Zużywanie tribologiczne - jest to proces ciągły niszczących zmian pierwotnego stanu masy, składu chemicznego, struktury, stanu naprężenia i odkształcenia warstwy wierzchniej spowodowane tarciem ciał współpracujących i oddziaływaniem środowiska przejawiającej się w postępującej zmianie wymiarów i kształtów trących się ciał Klasyfikacja zużycia Podział wg dominującego elementarnego procesu zużywania Zużywanie trybologiczne ścierne - mikroskrawanie, mikrorysowanie -adhezyjne-tworzenie i niszczenie szczepień adhezyjn. -tribochemiczne utleniające - tworzenie warstw reakcyjnych -zmęczeniowe - cykliczne oddziaływanie naprężeń kontaktowych -ścierno-korozyjne (fretting) - połączone działanie wyżej wymienionych procesów zużycia -wodorowe Tabela dotyczy przede wszystkim metali, w procesie zużywania uczestniczą zawsze przynajmniej 2 ciała.	Do tych procesów dochodzą jeszcze inne procesy niszczące np. korozja, zniszczenie. Zużywanie ścierne =ścieranie: Jest to zjawisko niszczenia warstwy wierzchniej trących się ciał w wyniku mikro skrawającego, mikro rysującego i ścinającego oddziaływanie elementów ściernych - cząstek ścierniwa, produktów ścierania, wierzchołków chropowatości i twardych składników strukturalnych. Mikroskrawanie - jest to zjawisko wykrawania w materiale pewnej mikro objętości przez umocowane elementy ścierne. Warunkiem występowania jest zdolność uniknięcia elementu ściernego na odpowiednią głębokość, musi nastąpić ruch względny f1=0 Mikrorysowanie- zjawisko tworzenia się rysy w materiale przez przesuwający się element ścierny, częściowo w skutek mikroskrawania i częściowo przez odsuwanie materiału na boki f1<f2 Mikrobruzdowanie- zjawisko wyciskania bruzdy przez przesuwający się element f1=f2 Podział zużywania ściernego. Zależnie od stopnia swobody elementów ściernych można wyróżnić:	a) ścieranie przez ziarno umocowane b) ścieranie w obecności ziaren ściernych (między dwoma elementami) c) ścieranie w masie ściernej (np. w glebie) Adsorpcja - jest to zjawisko polegające na powierzchniowym wiązaniu cząsteczek płynu przez atomy (cząsteczki ciała stałego). Jeżeli unieruchomienie tych cząstek odbywa się siłami Von der Walsa to mówimy wtedy o adsorpcji fizycznej. Jeśli natomiast występuje wiązanie chemiczne wtedy występuje chemisorpcja Adsorpcja fizyczna jest procesem odwracalnym (0,005/0,1)eV; wystąpieniu adsorpcji zawsze występuje wydzielenie ciepła (1-80) kJ/mol; zachodzi na każdej powierzchni; nie wymaga energii aktywacji; istotnie wpływa na przebieg tarcia i zużywania Chemisorpcja- energia wiązania znacznie większa od adsorpcji fizycznej(1-8)eV; ilość wydzielającego się ciepła (40-400) kJ/mol; wprowadza się dodatki chemiczne aktywne najczęściej: siarka, fosfor, chlor; jest procesem nieodwracalnym. Dyfuzja - przemieszczenie się materii w kierunku przeciwnym do gradientu stężenia	, D-wsp.dyfuzji, t-czas dyfuzji, X-śre.przemieszczenie dyfuzyjnego atomu Dyfuzja w ciałach stałych zachodzi jeśli temperatura jest większa od tzw. temperatury Ttamm, temperatury topnienia. Adhezja - to zjawisko łączenia (przylepiania, szczepianie) się powierzchni dwóch ciał pod wpływem sił przyciągania między nimi, wskutek ich zbliżenia na bardzo małe odległości. Siły wywołujące adhezję: ---siły Van der Waalsa - zależą od rodzaju trących się ciał, od chropowatości powierzchni, od właściwości warstewek powierzchniowych. Wartość sił Von der Walsa rośnie ze wzrostem liczby atomowej pierwiastków. Większe przyciąganie wykazują czyste metale niż ich stopy. Ta forma oddziaływania nie powoduje zużywania się trących elementów, one wnoszą w swój wkład w opór tarcia np. gładkie powierzchnie dociskane jakąś siła ---oddziaływanie elektrostatyczne - przy zetknięciu dwóch różnych ciał ---oddziaływanie chemiczne Czynniki wpływające istotnie na adhezje ciał stałych. 1) „Czystość powierzchni
