1. PSYCHOLOGIA KRYZYSU; PTSD i ASD - czym się różnią
DEFINICJA KRYZYSU:
Grecka etymologia nie wskazuje na pejoratywny charakter pojęcia. Pochodzący od czasownika krinein rzeczownik krisis to wybór, rozstrzygnięcie.Słowo to oznacza przesilenie, punkt zwrotny, wstrząs, przełom.
W języku potocznym służy określaniu różnych sytuacji z aspektem zagrożenia - mówi się o kryzysie wartości, kryzysie rodziny, kryzysie finansów publicznych, kryzysie terroryzmu, kryzysie tożsamości.
Tutaj wyraźnie pojawia się jego pejoratywna konotacja zagrożenia.
Lindeman - normalna ludzka reakcja na niecodzienne, skrajnie urazowe doświadczenie. Zdjął z niej odium nienormalności i patologii.
Kryzysy wynikają z przeszkód na drodze do życiowo ważnych celów, "o których ludzie sądzą, że nie są w stanie ich przezwyciężyć za pomocą zwyczajowych wyborów i zachowań".
Termin kryzys odnosi się zazwyczaj do uczuć osoby takich, jak strach, szok, dystres, powstających w związku z tym naruszeniem cyklów życiowych, a nie samego faktu naruszenia.
FAZY KRYZYSU
Konfrontacja z wydarzeniem wywołującym kryzys. Jednostka nie radzi sobie, bo wykorzystywane dotąd sposoby okazują się nieskuteczne, zasoby do jej dyspoycji wydają się nie wystarczające. W efekcie pojawia się intensywna reakcja emocjonalna - wzrost napięcia, niepokój i lęk.
Pojawienie się przekonania, że nie jest się w stanie poradzić sobie z zaistniałą trudnością. Poczucie bycia pokonanym, utrata kontroli nad własnym życiem. To powoduje dalszy wzrost napięcia i zaniża poczucie własnej wartości.
Mobilizacja, uruchomienie wszelkich dostępnych zasobów sił psychicznych osoby. Tutaj możliwe są dwie dalsze ścieżki: albo pokonanie kryzysu i odzyskanie przedkryzysowej równowagi lub pozorne uporanie się z problemem przy wykorzystaniu mechanizmu zaprzeczania co stwarza zagrożenie przejścia kryzysu w stan chroniczny.
Jeżeli żadna z tych możliwości się nie uaktualni to dochodzi do następnego etapu.
Dekompensacja - jest rezultatem niemożliwego do wytrzymania napięcia. Dochodzi do zniekształcenia procesów poznawczych, poczucia wewnętrznego chaosu. W relacjach interpersonalnych dochodzi do wycofania się z kontaktów. Pojawiają się również zachowania agresywne, autoagresywne, lub prowadzące do nadużywania alkoholu, narkotyków.
Cechy kryzysu:
obecność zarówno zagrożenia jak i szansy
Kryzys stanowi zagrożenie ponieważ może tak owładnąć jednostką, że dochodzi do poważnej dekompensacji, która może manifestować się agresją skierowaną na siebie lub na innych ludzi. Rozmiar jej może osiągnąć ekstremum w akcie samobójstwa lub zabójstwa.
skomplikowana symptomatologia - bo kryzys nigdy nie jest prosty, nie można poddać go prostemu opisowi przyczynowo - skutkowemu. Na jego powstanie nakłada się wiele czynników: intrapsychicznych, relacyjnych i środowiskowych.
obecność "ziaren" wzrostu i zmiany - wynika z towarzyszącego kryzysowi braku równowagi, w którym zawsze obecny jest lęk, który osiągając swoje apogeum, stanowi silny czynnik motywujący do tego, że coś musi być zrobione, do podjęcia działania.
brak panaceum i szybkich rozwiązań - pomimo tego, że w większości sytuacji kryzysu można pomóc stosując metody krótkoterminowej interwencji terapeutycznej to jednak nie można skonstruować metody skutecznej we wszystkich czy choćby większości kryzysów.
konieczność wyboru, decyzji - w kryzysie jest wyjątkowo wyraźna. Jakkolwiek samo życia stanowi w jakimś sensie pasmo następujących po sobie bardziej lub mniej uświadamianych wyborów to jednak w sytuacji kryzysu konieczność podejmowania decyzji ujawnia się szczególnie ostro.
