Fundusze celowe

I. Ogólna charakterystyka.

Fundusze celowe są formą gospodarki pozabudżetowej. Zakres działań tych funduszy jest bardzo szeroki, bo obejmuje m. in. zadania związane z ubezpieczeniami społecznymi, przeciwdziałaniem bezrobociu, ochroną środowiska czy finansowaniu stypendiów.

Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

Fundusze celowe prowadzą gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego zamieszczonego w załączniku ustawy budżetowej.

Przychody funduszy celowych pochodzą z dochodów publicznych, zaś wydatki dokonywane są na określone cele. Fundusze celowe mogą dokonywać wydatków jedynie w ramach posiadanych środków finansowych, tj. bieżących przychodów, do których zaliczane są dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego i pozostałych środków z okresów poprzednich.

Istnieje wiele funduszy celowych, do których należą m.in. Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

II. Fundusz Pracy

Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym. Funkcjonuje on od 1989 r., a jego dysponentem jest prezes Krajowego Urzędu Pracy. Fundusz Pracy został powołany w celu łagodzenia skutków bezrobocia oraz zatrudniania i aktywizacji zawodowej bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy.

Do aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu finansowanych z Funduszu Pracy zaliczyć można:

• szkolenia i przekwalifikowania

• prace interwencyjne

• roboty publiczne

• aktywizacja zawodowa absolwentów

• refundacja wynagrodzeń i składki na ubezpieczenie społeczne młodocianych pracowników,

• pożyczki dla bezrobotnych na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej,

• pożyczki dla pracodawców na zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy,

• programy specjalne.

2.1. Dochody i wydatki Funduszu Pracy.

Wszystkie kwestie dotyczące zasad funkcjonowania Funduszu Pracy ,gospodarowania jego środkami oraz obowiązku opłacania składek na Fundusz jest zawarta w Ustawie z dnia 20 grudnia 2002 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Zgodnie z art. 55 Ustawy dochodami Funduszu Pracy są:

• obowiązkowe składki na Fundusz Pracy,

• dotacje budżetu państwa,

• wypłaty dokonywane przez partnerów zagranicznych z tytułu rekrutacji pracowników polskich zatrudnionych w ramach umów międzynarodowych,

• odsetki od środków Funduszu Pracy pozostających na rachunkach bankowych dysponenta oraz samorządów województw i powiatów,

• dochody z tytułu wykonywania praw z akcji i udziałów oraz zbycia akcji i udziałów nabytych ze środków Funduszu Pracy przed 1 stycznia 2000 r.,

• odsetki od pożyczek udzielonych z Funduszu Pracy,

• inne dochody.

Do dochodów Funduszu Pracy można również zaliczyć wpłaty dokonywane przez obywateli polskich podejmujących zatrudnienie za granicą u pracodawców zagranicznych a także wpłaty pracodawców z tytułu uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców.

W roku 1997 wartość dotacji z budżetu państwa do Funduszu Pracy była istotnie niższa niż planowano. Główną przyczyną tego były niższe wydatki na Fundusz Pracy, spowodowane różnymi czynnikami. Niektóre z nich miały charakter obiektywny (spadek bezrobocia), inne zaś „systemowy”. Przykładami tych ostatnich były:

• wydłużenie z 6 do 12 miesięcy okresu pracy uprawniającej do pobierania zasiłku po utracie pracy,

• zróżnicowanie wysokości zasiłku w zależności od okresu uprawniającego do jego pobierania(…),

• uzależnienie okresu pobierania zasiłku od stopy bezrobocia w miejscowości, w której mieszka bezrobotny( 6 mieś., jeżeli stopa bezrobocia jest niższa niż przeciętna krajowa, 18 mieś. jeśli stopa bezrobocia jest dwukrotnie wyższa niż przeciętna krajowa),

• pozbawienie prawa do pobierania zasiłku osób samotnie wychowujących dzieci przy jednoczesnym nadaniu tym osobom prawa do korzystania z okresowego zasiłku gwarantowanego ze środków pomocy społecznej.

Przedstawione zmiany miały na celu ograniczenie nieprawidłowości w pobieraniu zasiłków oraz poprawę racjonalności wykorzystywania pieniężnych środków publicznych.

Zgodnie z art. 49 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie trybu dokonywania wpłat na Fundusz Pracy przez obywateli polskich zatrudnionych za granicą u pracodawców zagranicznych, obywatel polski zatrudniony za granicą na podstawie umowy, zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem jednostki kierującej z pracodawcą zagranicznym, składkę na Fundusz Pracy wpłaca na konto powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce począwszy od miesiąca przez niego wskazanego, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zawiadomił ten urząd o przystąpieniu do płatności składki na Fundusz Pracy.

Za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dysponent Funduszu Pracy może zaciągać kredyty i pożyczki na uzupełnienie środków niezbędnych na wypłatę zasiłków, zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych.

Dochody Funduszu Pracy wolne są od podatku dochodowego.

Zgodnie z ustawą zgromadzone środki przeznaczane są m. in. na finansowanie:

• kosztów szkolenia pracowników, bezrobotnych i innych uprawnionych osób,

• dodatków i pożyczek szkoleniowych oraz badań,

• kosztów refundowanych z tytułu zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne,

• zasiłków wypłacanych bezrobotnym oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tych zasiłków, a także zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych,

• wynagrodzeń wypłacanych młodocia­nym pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w celu przy­gotowania zawodowego oraz składki na ubezpieczenie społeczne od refundowa­nych wynagrodzeń,

• kosztów wysyłki wezwań, zawiadomień i przekazywania bezrobotnym należnych świadczeń pieniężnych oraz kosztów korespondencji z pracodawcami,

• stypendiów dla absolwentów skierowanych na szkolenie oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tych stypendiów,

• odsetek za nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z Funduszu Pracy,

• kosztów badań lekarskich absolwentów kierowanych na staż,

• spłat i kosztów obsługi kredytów i pożyczek wraz z odsetkami zaciągniętych przez Fundusz Pracy.

Środki Funduszu Pracy mogą być również przeznaczone na finansowanie zadań zleconych Ochotniczym Hufcom Pracy przez dysponentów Funduszu Pracy, które wynikają z realizowanych przez nie zadań.

2.2.Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy.

