Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania zamieszczone w zadaniach 1., 2., 3., 4. Pamiętaj, że odpowiedzi powinieneś udzielać na podstawie tekstu.

Mierzenie czasu

Aby dowiedzieć się, która jest godzina, wystarczy spojrzeć na zegarek. Można też zadzwonić do zegarynki lub włączyć radio. Każda z tych prozaicznych czynności sytuuje nas na skali czasu. Obecnie jest to na świecie skala dwudziestoczterogodzinna, pomnożona przez 365 dni roku.

Dzielenie czasu w ten sposób ma długą tradycję. Już starożytni Egipcjanie odkryli, że Ziemia regularnie zmienia swe położenie w stosunku do Słońca i że co 365 dni wydaje się powracać do pozycji wyjściowej. Choć nie zdawano sobie wówczas z tego sprawy, był to niemal dokładny czas, jakiego Ziemia potrzebuje na okrążenie Słońca, czyli rok słoneczny.

Pomiar czasu na podstawie położenia Księżyca to pomysł Rzymian, dla których każdy miesiąc zaczynał się od nowiu naszego satelity. Natomiast podział doby na 24 godziny oraz jednostek czasu na sześćdziesiętne jednostki mniejsze pochodzi od Babilończyków.

Jednym z najwcześniejszych sposobów obliczania upływu godzin jest porównanie długości cienia rzucanego przez pręt o różnych porach dnia lub pomiar długości cienia rzucanego przez metalowy element zegara słonecznego (tzw. gnomon) na płaszczyznę z zaznaczoną skalą.

Jednakże słońce nie zawsze i nie wszędzie świeci jasno. Potrzebne więc były inne wynalazki. Dokonano ich wiele, a między innymi wymyślono klepsydrę. Jest to urządzenie składające się z dwóch naczyń, w których odmierzona ilość piasku przesypuje się z jednego naczynia do drugiego w stałym i znanym tempie. Na tej samej zasadzie działały zegary wodne. Używano również cechowanych świec z podziałką godzinową.

1. W jakim kraju już w starożytności odkryto, że Ziemia zmienia swe położenie w stosunku do Słońca?

1. W Rzymie.

2. W Egipcie.

3. W Chinach.

4. W Babilonii.

2. Czas na podstawie położenia Księżyca mierzyli

1. Babilończycy.

2. Grecy.

3. Rzymianie.

4. Egipcjanie.

3. Jakie zasługi dla doskonalenia pomiaru czasu mają Babilończycy?

1. Podział roku na miesiące.

2. Podział tygodnia na dni.

3. Podział roku na kwartały.

4. Podział doby na 24 godziny.

4. W czasie jednego roku słonecznego

1. Ziemia wykonuje pełny obrót wokół Słońca.

2. Księżyc wykonuje pełny obrót wokół Ziemi.

3. Ziemia wykonuje pełny obrót wokół swej osi.

4. Słońce wykonuje pełny obrót wokół Ziemi.

5. Od jednej pełni Księżyca do następnej upływa około

A. tygodnia. B. roku. C. kwartału. D. miesiąca.

6. W czasie jednej doby

1. Ziemia wykonuje pełny obrót wokół Słońca.

2. Księżyc wykonuje pełny obrót wokół Ziemi.

3. Ziemia wykonuje pełny obrót wokół swej osi.

4. Słońce wykonuje pełny obrót wokół Ziemi.

Przeczytaj uważnie wiersz i rozwiąż zadania: 7., 8., 9., 10.

Jeśli

Jeśli potrafisz wypełnić bezlitosny czas,

Każdą sekundę, co staje się wiekiem,

Twoją stanie się Ziemia i wszystko wśród nas,

i... coś więcej, mój synu, staniesz się CZŁOWIEKIEM.

(Rudyard Kipling)

7. „Bezlitosny czas” to w tym wierszu

1. schyłek ludzkiego życia.

2. okres szczęśliwego dzieciństwa.

3. szybko upływający czas życia.

4. czas marnotrawiony przez człowieka.

8. Ten wiersz skierowany jest

1. do każdego człowieka.

2. wyłącznie do małego dziecka.

3. do podróżników i odkrywców.

4. do człowieka, który popełnił poważny błąd życiowy.

