Ekonomia to nauka o procesach gospodarczych. Stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące tymi procesami. Prawidłowości te to prawa ekonomiczne.

Mikroekonomia bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę tj. gosp. domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie gospodarki. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji oraz podaży poszczególnych produktów i usług.

Makroekonomia zajmuje się analizą gospodarki jako całość. Bada czynniki wpływające na zmiany takich wielkości ekonomicznych jak: globalna produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, popyt na nie.

Sądy pozytywne-gdy badacz rzeczywistości w sposób maksymalnie bezstronnie stara się wyjaśniać prawidłowość otaczającej nas rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania dotyczące skutków obserwowanych zjawisk.

Sądy normatywne- wtedy gdy badacz formułuje zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, gdy próbuje mówić ludziom jak świat powinien wyglądać co jest dobra a co złe oraz co należy zrobić aby świat był lepszy.

Funkcje ekonomii- poznawcza-dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych-aplikacyjna- polega na tym, ze jej ustalenia i wnioski dostarczają przydatnych wskazówek dla działalności gospodarstw domowych, państw.

Ceteris paribus-to założenie stosowane w badaniach ekonomicznych polegające na przyjęciu za niezmienne wszystkich elementów danego modelu ekonomicznego poza badanymi.

Czynniki produkcji: PRACA-zespól świadomych i celowych czynności człowieka dzięki którym oddziałuje on na otoczenie i siebie. ZIEMIA-zasoby naturalne oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne. KAPITAŁ-obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki maszyny.

Zasada racjonalnego gospodarowania dostarcza ogólnych wskazówek do dokonania wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań.

Pojęcie rzadkości odnosi się do ludzi między sumą dóbr i usług których ludzie potrzebują aby zaspokoić różnorodne potrzeby a możliwościami wytworzenia. Zasób rzadki cechuje się tym ze przy cenie równej zeru popyt nań przewyższa dostępną podaż.

Rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele naz. się w ekonomii alokacją.

Krzywa możliwości produkcyjnej- przedstawia różne kombinacje dóbr i usług które mogą być wytworzone gdy wszystkie czynniki wytwórcze są w pełni efektywnie wykorzystane.

Rynek-miejsce wymiany dóbr i usług.

Mechanizm rynkowy - to proces wzajemnego oddziaływania na siebie elementów rynku w dążeniu do równowagi rynkowej.

Rodzaje gospodarki: naturalna-gospodarczo nastawiona przede wszystkim na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb wytwórczych. towarowa, towarowo-pieniężna- towary są przeznaczone na sprzedaż a pieniądz pełni rolę fizycznego ich ekwiwalentu. rynkowa- gospodarka w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający mechanizm rynkowy. nakazowa-gospodarka w której procesy gospodarcze są regulowane głownie za pomocą różnego typu nakazów, zakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokrację państwową.

Własność-to zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień inaczej praw własności jakimi dany podmiot dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu. Na zbiór ten składają się faktyczne korzystanie z obiektu własności i bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania tego obiektu.

Klasyfikacja własności- własność prywatna-zbiór uprawnień własnościowych -własność publiczna-zbiór w którym prawa do własności jednostek nie są ekskluzywne- własność spółdzielcza- forma pośrednia.

Własność kapitalistyczna-prywatna własność kapitału wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej nastawionej na jak największy zysk.

Własność drobnotowarowa- to własność rodzin lub osób prowadzących samodzielnie działalność gospodarczą nie zatrudniających pracowników.

Własność pracownicza-występuje wtedy gdy w danym przedsiębiorstwie zasób należy do zatrudnionych.

Własność publiczna- własność zasobów gospodarczych należących formalnie do państwa.

Gospodarstwo domowe- dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.

Gospodarstwo domowe kieruje się : wysokością płac, wysokością cen, procentami bankowymi i dywidendami, wielkością podatków i ulg, tradycją upodobnieniami.

Przedsiębiorstwem nazywamy podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści.

Typy przedsiębiorstw komunalne- są własności władz lokalnych. Organizowane są w dziedzinach użyteczności publicznej związanej najczęściej z gospodarką komunalną określonego miasta lub regionu samorządowe- w celu ochrony interesów w pewnych dziedzinach produkcji spółdzielcze- funkcjonują one w sferze produkcji rolnej przemyśle rolno- spożywczym oraz handlu.

