w n. XI
opuszcza czaszkę przez - cz. boczną otworu żyły szyjnej (+ n. X)
na wysokości zwoju dolnego n. X dzieli się na (2):
gał. wewnętrzną (r. internus) - prowadzi korzenie czaszkowe, które dołączają się do n. X
gał. zewnętrzną (r. externus) - prowadzi korzenie rdzeniowe
przebieg:
do tyłu od wyr. rylcowatego k. skroniowej (i bukietu Riolana)
ku tyłowo od - brzuśca tylnego m. dwubrzuścowego
na wyr. poprzecznym kręgu szczytowego
perforuje m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy na wys. kąta żuchwy i kręgu C3
dalej biegnie skośnie do dołu i boku
kieruje się przez - trójkąt boczny szyi
dochodzi do - brzegu przedniego m. czworobocznego
zakres unerwienia:
m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy (warstwy głębokie)
m. czworoboczny (część środkowa i dolna)
Nerw podjęzykowy - n. XII (ruchowy)
jądro (1) - pod dnem komory IV:
j. ruchowe s. początkowe
przebieg:
opuszcza mózgowie - w bruździe bocznej przedniej rdzenia przedłużonego (sulcus lateralis anterior medullae oblongatae)
opuszcza czaszkę - przez kanał n. podjęzykowego (canalis n. hypoglossi)
początkowo - przyśrodkowo i do tyłu od n. X
krzyżuje - n. X ze strony bocznej
w - przestrzeni przygardłowej (+ n. IX, X, XI)
wzdłuż - bocznego obwodu t. szyjnej wewnętrznej i w dół
na pow. przyśrodkowej m. rylcowo-gnykowego i brzuśca tylnego m. dwubrzuścowego
przechodzi na - boczną powierzchnię t. szyjnej zewnętrznej
wystaje spod - ścięgna pośredniego m. dwubrzuścowego (tendo intermedius m. digastrici) jako łuk n. podjęzykowego (arcus n. hypoglossi)
na - pow. bocznej m. gnykowo-językowego (m. hyoglossus) - pod przewodem ślinianki podżuchwowej (ductus submandibularis) i n. językowym ograniczając od dołu trójkąt t. językowej
nad - tylnym brzegiem m. żuchwowo-gnykowego wchodzi do j. ustnej rozpadając się wachlarzowato na gałęzie końcowe (1) - gał. językowe (rr. linguales)
zaopatrzenie - wszystkie mięśnie języka (zewnętrzne i wewnętrzne)
CZĘŚĆ OBWODOWA UKŁADU SYMPATYCZNEGO (pars peripherica systematis sympathici)
Główny ośrodek części obwodowej układu sympatycznego tworzą włókna zazwojowe odchodzące od zwoju szyjnego górnego (ganglion cervicale superius) pnia współczulnego.
Otrzymuje on przedzwojowe włókna sympatyczne z części górnej jądra pośrednio-bocznego tj. ośrodka rdzeniowo-rzęskowego (centrum ciliospinale), które po przełączeniu się w zwoju szyjnym górnym oplatają się jak siateczka po tętnicy szyjnej zewnętrznej i wewnętrznej
zaopatruje:
naczynia i gruczoły głowy
mięsień rozwieracz źrenicy
naczynia gałki ocznej
mięśniówkę gładką powiek i szczeliny oczodołowej górnej
GAŁĘZIE:
gałęzie łączące (1):
nerw szyjno-żylny (n. iugularis)
przebieg:
odchodzi ze zwoju szyjnego górnego
biegnie do góry towarzysząc żyle szyjnej wewnętrznej
dochodzi do otworu żyły szyjnej i rozwidla się wysyłając gałęzie do:
zwoju górnego n. X
zwoju dolnego n. IX
gałęzie naczyniowe (rr. vasculares) [7]:
nerw szyjno-tętniczy wewnętrzny (n. caroticus internus)
przebieg:
odchodzi silnym pniem od - górnego bieguna zwoju szyjnego górnego (jakby jego przedłużenie)
oplata się na - t. szyjnej wewnętrznej i twory jej splot
dzieli się - odpowiednio do podziału naczyń
oddaje:
nn. szyjno-bębenkowe (nn. caroticotympanici) [do splotu bębenkowego]
n. skalisty głęboki (n. petrosus profundus)
przebieg:
od - otworu kanału tętnicy szyjnej wewnętrznej
przez - otwór poszarpany (for. lacerum)
na - zewnętrzną podstawę czaszki
do - otworu tylnego kanału skrzydłowego gdzie łączy się z n. skalistym większym
dalej w nerwie kanału skrzydłowego dochodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego - tworzy korzeń sympatyczny zwoju skrzydłowo-podniebiennego
splot jamisty (plexus cavernosus)
przebieg:
oplata siateczką sympatyczną tętnicę szyjną wewnętrzną podczas jej przebiegu przez środkowy dół czaszki w obrębie zatoki jamistej
gałęzie (3):
gał. przysadkowe (rr. hypophysei) - dla przysadki
gał. oczodołowe (rr. orbitales) - dla m. oczodołowego, mm. tarczkowych i gruczołu łzowego
korzeń sympatyczny do zwoju rzęskowego (radix sympathica ad ganglion ciliare)
splot oczny (pl. ophtalmicus)
oddaje:
gał. towarzyszące n. wzrokowemu
gał. do n. nosowo-rzęskowego
splot. t. mózgu przedniej (pl. a. cerebri anterior)
splot. t. mózgu środkowej (pl. a. cerebri mediae)
splot t. naczyniówkowej (pl. a. chorioideae)
nerwy szyjno-tętnicze zewnętrzne (nn. carotici externi)
tworzą one sploty sympatyczne w przydance t. szyjnej zewnętrznej - splot t. szyjnej zewnętrznej oraz jej wszystkich gałęzi:
splot t. twarzowej (pl. a. facialis) - oddaje korzeń sympatyczny do zwoju podżuchwowego
splot t. oponowej środkowej (pl. a. meningeae mediae) - oddaje korzeń sympatyczny do zwoju usznego
splot t. tarczowej górnej (pl. a. thyroideae)
splot t. językowej (pl. a. lingualis)
splot t. usznej tylnej (pl. a. auricularis posterior)
splot t. potylicznej (pl. a. occipitalis)
splot t. skroniowej powierzchownej (pl. a. temporalis superficialis)
splot t. szczękowej (pl. a. maxillaris)
splot t. gardłowej wstępującej (pl. a. pharyngeae ascendentis)
25