Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie: os. Szkolne 37, 31-978 Kraków tel. [phone], 102 fax: [phone] e-mail: [e-mail] www.oke.krakow.pl

Gimnazjalne zadania

egzaminacyjne

z lat 2002-2011

Treści biologiczne

Pracownia Egzaminu Gimnazjalnego

OKE w Krakowie

Kraków 2011

Opracowanie:

Urszula Mazur

Karolina Kołodziej

Bibliografia

• Biuletyny Informacyjne Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Informacja o wynikach egzaminu w klasie III gimnazjum w latach 2002 - 2009.

• Sprawozdania z egzaminu gimnazjalnego w latach 2010, 2011.

• Arkusze egzaminacyjne, kartoteki, schematy oceniania CKE zastosowane w wiosennej kwietniowej sesji egzaminacyjnej w latach 2002 - 2011.

Wprowadzenie

Niniejsze opracowanie to zbiór zadań egzaminacyjnych uporządkowanych tematycznie, adekwatnie do treści przedmiotowych objętych egzaminem gimnazjalnym w części matematyczno-przyrodniczej w latach 2002 - 2011.

Egzamin gimnazjalny ma charakter międzyprzedmiotowy, stąd niejednokrotnie trudno jednoznacznie określić przynależność badanych w danym zadaniu umiejętności i wiadomości. Dokonanie podziału zadań egzaminacyjnych z uwzględnieniem ich przedmiotowego charakteru podyktowane jest chęcią ułatwienia nauczycielom korzystania z materiałów egzaminacyjnych codziennej praktyce, gdyż edukacja szkolna ma głównie charakter przedmiotowy. Proszę traktować proponowany przez nas podział jako względny, być może analizując poszczególne zadania niektóre z nich, zdaniem państwa, powinny być przypisane do innej części z tej grupy materiałów. Nic nie stoi na przeszkodzie, by użytkownik tego opracowania dokonał zmian w niniejszym podziale.

Zadania zostały uporządkowane hierarchicznie - latami, poczynając od roku 2002 do roku 2011. W zbiorze tym zachowano następujący układ:

• treść zadania,

• badane umiejętności/czynności,

• poziom wykonania zadań wyrażony w procentach,

• poprawna odpowiedź - w przypadku zadań zamkniętych wielokrotnego wyboru,

• schemat punktowania - w przypadku zadań otwartych.

Mamy nadzieję, że opracowanie to okaże się pomocne w państwa pracy.

ROK 2002

Zadanie 6. (0-1)/2002

Krokodyla przedstawionego na australijskim znaczku Pawła można opisać następująco:

A. wąż, zmiennocieplny, drapieżca, jajorodny

B. gad, stałocieplny, wody ciepłe

C. drapieżca, gad, zmiennocieplny, jajorodny

D. stałocieplny, płaz, jajorodny, zęby jadowe

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje cechy gadów	84
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 10. (0-1)/2002

Marta przygotowała prowiant na wycieczkę rowerową. Pakowane przez nią produkty żywnościowe zawierają ważne dla organizmu związki chemiczne. Które z nich są dla organizmu głównie źródłem energii?

A. białka B. cukry C. sole mineralne D. witaminy

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje związki organiczne pełniące w organizmie funkcję energetyczną	74
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 12. (0-1)/2002

Podczas jazdy na rowerze pracują mięśnie stanowiące część układu ruchu człowieka. Który z mięśni przedstawionych na poniższym rysunku jest zginaczem?

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Rozpoznaje na rysunku mięsień zginacz	70
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 13. (0-1)/2002

Na podstawie rysunku rozpoznaj drzewo obserwowane przez Jacka w trakcie przejażdżki rowerowej.

A. świerk

B. sosna

C. modrzew

D. jodła

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Na podstawie rysunku rozpoznaje jodłę	31
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 28. (0-2)/2002

Rysunek przedstawia głowę ryby. Wskazany strzałką narząd to..........................................

Narząd ten odpowiada za proces ............................................... .

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Rozpoznaje skrzela i określa ich funkcję			95
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
skrzela , wymiana gazowa	skrzela - 1p. wymiany gazowej - 1p.

Zadanie 36. (0-2)/2002

Na zajęciach koła biologicznego uczniowie prowadzili obserwacje mikroskopowe tkanek zwierzęcych. Robert następująco opisał obserwowaną tkankę:

„Komórki tej tkanki ściśle przylegają do siebie, łączy je niewielka ilość substancji międzykomórkowej. Mogą tworzyć jedną lub kilka warstw”.

Opis Roberta dotyczy tkanki ..............................................

