10. (kartka z 18pyt.)
Pierwszy i drugi układ sygnałowy
Układ sygnałowy wg teorii Pawłowa to ogół bodźców warunkowych odbieranych przez organizm, wywołujących odpowiednie reakcje.
I układ sygnałowy- to ogół bodźców pochodzących z otoczenia (np. światło, dźwięk, przedmiot), z samego organizmu oraz reakcji przez nie spowodowanych. Są to wszystkie sygnały, które sygnalizują przedmioty namacalne, ważne, wywołują reakcje obronno-ruchowe typu konkretnego. I układ sygnałowy umożliwia tę działalność poznawczą człowieka, która następuje podczas bezpośredniego kontaktu z poznawanym przedmiotem. Na skutek działania tego układu powstają wrażenia, spostrzeganie, wyobrażanie, myślenie konkretno-obrazowe.
Jest to bezpośredni kontakt z rzeczywistością, poznanie sensoryczne.
Ogólnie można powiedzieć, że I układ sygnałowy to dostarczanie wrażeń zmysłowych.
Układ ten wiąże się z myśleniem konkretno-obrazowym.
Układ ten funkcjonuje u ludzi i zwierząt.
Jednak poszerzanie wiedzy możliwe jest tylko dzięki sprawnemu działaniu II układu sygnałowego, za pomocą którego powstają pojęcia właściwe dla pełnego i właściwego poznania.
W obrębie I układu można spotkać:
- luki poznawcze- brak dopływu bodźców słuchowych
- kompensacja sensoryczna- wypełnianie lub tzw. wyobrażeniami zastępczymi (surogatywnymi) wykorzystując inne zmysły.
II układ sygnałowy- to ogół bodźców słownych określanych jako „sygnały sygnałów” zastępujących konkretne bodźce z otoczenia.
Układ ten funkcjonuje tylko u ludzi.
Układ ten umożliwia reagowanie na słowa zastępujące naturalne bodźce środowiskowe (np. człowiek reaguje nie tylko na dźwięk dzwonka, lecz również na słowo dzwonek- sygnał sygnału).
II układ sygnałowy stanowi podłoże myślenia abstrakcyjnego, wiąże się z procesami wyższej analizy i syntezy- uogólnianie, abstrahowanie, wnioskowanie, wiązanie elementów w logiczną całość, klasyfikowanie.
U niewidomych na poziomie II układu sygnałowego powstają wyobrażenia zastępcze (surogatowe).
Zła współpraca obu układów sygnałowych wynika ze złego dynamizowania ośrodków korowych przez ośrodki podkorowe.
Normowanie współdziałania I i II układu sygnałowego jest bardzo istotne. Dzieci odchylone od normy mają utrudnione warunki do kształtowania I układu i zbyt dużą łatwość, a nawet zastępowanie II układu werbalizmem, nie opartym na podbudowie I układu. Zadaniem pedagoga jest stworzenie warunków do normalnego kształtowania się obu układów i do przeciwdziałania przerostowi któregoś z nich.