Głównym źródłem dochodów Funduszu Pracy są obowiązkowe składki. Składki na Fundusz Pracy opłaca się w okresie trwania obowiązkowych ubezpieczeń (emerytalnego i rentowego) w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne, tzn.:

• do 5 dnia następnego miesiąca (jednostki budżetowe i jednostki gospodarki pozabudżetowej);

• do 10 dnia następnego miesiąca (osoby fizyczne opłacające składki same za siebie);

• do 15 dnia następnego miesiąca (pozostali płatnicy).

Poborem składek zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, za co Fundusz refunduje mu koszty w wysokości 0,5 % kwoty składek na Fundusz Pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych pobiera składki na rachunek bankowy, na który pobierane są również składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Następnie środki przekazywane są na rachunek dysponenta środków. Przekazanie środków musi nastąpić w terminie nie dłuższym niż 3 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ostatecznie rozlicza pobrane składki na Fundusz Pracy do 10 dnia następnego miesiąca.

Dysponent Funduszu Pracy przekazuje samorządom województw i powiatów środki Funduszu Pracy na finansowanie realizowanych zadań według algorytmu określonego w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Funduszu Pracy samorządom województw i powiatów. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Zatrudnienia oraz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego algorytm, oraz szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków z Funduszu Pracy dla samorządów województw i powiatów. Algorytm ten powinien uwzględniać niezbędne środki na wypłatę zasiłków i innych obligatoryjnych świadczeń, a na finansowanie pozostałych zadań w szczególności: stopę bezrobocia na obszarze poszczególnych powiatów, udział długotrwale bezrobotnych oraz udział bezrobotnych absolwentów w ogólnej liczbie bezrobotnych.

Ustalenie według wzorów algorytmu kwot środków Funduszu Pracy należnych samorządom województw i powiatom jest dokonywane na postawie sporządzonego przez dysponenta Funduszu Pracy planu Funduszu Pracy, określającego kwoty środków na finansowanie przez samorządy województw, powiatów oraz bezpośrednio przez dysponenta Funduszu Pracy poszczególnych zadań. Środki Funduszu Pracy, dysponent Funduszu Pracy przekazuje w terminach umożliwiających bieżące finansowanie realizowanych zadań, z uwzględnieniem środków pieniężnych Funduszu Pracy pozostałych z roku poprzedniego, innych dochodów Funduszu Pracy wpływających bezpośrednio na wyodrębnione rachunki bankowe samorządów powiatów i województw, oraz niezbędnego stanu środków pieniężnych dla bieżącego finansowania realizowanych zadań.

Dysponent Funduszu Pracy może także przyznać dodatkową kwotę samorządom powiatów danego województwa na finansowanie zadań określonych w porozumieniach zawartych ze starostami, a w szczególności na finansowanie zadań na rzecz aktywizacji zawodowej absolwentów. Kwota ta nie może przekroczyć 46% łącznej kwoty środków ustalonych na realizację zadań ,z wyłączeniem kwot dla samorządów powiatów danego województwa.Dysponent funduszu musi o tym powiadomić na piśmie marszałków województw, zaś marszałkowie muszą przedstawić dysponentowi propozycje wykorzystania tych środków.

Za nieterminowe opłacanie składek na Fundusz Pracy Zakład Ubezpieczeń Społecznych pobiera odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych przepisami o zobowiązaniach podatkowych. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w niższej od należnej wysokości, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może obciążyć pracodawcę lub osobę podlegającą ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu dodatkową opłatą do wysokości 100% należnej kwoty składek.

Nieopłacone w terminie składki oraz należności z tytułu odsetek za zwłokę i opłaty dodatkowe podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wysokość składki na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa. Na rok 2001 składka ta została określona w tej samej wysokości, co w roku ubiegłym, czyli- 2,45% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.

Zgodnie z art. 53 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu podstawę wymiaru składki na Fundusz Pracy stanowi ta sama kwota, która jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika, pod warunkiem jednak, że podstawa ta w przeliczeniu na okres miesiąca jest równa co najmniej najniższemu wynagrodzeniu.

W sytuacji, gdy pracownik uzyskuje przychody z różnych źródeł, obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy powstaje wtedy, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest co najmniej równa kwocie najniższego wynagrodzenia. Dodajmy, że ubezpieczony osiągający dochody z różnych źródeł jest zobowiązany każdemu z pracodawców albo w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli sam opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, złożyć stosowne oświadczenie.

W ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu przewidziano także możliwość dobrowolnego opłacania składek na Fundusz Pracy. Dotyczy to obywateli polskich pracujących za granicą u pracodawców zagranicznych.

Do podmiotów mających obowiązek opłacać składki na Fundusz Pracy należą:

• Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne, które płacą obowiązkowe składki z własnych środków za osoby:

1. pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym;

2. wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz za osoby z nimi współpracujące;

3. wykonujące pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności;

4. pobierające stypendia sportowe;

5. będące członkami zespołów adwokackich.

• Rolnicze spółdzielnie produkcyjne i spółdzielcze kółek rolniczych, które płacą obowiązkowe składki z własnych środków za swoich członków.

• Osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym:

1. prowadzące działalność gospodarczą za siebie i za osoby z nimi współpracujące;

2. twórcy i artyści,

3. wykonujące wolny zawód w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, w tym lekarze wszystkich specjalności, technicy dentystyczni, położne, pielęgniarki, prawnicy, adwokaci, notariusze, radcy prawni, ekonomiści, księgowi, inżynierowie i technicy budowlani, architekci, geodeci i tłumacze,

4. posłowie i senatorowie.

Z obowiązku wpłacania składek na Fundusz Pracy zwolnione są:

• osoby duchowne,

• osoby pobierające, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy,

• osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników,

• żołnierze niezawodowi w służbie czynnej,

• osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej ,

• osoby przebywające na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński.

Ponadto składek na Fundusz Pracy nie opłacają:

• Zakłady pracy chronionej, zakłady aktyw­ności zawodowej oraz przedsię­biorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku Ociemniałych Żołnierzy Rze­czypospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi oraz Zakład dla Niewidomych w Laskach za zatrud­nionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnospraw­ności. (Wymienione tu zakłady mają jednak obowiązek opłacać składki na Fundusz Pracy za pracowników pełno­sprawnych oraz za zleceniobiorców i za osoby z nimi współpracujące).

• Rolnicze spółdzielnie produkcyjne i spółdzielnie kółek rolniczych za członków spółdzielni, którzy wnieśli wkład gruntowy o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych. (Spółdzielnie te mają obowiązek opłacać składki na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników oraz zleceniobiorców).