Główną funkcją tej tkanki jest ...........................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Na podstawie opisu rozpoznaje tkankę nabłonkową i określa jej główną funkcję			38
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
nabłonkowa, np. ochronna	poprawna nazwa tkanki - 1p. nazwa funkcji - 1p.	Zaliczamy odpowiedzi typu: - naskórek, - zabezpieczenie przed urazami lub inne związane z ochroną, - wyścielanie narządów wewnętrznych,

ROK 2003

Informacje do zadań 14. i 15.

Owoce zbóż nazywamy ziarniakami. Na rysunkach przedstawiono przekroje podłużne przez jajo kury i ziarniak kukurydzy.

Zadanie 15. (0 - 1)/2003

Która część ziarniaka pełni podobną funkcję jak żółtko jaja?

1. Łupina. B. Owocnia. C. Bielmo. D. Zarodek.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Porównuje informacje	41
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 16. (0 - 1)/2003

Zarodek kukurydzy znajdujący się w ziarniaku

1. odżywia się autotroficznie, oddycha beztlenowo.

2. odżywia się kosztem bielma, oddycha tlenowo.

3. odżywia się kosztem łupiny owocowo-nasiennej, oddycha tlenowo.

4. odżywia się kosztem bielma, oddycha beztlenowo.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wybiera odpowiednie terminy do opisu organizmów	34
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 18. (0 - 1)/2003

W tabeli przedstawiono procentowy skład powietrza wdychanego i wydychanego.

Składniki powietrza	Zawartość w powietrzu wdychanym	Zawartość w powietrzu wydychanym
Azot	78,4%	74,3%
Tlen	20,8%	15,3%
Dwutlenek węgla	0,04%	4,2%

Tablice biologiczne, red. W. Mizerski, Warszawa 1994.

Wybierz stwierdzenie objaśniające zasadność stosowania sztucznego oddychania metodą „usta - usta”.

1. Człowiek całkowicie wykorzystuje tlen zawarty w powietrzu wdychanym.

2. Człowiek nie wykorzystuje azotu zawartego w powietrzu.

3. Człowiek nie wykorzystuje całkowicie tlenu zawartego w powietrzu wdychanym.

4. Człowiek wytwarza dwutlenek węgla w swoim organizmie.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w funkcjonowaniu układów	59
Poprawna odpowiedź	C

ROK 2004

Zadanie 7. (0-1)/2004

Następnego dnia po wycieczce rowerzyści odczuwali ból mięśni. Przyczyną tych
dolegliwości był nagromadzony w mięśniach kwas mlekowy, powstający w wyniku

A. oddychania tlenowego. B. oddychania beztlenowego.

C. wymiany gazowej w tkankach. D. połączenia tlenu z hemoglobiną.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje warunki występowania prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów	29
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 8. (0-1)/2004

Tabela przedstawia wybrane zależności między populacjami dwóch gatunków.

Zależność	Wynik oddziaływania
		gatunek I	gatunek II
konkurencja	-	-
pasożytnictwo	+	-
współbiesiadnictwo	+
symbioza	+	+

+ gatunek odnosi korzyść - gatunek odnosi stratę brak istotnego wpływu

Na podstawie: Ewa Pyłka-Gutowska, Ekologia z ochroną środowiska, Warszawa 1997.

Zależność między hubą drzewną a brzozą to

A. konkurencja. B. pasożytnictwo.

C. współbiesiadnictwo. D. symbioza.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wybiera odpowiednie terminy do opisu zachowań organizmów	63
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 10. (0-1)/2004

Woda w jeziorze ma zielony kolor wskutek występowania w niej glonów.
„Zakwit wody” mógł być spowodowany

1. częstymi opadami kwaśnych deszczów.

2. nadmiernym nawożeniem okolicznych pól.

3. zanieczyszczeniem wody związanym z otwarciem kąpieliska.

4. przedostaniem się do wody paliwa z uszkodzonej łodzi motorowej.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Stosuje zintegrowaną wiedzę do objaśniania zjawisk przyrodniczych	47
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 11. (0-1)/2004

Rysunek przedstawia kolejne etapy rozmnażania eugleny.

Na podstawie: Ziemia, rośliny, zwierzęta, Larousse, Warszawa 1970.

Przedstawiony na rysunku proces to

A. pączkowanie. B. fragmentacja plechy.

C. podział komórki. D. wytwarzanie zarodników.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Analizuje informacje	84
Poprawna odpowiedź	C

Informacje do zadań 31. i 32.

Schemat przedstawia cykl rozwojowy żaby.

Zadanie 31. (0-2)/2004

Nazwij formy rozwojowe oznaczone literami A i B.

A - ................................................................................................................................................