Uniwersalność, powszechność kryzysu ujawnia się w dwóch aspektach. 1. aspekt pewnej dezorganizacji, braku równowagi, który obecny jest w każdym poważniejszym kryzysie. Wspólne też są doświadczenia emocjonalne.
2. Idiosynkrazja, aspekt wyjątkowości zawiera się w tym, że to, co dla jednego będzie stanowiło sytuację trudną o umiarkowanym nasileniu, problem niełatwy lecz rozwiązywalny dla kogoś innego może być absolutną katastrofą.
ASD acute stress disorder - ostra reakcja
PTSD post-traumatic stress disorder - zespół stresu pourazowego
2. PSYCHOLOGIA
DEFINICJA PSYCHOLOGII:
- nauka zajmująca się powstawaniem, przebiegiem procesów psychicznych, ich rolą w sterowaniu zachowań człowieka w regulowaniu stosunków ze światem otaczającym.
- dziedzina badań naukowych i działalności praktycznej.
CZYM ZAJMUJE SIĘ PSYCHOLOGIA:
Współczesna psychologia zajmuje się badaniami naukowymi zachowań i procesów psychicznych oraz ich zależnością od stanu fizycznego psychicznego jednostki oraz od warunków zewnętrznych.
DZIAŁY PSYCHOLOGII: (I CZYM SIĘ ZAJMUJĄ)
Psychologia teoretyczna - badania podstawowe, „czysta wiedza” o problemie
- Ogólna - ustala ogólne prawidłowości psychicznego funkcjonowania człowieka i stanowi pojęciowo metodologiczny fundament dla poszczególnych dyscyplin psychologicznych, ustala pewne prawidłowości przystosowania do otoczenia
Rozwojowa - bada zmiany psychicznego funkcjonowania jednostki związane z wiekiem i uczestniczeniem w życiu społecznym oraz ustala prawidłowości tych zmian od poczęcia człowieka aż do śmierci
Społeczna - funkcjonowanie jednostki w grupie i zachowanie się grup społecznych
Różnic indywidualnych - bada różnice w indywidualnym zachowaniu się ludzi będących w tym samym wieku (zwraca uwagę na indywidualizm)
Psychologia stosowana (badania stosowane):
Kliniczna - opis i wyjaśnianie zdrowych i zaburzonych form zachowania oraz ich diagnozowanie i terapia
Wychowawcza - nauczanie, wychowywanie, doskonalenie osobowości; odpowiada jak nauczać, wychowywać, oceniać; zajmuje się samokształceniem.
Pracy i organizacji - rozwiązywanie zagadnień praktycznych związanych z pracą i działalnością zawodową człowieka
Sądowa
Sportu
Polityczna
Zdrowia
Konsumenta
POWIĄZANIA PSYCHOLOGII Z INNYMI NAUKAMI
Informacje o psychologii zawierają nie tylko zmieniające się ciągle systemy filozoficzne, lecz i nauki przyrodnicze (szczególnie biologia), a także medycyna, pedagogika, socjologia i religia.
Nie można więc przedstawiać tworzenia psychologii bez związku z rozwojem nauk przyrodniczych i teologicznych, jak też pomijając filozofów. Np.:
Pedagog Kwintylian zawarł w swym dziele o zachowaniu mówcy wiele trafnych spostrzeżeń na temat procesów uczenia się, zdolności, zainteresowań.