2.3. Kontrola przestrzegania przepisów ustawy.

Wojewodowie dokonują kontroli przestrzegania przepisów ustawy. Kontrola obejmuje badanie przestrzegania:

• legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności, a także wykonywania pracy przez cudzoziemca,

• obowiązku informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnianiu osoby zarejestrowanej jako bezrobotna lub powierzeniu jej wykonywania innej pracy zarobkowej,

• obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy,

• warunków zawartych w upoważnieniach do prowadzenia pośrednictwa pracy lub kierowania obywateli polskich do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych.

Kontrolą objęte są jednostki co do których istnieje podejrzenie zatrudnienia lub kierowania pracowników polskich do pracy za granicę bez określonych upoważnień, pracodawcy, jednoosobowi przedsiębiorcy a także osoby fizyczne. Kontroli mogą podlegać także wszelkie dokumenty.

Wojewodowie mają obowiązek przedstawienia ministrowi właściwemu do spraw pracy, do końca pierwszego kwartału roku, wyników przeprowadzonych w roku poprzednim kontroli oraz oceny przestrzegania przepisów ustawy.

2.4. Wykonanie planu finansowego na rok 2001

Przychody:

Badania NIK-u wykazały, że przychody Funduszu Pracy w 2001 r. wynosiły 8.316.724 tys. zł i w stosunku do ustawy budżetowej na rok 2001 były wyższe o 5,5%. Porównując je do 2000 r. przychody w ujęciu nominalnym były wyższe o 36,5%, a realne wykazywały wzrost o 29,4%.

Do głównych źródeł przychodów w 2001 r. można zaliczyć:

• przychody własne,

• dotacje z budżetu państwa.

Wyższe przychody niż planowane w ustawie budżetowej osiągnięto z tytułu dotacji z budżetu państwa o 30,5%.

W stosunku do 2000 r. udział dotacji państwa w przychodach ogółem w roku 2001 wzrósł o 28,1%, i wynosił 31,9%. Wzrost ten spowodował, że nastąpił spadek udziału przychodów własnych tytułu składek w ogólnej strukturze przychodów.

Wydatki:

Wyniki badań NIK-u wykazały, że nie uległa zmianie wysokość wydatków Funduszu Pracy, tj. na 2001 r. wynosiły one 8.474.000 tys. zł. Zmianie natomiast uległa struktura wydatków. Nastąpił wzrost następujących wydatków:

• inwestycyjnych, kosztem wydatków na prace interwencyjne. Wydatki inwestycyjne w 2001 r. w porównaniu do 2000 r. były wyższe nominalnie wydatków 533,1%, zaś realnie wydatków 500,1%.

• wydatków z tytułu wypłaty zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków i świadczeń przedemerytalnych. Na wydatki te przeznaczono, łącznie ze składkami odprowadzanymi do ZUS, 87,5% wszystkich wydatków Funduszu Pracy w 2001 r.

W 2001 r. zmniejszyły się natomiast wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu o 31,3%. W 2001 r. uległa znacznemu zmniejszeniu liczba osób uczestniczących w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu, organizowanych przez powiatowe urzędy pracy. W 2001 r. uczestniczyło w nich 222 tys. osób, tj. o połowę mniej niż w roku poprzednim.

Z tytułu nieterminowej płatności zobowiązań w 2001 r. zapłacono odsetki w kwocie 64.209 tys. zł, co oznacza wzrost w porównaniu do wykonania 2000 r. o 0,5%. Odsetki zapłacone zostały z powodu braku środków, a nie z winy pracowników urzędu pracy.

2.5. Ocena Najwyższej Izby Kontroli .

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła wykonanie planu finansowego Funduszu Pracy za 2001r., mimo stwierdzonych istotnych nieprawidłowości, nie mających jednakże zasadniczego wpływu na wykonanie planu.

W toku kontroli przeprowadzanej przez NIK w 2001 r. nie stwierdzono nieprawidłowości z zakresie gromadzenia przychodów w Krajowym Urzędzie Pracy. W wyniku kontroli pozyskiwania przychodów z należności z tytułu udzielonych pożyczek z Funduszu Pracy, przeprowadzonych w powiatowych urzędach pracy ustalono, że w co czwartym urzędzie działania w tym zakresie były nie wystarczające lub nieskuteczne.

W zakresie wydatków stwierdzone w toku kontroli budżetowej nieprawidłowości dotyczyły:

• znacznego ograniczenia wydatków na finansowanie aktywnych form przeciwdziałaniu bezrobociu, organizowanych przez powiatowe urzędy pracy, co w konsekwencji doprowadziło do zmniejszenia o połowę liczby ich uczestników( bez pracowników młodocianych). W 2001 r. na aktywne formy ( bez pożyczek) wydano 807.091 tys. zł, tj.70,5% planu po zmianach i o 31,3% mniej niż w 2000 r.;

• powstania w 2001 r. zobowiązań w kwocie 1.223.338 tys. zł, które były wyższe o 154,6% od planu po zmianach. W ogólnej kwocie zobowiązań, 73,9% stanowiła kwota niespłaconych kredytów obrotowych zaciągniętych przez Krajowy Urząd Pracy, a 10% stanowiły zobowiązania wymagalne, powstałe w powiatowych urzędach pracy. Z tytułu nieterminowej płatności zobowiązań zapłacono odsetki w kwocie 64.209 tys. zł;

• niewykorzystania limitu środków na sfinansowanie rozpoczętych inwestycji, realizowanych na potrzeby powiatowych urzędów pracy (…)

Najwyższa Izba Kontroli wnioskowała o:

1. Opracowywanie projektów planu finansowego Funduszu Pracy w zakresie przychodów i wydatków zgodnie z wymogami rzetelności,

2. Podjęcie działań zapewniających realizację zadań przez Fundusz Pracy w tym zwłaszcza dotyczących finansowania w szerszym zakresie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu,

3. Wyjaśnienia i uregulowania spornych kwestii finansowych(...)

III .Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Jest on przykładem funduszu celowego, który powstał w okresie transformacji, w celu zaspokojenia roszczeń pracowników w sytuacji, gdy zakład pracy jest zagrożony upadłością lub likwidacją i brakuje pieniędzy na wypłatę należnych pracownikom świadczeń. Działalność Funduszu jest oparta na zasadzie finansowej, wedle, której pomoc udzielana pracownikom ma charakter przejściowy, czyli wypłacone świadczenia powinny być zwrócone Funduszowi. Fundusz został powołany na mocy ustawy z dnie 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

1. Niewypłacalność pracodawcy, w rozumieniu ustawy, zachodzi, gdy na podstawie Prawa upadłościowego:

1) ogłoszono upadłość pracodawcy,

2) odrzucono wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy z powodu niezłożenia przez jego wierzyciela zaliczki na koszty postępowania,

3) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,

4) umorzono postępowanie upadłościowe, ponieważ:

a) majątek masy nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,

2. wierzyciel, na którego wniosek upadłość była ogłoszona, nie złożył zaliczki na koszty postępowania, a zachodzi brak płynnych funduszów na te koszty.