B - ................................................................................................................................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Odczytuje informacje przedstawione w formie rysunku			63
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
A - skrzek B - kijanka	nazwanie każdego z etapów rozwoju żaby - po 1p. za nazwanie każdego etapu	Uznajemy odpowiedzi: A - jaja, komórki jajowe, komórki rozrodcze samicy, złożenie jaj B - larwa Nie uznajemy odpowiedzi: A - ikra, zarodek, zygota, jajeczka, znoszenie jaj

Zadanie 32. (0-2)/2004

Wymień dwie cechy formy rozwojowej oznaczonej literą B, które przystosowują ją
do życia w wodzie i jednocześnie odróżniają od osobnika dorosłego.

1. ..................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Porównuje informacje			44
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
np. posiada ogon, oddycha skrzelami	wymienienie dwóch cech odróżniających kijankę od osobnika dorosłego i przystosowujące ją do życia w wodzie - po 1p. za każdą cechę	Zaliczamy odpowiedzi: linia boczna, brak powiek, brak kończyn, brak odnóży, odżywia się planktonem Nie zaliczamy odpowiedzi: kolor czarny lub inny, kształt, wielkość, oddychanie całym ciałem, opływowy kształt ciała, ma ogonek, ma witkę

ROK 2005

Zadanie 5. (0-1)/2005

Drzewa tworzą największą biomasę w lesie. Która piramida przedstawia ten stan?

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Stosuje terminy i pojęcia matematyczno-przyrodnicze	77
Poprawna odpowiedź	A

Zadanie 6. (0-1)/2005

Określ oddziaływania między populacją mszycy a populacją brzozy.

A. Rywalizują o zasoby środowiska.

B. Obie odnoszą wzajemne korzyści.

C. Nie są zdolne do życia jedna bez drugiej.

D. Jedna z populacji osiąga korzyści, a druga ponosi straty.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów	84
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 7. (0-1)/2005

Między którymi organizmami zachodzą oddziaływania nieantagonistyczne?

A. Pająk - mucha. B. Sosna - dąb.

C. Kleszcz - człowiek. D. Pszczoła - lipa.

Schemat do zadania 8.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów (1)	35
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 8. (0-1)/2005

Analizując piramidę przedstawiającą strukturę wiekową i płciową populacji, można stwierdzić, że

A. rodzi się więcej samic niż samców.

B. liczebność najstarszych samic i samców jest taka sama.

C. liczebność samic i samców jest w każdej grupie wiekowej różna.

D. różnica między liczebnością samców i samic w każdej grupie wiekowej jest taka sama.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Analizuje informacje przedstawione w formie wykresu	76
Poprawna odpowiedź	B

Rozwiązując zadania od 9. do 12., wykorzystaj poniższą informację i mapę.

Azymut geograficzny to kąt między kierunkiem północnym a kierunkiem marszu, mierzony od kierunku północnego do kierunku marszu zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Zadanie 12. (0-1)/2005

Który zestaw nazw roślin pozwala wnioskować, że dotyczy on lasu przedstawionego na mapie?

A. Graby, dęby, leszczyny. B. Świerki, sosny, jodły.

C. Sosny, dęby, leszczyny. D. Lipy, jarzębiny, akacje.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Operuje informacją - przetwarza informacje	79
Poprawna odpowiedź	C

ROK 2006

Informacje do zadań 21. - 23.

Wykres ilustruje zmiany temperatury gleby w pewnej miejscowości na głębokości 10 cm i 30 cm w ciągu doby w okresie lata.

Zadanie 21. (0-1)/2006

Z analizy wykresu wynika, że

1. w ciągu całej doby temperatura gleby jest niższa na głębokości 30 cm niż na głębokości 10 cm.

2. na obu głębokościach gleba ma najniższą temperaturę o północy.

3. gleba na głębokości 30 cm nagrzewa się wolniej i stygnie wolniej niż gleba na głębokości 10 cm.

4. amplituda dobowa temperatur gleby na głębokości 10 cm jest mniejsza niż amplituda dobowa temperatur na głębokości 30 cm.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Operuje informacją	70
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 22. (0-1)/2006

Jaką temperaturę ma gleba w południe na głębokości 10 cm?

1. Niższą niż 21ºC.

2. Między 22ºC a 23ºC.

3. Między 23ºC a 24ºC.

4. Wyższą niż 24ºC.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Odczytuje informacje	85
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 23. (0-1)/2006

Gleba na głębokości 10 cm ma najwyższą temperaturę około godziny

A. 11⁰⁰ B. 13⁰⁰ C. 15⁰⁰ D. 17⁰⁰

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Odczytuje informacje	91
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 24. (0-1)/2006

W której kolumnie tabeli właściwie dobrano nazwy poziomów glebowych do symboli literowych na przedstawionym schemacie?