Spółka- to prawna forma organizacji przedsiębiorstwa. Powstaje w wyniku umowy zawartej przez dwóch lub więcej wspólników.

Spółka cywilna- to forma prowadzenia działalności gosp. Przez 2 lub więcej wspólników. Spółka ta nie ma osobowości prawnej ani zdolności do czynności prawnych. Wspólnicy odpowiadają nie tylko wspólnym majątkiem ale i osobistym.

Spółka komandytowa- występują w niej komandytariusz- odpowiada całym majątkiem i komplementariusz -odpowiada tylko wysokością wniesionych udziałów.

Spółka akcyjna- stanowi główną formę organizacyjną dużych przedsiębiorstw działających na zasadzie udziałów- akcji. W strukturze władz spółki wyróżnia się: walne zgromadzenie, zarząd i radę nadzorczą.

Spółka zoo- tak jak akcyjna .Różni ją tylko mniejszy zasób kapitału ograniczona liczba udziałowców .

Akcja- papier wartościowy poświadczający udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej uprawniający do partycypacji w jej zyskach.

Rynek można klasyfikować wg.: przedmiotu- rynek produktów i usług konsumpcyjnych, rynek czynników produkcji, zasięgu geograficznego- rynek lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy, sytuacji rynkowej- sprzedawcy(popyt nad podażą),nabywcy(podaż nad popytem) stopnia jednorodności przedmiotu transakcji różnorodność i jednorodność.

Cechy rynku doskonałego: rozproszenie po stronie podaży i popytu, brak barier wejścia na rynek, przejrzystość rynku, jednorodność dóbr.

Popyt efektywny- na dane dobro jest to ilość dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt potencjalny- oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

Kategorie popytu- funkcjonalny-wynika z cech jakościowych danego dobra jest funkcja wartości użytkowej- niefunkcjonalny-wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na użyteczność-spekulacyjny- wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania cen w przyszłości.

Rodzaje popytu niefunkcjonalnego- efekt owczego pędu-popyt na dane dobro wzrasta dlatego że inni to dobro konsumują- efekt snobizmu-popyt na dane dobro maleje ponieważ inni je kupują oznacza to potrzebę wyróżniania się, bycia ekskluzywnym- efekt reblenowski- dotyczy popytu na dobra prestiżowe zwiększa się on wraz ze wzrostem ceny.

Prawo popytu-wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się ceteris paribus, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta.

Wzrost sybstytucyjny- dane dobro staje się relatywne odwrotne w porównaniu do innych konsument jest wtedy skłonny do zastępowania go dobrem relatywnie tańszym.

Wzrost dochodowy- wpływa na możliwości nabywcze konsumenta.

Pozacenowe determinanty popytu- popyt jest funkcją wielu zmiennych oddziałuje na niego wiele innych czynników nie tylko cena.. Czynniki te także analizuje się stosując zasadę ceteris parabius.

Prawo podaży-wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż danego dobra.

Formy monopolizacji:

-pool(ring) luźne porozumienie zawierane w celu realizacji konkretnych przedsięwzięć, takich jak prowadzenie wspólnej polityki cenowej, określenie rynków zbytu lub tworzenie wspólnych funduszy. Porozumienie to ma zwykły charakter doraźny. Jest często otwierane w czasach złej koniunktury, a rozwiązywane, gdy pojawiają się oznaki ożywienia w gospodarce.

-kartel- powstaje w celu ograniczenia konkurencji miedzy przedsiębiorstwami należącymi do branży. Porozumienia zwykle dotyczą poziomu cen, rozmiaru produkcji i rynków zbytu. Kartel sztucznie winduje cenę i zawyża zysk. Ma zwykle krótkotrwały charakter, ponieważ prowadzi do walki o limity produkcji i skłania do nieprzestrzegania umów.

-syndykat- zbliżony do kartelu. Róźnica-powstaje wspólne biuro handlowe zrzeszonych firm, które prowadzi politykę cen i zbytu.

