RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA

Literatura

1) Gabrusewicz, Sowińska, Poetschke

2) M. Dobija

3) pod red. T.Kiziukiewicz

4) A. Jaruga

Wykład I

Rachunkowość jako system informacyjny odzwierciedlający działalność i wyniki przedsiębiorstwa obejmuje zasadniczo dwie części.

Rachunek kosztów

Pomiędzy obydwoma rodzajami rachunkowości istnieją zasadnicze różnice:

Aspekt	Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
1. Cel	Generowanie informacji dla odbiorców zewnętrznych (pokazanie jak firma funkcjonuje)	Głównie na potrzeby zarządzających jednostką
2. Regulacje prawne	Obligatoryjne zasady (ustawa, standardy)	Nie obowiązują
3. Zasady prowadzenia	Stałe, stabilne	Elastyczne, dostosowane do potrzeb i realiów
4. Procedury	Zasada podwójnego zapisu i pewne zasady rozliczeń	Techniki ewidencji, metody analizy matematycznej i statystycznej
5. Częstotliwość	Periodyzacja - okresowość (m-c, rok)	Zróżnicowana, zależnie od potrzeb
6. Horyzont czasowy	Dane ex post	Ex post, ex ante oraz bieżące
7. Rodzaj danych	Dane finansowe, wartościowe, w pieniądzu	Ilościowe, jakościowe, wartościowe
8. Cechy informacji	Rzetelne, dokładne, wiarygodne i sprawdzalne	Wiarygodne, istotne, aktualne (na bieżąco)
9. Stopień pewności	Determinizm (pewność)	Dualizm: - determinizm - dla ex post - probabilizm (przypuszczalność) - dla ex ante

Rachunek kosztów

W ujęciu klasycznym koszt to wyrażone w pieniądzu celowe zużycie zasobów i usług związane z funkcjonowaniem podmiotu i jego działalnością (produkcją , usługami) w danym okresie czasu.

W celu ewidencji i kontroli wyróżnia się tzw. obiekty kosztów

Obiekt kosztów to wyodrębniony fragment rzeczywistości, co do którego pożądany jest odrębny pomiar kosztów. Przykładowe obiekty to: wyrób, usługa, rodzaj działalności, wewnętrzna jednostka organizacyjna, zlecenie, przedsięwzięcie projektowe.

Ze względu na różne kryteria całość kosztów można sklasyfikować następująco:

1. wg ustawy o rachunkowości:

1. koszty zwykłej działalności operacyjnej,

2. pozostałe koszty operacyjne (kary, grzywny itp.),

3. koszty operacji finansowych.

2. wg rodzajów - zespół 4

3. wg rodzaju działalności operacyjnej - zespół 5

1. koszty działalności podstawowej

2. koszty działalności pomocniczej

3. koszty ogólnego zarządu

4. koszty sprzedaży

4. wg formy działalności:

1. koszty zakupu (i transportu)

2. koszty wytwarzania

3. koszty zbytu

5. wg stopnia złożoności:

1. proste - rodzajowe

b) złożone (np. transport - paliwo, wynagrodzenie kierowcy)

6. wg relacji do obiektu kosztów:

a) bezpośrednie - materiały, wynagrodzenie;

b) pośrednie - wydziałowe i zarządu.

7. wg relacji do wielkości produkcji:

a) stałe - niezależne od wielkości produkcji'

b) zmienne - zależne

8. wg czasu:

1. historyczne (ex post)

2. bieżące (in tempora)

3. przyszłe, planowane (ex ante)

9. wg możliwości kształtowania kosztów:

a) zależne (kontrolowalne - jednostka ma na nie wpływ)

b) niezależne

10. wg znaczenia dla podejmowanej decyzji:

a) nieistotne - niezależne od wariantu decyzyjnego;

b) istotne, znaczące dla podejmowanej decyzji (muszą być jednocześnie kontrolowalne)

Koszty w przedsiębiorstwie pogrupowane są w trzech układach:

1) rodzajowy

2) podmiotowy - wg miejsc powstawania

3) przedmiotowy - wg obiektów kosztów

Jeśli został wyodrębniony obiekt kosztów to można wyróżnić dwa sposoby zużywania zasobów czyli powstawania kosztów:

1. Bezpośrednio w obiekcie kosztów.

2. Poza obiektem kosztów, ale w związku z jego funkcjonowaniem.

Zużycie w obrębie obiektu kosztów to tzw. akumulacja kosztów - dotyczy kosztów bezpośrednich, a odbywa się przez tzw. odwzorowanie. Natomiast koszty poza obiektem przypisuje się do obiektów w wyniku tzw. alokacji kosztów przeprowadzonej w oparciu o kryteria zazwyczaj ekonomiczne.