	I	II	III	IV
X	ściółka	próchnica	ściółka	próchnica
Y	zwietrzelina	ściółka	próchnica	skała macierzysta
W	próchnica	skała macierzysta	zwietrzelina	ściółka
Z	skała macierzysta	zwietrzelina	skała macierzysta	zwietrzelina

A. I B. II C. III D. IV

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Operuje informacją	61
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 25. (0-1)/2006

Szczątki roślin i zwierząt ulegają w glebie rozkładowi na proste związki mineralne. Aby ten rozkład był możliwy, potrzebny jest tlen, ponieważ

1. mikroorganizmy powodujące rozkład potrzebują go do oddychania.

2. jest on produktem fotosyntezy.

3. powoduje zwęglanie się resztek organicznych.

4. jest on składnikiem wody.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów	35
Poprawna odpowiedź	A

Informacje do zadań 26. i 27.

Biedronki siedmiokropki polują na mszyce w ogrodach i na polach. Mszyce zabezpieczają się przed nimi, wydzielając obronną ciecz, same natomiast żywią się sokiem wyssanym z roślin. Aby ochronić się przed mszycami, rośliny wytwarzają kolce i parzące włoski, które nie zawsze jednak są dostatecznym zabezpieczeniem.

Zadanie 26. (0-1)/2006

Ułóż łańcuch pokarmowy na podstawie powyższego tekstu.

Odpowiedź: ..................................................................................................................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów			50
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
rośliny mszyce biedronki rośliny - mszyce - biedronki rośliny, mszyce, biedronki róża mszyce biedronki sok z roślin mszyce biedronki	poprawne zapisanie łańcucha pokarmowego: producent konsument I rzędu konsument II rzędu - 1p.	Jeśli uczeń uzupełnia poprawnie zapisany łańcuch pokarmowy o kolejnego, poprawnego konsumenta otrzymuje -1p.

Zadanie 27. (0-1)/2006

W jaki sposób konsumenci I rzędu, o których mowa w powyższej informacji, bronią się przed naturalnymi wrogami?

Odpowiedź: ..................................................................................................................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operuje informacją			56
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
Konsumenci I rzędu (mszyce) broniąc się przed naturalnymi wrogami wydzielają obronną ciecz.	poprawna odpowiedź - 1p.	Jeśli uczeń podaje dwie odpowiedzi poprawną i błędną otrzymuje 0p.

Zadanie 34. (0-2)/2006

Często słyszymy, że domy powinny być zbudowane z materiałów zapewniających dobrą izolację cieplną. Wybierz spośród poniższych odpowiedzi uczniowskich dwa różne argumenty potwierdzające tezę, że takie domy służą ochronie środowiska. Napisz numery wybranych zdań.

1. Mniej płaci się za energię elektryczną i gaz.

2. Takie domy emitują mniej ciepła, więc zmniejsza się efekt cieplarniany.

3. Oszczędza się paliwa kopalne, bo na ogrzanie domów zużywa się mniej energii.

4. Do atmosfery przedostaje się mniej zanieczyszczeń, bo można produkować mniej energii.

5. Do atmosfery przedostaje się mniej freonu i zmniejsza się dziura ozonowa.

6. Potrzeba mniej energii, więc jej produkcja mniej zanieczyszcza środowisko naturalne.

7. Mieszkańcy takich domów są lepiej chronieni przed zanieczyszczeniami.

8. Ściany takich domów nie przepuszczają substancji chemicznych mogących zaszkodzić środowisku.

Odpowiedź: ...................................................................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Stosuje zintegrowaną wiedzę do objaśniania zjawisk przyrodniczych			51
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
3, 4 lub 3, 6	a) za wybranie zdania numer 3 - 1 p. b) za wybranie zdania numer 4 lub 6 - 1 p.	Jeżeli uczeń wybiera większą liczbę odpowiedzi niż dwie, otrzymuje 0 p. Wyjątek: w przypadku wybrania zdań: 3, 4 i 6 otrzymuje: a) 1 p. b) 0 p.

ROK 2007

Zadanie 24. (0-1)/2007

W ekosystemie wodnym fitoplankton (plankton roślinny) pełni rolę

1. producentów.

2. destruentów.

3. konsumentów I rzędu.

4. konsumentów wyższych rzędów.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów ...	66
Poprawna odpowiedź	A

Zadanie 25. (0-1)/2007

Żywych form fitoplanktonu nie spotyka się na dużych głębokościach w morzach i oceanach przede wszystkim dlatego, że

1. panuje tam za niska temperatura.

2. dociera tam za mało światła.

3. panuje tam za wysokie ciśnienie.

