Iliada
Uwagi odnośnie nazw własnych, pojawiających się w tekście Iliady:
W tłumaczeniu Kazimiery Jeżewskiej stosowane są zamiennie następujące określenia:
- Grecy - Achajowie - Danajowie - Argiwowie;
- Agamemnon - Atryda (ponieważ jego ojcem był Atreus);
- Menelaos - Atryda (ponieważ jego ojcem był Atreus);
- Achilles - Peleida (ponieważ jego ojcem był Peleus);
- Apollo(n) - Fojbos;
Pieśń I - Zaraza. Gniew
Utwór rozpoczyna się inwokacją do muzy z prośbą o natchnienie. Pierwszy wers zapowiada już temat utworu:
„Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa”
Tematem „Iliady” jest więc gniew Achillesa - najpierw z powodu odebrania mu przez Agamemnona jego branki Bryzeidy, później z powodu śmierci jego ukochanego przyjaciela, Patroklesa. Pieśń I szczegółowo omawia przyczyny owego gniewu, który zaostrzył się, jak pisze narrator, w momencie kłótni Agamemnona z Achillesem. Do kłótni herosów podburzył Apollo, który zagniewany na Agamemnona zesłał zarazę na wojsko greckie. Bóg mścił się za swojego kapłana Chryzesa, któremu Agamemnon odebrał córkę i wziął ją sobie jako brankę. Stary kapłan prosił dowódcę greckiego o zwrócenie mu ukochanego dziecka , Agamemnon jednak nie chciał się zgodzić. Wtedy właśnie Chryzes zwrócił się z prośbą do Apolla o pomoc
. Apollo ulitował się nad swym sługą i zaczął wybijać najpierw bydło greckie, a potem greckich żołnierzy. Zaraza ta trwała dziewięć dni, dnia dziesiątego Achilles (za radą Hery, przejętej widokiem umierających Greków) zebrał żołnierzy na naradę. Podczas narady doszło do kłótni między Agamemnonem i Achillesem. Achilles optował za oddaniem Chryzesowi jego córki, aby ocalić Greków przed zarazą. Agamemnon nie chciał rezygnować ze swojej branki. Ostatecznie się zgodził, postanowił jednak wynagrodzić sobie stratę i odebrał Achillesowi jego brankę, Bryzeidę. Znieważony Achilles postanowił wycofać się z walki przeciw Trojańczykom (w czym uparcie trwał) i poprosił swoją matkę, boginię Tetydę, o wstawiennictwo u Zeusa. Tetyda udała się na Olimp i wpłynęła na Zeusa, aby pomógł Trojańczykom.
Pieśń II - Sen. Próba. Katalog okrętów
Zgodnie z obietnicą Zeus zaczyna pomagać Trojańczykom. Zsyła na Agamemnona sen, który skłania go do podjęcia szturmu na Troję.
Pieśń III - Przysięgi. Widok z muru. Pojedynek Aleksandra z Menelaosem
Doszło do bitwy między Achajami i Trojańczykami. W pewnym momencie bitwa została przerwana. Ogłoszono zawieszenie broni celem stoczenia pojedynku między Menelaosem i Parysem - głównymi sprawcami wojny. Pojedynek miał rozstrzygnąć o losie wojny - kto wygra, dostanie za żonę Helenę i łupy, a wojna się zakończy. Pojedynek zakończyłby się zwycięstwem Menelaosa, ale w rozstrzygającym momencie Afrodyta pomogła Parysowi i uniosła go do komnat Heleny. Grecy poczuli się oszukani interwencją bogini, stwierdzili, że pojedynek został wygrany przez Menelaosa i zażądali wydania Heleny, co oczywiście nie nastąpiło. Trojańczycy postępują, więc niehonorowo.
Pieśń IV - Złamanie przysiąg. Agamemnona przegląd wojsk
Pieśń rozpoczyna się naradą bogów na Olimpie. Hera i Atena, które popierają w wojnie Greków, wchodzą w konflikt z Zeusem. Atena zstępuje z Olimpu i namawia Trojańczyka Pandara do wypuszczenia strzały w stronę Menelaosa. Strzała rani Greka, ale nie zabija go. Zawieszenie broni zostaje zerwane, a Grecy czują się oszukani. Dalsza część pieśni opisuje przegląd wojsk greckich.