2. Niewypłacalność pracodawcy, w rozumieniu ustawy, zachodzi także w razie niezaspokajania roszczeń pracowniczych z powodu braku środków finansowych:

1) w okolicznościach stanowiących, zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej, podstawę do:

a) wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej⁽¹⁾ wpisu o podjęciu takiej działalności przez osobę fizyczną,

b) cofnięcia koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej,

2) przez pracodawcę, wobec którego, na podstawie odrębnych przepisów, jest prowadzone postępowanie likwidacyjne,

FGŚP ma osobowość prawną, ale nie posiada Zarządu i własnego aparatu wykonawczego. Rada Funduszu nadzoruje i kontroluje działalność FGŚP. Prezes Krajowego Urzędu Pracy jest dysponentem FGŚP, jeżeli jednak trudności finansowe pracodawcy trwają ponad miesiąc środkami funduszu zarządza marszałek województwa.

Funduszem dysponuje kierownik Urzędu Pracy, natomiast minister pracy i polityki socjalnej może podjąć decyzję, po uzgodnieniu z Radą Funduszu, że ze środków Funduszu dokona się wypłat dla pracowników zakładów pracy, które mają przejściowe trudności finansowe; trudności te nie mogą trwać dłużej niż jeden miesiąc.

FGŚP nie korzysta z dotacji budżetu państwa; jego wolne środki muszą być stosownie do cytowanej ustaw lokowanie na rachunkach państwowych lub w papierach wartościowych skarbu państwa i NBP.

3.1. Zakres oraz tryb realizacji roszczeń zaspokajanych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają należności główne z tytułu:

• jednorazowego odszkodowania pieniężnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracownikowi albo członkom rodziny zmarłego pracownika,

• wynagrodzenia za pracę,

• przysługującego pracownikowi na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy:

• wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,

• wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy, wynagrodzenia, oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• świadczenia wyrównawczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

• zasiłku chorobowego finansowanego ze środków na wynagrodzenia,

• wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,

• odprawy pieniężnej przysługującej w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.

3.2. Procedura postępowania w przypadku niewypłacalności pracodawcy

Art. 6. 1. W ciągu jednego miesiąca od dnia wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, pracodawca, syndyk, likwidator lub inna osoba sprawująca zarząd majątkiem pracodawcy sporządza zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń pracowniczych, zwany dalej "wykazem", określając osoby uprawnione, oraz rodzaje i wysokość należnych im świadczeń podlegających zaspokojeniu ze środków Funduszu. Wykaz obejmuje świadczenia podlegające zaspokojeniu ze środków Funduszu z okresów poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.

Wykaz i wykazy uzupełniające przekazuje się kierownikowi Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

2. Kierownik Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych właściwego ze względu na siedzibę niewypłacalnego pracodawcy, po stwierdzeniu zgodności wykazu lub wykazu uzupełniającego z przepisami ustawy, przekazuje niezwłocznie odpowiednie środki finansowe, który wypłaca uprawnionym osobom świadczenia przewidziane w ustawie.

3. Wypłata świadczeń pracowniczych może nastąpić także na podstawie wniosku zgłoszonego przez uprawnioną osobę kierownikowi Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wniosek składa się w ciągu dwóch tygodni po upływie terminów przewidzianych do złożenia wykazu lub wykazu uzupełniającego. Wypłaty dokonuje kierownik Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych niezwłocznie po stwierdzeniu, że wniosek obejmuje roszczenia podlegające zaspokojeniu ze środków Funduszu.

O odmowie wypłaty świadczenia zawiadamia niezwłocznie na piśmie zainteresowaną osobę, podając uzasadnienie tej odmowy. Spory rozstrzyga sąd.

3.3. Organizacja i finansowanie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Art. 12. 1. Tworzy się Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

2. Fundusz posiada osobowość prawną i jest państwowym funduszem celowym.

3. Dysponentem Funduszu jest minister właściwy do spraw pracy.

4. Zadania określone w ustawie realizuje minister właściwy do spraw pracy przy pomocy Krajowego Biura Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Biur Terenowych Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

5. Krajowym Biurem Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych kieruje dyrektor powoływany i odwoływany przez dysponenta Funduszu, a Biurami Terenowymi Funduszu kierują kierownicy powoływani i odwoływani przez dyrektora Krajowego Biura Funduszu. Dyrektor wykonuje za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników Funduszu.

6. Koszty obsługi Funduszu, ponoszone przez Biura, obciążają ten Fundusz.

7. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, organizację, szczegółowe zasady i zakres działania Biur.

Art. 13.  1. Dochodami Funduszu są:

1) składki płacone przez pracodawców,

2) odsetki od lokat nadwyżek finansowych Funduszu,

3) zapisy i darowizny,

4) dobrowolne wpłaty pracodawców,

5) odsetki od zwrotu sum wypłaconych tytułem świadczeń, zwróconych po terminie,

6. dodatnia różnica wartości ze sprzedaży nieruchomości i praw z nią związanych i jej równowartości,

7) dotacja budżetowa,

8) dochody z tytułu zbycia przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A. akcji i udziałów objętych przez Fundusz przed dniem 1 stycznia 2002 r.

2. Przychodami Funduszu są:

1) zwroty sum wypłaconych tytułem świadczeń pracowniczych oraz równowartość w nieruchomościach i związanych z nimi prawach przejętych przez Fundusz za niespłacone w terminie wierzytelności Funduszu z tytułu wypłaconych świadczeń oraz ustanowionych zabezpieczeń,

2) inne przychody określone w odrębnych przepisach.

Art. 13a Dysponent Funduszu może, za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych, zaciągać kredyty i pożyczki na zaspokajanie roszczeń pracowniczych.

Minister Skarbu Państwa, w ramach uzupełniania środków brakujących na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, może udzielać Funduszowi wsparcia finansowego ze środków finansowych gromadzonych na wyodrębnionym rachunku środków specjalnych

Nadwyżki bilansowe środków Funduszu mogą być lokowane wyłącznie:

• w bankach państwowych,

• w bonach skarbowych i obligacjach emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski.