Obiekty kosztów:

Odwzorowanie

koszty bezpośrednie

Alokacja

koszty pośrednie

Odwzorowanie

Alokacja

Odwzorowanie

Alokacja

Prawidłowość rozdzielenia kosztów pośrednich zależy od przyjętych kluczy rozliczeniowych, natomiast odwzorowanie kosztów bezpośrednich wynika z możliwości informacyjnych systemu podporządkowanych wyodrębnionym obiektom.

Modele zachowania się kosztów:

W rachunkach kosztów pomocne są dwa sposoby klasyfikacji kosztów:

1. W relacji do obiektu - RKP (rachunek kosztów pełnych) , stosowany w rachunkowości

finansowej.

K_C = K_b + K_p

Koszty całkowite = koszty bezpośrednie + koszty pośrednie

2. W relacji do wielkości produkcji

K_C = K_s + K_z

Koszty całkowite = koszty stałe + koszty zmienne

W zakresie kosztów stałych wyróżnia się:

a) bezwzględnie stałe

K_S

Q

b) względnie stałe (stałe w danym przedziale)

K_S4

K_S3

K_S2

K_S1

Q

Q₁ Q₂ Q₃

Koszty zmienne mogą być:

a) wprostproporcjonalne

K

K_Z

Q

b) progresywnie zmienne

K

Q

c) degresywnie zmienne

K

Q

Znając wielkość produkcji ilościowo można określić koszt jednostkowy produktu:

Przyjmując, że koszty stałe są bezwzględnie stałe, a zmienne - proporcjonalne, zachodzą następujące relacje:

K k

K_S

k_js

Q Q

Produkcja rośnie, koszty jednostkowe stałe maleją

K

K_Z k_jz

!!! Koszty jednostkowe zmienne są stałe :))))))))

Ostatecznie można zapisać:

K_C = k_Z * Q_P + K_S (y=ax+b)

k_Z

K_S K_S

Q_X Q

Metody wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych:

Subiektywne:

1. Księgowa - analiza elementów kosztów oparta na wiedzy eksperckiej.

2. Graficzna

K_C

x x

x x

Q

Analityczne (jednoznaczne):

3. Metoda punktów skrajnych

K_C

K max x

x

K min x x

Q min Q max

2. Metoda najmniejszych kwadratów - funkcja regresji

3. Histereza kosztów

K

Q

Zależność kosztów od wykorzystanych mocy produkcyjnych

K

K_S

K_U - koszty użyteczne

K_NU

Q_R Q_M Q

Q_M - zdolności wytwórcze

Q_R - produkcja rzeczywista

K_NU - koszty nieużyteczne (puste)

k_M - współczynnik wykorzystania mocy produkcyjnych

KALKULACJE to zespół czynności zmierzających do ustalenia kosztu wytworzenia jednostki produkcji, zlecenia itp. Polega na rozliczeniu kosztów na produkty, przy czym sposób postępowania zależy od rozmiarów i specyfiki produkcji.

Metody:

1) kalkulacja podziałowa:

a) prosta

b) ze współczynnikami

c) odmiany specjalne:

- wielofazowa (procesowa)

- odjemna (przy produkcji sprzężonej, gdzie występuje produkt główny i uboczne

np. młyn - mąka i otręby);

2) kalkulacja doliczeniowa:

a) asortymentowa

b) zleceniowa

Są to tradycyjne metody kalkulacji.

Z nowych metod kalkulacji na uwagę zasługuje rachunek kosztów działań (ABC - Activity Based Cost)

Elementy kalkulacji - pozycje kosztowe zgrupowane wg związku z nośnikiem kosztów w dwa zespoły:

- bezpośrednie,

- pośrednie

Wykład II

Kalkulacyjny rachunek kosztów

Istotą kalkulacji jest przeprowadzenie czynności obliczeniowych pozwalających na ustalenie wielkości kwoty kosztów przypadających na przedmiot (obiekt) kalkulacji.