Historyk Tacyt dokonał próby psycholog. charakterystyki zagrażających wówczas Rzymowi barbarzyńskich plemion germańskich.
Traktaty teologiczne średniowiecza (np. Św. Augustyna, Tomasza z Akwinu) w związku z rozważaniem na temat istoty duszy i jej władz oraz problemu wiary i odpowiedzialności człowieka, dowolnego działania, itp.
W okresie Odrodzenia żywo interesowali się problemami psychologii pedagogowie, humaniści, jak np. Vives, a także reformatorzy życia polit. i obyczajów, opracowujący popularne wówczas wizerunki, jakby idealne wzory ludzi różnych klas społecznych, zawodów i funkcji publicznych. Wśród autorów polskich z tego okresu wybija się Andrzej Frycz Modrzewski.
W czasach nowożytnych fakty psychologiczne gromadzili filozofowie przede wszystkim ci, którzy zajmowali się teorią poznania, tacy jak: Hobbes, Locke, Leibniz: francuscy filozofowie materialiści okresu Oświecenia: Condillac, La Mettrie i in. Także biologowie i fizjologowie, tacy jak: Jan i Jędrzej Śniadeccy, Darwin, Gall, Fl, Young i inni.
KIERUNKI W PSYCHOLOGII:
XVII w. - narodzenie asocjanizmu (kiedy dwa zjawiska wystąpią jednocześnie lub w bliskim odstępie czasu, to później, jeśli w świadomości z jakiegokolwiek powodu pojawi się jedno z nich, pojawi się także i drugie (psychologia skojarzeniowa)) i empiryzmu (źródłem poznania jest doświadczenie)
XX wiek:
behawioryzm - John Watson; przekonanie, że każde zachowanie się człowieka jest reakcją na jakiś bodziec oraz przekonanie że wszelkie zmiany zachowania się człowieka i jego rozwój są wynikiem uczenia się nowych reakcji na określone bodźce; główny przedstawiciel - Skinner - wnętrze człowieka jest „czarną skrzynką”, do której nie ma bezpośredniego wglądu, a dostępne są jedynie procesy na jej wejściu i wyjściu, to znaczy działanie bodźców i reagowanie.
neobehawioryzm: 2 stanowiska - redukcjonizm (sprowadzanie struktur i funkcji wyżej zorganizowanych do niżej zorganizowanych - psychicznych do fizjologicznych) i konstruktywizm (ważne są jakieś czynniki natury nieznanej, które jedynie opierają się na strukturze anatomiczno-fizjologicznej, choć nie są z nimi identyczne (osobowość)); 2 inne stanowiska działania mózgu - atomistyczne (siec ośrodków powiązanych ze sobą drogami nerwowymi) i całościowe.
psychoanaliza - Freud; instynkt jako siła napędowa i ukierunkowująca procesy w organizmach żywych; Praktycznym celem psychoanalizy jest pomaganie ludziom i ich leczenie; osobowość - id (nieświadome popędy do natychmiastowego zaspokojenia), ego (jego rola to zaspokajanie potrzeb id), super ego (nakazy, zakazy społeczne, wartości - sumienie)
psychologia poznawcza - nie stanowi nowego nurtu psychologii, mamy tu do czynienia z procesem ewolucji myśli psychologicznej wyrażającej się w różnych teoriach; autorzy są przekonani, że dla rozwiązania pewnych zagadnień konieczna jest znajomość treści poznawczych , tzn. tego, co człowiek zauważa, o czym wie, o czym jest przekonany i co sobie ceni; Najbardziej trwała z teorii poznawczych jest teoria Edwarda C- Tolmana - teoria zachowania się celowego; Psychologowie poznawczy interesują się głównie tym, co jest zakodowane w pamięci trwałej, jako mniej lub bardziej trwała wewnętrzna reprezentacja jakiegoś fragmentu rzeczywistości.