Pracodawca niewypłacalny, a także zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej określone w odrębnych przepisach - nie mają obowiązku opłacania składki na Fundusz.

Art. 19.Poboru składek na Fundusz dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresach miesięcznych, łącznie ze składkami na ubezpieczenie społeczne.

Koszty poboru składek na Fundusz Pracy obciążają ten fundusz i są zwracane Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 0,5% kwoty składek przekazanych na Fundusz Pracy

Pracodawca, jeśli nie ma środków na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne składa wniosek o udzielenie pożyczki. Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia i udzielenia pracodawcy pożyczki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne od należnych pracownikom, a nie wypłaconych wynagrodzeń, za okres nie dłuższy niż jeden miesiąc, składa się do marszałka województwa.

Pomoc dla pracodawcy ma charakter przejściowy to oznacza, że wypłata świadczenia jednoznaczna jest z powstaniem świadczenia wobec pracodawcy lub masy upadłości o zwrot wypłaconej kwoty. Świadczenia, które zaspokoją roszczenia pracowników zwiększają należności Funduszu - nie są wydatkami. Przychodami Funduszu są przede wszystkim obowiązkowe składki płacone przez pracodawców. Poborem składek zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a koszty ich poboru obciążają FGŚP w wysokości 0,5 % przypisu składek. Wysokość składki ustalana jest corocznie w drodze rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Jeśli rozporządzenie takie nie zostanie wydane, z mocy ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy składka wynosi 0,5 % podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Początkowo składka pobierana była w maksymalnej wysokości, ale w ciągu następnych lat była ona systematycznie obniżana. W 1998 r. Składka wynosiła już tylko 0,15 %, w latach 1999 i w 2000 - 0,08 % podstawy wymiaru, przy czym w pierwszym półroczu 1999 r. obowiązek opłacania składek został zawieszony. Duże rozbieżności między kwotami przychodów a realizowanymi wydatkami doprowadziły do sytuacji, w której poważnym źródłem przychodów FGŚP stały się odsetki od lokat nadwyżek finansowych Funduszu

Od początku działalności FGŚP do końca 1999 r. Łączne przychody Funduszu wyniosły 1,2 mld zł, wydatki natomiast stanowiły zaledwie 5% tej kwoty(66 mln zł). Wprawdzie działalność FGŚP znajduje swoje odbicie bardziej w stanie Funduszu niż w jego wydatkach, lecz warto zauważyć, że z 1,2 mld zł -34% stanowiły środki pieniężne i skarbowe papiery wartościowe. W latach 1997-1999 ich średni poziom przekraczał0,5 mld zł. Po obniżeniu składki struktura wolnych środków FGŚP uległa zasadniczej zmianie. W końcu 2000r. Z kwoty 1,3 mld zł stanu Funduszu niemal 100% stanowiły należności z tytułu wpłaconych świadczeń.

3.4. Wykonanie planu finansowego na rok 2001

Przychody:

Zrealizowane w 2001 roku przychody wyniosły 145 529 tys. zł, i w stosunku do ustawy budżetowej na 2001 rok były niższe o 70,2 tys. zł tj. o 32,5 %. W porównaniu do 2000 roku przychody były niższe w ujęciu nominalnym o 18 557 tys. zł, tj. o 11,3 % a realnie o 15 %.

Głównymi . źródłami przychodów w 2001 roku były

• składki od pracodawców zrealizowane w kwocie 122 303 tys. zł. tj. 70,3 % planu.

• Odsetki od lokat zrealizowane w kwocie 2 573 tys. zł, tj. 7,4 % planu

W porównaniu do 2000 roku przychody z tytułu odsetek były w ujęciu nominalnym niższe o 91,9% a realnie o 92,3%. Zmniejszenie się przychodów z odsetek od lokat nadwyżek Funduszu w papierach wartościowych Skarbu Państwa spowodowane było zlikwidowaniem tych lokat na koniec 2001 r.

Wydatki:

W ustawie budżetowej na 2001 r. Ustalono wydatki Funduszu w wysokości 37 038 tyś. zł. W ciągu 2001 r. Plan wydatków nie był zmieniany. Zrealizowane wydatki wyniosły 97,9% planu. W porównaniu do 2000 roku wydatki były wyższe w ujęciu nominalnym o 22,5%, z realnie wzrosły o 16,1%. Z ogólnej kwoty Fundusz wydatkował na:

• wydatki bieżące - 32 079 tys. zł, (98,7%planu), w tym: koszty poboru składki - 682 tys. zł, 78,4% plany, koszt obsługi Funduszu - 95,4 %, umorzenia -107,5% planu,

• wydatki inwestycyjne, które były w porównaniu do 2000 roku wyższe o 32,8% nominalnie realnie wzrosły o 25,8%.

Wydatki te zrealizowano z zachowaniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych.

3.5. Ocena Najwyższej IZBY Kontroli .

NIK ocenia negatywnie wykonanie planu finansowego FGŚP w 2001r.Zadania w zakresie przychodów, określone ustawą zrealizowane zostały jedynie w 67,5%(plan 215 531 tys. zł, a wykonanie 145 529 tys. zł), w tym ze składki od pracodawców w 70% wraz z odsetek z lokat bankowych Funduszu w 7,4%. Było to rezultatem nierzetelnego zaplanowania przychodów Funduszu, których prognozę oparto o zawyżony wskaźnik przewidywanego wykonania przychodów w 2000r.

W zakresie wydatków finansowano wprawdzie zadania przewidziane dla FGŚP, jednak:

• nie zrealizowano planowanych zadań w zakresie ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy co wyrażało się wykonaniem wypłat świadczeń niższych od ustalonych w planie o 14,3% i od wykonania w 2000 r. realnie o 30,6%. Wypłaty roszczeń =zostały od dnia 26 września 2001 r. zawieszone decyzją Prezesa KUP (po uzgodnieniu z Radą Funduszu) wobec utraty przez Fundusz płynności finansowej w II i III kwartale 2001 r. Wcześniej (od 15.02.2001 r.) , Prezes KUP informował Radę FGŚP o stanie Funduszu i wnioskował ograniczenie wypłat świadczeń jednorazowych mających charakter fakultatywny i prolongat terminów spłaty należności ograniczających wpływy Funduszu. Ponadto opracował i przedłożył w ministrom: Finansów orz Pracy i Polityki /Społecznej, a także Radzie Funduszu odpowiedni program naprawczy FGŚP;

• doprowadzono do powstania na koniec 2001r. zobowiązań wymagalnych w kwocie 27 727 tys. zł. Były one niższe niż w 2000r. to jednak, w ich wyniku zapłacono odsetki w kwocie 793 tys. zł za nie terminowe przekazywanie środków finansowych dla pracodawców na wypłatę świadczeń (w 2000 r. odsetek nie płacono).