4. jest tam za mało pokarmu.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów ...	66
Poprawna odpowiedź	B

Informacje do zadań 26. i 27.

Na schemacie zilustrowano zmiany wielkości produkcji fitoplanktonu oraz ilości światła docierającego do Morza Bałtyckiego w kolejnych porach roku.




Na podstawie: www.naszbaltyk.pl

Zadanie 26. (0-1)/2007

W której porze roku do wód Morza Bałtyckiego dociera najwięcej światła?

Odpowiedź: .............................................

W której porze roku produkcja fitoplanktonu w Morzu Bałtyckim jest największa?

Odpowiedź: ...............................................

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Odczytuje informacje			96
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
latem wiosną	za obie poprawne odpowiedzi - 1p.

Zadanie 27. (0-2)/2007

W tabeli podano cztery hipotezy. Wpisz obok każdej z nich odpowiednio: tak - jeśli analiza schematu potwierdza hipotezę, nie - jeśli jej nie potwierdza.

Lp.	Hipoteza	tak / nie
1.	Produkcja fitoplanktonu w Morzu Bałtyckim jest największa wtedy, gdy dociera do niego największa ilość światła.
2.	Produkcja fitoplanktonu maleje zawsze wtedy, gdy maleje ilość światła docierającego do Morza Bałtyckiego.
3.	Produkcja fitoplanktonu w Morzu Bałtyckim jest najmniejsza wtedy, gdy dociera do niego najmniejsza ilość światła.
4.	Spadek produkcji fitoplanktonu może być spowodowany zarówno dużą, jak i małą ilością światła docierającego do Morza Bałtyckiego.

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operuje informacją			66
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
nie nie tak tak	za cztery poprawne odpowiedzi - 2p. za trzy poprawne odpowiedzi - 1p. za mniej niż trzy poprawne odpowiedzi - 0p.

ROK 2008

Zadanie 16. (0-1)/2008

Które organizmy uwzględnione w poniższej sieci pokarmowej należą do więcej niż jednego poziomu troficznego (mogą być konsumentami różnych rzędów)?


małe ptaki

małe pająki

larwy osy

mszyce

gąsienice bielinka kapustnika oprzędziki pręgowane

groch

kapusta

1. Mszyce i oprzędziki pręgowane.

2. Małe pająki i małe ptaki.

3. Kapusta i groch.

4. Oprzędziki pręgowane.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Operuje informacją	52
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 17. (0-1)/2008

Z zależności pokarmowych podanych na rysunku do zadania 16. wynika, że jeśli zniszczone zostaną wszystkie uprawy grochu, to wyginą

1. mszyce.

2. mszyce i oprzędziki pręgowane.

3. oprzędziki pręgowane.

4. mszyce, małe pająki i małe ptaki.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów	60
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 18. (0-1)/2008

Mitochondria to elementy komórki, w których uwalniana jest energia potrzebna organizmowi. W organizmie człowieka najwięcej mitochondriów jest w komórce

1. kostnej.

2. tłuszczowej.

3. naskórka.

4. mięśniowej.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów	62
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 19. (0-1)/2008

Jak nazywa się proces uwalniania energii w mitochondriach?

1. Mitoza.

2. Fotosynteza.

3. Osmoza.

4. Oddychanie komórkowe.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Stosuje terminy i pojęcia matematyczno-przyrodnicze	46
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 25. (0-1)/2008

Niektóre ssaki zapadające w sen zimowy zwijają się w kulę. Przyjmując taki kształt,

1. zajmują w norach maksymalnie dużo miejsca.

2. chronią się przed nadmiernym wypromieniowaniem ciepła.

3. bardziej nagrzewają wnętrze nory.

4. pobierają podczas snu najwięcej wilgoci potrzebnej do przetrwania.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Stosuje zintegrowaną wiedzę do objaśniania zjawisk przyrodniczych	82
Poprawna odpowiedź	B

ROK 2009

Zadanie 8. (0-1)/2009

Do cukrów prostych, które krążą we krwi człowieka, należy

A. celuloza. B. glikogen. C. glukoza. D. sacharoza.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Rozróżnia cukry proste i złożone	86
Poprawna odpowiedź	C

Informacje do zadań 9. i 10.

W tabeli przedstawiono wyniki dwóch kolejnych badań krwi pewnej pacjentki przeprowadzonych w tym samym tygodniu oraz normę wartości wybranych parametrów krwi.

