1.Pojęcie zywienia czlowieka jako nauki-dyscyplina naukowa badającą wpływ pożywienia na organizm człowieka podczas jego życia na poziomie molekularnym, tkankowym calego organizmu oraz populacji.
Jako procesu- systematyczny proces zwiazany z pobieraniem, przetwarzaniem i wykorzystaniem skladnikow pokarmowych i innych skladnikow np.zapachowych z konsumowanej zywnosci w celu zabezpieczenia roznych potrzeb, wynikajacych ze wzrostu, utrzymania przy zyciu normalnych funkcji (w tym praca fiz,regeneracji org.,tkanek i komórek oraz uczestnictwa w wielu procesach metab).
2.DEF.POŻYWIENIA.
Materiał odżywczy pobierany przez org. dla utrzymania zycia, wzrostu i odbudowy tkanek.
3.Składnik pokarmowy to:
składnik zawarty w żywności, wykazujący określone działanie w organizmie
4.Podział skł. Pokarmowych wg funkcji
-energetyczne (tłuszcze,węglow,białka)
-budulcowa (bialka, skł.min,woda)
-regulująca (witaminy, składniki min i błonnik)
5.Skład chem. Człowieka o wadze 60 kg
Bialko 10,2
Tłuszcze 7,8
Węglow. 0,6
Skł.min 4,2
Woda 37,2
6.Podział pożywienia ze wzgl na skład i wartosci odż.
*Zbożowe (energia, wit B,niepełnowartościowe białko)
*Mleko i produkty (bialko 3%, tluszcze 3%,wit A i B2 i Ca)
*Mięso i ryby (bialko, tluszcze i brak wit C)
*jaja (bialko,wit grupy B,brak Ca, wit.C,A,D)
*maslo(tluszcze nas.wit.A)
*inne tluszcze(tluszcz i NNKT)
*Ziemniaki(wit.C,energia,bialko 2%)
*Warzywa i owoce bogate w karoten
*Warzywa i owoce bogate w wit.C (aronia, czarna porzeczka)
*inne warz.i owoce (skł.min., wit grupy B)
*cukier i słodycze (energia, weglowodany, czekolada ,Mg)
7. Co to jest metabolizm?
(przemiana materii)
Suma procesów chem. I towarzyszących im zmian energ. Zachodz. W organizmie w zwiazku z pobieraniem pozywienia, jego trawienia i zużytkowanie przez tkanki. Wyraza się jako podst. Przemiane materii.
8.Fizjologiczne współczynniki energetyczne netto białek, tluszczu, weglowodanow
Bialko-16,7
Tluszcze-37,6
Węgl.-16,7
9.Co to jest podstawowa przemiana materii, od czego zalezy i ile wynosi?
PPM-wydatek energ. Organizmu bedacego na czczo, w pozycji lezacej,w spokoju psych.i fiz.tzw.koszt zycia
PPM=4,19 kJ/kg/godz=1 kcal. Wpływ mają: -wiek -wzrost -wysokość -skład ciała-gorączka-stres-temp.otocz-głodzenie-niedożywienie-hydroksyna->tarczyca.
10.Co to jest termogeneza bezdrżeniowa
Jest to produkcja cieplna wywolana spozyciem pokarmu, dzialaniem, pozywienia, spozyciem posilku, powoduje wzrost PPM o 10-20%.
11. Jednostka przemiany energ.masy.
kJ i Kcal
12.Jak można sprawdzic prawidlowosc przemiany energ.?
BMI-wskaznik masy ciala
BMI=masa ciala(kg)/ wzrost do kwadratu(m2)
13.Jakiej regulacji ulega dzialanie glodu i sytosci??
-motoryczna-zwiazana z rozszerzenie i obkurczeniem żołądka
-metaboliczna zwiazana z koncentracja we krwi glukozy wolnych kwasów tluszczowych i aminokwasow
-hormonalna-wydzielanie hormonów w przewodzie pokarmowym
-termiczna-poprzez termoreceptory, znajdujace się na powierzchni i wew. Ciala.
14.Co to jest trawienie??
Zespół procesów mech. I chem. Przeróbki pokarmów,dający składniki proste zdolne do wniknięcia w śluzówkę jelita cienkiego.
15.Układ trawienny to:
-przewód pokarmowy oraz gruczoły trawienne:
-podprzeponowa: żołądek,wątroba,trzustka,jelito cienkie, jelito grube
-nadprzeponowa-jama ustna, gruczoły ślinowe, gardło, przełyk
16.Co to jest index glikemiczny?
Jest to stopień wzrostu poziomu glukozy we krwi, utrzymujący się w czasie, po podaniu węglowodanów pokarmowych(50 g )
17.Wyjaśnij pojęcie lipidów i ich skład.
Grupa zwiazkow obejmujaca tłuszcze, oleje, fosfolipidy i sterole.