• Przekazano 39 zakładom pracy środki na jednorazowe świadczeń pracownicze bez dokonania rzetelnej i starannej oceny ich sytuacji finansowej oraz ustalenia, czy występujące trudności mają charakter przejściowy (przesłanka niezbędna do wypłaty świadczeń - zgodnie z ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych). Decyzję o wypłacie podjęli marszałkowie województw w uzgodnieniu z Radą Funduszu, natomiast wbrew opinii Prezesa Krajowego Urzędu Pracy.

Fundusz utracił płynność finansową wskutek utrzymywania nierównowagi pomiędzy przychodami a wydatkami. Z ustaleń kontroli wynika, że przyczyną utraty płynności finansowej Funduszu było utrzymywanie w ostatnich latach wypłat znacznie przekraczających wpływy. Należy dodać, że wnioski Prezesa KUP - dysponenta Funduszu i uchwały Rady Funduszu kierowane do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie podniesienia stawki składki z 0,08% do 0,3% od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie zostały uwzględnione.

Ograniczenie kompetencji Prezesa KUP wpłynęło negatywnie na możliwość wykonywania zadań, a w konsekwencji doprowadziło do osłabienia nadzoru nad gospodarką środkami Funduszu.

Najwyższa Izba Kontroli wnioskowała o:

1. Opracowywanie projektów planów finansowych FGŚP w zakresie przychodów i wydatków zgodnie z wymogami rzetelności.

2. Podjęcie działań zapewniających realizację statutowych zadań przez Fundusz

4. Bank Gospodarstwa Krajowego

Bank Gospodarstwa Krajowego powstał w okresie międzywojennym, a jego głównym zadaniem było wówczas kredytowanie jednostek samorządu terytorialnego. Po przemianach ustrojowych w naszym kraju odnowiono również instytucję tego banku jako instrumentu wspierania przedsięwzięć społeczno-gospodarczych państwa. Jest on obecnie jedynym działającym w Polsce bankiem państwowym, a jego działalność opiera się na ustawie Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. oraz wydanym w oparciu o nią w 1999 r. w formie rozporządzenia ministra skarbu państwa statucie. Statut ten określa zakres działalności banku. Obejmuje on zarówno działalność komercyjną określoną w Prawie bankowym, jak i szereg zadań związanych z obsługą funduszy celowych. Obecnie bank prowadzi działalność na rzecz pięciu publicznych funduszy celowych, w tym tak ważnego jak Krajowy Fundusz Mieszkaniowy. Działalność ta obejmuje szeroką skalę czynności - od opłat, poręczeń i premii po formalny zarząd. Oprócz obsługi funduszy bank realizuje też inne cele publiczne, takie jak pożyczki udzielane powodzianom i dopłaty do kredytów eksportowych. Bank Gospodarstwa Krajowego przejął również ostatnio od Banku Handlowego obsługę długu zagranicznego, następnym zaś planowanym etapem przejmowania obsługi finansów publicznych jest - poza zmianami wprowadzanymi niniejszym projektem - przejęcie obsługi długu wewnętrznego.

Przedstawiony przez Radę Ministrów ustawa przynosi wiele szczegółowych regulacji dotyczących prowadzenia przez Bank Gospodarstwa Krajowego obsługi rachunkowej budżetów wielu jednostek publicznych - od bieżącego rachunku budżetu państwa, poprzez rachunki agencji, funduszy celowych, po budżety jednostek samorządu terytorialnego. Może to przynieść poprawę kontroli nad gospodarowaniem finansami publicznymi. Komisja Finansów Publicznych w pracach nad projektem poczyniła jeszcze jeden krok w kierunku rozszerzenia zakresu obsługi publicznych środków finansowych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, umożliwiając korzystanie z usług banku państwowym lub samorządowym osobom prawnym, utworzonym na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. W praktyce zmiana ta będzie dotyczyć przede wszystkim agencji państwowych. Ustawa zwiększa również swobodę działania Banku Gospodarstwa Krajowego, znosząc uprawnienie Komisji Nadzoru Bankowego do wyznaczenia bankowi państwowemu rygorów w postaci pozycji dodatkowych funduszu podstawowego banku. Komisja Nadzoru Bankowego będzie za to mogła zwolnić spod rygorów przewidzianych Prawem bankowym działalność banku państwowego związaną z obsługą funduszy celowych.

4.1. Fundusze powierzone Bankowi Gospodarstwa Krajowego.

Do funduszy powierzonych Bankowi Gospodarstwa Krajowego zaliczamy:

• Krajowy Funduszu Mieszkaniowy

• Fundusz Termomodernizacji

• Krajowy Fundusz Autostrad

• Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich

• Fundusz Hipoteczny

4.2. Krajowy Funduszu Mieszkaniowy

Realizuje zadania wynikające z polityki państwa w zakresie rozwoju budownictwa mieszkaniowego. W funduszu tym funkcjonują "kasy mieszkaniowe" są to finansowo wyodrębnione działalności banków polegające na prowadzeniu imiennych rachunków oszczędnościowo-kredytowych i udzielaniu kredytów kontraktowych.

Głównym celem działania KFM jest zwiększenie dostępności do mieszkań dla osób o dochodach nie pozwalających na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych na zasadach rynkowych. Środkiem służącym realizacji tego celu jest udzielanie preferencyjnych kredytów:

• dla Towarzystw Budownictwa Społecznego i spółdzielni mieszkaniowych na budowę i adaptację mieszkań na wynajem,

• dla gmin na budowę infrastruktury technicznej związanej z budownictwem mieszkaniowym.

Towarzystwa Budownictwa Społecznego, jak i spółdzielnie mieszkaniowe, są organizacjami o charakterze non-profit, nastawionymi na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych ludności. Realizacja programu odbywa się we współpracy z samorządowymi władzami lokalnymi wszystkich szczebli, organizacjami zrzeszającymi TBS i spółdzielnie mieszkaniowe oraz rządową administracją centralną i regionalną.

