DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA A DEMOKRACJA BEZPOÅšREDNIA. FORMY DEMOKRACJI BEZPOÅšREDNIEJ.

(Antoszewski)

Demokracja przedstawicielska jest przeciwieństwem demokracji bezpośredniej. Ta koncepcja znajduje się w myśli liberalnej (Mill, Constant). Istotą rządów reprezentatywnych jest oddanie pełni władzy w ręce obieralnych przedstawicieli i ograniczenie uczestnictwa politycznego ogółu obywateli do aktu wyborczego. Założeniem tej koncepcji jest przeświadczenie (Arystoteles, Platon), że rządzenie wymaga określonych zdolności i doświadczenia. Nie powinni nim być obarczani wszyscy. Podstawowymi instytucjami tu są: parlament, partie polityczne, mandat wolny, powszechne prawo wyborcze. Występuje w demokracjach zachodnio - europejskich (poza Szwajcarią).

Podstawowym kryterium rozróżnienia między demokracją bezpośrednią i demokracją przedstawicielską jest to, komu i w ramach jakich procedur, przysługuje prawo podejmowania decyzji. Uproszczając powiem, że są to wybrani przedstawiciele - w demokracji pośredniej, a w demokracji bezpośredniej - wyborcy.

Demokracja bezpośrednia wywodzi się z doświadczeń antycznych (eklezje - zbiór obywateli o prawach politycznych, średniowieczne wiece, wojownicy danego plemienia w określonym miejscu).

Ideał ludowładztwa może być najpełniej urzeczywistniony w warunkach faktycznego zaangażowania wszystkich obywateli w życiu publicznym. Szczególne znaczenie maja tu instytucje : referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe.

Zwolennicy tej formy to Roussoe, Marks.

Demokracja bezpośrednia - Satori - demokracja, w której nie występują przedstawiciele ludu; wyróżnikiem: zakres samorządności i wielkości wspólnoty.

Marczewska-Rytko:

Plusy demokracji przedstawicielskiej:

- pozwala na powierzenie władzy osobom wyróżniającym się intelektualnie, doświadczeniem, zainteresowaniem sprawami politycznymi,

- pozostawia w sumie ludowi ostatnie zdanie i możliwość jego wyrażenia - następne wybory

- przedstawiciele mogą na sprawowanie rządów poświęcić cały swój czas, a lud jako całość nie

- gremia pozwalają na spokojne obrady, spokojniejsze niż zgromadzenia ludowe

Minusy demokracji przedstawicielskiej:

- w praktyce to bierne obywatelstwo

Plusy demokracji bezpośredniej:

- to lud może zastanawiać się nad porządkiem życia i ustanawiać go

- stwarza ona jednostce nadzieje na udział w tej wszechwładzy

Minusy demokracji bezpośredniej:

- wymaga więcej czasu i uwagi niż tyle co obywatel jest gotów poświęcić życiu publicznemu

- koszty, papiery itp.

Reasumując obie bazują na tym, że ostateczna władza ma należeć do ludu, różnią się zaś podejściem do tego problemu: alienacja rządzących i rządzonych (przedstawicielska), bądź jej przezwyciężeniem (bezpośrednia).

FORMY DEMOKRACJI BEZPOSREDNIEJ:

*referendum - od Cycerona, sposób bezpośredniego decydowania przez osoby uprawnione w drodze głosowania o ważnych sprawach życia państwowego lub określonego terytorium, będących przedmiotem głosowania;

Referendum jest instytucją ustrojoprawną, której istota sprowadza się do tego, że obywatele posiadający prawa polityczne zostają powołani do wypowiedzenia się w głosowaniu na temat konstytucji, ustaw i ważniejszych problemów życia państwowego uwaga! (nie mylić z plebiscytem - plebiscyt to oświadczenie woli wyrażone w głosowaniu ludności związanej z danym terytorium w kwestii przyłączenia do danego państwa lub utworzenia odrębnego)!

cechy:

- bezpośredni udział obywateli (prezentowanie własnej opinii, bez pośrednika, bezpośrednio dotyczy to danej kwestii)

- posiadanie tylko 1 głosu (zakaz dyskryminacji, oddanie tylko jednego, raz tylko do urny, wybór jednej opcji, charakter kategoryczny)