Parametr	Wynik		Norma
		badanie I		badanie II
Liczba erytrocytów	4,2 ⋅ 10^6w 1 mm^3	4,2 ⋅ 10^6w 1 mm^3	3,7 ⋅ 10^6 - 5,1 ⋅ 10^6 w 1 mm^3
Liczba leukocytów	8 ⋅ 10^3 w 1 mm^3	7,9 ⋅ 10^3 w 1 mm^3	3,8 ⋅ 10^3 - 10 ⋅ 10^3 w 1 mm^3
Zawartość glukozy	156 mg/dl	168 mg/dl	70 - 110 mg/dl
Zawartość cholesterolu całkowitego	178 mg/dl	181 mg/dl	150 - 200 mg/dl

Zadanie 9. (0-1)/2009

Który z parametrów krwi pacjentki ma wartość niezgodną z normą?

A. Zawartość glukozy.

B. Liczba erytrocytów.

C. Zawartość cholesterolu.

D. Liczba leukocytów.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Odczytuje informacje dotyczące parametrów krwi	83
Poprawna odpowiedź	A

Zadanie 10. (0-1)/2009

Na podstawie powyższych wyników badania krwi można przypuszczać, że

A. pacjentka ma anemię.

B. u pacjentki pojawił się stan zapalny.

C. pacjentka ma cukrzycę.

D. pacjentka jest chora na miażdżycę.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Interpretuje wyniki badań na podstawie podanych norm	83
Poprawna odpowiedź	C

Informacje do zadań 30., 31. i 32.

Mięśnie szkieletowe zbudowane są z włókien. Włókna mięśni są dwóch rodzajów: czerwone i białe. Czerwone zdolne są do pracy długotrwałej, natomiast białe umożliwiają duży, lecz krótkotrwały wysiłek. Włókna uzyskują niezbędną do skurczu energię w wyniku tlenowego i beztlenowego oddychania komórkowego. Wskutek oddychania beztlenowego powstaje kwas mlekowy powodujący zmęczenie mięśni. We włóknach czerwonych, w przeciwieństwie do włókien białych, przeważa oddychanie tlenowe.

Na podstawie: Biologia. Encyklopedia szkolna PWN, Warszawa 2002.

Zadanie 30. (0-1)/2009

Które z włókien - białe czy czerwone - są bardziej podatne na zmęczenie?

…………………………………………………………………………………………………..

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operuje informacją			87
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
włókna białe	poprawna odpowiedź - 1p.

Zadanie 31. (0-1)/2009

Jak nazywa się proces, który powoduje zmęczenie mięśni?

…………………………………………………………………………………………………..

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operuje informacją			63
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
oddychanie beztlenowe lub fermentacja mlekowa	poprawna odpowiedź - 1p.

Zadanie 32. (0-1)/2009

Które z włókien - białe czy czerwone - będą w większym stopniu zaangażowane w skurcz mięśni w czasie biegu krótkodystansowego?

…………………………………………………………………………………………………..

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operowanie informacją			81
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
włókna białe	poprawna odpowiedź - 1p.

ROK 2010

Zadanie 3. (0-1)/2010

Pod dwoma kloszami posadzono w glebie po 10 siewek fasoli jednakowej wielkości. Roślinom zapewniono takie same warunki: wilgotność, temperaturę i dostęp światła. Pod pierwszym kloszem obok roślin postawiono naczynie z wodorotlenkiem wapnia Ca(OH)2. Po upływie pewnego czasu porównano rośliny i stwierdzono, że rośliny pod pierwszym kloszem były mniejsze niż pod drugim. Przyczyną zahamowania ich wzrostu był

A. niedobór wody.

B. niedobór tlenu.

C. spadek temperatury.

D. niedobór tlenku węgla(IV).

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wyjaśnienie przyczyny zahamowania wzrostu rośliny	43
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 7. (0-1)/2010

Człowiek w trosce o swoje środowisko naturalne coraz częściej czerpie energię
z odnawialnych źródeł energii. Wskaż odpowiedź, w której wymieniono wyłącznie odnawialne źródła energii.

1. Węgiel kamienny, wiatr, ropa naftowa.

2. Pływy morskie, wiatr, energia słoneczna.

3. Energia słoneczna, gaz ziemny, wody geotermalne.

4. Energia jądrowa, energia słoneczna, wody płynące.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Rozróżnienie odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii	74
Poprawna odpowiedź	B

Informacje do zadań 13.-15.

Materiał organiczny zawierający promieniotwórczy pierwiastek ¹⁴C trafił, na skutek nieszczęśliwego wypadku, na wysypisko śmieci. W wyniku rozkładu tego materiału, przeprowadzonego przez bakterie i grzyby, powstał radioaktywny gaz. Przez pewien czas prowadzono badania radioaktywności roślin i owadów w pobliżu wysypiska. Wykres ilustruje poziom radioaktywności mszyc i biedronek w kolejnych dniach.