2)obciążenie - siła która płytki są dociskane. Czym obciążenie większe tym siła adhezyjna większa. 3)temperatura - jeżeli dzieje się w próżni wzrost temperatury sprzyja adhezji, gdy w otoczeniu adhezja spada z powodu szybkiego utleniania się powierzchni W ogólnym przypadku adhezja na elementarnych powierzchniach styku może się przejawiać w następujących formach: a) sczepianie - jeśli na stykających się mikroobszarach trących się elementów nastąpi takie zbliżenie, że przejawi się działaniem sił krótko zasięgowych wówczas może wystąpić sczepienie. Jest to bezdyfuzyjne połączenie się mikroobszarów trących się ciał(metalicznych)na skutek wiązania metalicznego na pierwotnej granicy ich rozdziały. Sczepianie wyodrębniająca się odrębność materiały powstała w miejscu pierwotnej granicy rozdziału. War. Powst. sczepienia jest: - usunięcie warstewek powierzchni z stykających się mikroobszarów - uzyskanie odpowiednio dużego pola powierzchni styku metalicznego - jeśli przez pierwotną granicę rozdziału ciał metali	na elementarnych powierzchniach styku nastąpi dyfuzja to mamy do czynienia ze zrastaniem tarciowym b) zrastanie tarciowe - jest to zjawisko trwałego połączenia stykających się mikroobszarów, trących się ciał metalicznych na skutek dyfuzji przez pierwotną granicę rozdziału. Zrost tarciowy jest to objętość materiału powstała w pierwotnej granicy rozdziały wyodrębniający się swoją budową i stanem od obu trących się metali. Zależnie od temperatury trzeci etap zrostu może przebiegać następująco: - w zakresie niższych temperatur zrastanie zachodzi w stanie stałym - różni się od sczepiania tym, że skłonność do zrastania zależy od wzajemnej rozpuszczalności w stanie stałym trących się metali. Budowa zrostów dwóch różnych metali jest odmienna od budowy każdego z nich. Wartość odkształcenia plastycznego niezbędna do utworzenia zrostu jest znacznie mniejsza niż do utworzenia sczepienia - w zakresie wyższych temperatur zrastanie zachodzi w stanie ciekłym jednego lub obu materiałów-przy dużych prędkościach może nastąpi	nadtopienie, wtedy zrastanie polega na dyfuzji roztopionego metalu w metal, który się nie roztopił przy podwyższonej temperaturze. Przy podwyższonych temperaturach zrastanie tarciowe polega na wzajemnej dyfuzji i rozpuszczeniu metalu stałego w ciekły. c) oddziaływanie sił Van der Waalsa Wybrane hip. sczepiania adhezyjnego 1. Hipoteza warstewkowa - utworzenie zatarcie jest możliwe wtedy, gdy z powierzchni kontaktujących się metali zostaną usunięte pokrywające je warstewki reakcyjne (tlenków) lub warstewki sztuczne wytworzone. HW - twardość warstewki, HN - twardość metalu podłoże, hW - wysokość warstewki, hN -wysokość nierówności HW/HN>1 hW/hN>1 -> utw. Sz. Adhezyj. 2. Hipoteza dyfuzyjna - łączenie metali w stanie stałym (s*a) następuje w skutek dyfuzji powodującej przerastanie ziaren przez pierwotną granicę rozdziału. t=10do-9 podzielone 10do-6s 3. Hipoteza wiązań metalicznych - uwarunkowane powstaniem wiązań metalicznych między atomami.	4. Hipoteza wzajemnej rozpuszczalności trących się metali - zakłada ona, że skłonność metali do sczepiania określa ich zdolność do tworzenia roztworów stałych. Czynniki mające wpływ na rozpuszczalność - strukturalny (jednakowy typ sieci krystalicznej) - wielkość atomów (zbliżone wielkości średnic atomowych różnica niewiększa niż 15%) - elektrochemiczny - wartościowość wzg. (jednakowa sprzyja tworzeniu roztworów stałych) L.F. Coffin a) pełna skłonność do scz. Fe-Cu, Zn-Cu b) częściowa skłonność do scz Al.-Fe, Fe-Ti c) ograniczona skłonność do scz. Fe-Ag Z punktu widzenia zdolności do sczepiania dużo lepsze jest skojarzenie materiałów różnoimiennych. Nawet metale które nie wykazują rozpuszczalności mogą wykazywać skłonności do tworzenia szczepień adhezyjnych . 5. Hipoteza energetyczna Sczepianie rozwija się w kilku etapach:1- utworzenie kontaktu fizycznego, 2- aktywacji powierzchni styku, 3- utworzenia wiązania metalicznego