- uznanie woli większości za podstawę decydowania w procesie ustanawiania aktów prawnych (dzieje się tak jak chciała większość, ujęcie ludu jako większa część)

Rodzaje referendum:

1) ze względu na przedmiot:

a) konstytucyjne,

b) związane z przystąpieniem do struktur ponad państwowych,

c) ratyfikowanie traktatów międzynarodowych,

d) sfera moralności

e) kwestie szczegółowe np. wysokość podatków

2) w/g zasięgu

p unitarne(szczebel ogólnokrajowy, lokalny)

p federalne

3) w/g obowiÄ…zku przeprowadzenia

obligatoryjne(Szwajcaria, zmiany konstytucji)

fakultatywne

4) w/g czasu

ratyfikacyjne po podjęciu decyzji

konsultacyjne przed

5) w/g wpływu na status quo

prohegemoniczne - umacniajÄ…, utrzymujÄ… pozycjÄ™ rzÄ…dzÄ…cych,

antyhegemoniczne - osłabiają/przejęcie władzy przez opozycję,

6) w/g tego kto się może domagać

kontrolowane prze rzÄ…d

konstytucja

społeczeństwo(grupa)

inicjatywa ludowa

Plusy referendum: funkcja edukacyjna

Minusy: koszty , papier, itp.

--- frekwencja nie zawsze odzwierciedla prawdziwy wynik

---możliwość niezrozumienia pytań

---decyzje jako że są sformułowane w sposób kategoryczny nie uwzględniają zdania mniejszości

POLSKA: 46' na podstawie epizodycznych przepisów; 97'wpłynęło na wprowadzenie nowych rozwiązań ustrojowych, referendum konstytucyjne ważne bo tu mógł dla kontrastu z wcześniejszym prymem partii, wypowiedzieć się lud, zgodziliśmy się z obowiązkami na nas nałożonymi; o wejściu do UE choć nie było obligatoryjne; brak referendów ustawowych.

(Jamróz: rodzaje referendum - kreatywne (obligatoryjne)

- fakultatywne

- na wniosek obywateli )

* inicjatywa ludowa - uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji, polega na uprawnianiu określonej liczby członków ludu czy narodu do zainicjowania postępowania ustawodawczego.

To wniosek skierowany prze lud. Konstytucja o tym stanowi w art. 118 i reguluje to także ustawa.

* weto ludowe - oznacza wyrażenie sprzeciwu wobec uchwalonego aktu prawnego. Wyraźnie określona liczba obywateli posiada uprawnienia do tego, by zgłosić we wskazanym czasie po przyjęciu tego aktu zastrzeżenia przeciwko niemu, zakwestionowanie aktu.

* konsultacja ludowa - wyrażenie przez zbiorowość opinii w jakiejś kwestii za pomocą głosowania. Wyniki wprawdzie nie mają mocy wiążącej, jednak posiadają znaczenie polityczne, może znaleźć zastosowanie nawet gdy nie ma o niej w konstytucji. Wynik tylko informacyjny (w Szwajcarii przy przygotowywaniu ważnych aktów rząd zaprasza władze kantonów, partii politycznych, związków zawodowych itp. by wyraziły swoje zdanie)

* zgromadzenie ludowe - zebranie ogółu uprawnionych do podejmowania decyzji, dziś rzadkie, w Szwajcarii, w kantonach, gminach, decyzje dotyczące danej wspólnoty.

Podsumowanie:

Demokracja przedstawicielska dominuje, niemniej jednak bywa wzbogacana instytucjami demokracji bezpoÅ›redniej, co sÅ‚uży obywatelom bo biorÄ… bezpoÅ›redni udziaÅ‚ w sprawowaniu wÅ‚adzy, i elitom bo mogÄ… legitymizować sprawowanÄ… wÅ‚adzÄ™. PoÅ‚Ä…czenie procedur demokracji bezpoÅ›redniej i demokracji przedstawicielskiej sprzyja „rzeczywistej demokracji”. Formy demokracji bezpoÅ›redniej powinny raczej uzupeÅ‚niać demokracjÄ™ przedstawicielskÄ… - traktowanÄ… jako trzon demokracji.

---