Przy wyrobach przyjmuje się zazwyczaj jednostkę produkcji lub jej wielokrotność (1000 szt.) Można również stosować naturalne jednostki miary (hektolitry, kg, tony, m³ ).

Zadania kalkulacji

1. Ustalenie poziomu kosztów

2. Dostarczenie danych do ustalenia ceny

3. Bieżąca kontrola kosztów

Ze względu na moment przeprowadzania kalkulacji wyróżnia się:

I. Ex ante - przy planowaniu produkcji przedsiębiorstwa:

1. kalkulację wstępną z odmianą ofertową;

2. kalkulację planową stosowaną przy sporządzaniu budżetu;

3. kalkulację normatywną - przy rachunku kosztów standardowych, wykorzystywaną do bieżącej kontroli kosztów.

II. Ex post - wykonywane po zakończeniu przedsięwzięcia w oparciu o dane rzeczywiste

1. kalkulacje wynikowe,

2. kalkulacje sprawozdawcze

Przy kalkulacji wycenia się zarówno produkcję zakończoną, jak i produkcję w toku. Ponadto przeprowadza się kalkulację na wykonane usługi, zlecenia, roboty itp.

W kalkulacjach wyróżnia się dwa podstawowe poziomy kosztów:

1. Techniczny koszt wytworzenia (TKW) obejmujący:

1. koszty bezpośrednie,

2. koszty pośrednie wytwarzania (wydziałowe)

TKW jest niezbędny do wyceny bilansowej produkcji w toku i zakończonej. W ten sposób

spełnia się wymogi ustawy o rachunkowości.

2. Koszt własny sprzedaży (KWS) uwzględniający:

1. techniczny koszt wytworzenia,

2. koszty ogólnego zarządu (funkcjonowania jednostki jako całości),

3. koszty sprzedaży

KWS pozwala skalkulować cenę sprzedaży zapewniającą zysk (rentowność)

Szczegółowe elementy kalkulacji to:

1. Materiały bezpośrednie (ew. koszty zakupu, jeśli są rozliczane w czasie).

2. Płace bezpośrednie z narzutami.

3. Obróbka obca (zlecenia na zewnątrz) i inne koszty bezpośrednie.

4. Koszty pośrednie wytwarzania (wydziałowe)

5. Strata na brakach.

6. TKW = Σ punktów 1 - 5

7. Koszty ogólnego zarządu

8. Fabryczny (zakładowy) koszt wytworzenia Σ - pkt. 6 i 7

9. Koszty sprzedaży.

10. Koszt własny sprzedaży - Σ 8 i 9

11. Zysk jednostkowy

12. Cena zbytu netto - Σ 10 i 11

13. VAT należny - % od pkt. 12

14. Cena zbytu brutto - 12+13

Metody ustalania ceny

1. Metoda „koszt plus”

cena = koszt własny sprzedaży + zysk

Przyjmuje się, że zysk jest procentem kosztu własnego.

jednostkowy zysk = stopa zysku * jednostkowy koszt własny

2. Metoda „koszt plus zwrot na kapitale”

Q - ilość produkcji w sztukach

ΔKP - przyrost kapitału pracującego

3. Metoda popytowa (marży brutto)

M_P - marża brutto

Systemy rachunku kosztów.

1. Rachunek kosztów pełnych RKP, który operuje kosztem średnim, przeciętnym.

2. Rachunek kosztów zmiennych RKZ, w którym wyrobom przypisuje się wyłącznie koszty

zmienne.

RKP jest historycznie starszy, wykorzystywany w rachunkowości finansowej do celów sprawozdawczych: wycena produktów, sporządzenie bilansów, ustalenie wyniku finansowego. Natomiast RKZ wykorzystuje się przy planowaniu zysków oraz różnego rodzaju rachunkach decyzyjnych.

Wyniki kalkulacji w obu systemach są różne gdyż inny jest sposób wyceny produkcji gotowej.

