Ideały osobowe w literaturze średniowiecznej.
Wśród głównych propagowanych wzorców były: - ideał ascety (świętego) - ideał rycerza - ideał władcy - ideał kochanka
Ideał ascety.
Wzorce te powstawały w klimacie teocentryzmu. Człowiek wybierający drogę ascezy świadomie rezygnuje z uciech i wygód życia ziemskiego. Umartwia się, wszystkie cierpienia znosi w pokorze, czas spędza modląc się, by pobożnością osiągnąć szczęście wieczne oraz by zdobyć aureolę świętości. Najczęściej uprawianymi gatunkami literatury religijnej były w średniowieczu HAGIOGRAFIE, czyli żywoty świętych i męczenników.
Najsławniejszy utwór - Legenda o Świętym Aleksym.
- pochodził z rzymskiej książęcej rodziny w młodości hulaszczy tryb życia - nagła przemiana rozdał majątek ubogim, odrzucił dobra doczesne - prowadził życie żebracze, cierpliwie znosił upokorzenia - umartwiał ciało i wzmacniał ducha - po powrocie do domu cierpiał nadal nie rozpoznany przez rodzinę - nagroda - natychmiast po śmierci został wzięty do nieba; śmierć naznaczona cudami - jego martwe ciało stało się relikwią i miało moc uzdrawiającą
Ideał rycerza.
Znalazł on wyraz przede wszystkim w epice rycerskiej. W literaturze polskiej nie ma dzieła, które można by uznać za charakterystyczne dla tego gatunku.
- najpopularniejsze dzieło - Pieśń o Rolandzie - bohater idealny: skupia w sobie cechy najwyżej cenione w epoce średniowiecza - odważny aż do szaleństwa - postępuje w zgodzie z kodeksem rycerskim - bezgranicznie oddany ojczyźnie - wierny damie swego serca - bezwzględnie wierny swemu suwerenowi - epoka feudalna - jako wzorowy chrześcijanin walczy w obronie wiary - jest przyjacielem i ma przyjaciół - w utworze wprowadzono dla podkreślenia tych pozytywnych cech także postać zdrajcy - Pieśń o Nibelungach - O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu - nie znani autorzy opowiadają o barwnym życiu nieskazitelnych rycerzy ( walka, honor , miłość ).
Ideał władcy.
Poeci i kronikarze opiewali władców doskonałych (np. Karola Wielkiego ). Taki człowiek był obrońcą wiary chrześcijańskiej, władcą mądrym, dobrym, odważnym i sprawiedliwym. Na kanwie takich utworów powstawały liczne legendy.
- Życie Karola Wielkiego - jest to biografia Karola Wielkiego przedstawiająca go dokładnie według wzorca - twórca znał bohatera utworu od dziecka - opis jest więc dokładny - Kroniki Galla Anonima - bohaterem jest tu Bolesław Krzywousty - autor sławi króla jako wzorowego chrześcijanina, mężnego rycerza, sprawiedliwego i mądrego monarchę - wg autora Bolesław zrodził się w sposób cudowny
Ideał kochanka
Ideał kochanka został przedstawiony w utworze Dzieje Tristana i Izoldy . Oprócz tego kierunku propagowana była także liryka miłosna zgodnie z zasadą, że każdy rycerz powinien mieć damę swego serca. Trudno doszukać się w tych utworach rzeczywistych uczuć i myśli poetów, są one raczej wyrazem tęsknoty do miłości absolutnej i doskonałej. Podmiot uczuć zawsze był wyidealizowany a opis uczuć rycerza - dość stereotypowy. Utwory bardzo konwencjonalne.
- Dzieje Tristana i Izoldy - opowieść o wielkiej, tragicznej miłości - akcja podporządkowana jest przeznaczeniu.