Skład:
-trójglicerydy(tluszcze,olej)
-glicerol
-kw. tluszczowe (nasycone, mononienasyc., wielonienas, rodziny omega 6 i 3)
-fosfolipidy np.:lecytyny
-sterole np.:cholestero
Omega 6-kwas linolowy->kwas arachidonowy
Omega 3-kwas linolenowy .
18.Co okresla wart.odzywcza tluszczow roslinnych i zwierz.?
Zalezy od ilosci NNKT.
Tłuszcze roslinne:kwasy nienasyc głownie linolowy,źródło wit E,brak cholesterolu
Tłuszczu zwierzęce-kwasy nienasycone-żródlo wit A i D, cholesterol,
Dwuhydrocholesterol i kaprosterol.
19.Efekty zdrowotne zwiazane z tłuszczami?
Nadmiar:otyłość, cukrzyca, nowotwory, nadciśnienie, artheroskleroza,
Spożycie umiarkowane: obniżenie poziomu cholesterolu i obniżenie tendencji do zakrzepów krwi.
20.Które frakcje lipoprotein są niebezpieczne dla zdrowia i dlaczego?
LDL- wysokie ryzyko chorób serca,krążą po całym organizmie
Cholesterol-składnik strukturalny błon komórkowych jest prekursorem składników sterydowych, kwasów żółciowych,hormonów wit.D3
21.Enzymy i produkty końcowe trawienia tłuszczów. Podaj sposób wchłaniania.
Trawienie przez lipazę żołądkową(niemowlęta),lipazę trzustkowa, lip.jelitowa. Wchłaniane są przez śluzówkę jelita cienkiego do mikrokosmyków, następnie w zależności od dług łańcucha trójglicerydów do krwi lub limfy.
22 Zródla białka wpożywieniu
a)roślinne -suche strączkowe >35% ,-produkty zbożowe do 10% ,-warzywa i owoce od 0,5 do kilku % b)zwierzęce -mięso i ryby 20% ,-nabiał 15%,jaja13%
23. Efekty zdrowotne związane z białkiem nadmiar ;otyłość ,niedobór ;marazmus i kwashiorkor
24.Enzymy i produkty trawienia białek
W ślinie występuje enzym mucyna, w żołądku jest HCl, produkowany przez ściany żołądka, który to aktywuje enzymy. Pepsyna jest wytwarzana przez komórki błony śluzowej żołądka.Pepsyna rozrywa wiązania wewnętrzne łańcucha dając peptydy, a nie aminokwasy. Enzymy soku jelitowego i trzustkowego rozkładają polipeptydy białka. Enzymy soku jelitowego: Nieaktywny proenzym tryptynogen, chymotrypsyna, mają charakter endopeptydaz, rozrywają wiązania i uwalniane są aminokwasy. Aminokwasy podlegają procesom wchłaniania.
25. Jak wchłaniane są białka w organizmie
Wchłanianie jest uzależnione od pH panującego w świetle jelita .Leucyna żle się wchłania ,jeżeli pH spadnie <2,5 .Jeżeli jest wchłaniany przez aktywny transport potrzebne są glukoza i galaktoza
26.Podział białka z punktu widzenia wartości odżywczej ;
Pełnowartościowe- zawieraja wszystkie aminokwasy egzogenne, wystarczaja do utrzymania życia. ( białka zwierzęce)
Częściowo- niepełnowartościwe zawierają aminokwasy egzogenne, ale w ilości niedostatecznej w stosunku do zapotrzebowania.( b. roślinne)
Niepełnowartościowe - np. żelatyna, to takie, których skład aminokwas. Nie wystarcza dla procesów wzrostu, ani dla podtrzymania życia.
27.Bialko w organizmie jest wykorzystywane do :
-budowania enzymów(wszystkie enzymy są białkami)
-utrzymania równowagi cieczowej w ustroju i kwasowo- zasadowej w organizmie
-do przeciwdziałania czynnikom chorobotwórczym jako składniki przeciwciał
-jako składnik niektórych hormonów
-transportowania niektórych składników pokarmowych np. wit. A ,żelazo
-jako składnik strukturalny tkanek kości ,zębów
-składnik barwników wzrokowych(opsyna w siatkówce oka)
-składnik fibryny, białka biorącego udział w krzepnięciu krwi
28. Jakość białka określa
zawartość aminokwasów egzogennych.
29.Zdefiniuj bilans azotowy i określ kiedy jest równy zero, ujemny, dodatni
-AZOT dostarczony =AZOT wydalony
Bilans dodatni, gdy N dostarcz. >N wydalony
Bilans ujemny, gdy N spożyty<N wydalony
Równowaga azotowa, gdy N spożyty=Nwydalony
30.Enzymy trawiące węglowodany:
-Są to: amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa, enzymy soku jelitowego( maltaza, sacharaa, laktaza), enzymy bakteryjne.