Zużywanie trybo-chemiczne Polega ono na adsorpcji aktywnych składników otoczenia (tlenu z powietrza, siarki, fosfory itp. ze środka smarowego) na trących się powierzchniach, ich dyfuzje w odkształcone plastycznie mikroobszary warstwy wierzchniej a następnie tworzenie warstewek reakcyjnych i usuwaniu ich mechanicznie w skutek ścierania, wykruszania, zmęczenia. 1. Czynnikiem aktywującym jest odkształcenie plastyczne. 2. Warstwa reakcyjna jest mieszaniną związków chemicznych z metalem pary tarcia. 3. Grubość warstewek 10-100nm Wpływ na grubość wł. warstewek ma: - reaktywność rys wyżej Zużywanie trybo-chemiczne zachodzi przy tarciu tocznym. Dwa podejścia: - stosowanie dodatków do środków smarnych - działać od strony materiału Zużywanie wodorowe Jego istota polega na stopniowym niszczeniu warstwy wierzchniej w skutek adsorpcji wodoru na stali i żeliwa i jego dyfuzji w głąb materiału.	Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje zużywania wodorowego stali i żeliw: - dyspersyjne zużywanie - polega na rozluźnieniustruktury przypowierzch. warstw stali i żeliw i ułatwieniu oddzielenia produktów zużycia - wykruszanie - występuje wtedy gdy strefa przypowierzchniowa zostanie silnie nasycona wodorem i pod wpływem odkształceń powstają znaczne naprężenia, które powodują wykruszanie materiału ze strefy przypowierzchniowej Zużycie adhezyjne. Zjawisko niszczenia warstwy wierzchniej trących się ciał na skutek powstawania szczepień adhezyjnych między wierzchołkami nierówności oraz ich rozrywaniu i oddzielaniu przy ruchu względnym powierzchni. Zużycie to zachodzi w obrębie pojedynczych elementów nierówności. W tarciu ruchomym i nie ruchomym. ZACIERANIE ADHEZYJNE OGNISKO ZACIERANIA - obszar sczepiania adhezyjnego o wymiarze krytycznym, którego powstanie implikuje niestabilność tarcia i niszczenie trących się ciał zwiększające intensywnością, co może doprowadzić do unieruchomienia trących się elementów.	ZATARCIE - zatrzymanie ruchu węzła ślizgowego w skutek dominacji tarcia zlokalizowanego w głębi warstwy wierzchniej powodującego jego trwałe uszkodzenie. ZACIERANIE - zbiór zjawisk zlokalizowanych w węźle ślizgowym, głównie w głębi warstwy wierzchniej powodujących zwiększone i niestabilne tarcie, których rozwój może doprowadzić do tarcia. FRETTING. jest to zjawisko naruszenia warstwy wierzchniej dwóch elementów będących we względnym ruchu ślizgowym posuwisto-zwrotnym, o małej amplitudzie nie większej niż 100 mikrometrów (300). Jest to stosunkowo najmniej rozpoznawany rodzaj zużycia, nie został wciąż określony jego mechanizm, nie ma frettingu ogólnej uznanej definicji. Fretting spowodowany jest mikro przemieszczeniami względnymi kontaktujących się elementów które mogą być spowodowane: a)drganiami zespołu lub maszyny b)ruchami roboczymi elementów - łożyska pracujące przy ruchu wahadłowym o bardzo małej amplitudzie, styki piór resorów pionowych, styk powierzchnie oporowej sprężyny z gniazdem.	Inny podział skojarzeń elementów, elementów w których zachodzi fretting to: 1. Połączenia nominalnie nieruchome, w których odkształcenia sprężyste jednego lub dwóch elementów są przyczyną frettingu. Należą tu: - połączenia śrubowe czopów, wałów lub osi z kołami zębatymi pasowymi - połączenia śrubowe, nitowe zatrzaskowe - liny stalowe, połączenia sworzniowe Groźnym następstwem frettingu jest zmiana pasowania, utrata szczelności np. połączenia nitowego, powstanie karbu na wale lub osi, co może doprowadzić do złomu zmęczeniowego. 2. Połączenia wykonujące okresowo względny ruch - niektóre typy zaworów, łożyska wahliwe, zestaw kolejowy z automatyczną zmianą rozstawu kół. Podstawowym niebezpieczeństwem jest unieruchomienia skojarzenia wskutek nagromadzenia się produktów zużycia. Produktami frettingu są tlenki o objętości właściwie większej niż objętość luźnego metalu z którego zostały utworzone. Dlatego powodują one m.in. „kasowanie luzu” i unieruchomienie połączenia. W przypadku lin stalowych gdzie