9. Które wyrażenie najlepiej oddaje nastrój tego wiersza?

1. Beztroska radość.

2. Głęboki smutek.

3. Powaga i zaduma.

4. Przygnębienie i rezygnacja.

10. Główną myśl wiersza najlepiej oddaje stwierdzenie, że

1. ważne jest, aby przyjemnie spędzać czas.

2. człowiek musi zdobyć panowanie nad naturą.

3. trzeba mądrze, pożytecznie i godnie przeżyć swój czas.

4. nie należy przejmować się przemijaniem czasu.

11. Które zdanie najlepiej oddaje sens porzekadła „Choć człek ukuje ze stali, to i tak mu czas obali”?

1. Czas przynosi ukojenie.

2. Nie należy marnować czasu.

3. Czas szybko mija.

4. Nic nie oprze się czasowi.

12. Wskaż szereg, w którym okresy historyczne uporządkowano chronologicznie.

1. starożytność, prehistoria, średniowiecze, czasy najnowsze

2. prehistoria, starożytność, średniowiecze, czasy najnowsze

3. prehistoria, średniowiecze, starożytność, czasy najnowsze

4. starożytność, średniowiecze, prehistoria, czasy najnowsze

Zadanie 13. i 14. rozwiąż, korzystając z zamieszczonego niżej fragmentu rozkładu jazdy.

Warszawa godz. odjazdu	Szydłowiec godz. przyjazdu	Przystanek końcowy	Oznaczenia
7.00	9.30	Busko Zdrój	6,7,e,o
9.45	12.15	Muszyna	d, e
11.30	14.07	Jasło	e, t, h

Objaśnienia oznaczeń: d - nie kursuje 24 grudnia

e - nie kursuje 25 grudnia

o - nie kursuje w Wielkanoc i Poniedziałek Wielkanocny

t - nie kursuje 26 grudnia

h - nie kursuje 1 i 2 stycznia

6 - kursuje tylko w soboty

7 - kursuje tylko w niedziele

13. O której godzinie wyjeżdża z Warszawy autobus, którym w czwartek 4 listopada można dojechać do Szydłowca przed godziną czternastą?

1. 11.30

2. 7.00

3. 9.45

4. 12.15

14. Który z wymienionych w rozkładzie jazdy autobusów jedzie z Warszawy do Szydłowca najdłużej?

1. Autobus do Buska Zdroju.

2. Autobus do Jasła.

3. Autobus do Muszyny.

4. Wszystkie autobusy jadą tak samo długo.

Zadanie 15. i 16. rozwiąż, korzystając z tekstu opisującego drogę Jurka do szkoły.

Jurek do szkoły dojeżdża autobusem. Z domu do przystanku idzie 5 minut. Czeka na najbliższy autobus. Rano autobusy odjeżdżają o: 7.06, 7.22, 7.30, 7.44, 7.58. Autobusem Jurek jedzie 16 minut. Z przystanku do szkoły idzie jeszcze 3 minuty.

15. Do którego z możliwie najpóźniej odjeżdżających autobusów musi wsiąść Jurek, żeby być w szkole przed 7.50?

1. 7.06

2. 7.22

3. 7.37

4. 7.30

16. O której godzinie Jurek dotrze do szkoły, jeżeli wyjdzie z domu o 7.05? (Zwróć uwagę na godziny odjazdu autobusów.)

1. 7.29

2. 7.41

3. 7.38

4. 7.25

Na zawodach sportowych, dzięki fotokomórkom i bardzo dokładnym zegarom, można zmierzyć czas z dokładnością do setnych części sekundy. Tabela przedstawia niektóre dawne rekordy olimpijskie i wyniki osiągnięte na ostatnich igrzyskach olimpijskich w Sydney. Korzystając z danych w niej zawartych, odpowiedz na pytania w zadaniach: 17., 18., 19., 20.