Wynosi obecnie już ponad 2 miliardy 500 milionów zł, co umożliwiło udzielenie około siedmiuset dziewięćdziesięciu kredytów na budowę ponad trzydziestu sześciu tysięcy mieszkań.

Źródła finansowania Funduszu:

• środki budżetowe określone w ustawie budżetowej,

• odsetki od udzielonych kredytów i pożyczek,

• odsetki od lokat środków Funduszu w bankach,

• wpływy z inwestycji środków w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski bądź gwarantowane przez Skarb Państwa,

• darowizny i zapisy,

• wpływy z emisji przez Bank Gospodarstwa Krajowego obligacji na podstawie upoważnienia Ministra Finansów i Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

• środki z pożyczek zagranicznych przekazane Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej

• środki z pożyczek oraz kredytów krajowych i zagranicznych zaciąganych na zasilenie Funduszu przez Bank Gospodarstwa Krajowego,

• inne wpływy.

 Zgodnie z art. 18 Ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, środki Funduszu przeznacza się na:

1) udzielanie, na warunkach preferencyjnych, kredytów towarzystwom budownictwa społecznego oraz spółdzielniom mieszkaniowym na przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlane mające na celu budowę lokali mieszkalnych na wynajem,

2) udzielanie pożyczek bankom prowadzącym kasy mieszkaniowe w zakresie niezbędnym do utrzymania bieżącej płynności płatniczej oraz dopłaty do oprocentowania pożyczek udzielonych przez inne banki lub przez bank prowadzący kasę mieszkaniową,

3) udzielanie gminom, na warunkach preferencyjnych, kredytów na realizację komunalnej infrastruktury technicznej towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu,

4) nabywanie papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski bądź gwarantowanych przez Skarb Państwa ,

5) pokrywanie kosztów emisji oraz wykupu obligacji a także realizację zobowiązań powstałych z tytułu spłaconych przez Skarb Państwa poręczonych obligacji,

6) spłatę pożyczek, wraz z odsetkami i innymi kosztami obsługi pożyczek,

7) pokrycie kosztów udzielania i windykacji kredytów i pożyczek wymienionych w pkt 1-3,

8) pokrycie kosztów udzielania dotacji, pożyczek i kredytów oraz kosztów windykacji pożyczek i kredytów,

9)dokonywanie dopłat do odsetek od kredytów, udzielonych ze środków Funduszu i nabytych przez banki hipoteczne.

Środki Funduszu mogą być przeznaczone na pomoc w remontach, a także odbudowie lokali mieszkalnych i budynków mieszkalnych oraz obiektów towarzyszącej infrastruktury komunalnej, uszkodzonych lub zniszczonych w wyniku powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r. Ze środków tych mogą być udzielane dotacje, pożyczki i preferencyjne kredyty właścicielom lokali mieszkalnych i budynków mieszkalnych oraz obiektów towarzyszącej infrastruktury komunalnej.

Zasady działania Krajowego Funduszu Mieszkaniowego i udzielania kredytów z jego środków regulują:

• Ustawa o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego z dnia 26 października 1995 r. (tekst jednolity Dz.U. Nr 98 poz. 1070 z 2000 r. z późn. zm

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie warunków i trybu udzielania kredytów i pożyczek ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego oraz niektórych wymagań dotyczących lokali i budynków finansowanych przy udziale tych środków (Dz.U. Nr 116 poz. 1234 z późn. Zm.)

Fundusz Termomodernizacji

Pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych.

Podstawowym celem tego Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjnej przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta zwana "premią termomodernizacyjną" stanowi źródło spłaty 25% zaciągniętego kredytu na wskazane przedsięwzięcia.


Na Fundusz składają się:

• środki przekazywane z budżetu państwa - w wysokości określonej w ustawie budżetowej,

• odsetki od lokat środków Funduszu w bankach,

• wpływy z inwestycji środków Funduszu w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz w papiery wartościowe określające świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa albo Narodowy Bank Polski,

• darowizny i zapisy,

• inne wpływy.

Zgodnie z ustawą o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych środki Funduszu przeznacza się na:

1) wypłatę przyznanych premii termomodernizacyjnych,

2) pokrycie kosztów weryfikacji audytów energetycznych - do wysokości nie przekraczającej 3% środków Funduszu,

3) pokrycie kosztów obsługi Funduszu,

4) pokrycie kosztów promocji Funduszu.

Fundusz posiadając wolne okresowo środki może je wykorzystywać poprzez:

1) lokowanie ich w innych bankach,

2) inwestowanie w papiery wartościowe.

Bank Gospodarstwa Krajowego jest zobowiązany do:

• wyodrębniania w swoim planie finansowym planu finansowego Funduszu, opracowanego w porozumieniu z Ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej,

• sporządzania dla Funduszu odrębnego bilansu oraz rachunku zysków i strat, wchodzących w skład sprawozdania finansowego banku.

Projekt planu finansowego Funduszu podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego w trybie określonym w ustawie z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego.

Za przyznanie premii termomodernizacyjnej Bank Gospodarstwa Krajowego pobiera od inwestora prowizje, nie wyższe niż 0,6% kwoty przyznanej premii termomodernizacyjnej. Wysokość prowizji określa minister właściwy do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia.

Krajowy Fundusz Autostrad

Przychodami Funduszu są:

• środki przekazywane z budżetu państwa w wysokości stanowiącej część planowanych dochodów budżetowych z tytułu podatku akcyzowego od samochodów,

• odsetki z tytułu oprocentowania środków Funduszu oraz odsetki od lokat okresowo wolnych środków Funduszu w bankach,

• wpływy z inwestycji środków Funduszu w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz papiery wartościowe określające świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa albo Narodowy Bank Polski,

• przychody ze sprzedaży akcji i udziałów w spółkach, przekazane Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez Skarb Państwa, w celu zasilenia Funduszu,

• środki pochodzące z opłat za przejazdy autostradą,

• darowizny i zapisy,

• wpływy z innych środków publicznych,

• wpływy z innych tytułów.

Dochody BGK będące równowartością przychodów z funduszu są wolne od podatku.