Schemat przepływu kosztów w rachunku RKP

Produkcja Sprzedaż

gotowa TKW

TKW

TKW

Schemat przepływów kosztów w rachunku RKZ

Produkcja Sprzedaż

gotowa

Stałe składniki kosztów wydziałowych to:

1. amortyzacja,

2. płace kierownictwa wydziału, obsługi, utrzymania ruchu,

3. koszty ogólnowydziałowe - administracyjne (np. telefony, materiały)

Koszty wydziałowe zmienne to:

1. paliwa i energie technologiczne,

2. narzędzia specjalne.

RKP jest zorientowany na produkcję tzn. na wytwarzanie i służy do celów sprawozdawczych oraz kontrolnych (kontrola kosztów wytwarzania).

RKZ zorientowany jest popytowo na rynek, wykorzystywany w problemach decyzyjnych.

Porównanie wyniku finansowego w obu systemach rachunku kosztów.

Ze względu na różny sposób wyceny produkcji w toku i zakończonej wyniki te będą różne, przy czym ich relacje wynikają z porównania wielkości produkcji i sprzedaży.

S - sprzedaż

P - produkcja

Q_S - wielkość sprzedaży

Q_P - wielkość produkcji

Możliwe są trzy przypadki:

1) Q_P = Q_S ⇒ WF_RKP = WF_RKZ

WF - wynik finansowy

2) Q_P > Q_S ⇒ WF_RKP > WF_RKZ (zapasy)

3) Q_P < Q_S ⇒ WF_RKP < WF_RKZ (sprzedano zapasy)

Analiza progu rentowności

Opiera się na RKZ (analiza CPV - cost-volumen-profit)

ZO = S - KWS (sprzedaż - koszt własny sprzedaży)

S = Σ p_i * Q_i

KWS = Σ K_Z + K_S - Σ k_zi * Q_i + K_s

ZO = Σ (p_i - k_zi) * Q_i - K_s

m_pi - jednostkowa marża brutto

ZO = Σ m_pi * Q_i - K_s

W ogólnym przypadku rozwiązanie nie jest jednoznaczne. Aby ustalić analitycznie graniczną wartość produkcji, od której przedsiębiorstwo nie ponosi strat (próg rentowności i zysk) trzeba dysponować dodatkowymi informacjami.

1. Należy ustalić ilościową strukturę sprzedaży - metoda marży przeciętnej.

2. Należy w miarę możliwości koszty stałe rozdzielić na te przypisane do poszczególnych

asortymentów produkcji oraz koszty stałe ogólne.

Ks = Σ Ks_i + Ks_o

Jest to tzw. segmentowa analiza progu rentowności.

Szczególnym przypadkiem analizy jest sytuacja gdy przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt.

Zależność zysku od wielkości produkcji:

Ilościowy próg rentowności wyznacza się z powyższej relacji przyjmując ZO_X=0 ⇒ Q_X = PR_Q

Wartościowy próg rentowności:

Wielkość produkcji planuje się powyżej progu rentowności czyli z zyskiem, tzn:

Q_Pl > PR_Q ⇒ S_Pl > PR_Q

S_Pl - sprzedaż planowana

Nadwyżka sprzedaży planowanej nad wartością graniczną nazywa się strefą bezpieczeństwa bezwzględną.

S_b = S_pl - PR_p = p*Q_pl - p*PR_Q = p(Q_pl - PR_Q)

Odnosząc tę wielkość do sprzedaży planowanej wyznacza się względną strefę bezpieczeństwa.

Ilustracja graficzna progu rentowności

S, K

S= p*Q

K_C = KWS= k_Z*Q+K_S

ZO

S_b (EBIT)

K_S

M_P

PR_P PR

(BEP)

K_Z

K_S

PR_Q Q_Pl Q

S - sprzedaż

k - koszty

PR_P - próg rentowności wartościowy

PR - próg rentowności

EBIT = ZO - zysk przed spłata odsetek i opodatkowaniem

DŹWIGNIA OPERACYJNA - jest miarą wykorzystania kosztów stałych i może być przedstawiona w ujęciu statycznym lub dynamicznym.

1. Statyczne

d_O (DOL) - stopień dźwigni operacyjnej

2. Dynamiczne (przyrostowo)

W tym ujęciu stopień dźwigni operacyjnej informuje o ile procent wzrośnie zysk operacyjny jeśli wielkość sprzedaży wzrośnie o 1 %

Uwzględnienie podatku dochodowego przy planowaniu zysku.

