Podstawowe pojęcia: rewalidacja, rehabilitacja, reedukacja, kompensacja, korektura, usprawnianie, dynamizowanie.
Rewalidacja- przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności. Jest to wobec tego w pedagogice specjalnej zwalczanie upośledzenia, odchylenia od normy, choroby, wad wymowy itd. i przywrócenie normalnego rozwoju. Oznacza to likwidację samego upośledzenia.
Rehabilitacja- kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków medycznych, psychologicznych, pedagogicznych, społecznych i zawodowych w celu usprawnienia osób z naruszoną sprawnością organizmu do możliwie najwyższego poziomu.
Jest to proces wewnętrznych zmian, polegających na odzyskaniu naruszonej sprawności, nabyciu nowych umiejętności oraz ukształtowaniu cech osobowości potrzebnych człowiekowi w warunkach niepełnosprawności.
W aspekcie problemów i stosowanych metod oddziaływania wyróżnia się:
-r. leczniczą
-r. psychologiczno- pedagogiczną
-r. zawodową
-r. społeczną
Zrewalidować możemy chorych i o niezadowalającym stanie zdrowia- w wyniku zupełnego ich wyleczenia, przygotowania do pracy i życia, niedostosowanych społecznie-w przypadku ponownego ich uspołecznienia, ludzi z wadami mowy- po opanowaniu przez nich umiejętności prawidłowego mówienia itd.
Zrehabilitować natomiast jesteśmy w stanie ludzi niewidomych, którym nie przywrócimy wzroku, lecz przygotujemy ich do życia w społeczeństwie, ludzi głuchych, kalekich, upośledzonych umysłowo.
Reedukacja- praca wyrównawcza z dziećmi dyslektycznymi, mająca na celu takie wyrównywanie braków w rozwoju psychomotorycznym dziecka oraz opanowanie przez nie podstawowych umiejętności w czytaniu i pisaniu, by umożliwiało to dalszą naukę dziecka w szkole. Czas trwania reedukacji jest uzależniony od stopnia i zakresu zaburzeń, od ogólnego rozwoju umysłowego, od stopnia zaburzeń równowagi procesów nerwowych oraz od wpływów środowiska domowego i szkolnego.
Kompensacja- złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowania (substytucji) deficytów rozwojowych, narządów i przystosowywania się na innej możliwej drodze. Polega on na odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego( Dykcik).
Kompensacja:
-pośrednia
-bezpośrednia
Kompensacja (Doroszewska)
-zewnątrzpochodna- szukanie bodźców zastępujących potrzebne bodźce
-techniczna- noszenie okularów, wózki, protezy, aparaty słuchowe itd.
-psychiczna- mechanizmy obronne, mające na celu np akceptację swojej niepełnosprawności lub mechanizmy ucieczki- zaprzeczanie, obwinianie innych
-samorzutna- organizm sam radzi sobie z chorobą, np wyrównuje zmniejszoną chorobową działalność pewnego hormonu przez kompensację nadczynności innego
- biologiczna- przejmowanie funkcji mniej sprawnego organu przez drugi
Korektura- drugim zasadniczym czynnikiem w rewalidacji jest korektura jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działania zaburzonej funkcji organicznej, psychicznej czy też psychospołecznej. Odnosi się ona przede wszystkim do osób z parcjalnymi zaburzeniami w rozwoju, czyli osoby z wadami np. percepcji wzrokowej, słuchowej, wadami koordynacji wzrokowo- ruchowej, słuchowo- ruchowej, wzrokowo- słuchowo- ruchowej, wadami mowy, motoryki, niektórymi wadami w rozwoju fizycznym i psychicznym. W tych przypadkach staramy się wykryć i dokładnie określić te wady i nieprawidłowości, ustalić, na czym one polegają i jakie są ich przyczyny, a następnie zastosować formy, metody i środki oddziaływania, w tym ćwiczenia prowadzące do usuwania lub pomniejszania występujących zaburzeń parcjalnych.
Usprawnianie- akcja usprawniania może dotyczyć funkcji organicznych, psychicznych i psychospołecznych. Usprawnianie dotyczy funkcji zaburzonych lub właśnie nie zaburzonych, które muszą te pierwsze (zaburzone lub zupełnie zanikłe) kompensować np. wzmocnienie mięsni rąk potrzebnych do posługiwania się wózkiem przy porażeniu nóg.
Zasady usprawniania:
1. stopniowe dawkowanie obciążenia, które ma za zadanie wzmóc usprawnienie ogólne lub wybiórcze
2. indywidualizacja w zakresie treningu
3. unikanie zmęczenia- zwłaszcza trwałego
Dynamizowanie- dynamizowanie wysiłku w kierunku wydostania się z upośledzenia jednostki odchylonej od normy jest może najważniejszą czynnością z zakresu oddziaływań terapeutycznych. Akcja dynamizowania, która wybitnie wzmaga aktywność upośledzonej jednostki, jej inicjatywę, twórczość, zapał do pracy, siłę woli w przezwyciężaniu trudności wyzwala własny dynamizm jednostki, wzbogaca go, uwielokrotnia i prowadzi do podniesienia samopoczucia jednostki.