przyczyną frettingu są mikroprzemieszczenia splecionych włókien dochodzi do ich wybrzuszenia. Cechy charakterystyczne frettingu 1. Prędkość względna przy frettingu jest dużo mniejsza niż dla innych rodzajów zużycia. 2. Powierzchnie stykają się podczas całego procesu współpracy co bardzo utrudnia lub uniemożliwia wydostawanie się produktów z użycia ze strefy kontaktu. 3. Produkty zużycia mają charakterystyczną barwę. W przypadku stali produkty frettingu przypominają proszek kakaowy ale o barwie bardziej czerwonej niż produkty zwykłej korozji albo mają barwę czarną podczas gdy produkty korozji są białe 4. Powierzchnia pokryta jest wgłębieniami („wżery frettingowe”), występują na niej także pęknięcia zmęczeniowe. Mechanizm frettingu - hipotetyczny Oddziaływanie mechaniczne na elementarnych powierzchniach styku powstanie: 1) Odkształcenie plastyczne i umocnienie materiałów oraz usunięcie - starcie - warstew tlenkowych -powstają tlenkowy (pierwotne) produkty zużycia	2) Między fizycznie czystymi mikroobszarami kontaktujących się metali dochodzi do utworzenia szczepień adhezyjnych (zimnych) - warunki są tam wyjątkowo sprzyjające -> bardzo mała prędkość 3) Sczepienia adhezyjne są niszczone w wyniku czego powstają metaliczne produkty zużycia, które są rozdrabniane i utleniane -> powstają tlenkowe (wtórne) produkty zużycia 4) Ruch względny elementów skojarzenia w skali makroskopowej nie istnieje, dlatego produkty zużycia nie mogą zostać wyprowadzone, ich gromadzenie się doprowadza do wzrostu nacisków pod wpływem których zbierają one na stykające się elementy jak ziarna ścierne powodując powstanie na powierzchnię wgłębień, często określanych nieelegancko jako „wżery frettingowe” 5) Ponieważ warstwa wierzchnia przenosi także naprężenia, które generują pęknięcia zmęczeniowe 6) Oddziaływania mechaniczne mogą być i najczęściej są intensyfikowane przez oddziaływania korozyjne -> stąd spotykane czasem określenie zużycie cierno-korozyjne (mało precyzyjne). Schemat powstawania i rozwoju zniszczeń przy frettingu	a) gromadzenie się cząstek w przestrzeniach między stykami wierzchołków nierówności b) łączenie stykających się przestrzeni w większe obszary c) wzrost warstewki tlenków d) krzywo liniowe głębienie jako rezultat silnego oddziaływania ściernego Ważniejsze czynniki wpływające na fretting a) wymuszenia zewnętrzne (częstość, obciążenie) b) otoczenie (wilgotność, temp, atmosfera) c) struktura i właściwości węzła (geometria styku, wymiary węzła, warstwa wierzchnia) Sposoby ograniczania frettingu Wybór sposobu zależy od konkretnego węzła i musi być dostosowany do jego specyfiki. Sposoby konstrukcyjne: - zastąpienie połączenia nitowego spawanego - eksmitacja drgań - zmniejszenie oporów tarcia przez zast smarowania - dobór odpowiednich materiałów na elementy skojarzeń - zmniejszenie koncentracji naprężeń powodujących fretting (rys s.39) - sfazowanie powłok	ZUŻYCIE ZMĘCZENIOWE Ten rodzaj zużycia jest charakterystyczny dla węzłów tarcia tocznego, aczkolwiek w ograniczonym zakresie. Występuje również w węzłach ślizgowych. Jedną z cech charakterystycznych węzłów tocznych jest duża różnica krzywizny współpracujących elementów - elementu tocznego i bieżni łożysk tocznych, krzywki i ślizgu, zębów kół itd., a konsekwencją występowanie naprężeń kontaktowych, bo styk jest punktowy lub liniowy. Cykliczne obciążenie warstwy wierzchniej toczących się (trących) elementów powoduje ich zmęczenie, z w konsekwencji zużycie. Zużycie zmęczeniowe - zjawisko niszczenia warstwy wierzchniej polegające na powstawaniu miejscowych ubytków w skutek zmęczenia materiału wywołanego cyklicznym oddziaływaniem obciążeń w obszarze styku. Zależnie od warunków tarcia, na sucho lub ze smarowaniem, rozróżnia się dwa rodzaje zużycia zmęczeniowego: - zużycie przez łuszczenie (spalling) - pitting (zużycie gruzełkowe)