Konkurencja	Najlepszy wynik uzyskany na igrzyskach w Atenach 1896	Rekord olimpijski przed igrzyskami w Sydney 2000	Najlepszy wynik na igrzyskach w Sydney 2000
bieg na 100 m	12,0s	9,84s	9,87s
bieg na 200 m	22,2s	19,32s	20,09s
bieg na 400 m	54,2s	43,39s	43,84s
bieg na 1500 m	4min. 33,2s	3min. 32,53s	4min. 5,1s
maraton	2godz. 58min. 50s	2godz. 9min. 21s	2godz. 10min. 11s
pływanie na 400 m stylem dowolnym	5min. 36,8s	3min. 45s	3min. 40,59s
pływanie na 100 m stylem dowolnym	1min. 22,2s	48,74s	47,84s

17. Ile wynosił najlepszy wynik w biegu na 200 m na igrzyskach w Atenach w 1896 roku?

A. 22,2s B. 19,32s C. 54,2s D. 12,0s

18. W jakich dyscyplinach poprawiono rekordy na igrzyskach w Sydney?

1. W biegu na 100 m i 200 m.

2. W pływaniu na 100 m i 400 m.

3. We wszystkich konkurencjach biegowych.

4. W pływaniu na 400 m i w maratonie.

19. O ile krócej biegł zwycięzca biegu maratońskiego w Sydney niż w Atenach?

A. o 49min 29s B. o 48min. 39s C. o 50s D. o 1min. 10s

20. O ile krócej trwało przepłynięcie 100 m stylem dowolnym na igrzyskach w Sydney niż w Atenach?

A. o 34,36s B. o 74,36s C. o 25, 64s D. o 0,9s

21. Zjawiska przyrodnicze związane z porami roku są znakami upływu czasu. Przy każdym z wymienionych zjawisk wpisz odpowiadającą im porę roku:

W - wiosna L - lato J - jesień Z - zima

	Futro zająca jest gęste i ma jasnoszarą barwę.
	Liście na drzewach mają kolor żółty, czerwony i brązowy.
	Jeziora i stawy pokryte są grubą warstwą lodu.
	Ptaki budują gniazda.
	Spadają dojrzałe kasztany.
	Trwają żniwa.
	Dzień jest dłuższy od nocy i jeszcze się wydłuża.
	Dzień jest krótszy od nocy i jeszcze się skraca.
	Kwitną jabłonie.
	Młode bociany uczą się latać.
	Są upalne dni i bardzo ciepłe noce.
	Niedźwiedź brunatny nie budzi się nawet w słoneczny dzień.
	Kończą się wykopki ziemniaków.

22. Jurek poświęca
    doby na sen,
    doby na spożywanie posiłków,
    doby na naukę. Ile godzin pozostaje mu na inne czynności?

23. 
    Rok zwykły ma 365, a przestępny 366 dni. Rokiem przestępnym był rok 2000 i jest nim 2004. Oblicz, ile dni upłynęło od 5 stycznia 2000 roku do dziś.

24. Kolega zaproponował Ci wspólną zabawę na ślizgawce. Odmów grzecznie, tłumacząc się brakiem wolnego czasu.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

25. Napisz opowiadanie o jednym dniu swojego życia.

Możesz zacząć tak:

W poniedziałek mój budzik zadzwonił już o 6³⁰ ...albo

W sobotę wstałem dopiero o dziewiątej...

Pamiętaj, że Twoja praca będzie oceniona, jeżeli zajmie więcej niż połowę wyznaczonego miejsca.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…..…………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………….

Brudnopis

8

7

miejsce
na naklejkę
z kodem

rok

miesiąc

dzień

DATA URODZENIA UCZNIA

KOD UCZNIA

Czas pracy:

60 minut

Liczba punktów

do uzyskania: 40

LUTY 2004

dysleksja

WPISUJE UCZEŃ

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY

PRÓBNY SPRAWDZIAN

W SZÓSTEJ KLASIE

SZKOŁY PODSTAWOWEJ

„Czas”

Instrukcja dla ucznia

1. Sprawdź, czy zestaw egzaminacyjny zawiera 8 stron.

Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swój kod i datę urodzenia.

3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania.

4. Rozwiązania zapisuj długopisem albo piórem z czarnym tuszem/atramentem.
   Nie używaj korektora.

5. W zadaniach od 1. do 20. są podane cztery odpowiedzi:
   A, B, C, D. Odpowiada im następujący układ kratek
   na karcie odpowiedzi:

6. Wybierz tylko jedną odpowiedź i zamaluj kratkę z odpowiadającą jej literą - np. gdy wybrałeś odpowiedź „A”:

7. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi,
   ale jeśli się pomylisz,

błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź.

8. Rozwiązania zadań od 21. do 25. zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.

9. Ostatnia strona arkusza jest przeznaczona na brudnopis.
   Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane.

Powodzenia!

Zapisz wszystkie obliczenia

Zapisz wszystkie obliczenia

---