Przyjmujemy założenie upraszczające:

ZO ≈ ZB ≈ POPD

(zysk operacyjny ≈ zysk brutto ≈ podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym)

PD = POPD * T ≈ ZO * T (w jednostkach względnych)

ZN = ZB - PD = ZO - ZO * T = ZO (1 - T)

ZN - zysk netto

T - stawka podatkowa

Ostatecznie:

PRÓG PŁYNNOŚCI - określa taką wartość produkcji i sprzedaży, przy której zasoby pieniężne jednostki nie ulegają zmianie.

ΔCF = 0 CF₊ = CF_- (wpływy = wydatki)

CF₊ = S = p*Q

CF_- = K_C - Am = k_z*Q + K_S - Am

Am - amortyzacja

Istnieje wartość graniczna Q_gr zwana progiem płynności ilościowym PP_Q

Q_gr = PP_Q

wówczas

p*PP_Q = k_z*PP_Q + K_S - Am

(p-k_z) PP_Q = K_S - Am

Próg płynności wartościowy

PP_P = p*PP_Q

S, K,

CF S = p * Q = CF₊

(linia wpływów)

K_C = k_Z*Q+K_S

CF_- = K_S - Am

(linia wydatków)

PR_P

PP_P

Am

K_S

PP_Q PR_Q Q

Zawsze PP < PR jeśli firma dobrze działa, jeśli zjedzie poniżej PP - traci płynność

SEGMENTOWA ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI

ZO = Σ (p_i - k_zi)*Q_i - K_S = Σ m_pi*Q_i - K_S

K_S = Σ K_Si + K_So

K_Si - koszty stałe danego asortymentu

K_So - koszty stałe ogólne

W tym przypadku ustala się odrębnie próg rentowności dla każdego asortymentu z zależności:

m_pi = p_i - k_zi

Σm_pi = Σ (p_i - k_zi)

Metoda marży przeciętnej

W tym przypadku konieczna jest znajomość ilościowej struktury sprzedaży, która nie może ulegać zmianie (wszystko zmniejsza się proporcjonalnie)

u_i - udział danego asortymentu

Sumaryczna sprzedaż ilościowa Q_Σ = Σ Q_i

ZO = Σ ( p_i - k_Zi) * Q_i - K_S = Σ m_pi * Q_i - K_S

Q_i = u_i * Q_Σ

ZO = Σ m_pi * u_i * Q_Σ - K_S = Q_Σ * Σ m_pi * u_i * - K_S

Marża przeciętna to:

m_pΣ = Σ m_pi * u_i (średnia ważona)

ZO = Q_Σ * m_ps - K_S

Z powyższego równania można wyznaczyć sumaryczny ilościowy próg rentowności

(ZO = 0)

Progi rentowności dla poszczególnych asortymentów ustala się tak:

PR_Qi = u_i * PR_QΣ

Krótkookresowe rachunki decyzyjne dotyczą wyboru wariantu technologicznego (sposobu wytwarzania), wyrobu asortymentu produkcji, optymalizacji przebiegu procesów wytwórczych (optymalna długość serii wyrobów), przyjmowania zamówień specjalnych (formuły DGC - dolnych granic cen), minimalizacji zapasów, wyznaczania cen transferowych. Przy decyzjach krótkookresowych jako kryterium wyboru przyjmuje się alternatywnie:

1) maksymalizację zysku

2) minimalizację kosztów

Wybór wariantu technologicznego:

technologia I k_Z1 K_S1

technologia II k_Z2 K_S2

ZO₁ = S - (k_Z1 * Q +K_S1)

ZO₂ = S - (k_Z2 * Q +K_S2)

S = p * Q

Przyjmujemy wartość graniczną Q_gr przy której :

ZO₁ (Q_gr) = ZO₂ (Q_gr)

Q_gr > PR_Q1 i Q_gr > PR_Q2

dla Q_gr

k_Z1 * Q_gr +K_S1 = k_Z2 * Q_gr +K_S2

Jeśli K_S2 > K_S1 to k_Z1 > k_Z2

K, S S = p*Q

K_C1= k_Z1*Q+K_S1

K_C2= k_Z2*Q+K_S2

Q_pl

K_S2

K_S1

PR_Q1 PR_Q2 Q_gr Q

Wnioski

Jeśli Q_pl < Q_gr wybrać technologię 1 o mniejszych kosztach stałych

Jeśli Q_pl > Q_gr wybrać technologię 2 o większych kosztach stałych

Dla większej liczby technologii ustala się dla każdej z nich wartość ZO i wybiera najwyższą.