a) zużycie przez łuszczenie występuje wtedy, gdy tarcie toczne lub toczenie z poślizgiem zachodzi na sucho lub gdy węzeł jest słabo smarowany. Zużywanie to polega na oddzielaniu się materiału w postaci łusek. Procesowi temu towarzyszy zazwyczaj utlenianie się materiału w strefie przypowierzchniowej. Powierzchnie zużyte przez łuszczenie mają obszerne lecz stosunkowo płytkie ubytki, są stosunkowo rzadko rozmieszczone oraz są pokryte rozwalcowanymi cząstkami wcześniej oddzielonymi. Zuzywanie tego rodzaju występuje w układach: koło - szyna, słabo smarowanych łożyskach tocznych i przekładniach zębatych, zębatych także w walcach hutniczych b) pitting, zużycie gruzełkowe - (węzeł smarow.) jest to spowodowane cyklicznym oddziaływaniem obciążeń przy fizykochemicznym wpływie substancji smarującej. Mechanizm pitting jest trochę inny niż sparingu. W szczeliny powstałe w skutek zmęczenia wtłaczany jest pod wysokim ciśnieniem środek smarny. Ciśnienie to jest wywołane ruchem tocznym lub toczno - ślizgowym współpracujących elementów - smar-e EHD. Wtłoczony do szczeliny	środek smarny rozklinowuje ją i powoduje dodatkowe naprężenia cykliczne - efekt hydrauliczny. Oleje z dodatkami uszlachetniającymi o dużej zdolności do adsorpcji sorbujące na ścianach szczeliny wywołują dodatkowo zmniejszenie energii powierzchniowej i zmniejszenie wytrzymałości materiału wewnątrz szczeliny. Podczas przetaczania się elementów tocznych po sobie, przyścienne warstewki oleju są na przemian ściskane i rozciągane. Olej przenosi więc obciążenia ściskające jak i rozciągające na sieć pęknięć oraz szczelin + powodując - w skutek zniszczenia odrywanie cząstek materiału tak więc proces zużywania przez pitting składa się z 3 faz: 1) zmęczeniowe pękanie warstwy wierzchniej i utworzenie mikroszczelin na powierzchni 2) rozklinowujące (hydrauliczne) działanie oleju 3) oddzielanie cząstek w skutek adsorpcji oleju i naprężeń rozciągających styku rys. s40 Jak widać smarowanie olejami z dodatkami uszlachetniającymi intensyfikuje pitting. Jednak obecność smaru modyfikuje rozkład nacisków w obszarze styku, bo mikropęknięcia występują przy smarowaniu znacznie późniejniżprzy tarciu suchym	Cząstki smaru wypełniające przestrzeń między dwoma współpracującymi powierzchniami tworzą na powierzchniach warstwy graniczne. Podczas przetaczania się powierzchni po sobie, warstwy te są na przemian ściskane i rozciągane ponieważ są one związane z siłami adsorpcji to w warunkach wywołanego rozciągania i ściskania warstwy te oddziałują na warstwę wierzchnią siłami normalnymi do powierzchni. Jeżeli czas trwania zjawiska odrywania od powierzchni łańcucha węglowodorowego jest mniejszy niż czas relaksacji to słabym ogniwem szeregu (łańcuch węglowodorowy - cząstka metalu - cząstka smaru) może okazać się wciąż kohezji a nie wiązania sorpcyjne. Jeśli w warstwie wierzchniej istnieją zalążki dekohesji w postaci pęknięć zmęczeniowych to oddzieleniu może ulec cała mikroobjętość materiału - przyspieszenie pettingu. Ponadto tarciu tocznemu nieodłącznie towarzyszy mikropoślizg i poślizg a wiec i rodzaj zużycia charakterystycznego dla tarcia ślizgowego nazywamy umownie zużywaniem ściernym. Stosowanie smaru znacząco ogranicza ten rodzaj zużycia. Praca węzła (np. łożyska).	