Środki Funduszu, które przeznacza się na dofinansowanie realizacji zadań związanych z budową autostrad, mogą być przekazywane w następujących formach:

• dotacji lub pożyczek nieoprocentowanych, udzielanych koncesjonariuszom, na warunkach określonych w koncesji i umowie koncesyjnej, w okresie budowy autostrady lub jej odcinka,

• pożyczek nieoprocentowanych, udzielanych koncesjonariuszom na pokrycie części okresowych niedoborów bieżących przychodów z tytułu eksploatacji autostrady, w celu zapewnienia płynności wydatków związanych z bieżącą obsługą i spłatą kredytów lub pożyczek bądź obligacji wyemitowanych w związku z budową autostrady,

• płatności koncesjonariuszom:

1. stałych kosztów ponoszonych z tytułu zachowania nieprzerwanej dostępności do autostrady, jej utrzymania i przejezdności,

2. zmiennych kwot uzależnionych od spełnienia przez koncesjonariuszy wymogów określonych w koncesji i umowie koncesyjnej,

jeżeli opłaty za przejazdy autostradą stanowią przychody Funduszu.

Ze środków finansowych Funduszu dokonuje się także wypłat:

• odszkodowań z tytułu wypowiedzenia umów dzierżawy i najmu,

• wynagrodzenia prowizyjnego przysługującego Bankowi Gospodarstwa Krajowego.

Wypłaty środków z funduszu są gwarantowane przez Skarb Państwa. Gwarancja ta wynika z ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. Gwarancji udziela Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych uzgodniony z ministrem właściwym do spraw transportu.

Fundusz posiadając wolne okresowo środki może je wykorzystywać poprzez:

1. lokowanie ich w innych bankach,

2. inwestowanie w papiery wartościowe.

Bank Gospodarstwa Krajowego jest zobowiązany do:

1) wyodrębniania w swoim planie finansowym planu finansowego Funduszu, opracowanego w uzgodnieniu z Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad i zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz ministra właściwego do spraw transportu,

2) sporządzania dla Funduszu odrębnego bilansu oraz rachunku zysków i strat, wchodzących w skład sprawozdania finansowego Banku.

Bank Gospodarstwa Krajowego składa ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych oraz ministrowi właściwemu do spraw transportu, w terminie do końca miesiąca następującego po każdym kwartale, informację o wysokości środków Funduszu oraz zestawienie zbiorcze operacji dokonanych za jego pośrednictwem za dany kwartał.

Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich

Na podstawie ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich w Banku Gospodarstwa Krajowego został utworzony Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich. Środki tego Funduszu umożliwiają udzielanie studentom pomocy w formie niskooprocentowanych kredytów z dopłatami do oprocentowania.

Bank Gospodarstwa Krajowego nie udziela studentom bezpośrednio preferencyjnych kredytów. O kredyt taki można ubiegać się w jednym z 9 banków komercyjnych, które podpisały z BGK umowę o współpracy.

4.1.5 Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych

Bank Gospodarstwa Krajowego tworzy Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. Poręczenia i gwarancje, udzielania przez Bank Gospodarstwa Krajowego środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych , stanowią jedyne dopuszczalne formy, w jakich organy państwa mogą ustanawiać, w drodze umowy, odpowiedzialność majątkową Skarbu Państwa za zobowiązania innych podmiotów.

.

Na Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych składają się:

1) środki przekazywane z budżetu państwa, określane corocznie w ustawie budżetowej,

2) wpływy z inwestycji środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski bądź gwarantowane przez Skarb Państwa oraz listy zastawne banków hipotecznych

3) kwoty odzyskane w drodze dochodzenia wierzytelności powstałych w związku z udzielonymi przez Bank Gospodarstwa Krajowego poręczeniami lub gwarancjami ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych,

4) przychody ze sprzedaży akcji lub udziałów przekazanych Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez Skarb Państwa,

5) dywidendy z akcji lub udziałów,

6) darowizny i zapisy,

7. inne wpływy.

W celu zasilenia Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, w imieniu Skarbu Państwa, może, w drodze rozporządzenia, przekazać nieodpłatnie Bankowi Gospodarstwa Krajowego akcje lub udziały stanowiące własność Skarbu Państwa.

Środki Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych przeznaczane są na:

1) zabezpieczenie spłaty kredytów bankowych i pożyczek bankowych oraz odsetek od tych kredytów i pożyczek, a także wykonania zobowiązań wynikających z obligacji poręczonych lub gwarantowanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego,

2) zabezpieczenie spłaty kredytów studenckich,

3) pokrycie uzasadnionych kosztów związanych z udzielaniem poręczeń i gwarancji,

4) spłatę zobowiązań z tytułu poręczeń Banku Gospodarstwa Krajowego za zobowiązania podmiotów z tytułu wspierania działalności małych i średnich przedsiębiorców,

5. obejmowanie lub nabywanie akcji (udziałów) podmiotów udzielających poręczeń spłaty kredytów lub pożyczek dla małych i średnich,

Bank Gospodarstwa Krajowego wyodrębnia w swoim planie finansowym plan finansowy Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych, opracowany w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych.

Projekt planu finansowego Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego.

Bank Gospodarstwa Krajowego sporządza dla Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych odrębny bilans oraz rachunek zysków i strat.

Ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych

Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z 20 grudnia 2002 r.

S. Owsiak, Finanse Publiczne i prawo finansowe, PWN. Warszawa: 2000

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie trybu dokonywania wpłat na Fundusz Pracy przez obywateli polskich zatrudnionych za granicą u pracodawców zagranicznych

W. Misiąg, E. Malinowska, Finanse Publiczne w Polsce. Przewodnik 2002.

Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z 20 grudnia 2002 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Funduszu Pracy samorządom województw i powiatów.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Funduszu Pracy samorządom województw i powiatów.

Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z 20 grudnia 2002 r.

NIK, Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2001 roku, tom II, Warszawa, czerwiec 2002

NIK, Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2001 roku, tom II, Warszawa, czerwiec 2002

S. Owsiak, Finanse Publiczne i prawo finansowe, PWN. Warszawa: 2000, s.378

USTAWA z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

S. Owsiak, Finanse Publiczne i prawo finansowe, PWN. Warszawa: 2000, s.379

Dz. U. z dnia 29 grudnia 2001 r.)

Dz. U. z dnia 10 sierpnia 1995 r.- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 31 lipca 1995 r.

E. Misiąg, W. Misiąg, Finanse publiczne w Polsce Przewodnik 2002,ODDK. Gdańsk:2002,s.

witryna internetowa, www.bgk.pl

Ustawa z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego.

Ustawa z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego.

Dz.U. Nr 98 poz. 1070 z 2000 r. z późn. Zm.

Witryna internetowa, www.bgk.pl

Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r.o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych.

Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r.o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych.

Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych.

Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych.

Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych.

Witryna internetowa, www.bgk.pl

Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne.

---