Zadanie 14. (0-1)/2010

Wzrost poziomu radioaktywności zaobserwowano wcześniej u mszyc niż u biedronek, ponieważ biedronki

1. są większe niż mszyce.

2. są drapieżnikami żywiącymi się mszycami.

3. wolniej pozbywają się z organizmu substancji radioaktywnych.

4. znalazły się bliżej materiału promieniotwórczego niż mszyce.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wyjaśnienie opisanego zjawiska	34
Poprawna odpowiedź	B

Zadanie 15. (0-1)/2010

Spadek radioaktywności mszyc i biedronek mógł być spowodowany

1. wydalaniem radioaktywnego węgla w procesie oddychania.

2. wzmożoną fotosyntezą w roślinach.

3. rozkładem radioaktywnego materiału przez bakterie.

4. zjadaniem mszyc przez biedronki.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Zinterpretowanie wyniku obserwacji	41
Poprawna odpowiedź	A

Informacje do zadań 25.-27.

Karat jubilerski to jednostka masy kamieni szlachetnych. Termin ten pochodzi od greckiego słowa keration, oznaczającego śródziemnomorską roślinę, która po polsku nazywa się szarańczyn. Jest to drzewo z rodziny motylkowatych o liściach złożonych, parzystopierzastych (o parzystej liczbie listków). Nasiona z jego dojrzałych strąków - drobne, twarde, o bardzo wyrównanej (197 miligramów) masie - stosowane były jako odważniki. Współcześnie do podawania masy kamieni szlachetnych i pereł służy karat metryczny (ct) równy 0,2 g.

Największy z dotychczas znalezionych diamentów (noszący nazwę Cullinan) miał masę 3106 ct. Wykonano z niego 105 brylantów, tracąc przy obróbce aż 65% pierwotnej masy kamienia.

Zadanie 25. (0-1)/2010

Który rysunek przedstawia fragment pędu (liść i owoc) szarańczynu?

I II III IV







A. I B. II C. III D. IV

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Zinterpretowanie informacji przedstawionych w formie tekstu	85
Poprawna odpowiedź	A

Informacje do zadań 35. i 36.

Na schemacie przedstawiono obieg węgla w biosferze.




Zadanie 35. (0-2)/2010

Wpisz do tabeli nazwy procesów oznaczonych strzałkami A, B, C, D. Wybierz nazwy z poniższych:
oddychanie, dyfuzja, fotosynteza, spalanie, sedymentacja, rozkład przez drobnoustroje, wymieranie.

Strzałka	Nazwa procesu
A
B
C
D

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Wskazywanie prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów			53
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
A - spalanie B - rozkład przez drobnoustroje C - oddychanie D - fotosynteza	2 p. - poprawne nazwanie czterech procesów warunkujących obieg węgla w biosferze 1 p. - poprawne nazwanie trzech lub dwóch procesów warunkujących obieg węgla w biosferze 0 p. - poprawne nazwanie mniej niż dwóch procesów warunkujących obieg węgla w biosferze

Zadanie 36. (0-1)/2010

Dokończ rysowanie schematu przedstawiającego kolejne etapy, które musi przebyć atom węgla zawarty w węglu kopalnym, by zostać wbudowany w organizm człowieka.


paliwa kopalne

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Operowanie informacją			33
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
paliwa kopalne dwutlenek węgla w atmosferze związki organiczne roślin związki organiczne zwierząt ( człowiek)	1 p. - poprawne dokończenie schematu 0 p. - niewłaściwy układ elementów schematu, np. pominięcie dwutlenku węgla lub roślin

ROK 2011

Informacje do zadań 13. i 14.

Na schemacie przedstawiono układ krwionośny człowieka.




Zadanie 13. (0-1)/2011

W małym obiegu krew wypływa z prawej komory serca i płynie kolejno:

1. tętnicą płucną, naczyniami włosowatymi płuc, żyłą płucną do lewego przedsionka serca.

2. żyłą płucną, naczyniami włosowatymi płuc, tętnicą płucną do prawego przedsionka serca.

3. tętnicą płucną, naczyniami włosowatymi płuc, żyłą płucną do prawego przedsionka serca.

4. tętnicą płucną, żyłą płucną, naczyniami włosowatymi płuc do lewego przedsionka serca.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Przetwarzanie informacji ze schematu	62
Poprawna odpowiedź	A

Zadanie 14. (0-1)/2011

Aorta (tętnica główna) to naczynie krwionośne, którym płynie krew

1. natlenowana od serca do komórek ciała.

2. odtlenowana od serca do komórek ciała.

3. natlenowana od komórek ciała do serca.