Pieśń V - Waleczne czyny Diomedesa. Pieśń VI - Pożegnanie Hektora z Andromachą
Bitwa znowu wrze, w walce szczególnie wsławia się Diomedes. Trojańczycy chcą przebłagać nieprzychylną im Atenę i dlatego wysyłają do Troi Hektora w roli posłańca, aby uprosił matkę (królową Hekabe) i inne kobiety trojańskie o modlitwy do bogini. W mieście Hektor spotyka także Parysa z Heleną i swoją żonę Andromachę i małego synka Astyanaksesa. Następuje wzruszająca scena pożegnania Hektora z Andromachą, pełna złych przeczuć, co do dalszych losów Troi.
Pieśń VII - Pojedynek Hektora z Ajasem. Pogrzeb poległych
Bitwa słabnie. Dochodzi do kolejnego pojedynku, znowu nierozstrzygniętego, tym razem Hektora z Ajaksem. Następuje kolejne zawieszenie broni celem pogrzebania poległych. Grecy korzystają z tego, obwarowując swój obóz.
Pieśń VIII - Przerwana bitwa
Zeus zakazuje bogom ingerencji w walkę. Bitwa wybucha ponownie, Trojanie spychają Achajów aż do ich okrętów nad morzem. Po zapadnięciu zmroku nie wracają już do miasta, ale biwakują przy ogniskach.
Pieśń IX - Poselstwo do Achillesa. Prośby.
Wobec zagrożenia klęski Achajowie wysyłają do Achillesa poselstwo prosząc, aby wziął udział w bitwie. Achilles odmawia.
Pieśń X - Doloneja
Pieśń ta opisuje nocny wypad greckich zwiadowców, Odyseusza i Diomedesa, do obozu
Trojańczyków. Wypad ten kończy się sukcesem: schwytaniem i zamordowaniem Trojańczyka Dolona, który udał się na zwiad do obozu Greków, oraz wymordowaniem napadniętych we śnie sojuszników Trojan.
Pieśń XI - Świetne czyny Agamemnona
Ranek, bitwa znowu się rozpoczyna, tym razem uczestniczy w niej sam Agamemnon. Po licznych zwycięstwach, zraniony, musi usunąć się z pola bitwy. Wśród Greków jest jeszcze wielu innych rannych. Widząc to z daleka, spod swego namiotu Achilles wysyła na miejsce bitwy swojego przyjaciela Patroklesa, aby dowiedział się, kto jest ranny.
Pieśń XII - Bitwa o mur.
Pieśń XIII - Bitwa przy okrętach.
Pieśń XIV - Oszukanie Zeusa. Pieśń XV - Powtórne odparcie ataku od okrętów
Kolejne pieśni opisują dalsze etapy bitwy: Trojańczycy forsują mur (pieśń XII), potem walka toczy się już u samych okrętów greckich (pieśń XIII). W sytuacji ogromnego zagrożenia dla Greków Hera uwodzi i usypia Zeusa, aby odwrócić jego uwagę (Pieśń XIV), Zeus jednak po jakimś czasie budzi się i przywraca Trojańczykom przewagę. Są oni już bardzo bliscy zwycięstwa, w pieśni XV Hektor na greckim okręcie i prosi o pochodnię, aby tym samym odciąć wrogom drogę ucieczki.
Pieśń XVI - Pieśń o Patroklesie
Patrokles wyprosił u Achillesa, aby ten pozwolił mu pomóc Grekom podczas bitwy. Achilles zgadza się i przyodziewa przyjaciela w swoją zbroję, pouczając go jednak, aby jedynie odparł atak Trojańczyków spod okrętów. Patroklesowi walka idzie znakomicie, Trojańczycy widząc zbroję Achillesa uciekają przed herosem. Zapalony w walce dociera aż do murów Troi i ginie z ręki Hektora.
Pieśń XVII - Bohaterskie czyny Menelaosa
Nad zwłokami Patroklesa wybucha zażarta walka, Menelaosowi (za namową Hery) udaje się uratować jego ciało, ale zbroję Achillesa zabiera Hektor.