-trust- zrzeszone przedsięb tracą osobowość prawną i niezależność ekonomiczną. Zwykle powstaje w drodze łączenia się przedsiębiorstw lub opanowania innych. Zarządza nim rada wykonawcza. Zyski płyną do wspólnej kasy i są dzielone proporcjonalnie do udziałów.

-koncern- związek przedsięb. Mających osobowość prawną, działających wspólnie pod jednym zarządem jako całość gospodarcza należąca do jednego właściciela. Silne przedsięb. Wykupuje inne. Formalnie nadal są one nadal samodzielne, ale prowadzą politykę podporządkowaną interesom centrali.Koncerny mogą opierać się:-powiązania pionowe: przedsięb. Z pokrewnych lub uzupełniających się gałęzi przemysłu. Powiązania poziome: firmy z tej samej branży.

-konglomerat-szczególny typ porozumienia monopolistycznego, które pod jednym kierownictwem skupia, obok podstawowej działalności produkcyjnej także inne nie związane z nią formy aktywności gospodarczej.

-holding- zwykle spółka akcyjna, która posiada akcje różnych przedsięb. Najczęściej należących do jednej gałeżi przemysłu w ilościach zapewniających kontrole nad ich działalnością. Zwykle powstaje w wyniku wymiany akcji przedsieb. Na akcje holdingu. Tworzeniem holdingów zainteresowane są zwykle wielkie przedsiębiorstwa lub banki.

Optimum ekonomiczne- punkt przecięcia krzywej kosztów z krzywą utargu krańcowego oznaczony A wyznacza optymalne rozmiary produkcji Q₁. Dalsze zwiększenie produkcji nie jest opłacalne, ponieważ koszty krańcowe są caraz wyższe od utargu krańcowego. Monopolista ponosiłby straty. W warunkach monopolu optimum techniczne leży przy większych rozmiarach produkcji niż optimum ekonomiczne. Oznacza to, że produkcja jest wytworzona nie przy najniższych, zle przy wyższych kosztach przeciętnych.

Krzywa jednakowego produktu - izokwanta- jest zbiorem wszystkich technicznie wydajnych kombinacji czynników produkcji, które pozwalają wytworzyć określoną ilość danego produktu. Różnym poziomom produkcji Q₁,Q₂,Q₃ odpowiadają różne izokwanty. Im wyższy poziom produkcji, tym wyżej położone izokwanty. Punkty na izokwancie (a,b,c,d) określają metody techniczne umożliwiające osiągnięcie produkcji o rozmiarach Q1. Przesuwając się wzdłuż krzywej izokwanty od a do d organizacja zużywa coraz mniej kapitału a zatrudnia coraz więcej pracowników. Krańcową stopą substytucji Kss) jednego z czynników produkcji np. kapitału wobec drugiego np. pracy nazywamy stosunek nakładów pierwszego czynnika do jednostkowego przyrostu nakładów drugiego czynnika. WZÓR

Izokwanty mogą być stosowane także do ilustrowania efektów skali:- w przypadku stałych efektów skali izokwanty są od siebie jednakowo oddalone, w przypadku rosnących efektów skali; odległości pomiędzy izokwantami maleją i w przypadku malejących efektów skali odległości rosną.

Linia jednakowego kosztu - izokoszta - pokazuje ona różne kombinacje czynników produkcji, które danych cenach producent może zakupić za posiadaną wielkość środków finansowych.(nakładów) (koncepcja linii izokoszty jest analogiczna do koncepcji ograniczenia budżetowego konsumenta). Zwiększenie środków finansowych firmy znajduje wyraz w oddaleniu linii izokoszty od środka układu współrzędnych na prawo. Nanosząc na jeden rys. izokoszty i izokwantę można określić optymalną kombinację czynników produkcji, czyli taką która pozwala: - osiągnąć dany poziom produkcji przy najniższym koszcie, - lub max. Poziom produkcji przy danym koszcie. Optymalną kombinacją czynników produkcji wyznacza punkt, w którym izokwanta odpowiadająca danemu poziomowi produkcji jest styczna do możliwie najniżej położonej izokoszty.

RYS.

Cenowa elastyczność popytu- stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny.