4. odtlenowana od komórek ciała do serca.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Określenie kierunku przepływu krwi w aorcie	51
Poprawna odpowiedź	A

Zadanie 15. (0-1)/2011

Zapis uzyskany za pomocą elektrokardiografu, czyli EKG pozwala ocenić

1. poziom cholesterolu we krwi.

2. zawartość hemoglobiny we krwi.

3. szybkość przepływu krwi w tętnicach i żyłach.

4. zmiany, jakie zachodzą w sercu podczas jego pracy.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Wskazanie, w jakim celu wykonuje się badanie EKG	78
Poprawna odpowiedź	D

Zadanie 16. (0-1)/2011

Uczniowie przeprowadzili doświadczenie z siewkami rzodkiewki. Przygotowali trzy zestawy doświadczalne, z których każdy zawierał tę samą liczbę jednakowych siewek. Każdy zestaw siewek naświetlali przez 10 dni światłem o jednakowym natężeniu, ale o innej barwie: białej, czerwonej lub zielonej. Codziennie mierzyli przyrost roślin. Określ problem, który uczniowie chcieli rozwiązać.

1. Czy natężenie światła wpływa na wzrost siewek rzodkiewki?

2. Czy obecność światła wpływa na wzrost siewek rzodkiewki?

3. Czy barwa światła ma wpływ na wzrost siewek rzodkiewki?

4. Czy czas naświetlania ma wpływ na wzrost siewek rzodkiewki?

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
Określenie problemu badawczego	90
Poprawna odpowiedź	C

Zadanie 17. (0-1)/2011

Komórki bakterii, w przeciwieństwie do komórek organizmów jądrowych, nie mają

A. cytoplazmy.

B. mitochondriów.

C. rybosomów.

D. błony komórkowej.

Badane umiejętności/czynności	Poziom wykonania w %
wskazanie różnicy w budowie komórek bakterii i organizmów jądrowych	39
Poprawna odpowiedź	B

Informacje do zadań 26. i 27.

Na schemacie przedstawiono obieg węgla w przyrodzie.




Na podstawie: Biologia. Kompendium, Warszawa 2007.

Zadanie 26. (0-2)/2011

Podaj nazwy procesów oznaczonych strzałkami od 1 do 4.

1. ………………………………………

2. ………………………………………

3. ………………………………………

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Nazywanie procesów w obiegu węgla w przyrodzie			12
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
1 − fotosynteza 2 − odżywianie 3 − oddychanie 4 − spalanie	2 p. - poprawne nazwanie czterech procesów 1 p. − poprawne nazwanie trzech lub dwóch procesów 0 p. − poprawne nazwanie mniej niż dwóch procesów

4. ………………………………………

Zadanie 27. (0-1)/2011

Jakie dwie główne grupy destruentów są odpowiedzialne za rozkład martwej materii organicznej?

…………………………………………………………………………………………………...

Badane umiejętności/czynności			Poziom wykonania w %
Wskazywanie odpowiednich grup organizmów			35
Schemat punktowania
Odpowiedź poprawna	Zasady przyznawania punktów	Uwagi
bakterie, grzyby	1 p. - poprawne nazwanie dwóch grup organizmów 0 p. - poprawne nazwanie tylko jednej grupy organizmów lub podanie niewłaściwych nazw grup organizmów

Gimnazjalne zadania egzaminacyjne z lat 2002-2011. Treści biologiczne

Pracownia Egzaminu Gimnazjalnego OKE w Krakowie

Strona 9 z 9

A. mięsień I B. mięsień II

C. mięsień I i II D. żaden z nich

II

I

B

aA

A

B

P - producenci K I - konsumenci I rzędu K II - konsumenci II rzędu

P

K I

K II

K II

P

K I

K I

P

K II

A .

P

K I

K II

B .

C .

D .

wiek osobnika

liczebność

samce

samice

58%

42%

50%

50%

N

azymut

0 0,2 km

P

Jez. Leśne

- gajówka

- skała, ostaniec

- wieża obserwacyjna

Legenda

- las mieszany

- łąka

- kładka

N

Na podstawie: S. Gater, Zeszyt ćwiczeń i testów, Warszawa 1999.

Czas od pojawienia się materiału promieniotwórczego na wysypisku (dni)

dwutlenek węgla w atmosferze

martwe organizmy

paliwa kopalne,

węgiel odkładany w ziemi

węgiel zawarty w organizmach roślin

węgiel zawarty w organizmach zwierząt

A

B

C

D

lewy przedsionek

prawy przedsionek

lewa komora

prawa komora

DESTRUENCI

PRODUCENCI

CO₂

(w atmosferze)

KONSUMENCI

1

3

4

2

Źródła naturalne

i działalność człowieka

---