ZO_i = (p - k_Zi)*Q_Pi lub Q_Si (wybrać mniejszą) - K_S

Q_Pi - możliwości wytwórcze

Q_Si - możliwości sprzedaży

Wykład IV

PROBLEMY MINIMALIZACJI ZAPASÓW

Cykl produkcyjny i sprzedaży składa się z następujących faz:

a) czasu zaopatrzenia materiałowego

b) czasu bezpośredniej produkcji (wytwarzania wyrobu)

c) czasu magazynowania produktów gotowych

d) czasu dystrybucji (sprzedaż, zbyt)

Wartość produktu powstaje w zasadzie tylko w okresie wytwarzania, którego długość wynika z parametrów procesu technologicznego. Pozostałe składowe czasu generują tylko koszty, głównie magazynowania, zamrożenia kapitału itp. W związku z tym przedsiębiorstwo powinno dążyć do minimalizacji poziomu zapasu i to zarówno surowców jak i wyrobów gotowych. Jednym ze sposobów ograniczenia tych kosztów jest metoda JIT (Just In Time).

U podstaw tego sposobu zarządzania zapasami są następujące założenia:

1. Zakup materiałów i towarów powinien odbywać się wówczas, gdy są one niezbędne do utrzymania ciągłości produkcji.

2. Zapasy dostarczanych surowców i towarów powinny mieć właściwą jakość, przy czym ich kontrola spoczywa na dostawcy.

3. Wyroby gotowe powinny być wytwarzane w takich ilościach, aby zminimalizować wielkość produkcji w toku, natomiast zapasy produktów powinny zapewnić ciągłość sprzedaży.

Z dostarczaniem surowców i towarów wiąże się problem ustalenia optymalnej wielkości pojedynczej dostawy OPD (EQQ).

Wielkość tę można ustalić na podstawie analizy kosztów pozyskania, zakupu i utrzymania zapasów.

KZ + KM = KUZ

(koszty zakupu + koszty magazynowania = koszty utrzymywania zapasów)

Założenia - przyjmujemy że są dane:

ΣZ - sumaryczne zapotrzebowanie na dany surowiec]

KPD - koszt pojedynczej dostawy

KM - koszt magazynowania

k_KM - jednostkowy koszt magazynowania zapasów

KUZ

KUZ

koszty proporcjonalne

koszty odwrotnie proporcjonalne

Z optymalne Z

KZ = LD * KPD

KZ - koszty pozyskania zapasów

LD - liczba dostaw

KPD - koszt pojedynczej dostawy

WPD - wielkość pojedynczej dostawy

Średni poziom zapasów wynika z ich zmienności w czasie.

W warunkach pewności będzie to:

Z

WPD

Z_śr=1/2 WPD

Z_odn

t_d t

Poszukujemy ekstremum (minimum) kosztów czyli obliczamy pierwszą pochodną.

Optymalny poziom dostawy OPD odpowiada tej wartości zmiennej WPD, przy której pierwsza pochodna jest równa 0.

po przekształceniu:

tej wielkości odpowiadają minimalne koszty utrzymania zapasów

Sterowanie zapasami w warunkach niepewności wymaga utrzymywania rezerwy zapasów czyli Z_min. Graficznie można to ująć następująco:

Z

Zmax

OPD

Zodn

Zmin

t_d t

czas realizacji dostawy

(poziom odnowienia zapasów)

Dla tego przypadku wielkość pojedynczej dostawy określa identyczny wzór jak w warunkach pewności. Zmieni się jedynie koszt utrzymania zapasów, gdyż wzrósł średni ich poziom.

Zatem

Ustalanie optymalnej długości serii wyrobu

Dotyczy to produkcji realizowanej w seriach, gdy na tych samych urządzeniach wytwarza się różne wyroby.