Ep- współczynnik cenowej elastyczności popytu, p- przyrost lub spadek popytu na skutek zmiany ceny, p- dotychczasowy popyt na towar, c- przyrost lub obniżka ceny towaru, c- dotychczasowa cena towaru.. Wyróżniamy następujące cenowe elastyczności popytu: ep>1 elastyczność wysoka, zmiana % popytu jest wyższa niż % zmiana ceny., ep=1 elastyczność jednakowa, zmiana % popytu jest taka sama jak zmiana % cny., ep<1 elastyczność niska, zmiana % popytu jest niższa niż zmiana % ceny.

Współczynnik elastyczności cenowej informuje nas o reakcji konsumenta na zmieniające się ceny towarów na rynku. Natomiast gdy jest ep+0 to konsument nie reaguje na zmiany ceny i nazywamy taki popyt nieelastyczny sztuczny), ep= nieskończoność, to popyt jest wtedy doskonale elastyczny ( w przypadku braku konkurencji) e_p=
:

Im bardziej podnosi producent cenę towaru, tym bardziej musi liczyć się z rosnącą reakcją konsumenta na podwyżkę ceny, co wpływa negatywnie na jego utargi płynące z produkcji. Najważniejszym czynnikiem decydującym o elasty. Popytu jest łatwość zastąpienia danego dobra innym dobrem o podobnym charakterze.

Elastyczność mieszana popytu- jest miarą względnej zmiany wielkości popytu na dobro x pod wpływem względnej zmiany ceny dobra y.

Współczynnik elasty. Mieszanej e_pn=
:

Ep- współczynnik mieszanej elastycz. Popytu, Px:Px- względna zmiana popytu na dobro x

Dochodowa elastyczność popytu - reakcja popytu na zmianę dochodu, jej miarą jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu e_pd=
:

Elastyczność dochodowa popytu mierzy przesunięcie krzywej popytu przy zmianie dochodów. Poszczególne dobra nie musza należeć do tych samych kategorii. To samo dobro może być normalnym przy niskim dochodzie i stać się dobrem podrzędnym przy wysokim dochodzie. W takich sytuacjach do pewnego poziomu dochodu, popyt na dane dobro rośnie wraz ze wzrostem dochodu a do tego poziom popyt spada wraz ze wzrostem dochodu (dobro traci charakter normalnego i zaczyna być dobrem podrzędnym.)

Prawo Engla- Wraz ze wzrostem dochodów na 1 członka rodziny nie tylko rośnie główny popyt, ale zmienia się jego struktura. Zmiany te idą w kierunku zmniejszenia się % udziału wydatków na żywność oraz na dobro niższego rzędu i zwiększenia udziału wydatków na dobro wyższego rzędu ( dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania). Można wyróżnić trzy rodzaje dóbr:- podstawowe: np. żywność wraz ze wzrostem dochodów spada udział tych wydatków, rosną one w wolniejszym tempie niż wzrost dochodu.. - dobra luksusowe: np. samochód, biżuteria, podróże wzrastają w szybszym tempie w porównaniu ze wzrostem dochodu.

Elastyczność popytu a utarg

Utarg można wyrazić wzorem: Uc= C x p, gdzie Uc-to utarg całkowity ze sprzedaży, C-cena, P-popyt.

1.Przedsiębiorcy opłaca się podwyższać cenę, gdy cena elastyczności popytu jest mniejsza od jedności dla producenta byłaby, gdyby współczynnik ten wynosił 0, wtedy można by podwyższać cenę do nieskończoności.

2. Przedsiębiorcy opłaca się obniżać cenę gdy cena..

Użyteczność krańcowa - jest stosunkiem przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra. Prawo malejącej użyteczności informuje nas, że zadowolenie z 1 konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe niż z kolejnej jednostki np. woda i diament. Wody jest dużo i jest tania, a diament jest drogi i jest ich mało. Użyteczność krańcowa to przyrost satysfakcji ze spożycia kolejnej jednostki danego dobra. Wyrażana jest wzorem: Uk=U­­­_c gdzie Uk- to użyteczność krańcowa, U­­­_c

Q

zmiana użyteczności całkowitej, Q zmiana ilości konsumowanego dobra.

