HIPOKALIEMIA

Opis

Terminem hipokaliemii określa się stężenie potasu (K+) w surowicy < 3,5 mEq/l, choć stężenie w surowicy jedynie w przybliżeniu odzwierciedla ilość potasu zgromadzonego w ustroju, jest to bowiem kation występujący głów­nie wewnątrzkomórkowo. Do przyczyn niedoboru potasu zalicza się niepra­widłowości w obrębie nerek (podawanie leków moczopędnych, choroby cewek, hiperaldosteronizm), utratę potasu z przewodu pokarmowego (wy­mioty, odsysanie przez sondę nosowo-żołądkową, biegunki, przetoki), prze­sunięcia wewnątrzkomórkowe (zasadowica, podawanie insuliny, stosowanie a2-agonistów, okresowe porażenie hipokaliemiczne) oraz niedostateczną ilość potasu w pożywieniu (osoby starsze, alkoholicy, chorzy z dużą utratą łaknienia).

Wywiad

Do objawów łagodnej i umiarkowanej hipokaliemii należą: osłabienie, kur­cze mięśniowe, zaparcie, niedrożność jelit i pogorszenie reakcji odrucho­wych. Ciężka hipokaliemia (< 2,5 mEq/l) prowadzi do porażenia wiotkiego, tężyczki, rabdomiolizy, zatrzymania oddechu i zaburzeń pracy serca.

Badanie fizykalne

Ocena czynności życiowych. Zbadać częstość tętna, oddechu i ciśnienie krwi (występowanie nadciśnienia przy obniżeniu stężenia potasu sugeruje chorobę naczyń nerkowych, pierwotny aldosteronizm lub zespół Cushinga).

Skóra. Sprawdzić, czy nie występują siniaki lub uszkodzenie tkanek.

Jama brzuszna. Wykluczyć niedrożność jelit.

Badanie neurologiczne. Zbadać siłę mięśniową i odruchy (wzmożenie odruchów ścięgnistych). Ocenić stan psychiczny.

Badania diagnostyczne

Badania biochemiczne. Natychmiast oznaczyć stężenie potasu w surowicy. Wykonać próby czynnościowe nerek oraz zbadać stężenie wapnia (Ca⁺⁺) i magnezu (Mg⁺⁺).

Badania gazometryczne. Najczęściej podwyższeniu pH o 0,1 w wyniku zasadowicy metabolicznej towarzyszy obniżenie stężenia potasu w su­rowicy o 0,3 mEq/l.

Przy stosowaniu naparstnicy. Hipokaliemia zwiększa wrażliwość na na­parstnicę i ryzyko zatrucia.

Badanie EKG. Zaburzenia w EKG obejmują spłaszczenie lub odwrócenie załamka T, pojawienie się załamka U, obniżenie odcinka ST-T, a w przypadkach ciężkiej hipokaliemii blok przedsionkowo-komorowy i za­trzymanie akcji serca.

Leczenie

Najbezpieczniejszą metodą wyrównywania łagodnej i umiarkowanej hipo­kaliemii jest podawanie potasu doustnie (KCl w tabletkach lub roztworze). Pacjentom z ciężką hipokaliemią (szczególnie, jeśli występują, nieprawidło­wości w EKG lub zaburzenia mięśniowo-nerwowe) oraz chorym nie mogą­cym przyjmować potasu doustnie podaje się sole potasu we wlewach dożyl­nych (10-20 mEq na każdy litr roztworu fizjologicznego soli kuchennej lub 10 mEq KCl rozpuszczone w 100 ml fizjologicznego roztworu NaCl). Nie należy przekraczać dawki 20 mEq potasu na godz. W przypadkach wyma­gających podawania potasu w wyższych stężeniach należy, jeśli to możliwe, stosować podawanie do żył centralnych ze względu na drażniące żyły dzia­łanie potasu. Przy uzupełnianiu dożylnym należy monitorować czynność serca w sposób ciągły. Przyjmuje się zasadę, że do uzyskania wzrostu stę­żenia potasu w surowicy o 1 mEq/1 potrzebne jest podanie 40-50 mEq potasu. Niedobór wapnia lub magnezu utrudnia wyrównywanie hipokalcemii i wymaga równoczesnego uzupełnienia także tych pierwiastków.

1

---