zapoczątkowanym (hałas, drganie) pittingiem prowadzi do dużego wzrostu nacisków w obrębie wgłębień -> zniszczenie awaryjne, pęknięcie bieżni, elementu tocznego. Zużywanie adhezyjne polimerów - miarę zmniejszania się chropowatości powierzchni stalowego elementu współpracującego z elementem polimerowym zwiększa się oddziaływanie adhezyjne między nimi. Przy umiarkowanych prędkościach ślizgani w niskich temperaturach (np. przy smarowaniu wodą) polimery tworzą cienką warstwę adhezyjną na powierzchni metalu film ślizgowym. Dzieje się tak wskutek przenoszenia cząstek polimeru na powierzchnię stalową. Dzięki temu tarcie zachodzi w stylu polimer-polimer, przy nieznacznym zużyciu polimeru. Taki mechanizm zużywania uważa się za dopuszczalny czyli normalny. W parze tarcia metal-polimer, mimo powstania wspomnianego już filmu ślizgowego zużywają się obydwa elementy, mimo że element stalowy jest znacznie twardszy niż polimerowy. Praktyka eksploatacyjna daje sporo takich przykładów zużywania się metalu współpracującego z polimerem, nawet wtedy, gdy nie ma warunków do
ścierani, np. zużywanie się stalowych prowadnic nici z włókien sztucznych. Poszczególne polimery charakteryzują się różną adhezją do metali (stali). Od tego zależy wartość współczynnika tarcia i odporność na zużywanie adhezyjnie. Takie polimery jak PTFE czy niektóre poliamidy i poliacetale (PDM) wykazują małą adhezję do metali w umiarkowanych warunkach tarcia co implikuje małe opory tarcia i dużą odporność na zużywanie adhezyjne. Przy dużej adhezji polimeru do powierzchni metalowej może wystąpić nalepianie tworzywa na metal i równoczesne wyrywanie cząstek polimeru. Zwiększa się wtedy tarcie i ilość generowanego ciepła, a zużywanie przechodzi w niedopuszczalną formę zużywania cieplnego czyli inaczej zacierania gorącego. Zużywanie cieplne polimerów - jest spowodowane koncentracją ciepła w warstwie wierzchniej tworzywa co prowadzi do nieodwracalnych zmian. Jest to niedopuszczalna forma zużywania, ponieważ tarcie z powierzchni zostaje przeniesione w głąb warstwy wierzchniej..Dochodzi do niego po przekroczeniu krytycznej wartości temp. charakterystycznej dla danego rodzaju polimeru.	Powoduje to degradacje struktury polimeru w warstwie wierzchniej, płynięcie strefy przypowierzchniowej i wzrost oddziaływań adhezyjnych z powierzchnią metalową. Następuje nalepianie cząstek polimeru na powierzchnie polimeru na powierzchnię metalową i ich wyrywanie. Tworzywa termoplastyczne takie jak poliamidy płyną, wytapiają się i są wyciskania poza obszar współpracy. Natomiast tworzywa termoutwardzalne tj. np. tworzywa fenolowe w wysokich temperaturach znajdują się w strefie przypowierzchniowej po czym następuje wykruszenie zwęglonej warstewki. Jeśli nie ma smarowania i wypłukiwania tych produktów zużycia to zwiększa się tarcie i ilość generowanego ciepła co intensyfikuje niszczenie elementu polimerowego Zużycie zmęczeniowe polimerów - zachodzi głównie w elastomerach czyli polimerach o dużej elastyczności takich jak guma Przy współpracy tych tworzyw z gładkimi powierzchniami metalowymi zachodzi wielokrotne odkształcenie sprężyste warstwy wierzchniej elastomeru które jest przyczyną jej zmęczenia-pękania na powierzchni lub pod nią.	Przy stosunkowo dużym tarciu gumy o powierzchnię stali tworzą się tzw.” wałki styku” które po wielokrotnym odkształceniu oddzielają się od powierzchni gumy Zużywanie odkształceniowe polimerów - dotyczy tworzyw o małej wytrzymałości PTFE płyną one na zimno-nie stosowane na elementy monolit w czystej postaci ale zbrojone wypełniaczami. Zużywaniu odkształceniowemu towarzyszy zużywanie cieplno polimerowe. Przyjmuje się, jak zmienia się intensywność zużywania polimeru współpracującego ze stalą w zależności od wymuszeń zewnętrznych schematycznie przedstawia

---