Użytecznośc całkowita zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Początkowo rośnie, osiąga w pewnym punkcie max. A w następnie spada. Użyteczność krańcowa zmienia się wraz ze wzrostem ilości dobra

Krzywa obojętności konsumenta - współczesna teoria zachowania się konsumenta opiera się na uporządkowanym systemie preferencji konsumowanych dóbr. Preferencje te są ilustrowane za pomocą krzywych obojętności o różnym możliwym nachyleniu i ograniczeniu analizy do dwóch dóbr substytucyjnych. Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje 2 dóbr które dla konsumenta są obojętne. Oznacza to, że każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie same zadowolenie czyli ten sam poziom użyteczności całkowitej. Krzywa obojętności jest skonstruowana przy złożeniu prawa malejącej substytucyjności krańcowej. Krańcowa stopa substytucji: =U­­Y

X

Linia budżetu konsumenta-Ilość spożywanych dóbr jest determinowana przez środki finansowe konsumenta. Ograniczenia budżetowe przedstawiają różne koszyki dóbr, jakie są dostępne dla danego konsumenta. Wysokość rozporządzalnego dochodu można przedstawić w układzie dwuwymiarowym w postaci linii budżetu konsumenta. To takie koszyki dóbr są dostępne i zależne od czynników: wysokości jego dochodu oraz poszczególnych dóbr. Gdy rośnie dochód a nie zmieniają się relacje cen, linia budżetu przesuwa się równolegle na prawo, gdy dochód spada, przesuwa się na lewo.

Równowaga konsumenta- Łącząc krzywą obojętności z linią budżetu konsumenta otrzymujemy wykres równowagi konsumenta. Punkt styczności krzywej obojętności z linią budżetu konsumenta wyznacza punkt równowagi konsumenta, jego optimum. Punkt ten wskazuje, że konsument przy danych dochodach pieniężnych maksymalizuje użyteczność całkowitą płynącą z określonych proporcji spożycia.

Koszty alternatywne- są równoważne przychodom jakie mógłby uzyskać ich właściciel z alokacji tych czynników w inne przedsięwzięcie najkorzystniejsze dla niego. W przypadku kapitału ich rozmiary najczęściej określane są przez wysokość odsetek, jakie otrzymałby jego właściciel z lokaty bankowej.

Okres krótki to taki przedział czasu w którym rozmiary przedsiębiorstwa uznaje się za stałe. Firma nie ma możliwości swobodnego kształtowania w procesie produkcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych przez co nie może realizować nowych projektów inwestycyjnych. Ponadto dysponuje określoną niezmienną techniką wytwarzania.

Okres długi to czas niezbędny do pełnego dostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających się warunków rynkowych. W okresie tym firma może zmieniać nakłady wszystkich czynników produkcji, zastosować nową technikę wytwarzania oraz inwestować.

Konkurencja doskonała- model rynku na którym występuje wielu nabywców i sprzedawców danego produktu z których żaden nie ma wpływu na poziom jego ceny rynkowej - cena ta kształtuje się na rynku jako wypadkowa swobodnego starcia się popytu z podażą.

Cechy konkurencji monopolistycznej na rynku działa wiele producentów i wielu nabywców, istnieje nieograniczona swoboda wejścia nowych firm na rynek danej gałęzi, produkty wytwarzane przez różne firmy nie są jednorodne są zróżnicowane pod względem cech użytkowych oraz mają bliskie substytuty, producenci i konsumenci mają doskonałe informacje o rynku.

Cechy oligopoli - na rynku występuje nie wielka liczba producentów oraz duża liczba kupujących, swoboda wejścia na rynek jest ograniczona względami technologicznymi lub ekonomicznymi, produkty wytwarzane przez oligopol mogą być zarówno jednorodne jak i zróżnicowane, producenci i konsumenci mają doskonalą informację o rynku.

Koszty w krótkim okresie- koszty stałe - koszty, których wielkość w zasadzie się nie zmienia przy zmianie rozmiarów produkcji koszty zmienne- koszty których wielkość zmienia się bezpośrednio wraz ze zmianą wielkości produkcji koszty całkowite- składają się z kosztów stałych i zmiennych K_c=K_z+K_s

---