Przyjmujemy następujące założenia:

1) dzienna produkcja d_p

2) dzienna sprzedaż d_S

d_p>d_s

3) jednostkowe koszty magazynowania k_MW

4) koszty przestawienia linii produkcyjnej KPL

Kryterium ustalenia długości serii wyrobu będzie minimum kosztów utrzymywania zapasów wyrobów, na które składają się dwa elementy:

KPP + KMW = KUW

koszty przygotowania produkcji + koszty magazynowania wyrobów = koszty utrzymywania wyrobów

Koszty przygotowania określa relacja:

KPP = LS* KPL

LS - liczba serii w okresie

n - liczba dni w okresie

Koszty magazynowania są równe:

KMW = k_KW * W_śr

W_śr - średni poziom magazynowania wyrobów

W_śr wynika z analizy zmienności zapasów wyrobów w czasie.

W

W_max

t

t_P

t_P - czas produkcji

Ostatecznie:

Optymalną długość serii (ODS) wyznaczamy z pierwszej pochodnej uzyskując:

Natomiast minimalne koszty utrzymania wyrobów wyniosą:

Zamówienia specjalne - dodatkowe (formuły DGC - dolna granica ceny)

Rachunki decyzyjne dotyczące zamówień dodatkowych przeprowadza się w sytuacji gdy przedsiębiorstwo posiada wolne moce produkcyjne, względnie zmienia asortyment produkcji. Zakłada się przy tym, że pokryte są koszty stałe, tzn. wyjściowy (bazowy) plan produkcji zapewnia zyskowność. Przyjmując dodatkowe zamówienie należy kierować się następującymi przesłankami:

1) cena nie może być narzucona przez odbiorcę i musi zapewnić opłacalność produkcji;

2) dodatkowa produkcja nie może powodować powstawania „wąskich gardeł”.

Przy tak przyjętych założeniach jako kryterium decyzyjne przyjmuje się warunek opłacalności ustalany w oparciu o formuły DGC

Pd >DGC (cena > dolna granica ceny)

Jako DGC można przyjąć jeden z trzech wariantów:

1. DGZ = k_Z (jednostkowy koszt zmienny)

stosowany wówczas, gdy nie ma dodatkowych kosztów stałych ( ΔK_S = 0 ) oraz nie ma

ograniczeń w dotychczasowej produkcji ( ΔM_P = 0 - utracona marża brutto)

2.

Q_d - wielkość dodatkowego zamówienia

W tym przypadku występuje wzrost kosztów stałych, ale nie ma ograniczeń w bieżącej

produkcji.

3.

Przypadek ten odpowiada ograniczeniom bieżącej produkcji ale bez wzrostów kosztów

stałych.

Są to szczególne przypadki ogólnej formuły DGC w postaci:

Po spełnieniu warunku opłacalności Pd > DGC, przyrost zysku operacyjnego wyniesie:

ΔZO = ( Pd - DGC) * Q_d

BUDŻETOWANIE JAKO NARZĘDZIE ZARZĄDZANIA

Budżetowanie związane jest z planowaniem działalności przedsiębiorstwa. Budżet tworzony jest zazwyczaj w stosunku rocznym, jako tzw. budżet główny. Jest on zbiorczym podsumowaniem finansowych przewidywań poszczególnych wewnętrznych jednostek organizacyjnych. Budżet ten powinien być powiązany z celami strategicznymi oraz operacyjnymi przedsiębiorstwa, pozwalając na ich realizację.

1

22

Rachunkowość

zarządcza

Rachunkowość finansowa

PULA

KOSZTÓW

1

i

n

⇒

⇒

x Q_p

koszt własny ich wytworzenia

ilość produktów

odwrotność liczby lat eksploatacji inwestycji

Koszty ogółem

Koszty produkcji

Koszty bezpośrednie

Koszty wydziałowe

Koszty wytwarzania

Wyroby gotowe

Rachunek wyników

Koszty sprzedaży

Koszty zarządu

Produkcja w toku

BILANS

Zapas wyrobów

BILANS

Koszty wydziałowe stałe

Zapas wyrobów

Produkcja w toku

Koszty sprzedaży

Koszty zarządu

Rachunek wyników

Wyroby gotowe

Koszty wytwarzania

Koszty wydziałowe zmienne

Koszty bezpośrednie

Koszty produkcji

Koszty ogółem

jednostkowa marża brutto

chłonność rynku w danym okresie

długość serii

długość serii

dzienna produkcja

---