? koncepcja humanistyczna - Rogers, Maslow - każdy człowiek jest dobry, rodzi się z potrzebą szacunku i uznania, potrzebą aktualizacji siebie (potrzebą wzrostu do stawania się coraz lepszym); Maslow zwrócił uwagę na potrzeby jako motor zachowania. Ponadto musi być zaspokojona potrzeba niższego rzędu, by wytworzyła się potrzeba wyższego rzędu.
3. MYŚLENIE I INTELIGENCJA; jaka jest różnica między myśleniem i inteligencją;
DEFINICJA MYŚLENIA:
ciche mówienie (behawioryzm)
wychodzenie poza dostarczone informacje (psychologia poznawcza)
proces przeszukiwania przestrzeni problemu
to co robimy, kiedy zastanawiamy się jak działać, w co wierzyć, czego pragnąć (Barron)
RODZAJE MYŚLENIA:
społeczne kryterium podziału (granice nieostre)
Myślenie produktywne
twórcze - wynik myślenia produktywnego. Jeśli powstało coś nowego nie tylko dla jednostki, ale też dla innych.
Odtwórcze - dowiaduję się czegoś, o czym inni już wiedzieli
kryterium ze względu na charakter oczekiwanego wyniku
konwergencyjne
dywergencyjne
psychologiczne kryterium podziału (Nęcka)
autystyczne (nieukierunkowane) - dominowane przez oddziaływania wewnętrzne, emocje i procesy motywacyjne (fantazjowanie, marzenia senne)
realistyczne (ukierunkowane) - kieruje się zasadą rzeczywistości, ograniczone konwencjami społ., logicznymi, poj. się w sytuacjach problemowych.
Reproduktywne - tworzenie inform. zupełnie nowych dla podmiotu. Wynik myślenia wzbogaca wiedzę o nowe treści.
Produktywne - zastosowanie uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach
Krytyczne - prowadzi do celu jakim jest ewaluacja. Celem jest ocena wszystkich ważnych aspektów aktywności intelektualnej człowieka
rozumowanie dedukcyjne - od ogółu do szczegółu
rozumowanie indukcyjne - od szczegółu go ogółu
DEFINICJA INTELIGENCJI
Swoisty zespól zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i warunków życia. Pojęcie inteligencji w psychologii służy głównie do określania poziomu ogólnej sprawności intelektualnej ludzi.
specyficzna zdolność adaptacyjna (Stern)
zdolność do uczenia się (behawioryzm i neobehawioryzm)
Właściwość psychiczna - względnie stała, charakterystyczna dla jednostki efektywność wykonywania działań.
zdolność rozwiązywania zadań; zdolność przetwarzania informacji (podejście precesualne)
Koncepcja Strelaua - względnie stałe warunki wewnętrzne człowieka, współ determinujące efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. Te warunki wewnętrzne kształtują się pod wpływem interakcji genotypu, środowiska i aktywności własnej.
4. PSYCHOLOGIA TERRORYZMU: rola mediów: teorie psychologiczne dotyczące genezy terroryzmu; psychologiczny charakter terrorysty; stres.
STRES
- stan przykrego napięcia emocjonalnego (lęk, poczucie zagrożenia, obawy, zmartwienie) powstający na skutek sytuacji obciążającej system regulacji psychologicznej jednostki i naruszający równowagę między podmiotem a jego środowiskiem.
Źródła stresu:
Sytuacja deprywacji (poniesienie szkody w wyniku niemożności zaspokojenia potrzeb),
przeciążenia,
utrudnienia (przeszkody, braki),
konfliktowa,
zagrożenia
komponenty stresu psychologicznego:
1. Podwyższony ogólny poziom aktywacji (pobudzenia) organizmu
2. Pojawienie się silnych emocji, mających negatywne zabarwienie afektywne: strach, lęk, niepokój lub w silnym stresie- panika, przerażenie
Motywacja do przezwyciężania stresu