Pieśń XVIII - Sporządzenie zbroi Achillesa
Achilles dowiaduje się o śmierci ukochanego przyjaciela i bardzo rozpacza z tego powodu. Zapomina o obrazie, jakiej doznał od Agamemnona i postanawia wziąć udział w walce, aby pomścić śmierć Patroklesa. Tetyda pociesza syna i wyrusza do kuźni Hefajstosa, aby prosić go o wykucie dla syna nowej, jeszcze lepszej zbroi. Opis wykonywania zbroi Achillesa, a zwłaszcza jego tarczy, jest bardzo dokładny. Tarcza składa się z pięciu warstw, każda warstwa przedstawia inną scenę z życia Greków. Wszystkie sceny są w ruchu, jakby tarcza była magiczna. Poszczególne warstwy przedstawiają:
1. Obraz ziemi, nieba i morza, wędrówka słońca, gwiazdy (wymiar kosmiczny)
2. Dwa piękne miasta. W pierwszym odbywają się gody weselne. Drugie to Troja, atakowana przez Greków.
3. Życie rolników w trzech porach roku - pole, na którym odbywają się żniwa, winnica oraz pastwisko z wołami.
4. Życie pasterzy - łąka.
5. Morze (Okeanos), otaczające wszystkie obrazy.
Po wykonaniu tarczy Hefajstos wykuł jeszcze pancerz, hełm ze złotą kitą i nagolenice.
Pieśń XIX - Achilles wyrzeka się gniewu
Dochodzi do pojednania się Achillesa z Agamemnonem, co jednak nie wpływa na pragnienie zemsty herosa za zmarłego przyjaciela.
Pieśń XX - Bitwa bogów
Rozpoczyna się ostatnia bitwa „Iliady”, w której za zgodą Zeusa biorą udział także bogowie. Achilles dokonuje w czasie bitwy walecznych czynów, mordując wielu wrogów.
Pieśń XXI - Walka nad rzeką
Pieśń opisuje walkę Achillesa z bogiem rzeki opływającej Troję - Skamandrem.
Pieśń XXII - Śmierć Hektora
Achilles po wielu stoczonych walkach dociera do murów Troi. Tu czeka na niego Hektor, który jako jedyny nie schronił się za murami miasta. Priam błaga syna, aby nie narażał się na śmierć i schronił się w Troi, Hektor chce jednak stawić czoła Achillesowi. Jednak i jemu brakuje odwagi, ucieka przed Achillesem, trzykrotnie okrążając mury miasta. Decyduje się na walkę z Achillesem dopiero po interwencji Ateny, która przybiera postać jego brata Deifoba i namawia go do walki. Atena dodatkowo wspiera duchowo Achillesa w walce. Hektor proponuje, aby zwycięzca pojedynku postąpił godnie z ciałem zmarłego przeciwnika, Achilles odmawia. Rozpoczyna się pojedynek. Herosi walczą najpierw na włócznie, potem na miecze. Achilles zadaje Hektorowi śmiertelną ranę w szyję. Hektor umierając prosi Achillesa, aby nie dopuścił do zbezczeszczenia jego ciała, Achilles jednak odmawia i pastwi się nad ciałem zmarłego przeciwnika, przebijając mu na wylot stopy, przywiązując je do kół rydwanu i objeżdżając mury Troi. Ojciec Hektora, Priam, oraz jego matka, Hekabe widząc tak bezczeszczone ciało syna rozpaczają.
Pieśń XXIII - Igrzyska na cześć Patrokla
Pieśń opowiada o pogrzebie Patroklesa i igrzyskach wyprawionych na cześć zmarłego.
Pieśń XXIV - Pogrzeb Hektora
Po zapadnięciu zmroku do Achillesa przybywa Priam, błagając o wydanie ciała syna. Oferuje za nie tyle złota, ile ono waży, rzuca się przy tym do nóg Achillesa. Wzrusza Achillesa wspomnieniem jego własnego ojca i skłania go do wydania ciała. Taki jest kres gniewu Achillesa. Trojańczycy grzebią swego najdzielniejszego wojownika, Hektora.
1