31.Efekty zdrowotne związane z cukrem, węglow. złożonymi, błonnikiem pokarmowym.
CUKIER - źródło energii (może przyczyniac się do powstawania niedożywienia),
-może sprzyjać powstawaniu otyłości, chorobom układu krążenia, próchnicy zębów,
BŁONNIK - kontrola masy ciała,
-zapobieganie zaparciom, hemoroidom,
-zapobieganie rakowi jelita grubego
-zmniejsza ryzyko chorób serca
WĘGLOWODANY ZŁOZONE - obniżają ryzyko otyłości, chorób serca, cukrzycy, próchnicy zębów, nowotworów
32. Funkcje błonnika pokarmowego: zatrzymanie wody, zapobiega zaparciom,- regulacja działalności jelita grubego,- wiązanie cholesterolu i niektórych składników min.,- usuwanie w.w. z organizmu,- perystatyka jelit.
33.W jaki sposób i dokąd są wchłaniane węglowodany?
Węglowodany wchłaniane są w postaci cukrów prostych do krwi.
Bierne - na zasadzie różnicy stężeń, z obu stron błony komórkowej.
Aktywne - niezależne od różnicy stężeń, warunkiem jest to , aby była wolna grupa OH przy drugim węglu w pierścieniu piranozowym.Cukry przenoszone są do wątroby, a nie strawione usuwane sa na zewnątrz.
34. Jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi i co wpływa na jego regulację?
Od 80-120 mg/100 cm^3 -prawidłowy poziom. Wpływ mają hormony: insulina, glikogen z trzustki i adrenalina z kory nadnerczy.
35.Wymień węglowodany pokarmowe: 1.wg. Punktu żywieniowego;- w. Proste(mono i oligo sacharydy) ,- polisacharydy (zapasowe: dekstryny i skrobia) są to weglow. dostępne. Niecukrowe polisacharydy (błonnik pokarmowy): pektyny i hemiceluloza. 2. wg. Stopnia polimeryzacji: - cukry (1,2) monosacharydy, dwusacharydy, poliole(glukoza, galaktoza, fruktoza, sacharoza, laktoza, - oligosachrydy(3-9) malto-oligosacharydy, pozostałe oligosacharydy (maltodekstryny, rafinoza, stachioza, fruktooligosacharydy.)- polisacharydy (>9) skrobia (amylaza , amylopektyna, skrobia modyfikowana)- nieskrobiowe polisacharydy (celuloza, chemiceluloza, pektyny).
36. Co rozumiesz pod pojęciem Hipo -Hiperwitaminoza. Hipowitaminoza- nieprawidlowa obecność witamin w stosunku do potrzeb, niezauważlne gołym okiem -ukryty niedobór witamin .Można je wykryć za pomocą markerów-. Hiperwitaminoza -efekt wywolywany nadmiernym spożyciem witamin .Nadmierne spożycie niektórych witamin może mieć tragiczne ,szczególnie te rozpuszczalne w tłuszczach .
37.Zdefinniuj pojęcie witaminy A pod nazwą tą należy rozumieć grupę związków wykazujących aktywność biologiczną all -trans -retinolu i podobnych strukturalnie będących pochodną beta-jononu
38.Rola witaminy A
Niezbędna dla - prawidlowego widzenia,
*nabłónek i skóra - prawidłowy wygląd i funkcjonowanie.
*Prawidłowy wzrost tkanek
*Utrzymanie stabilności nabłonków komórkowych
Pomocna w
*syntezie hormonów kory nadnerczy
*Syntezie tyroksyny przez tarczycę
*Utrzymanie otoczki komórki nerwowej
*W budowaniu erytrocytów
*W reakcjach odpornościowych
39. Prekursory witaminy A oraz produkty, w których występują.
Formy aktywne w organizmie:retinol, retinal, kwas retinowy, β - karoten, inne karotenoidy(które mają pierścień β- jononu). Występują one w :tłuszczach rybnych i olejach, wątrobie, śledziach, makreli, produktach mleczarskich(masło, margaryna, jaja, twaróg), mięso(wątroba wołowa, wołowina, wieprzowina), owoce i warzywa: marchew, warzywa liściaste, pomidory, brzoskwinie.
40. Jakie związki obejmuje pojęcie witaminy D.
Witamina D - termin wszystkich związków wykazujących aktywność biologiczną cholekalcyperolu. Do form aktywnych zalicza się : cholekalcyperol, ergokalcyperol, 25- hydroksycholekalcyperol,
41. Źródła witaminy D dla organizmu.
Źródłem jest synteza z prowitaminy (7- dehydroholesterolu), obecnej w skórze, pod wpływem promieni ultrafioletowych. W pożywieniu wystepuje w małych ilościach. M. in. w Piklingu, węgorzu, śledziach, makreli, żółtku jaja, jajach, Grzybach(kurka, borowik), wątroba cielęca.