Makropoziomowe teorie socjologiczne
Teorie sf - podstawowym założeniem teorii sf jest przyjęta z biologii teza, że można wyjaśnić funkcjonowanie społeczeństwa badając występujące w nim struktury społeczne i analizując rolę jakie struktury te spełniają. Zgodnie z ta teorią społeczeństwo to system którego poszczególne elementy związane są w taki sposób, że zmiany zachodzące w jednym z tych elementów wywołują zmiany u innych, dlatego podstawą sprawnego funkcjonowania struktury społecznej jest skuteczne przeciwstawianie się zmianom zakłócającej równowadze społecznej. Zgodnie z ta koncepcją wzorowe społeczeństwo to takie, które pozostaje w stanie harmonijnego porządku. Stan trwa do chwili gdy w społeczeństwie nie występują rozbieżności na temat podstawowych wartości i celów do których społeczeństwo zmierza. Ponieważ każda zmiana wartości i celów wytraca społeczeństwo ze stanu harmonijnej równowagi, przyjmowana jest zazwyczaj niechętnie, chyba że zachodzi na tyle wolno, ze . system społeczny zdoła się do niej przystosować. Nie wszystkie elementy tworzące struktury społeczne, pełnia w niej pozytywne funkcje, niektóre mogą nawet utrudnień jej sprawne funkcjonowanie, czyli są dysfunkcjonalne. Funkcje i dysfunkcje społeczne mogą być jawne lub ukryte.
Podział na funkcje i dysfunkcje społeczne nie jest podziałem precyzyjnym bo niektóre struktury społeczne mogą być funkcjonalne dla jednej części społeczeństwa a dla drugiej nie. Podstawowym problemem do którego prowadzi strukturalistyczna koncepcja społeczeństwa jest określenie struktur niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Zagadnienie jest nieustannie dyskutowane, bo różni autorzy kwestionują konieczność istnienia podstawowych struktur społecznych lub sugerują możliwość zastąpienia ich strukturami równoważnymi
Krytyka koncepcji SF sprowadza się do 2 zarzutów:
1.metodologiczny (koncepcja odwołuje się do nieprecyzyjnych terminów, np. harmonie społ.)
2.polityczny (teoria ma konserwatywny charakter. Uważa stabilność społeczna zaś wszelkie zmiany są złe)
Teoria konfliktu
Teoretycy konfliktu uważają że konflikty są nieuchronnym elementem życia społecznego. Siły dzielące społeczeństwo odgrywają ważne role: prowadzą do przekształceń umożliwiających rozwój. Powoduje to że w każdym społeczeństwie musi istnieć aparat przymusu, ale jego interwencje są rzadkie. Podstawą skuteczności tych mechanizmów jest fakt ze ludzie w społeczeństwie należą do różnych płci, klas, grup społecznych, ludzi rzadko dzieli się na zwalczające się wzajemnie obozy
Różnice między teorią SF a konfliktu polega na tym że przedstawiciele SF uważają że można zbudować taką strukturę która zaspokoi oczekiwania wszystkich członków struktur ,a konfliktu dzieli ludzi na tych którzy z powodu tego konfliktu zyskali i stracili
Krytyka teorii konfliktu polega na tym że jej przedstawiciele zbytnio koncentrują się na przemianach a nie zwracają uwagi na negatywne skutki przemian.
Makropoziomowe teorie socjologiczne
Opisują relacje które zachodzą między jednostkami a małymi grupami społecznymi:
1.teorie wymiany - życie społeczne sprowadzają do procesów handlu i negocjacji, a wzajemne oddziaływania oceniane są na podstawie korzyści i strat. Wcześniejsze wersje teorii wymiany zakładały że człowiek przez relacje uczy się i jeśli zrobi coś dobrze to w przyszłości w podobnej sytuacji zachowa się podobnie, a jeśli źle to będzie szukał innego rozwiązania.
Krytyka teorii wymiany:
1.wbrew tej teorii ludzie zawsze dążą do osobistych korzyści i przyjemności. Nie uwzględnia aktów miłości podczas których cele osoby podporządkowane są drugiej osobie.
2.Ludzie nie zawsze potrafią określić długofalowe skutki zerwania lub utrzymania relacji społecznej, utrudnia to dokonywanie kosztów rachunku korzyści.
2.teorie interakcji - wzajemne oddziaływania, działania Ludzkie to działania skomplikowanego procesu, w którym człowiek:
-nadaje znaczenie poszczególnym składnikom w systemie w którym się znalazł
-interpretuje system w swój własny sposób
-rozważa możliwe sposoby reakcji i ich konsekwencji
- planuje przyszły tok nauczania
-podejmuje decyzje o działaniu i wciela ją w życie.
W każdym etapie człowiek działa spontanicznie, lecz nie zawsze wywołuje to podobne reakcje. Społeczeństwo nie jest utrwalonym bytem, lecz jest zmienne.
Teoria działanie społecznego - dla własnego zrozumienia interakcji społecznej uwzględnić trzeba znaczenie subiektywne działania-uwzględniające rzeczywiste motywy działania człowieka.
-czy ma być w te dzianie zaangażowany czy obojętny?
3.teorie etnometodologiczne - porządek społeczny będzie wtedy jak ludzie sami sobie zaczną go budować, pełni w życiu podstawowe funkcje:
Pozytywna - dostarcza gotowe wzory zachowań w różnych sytuacjach
Negatywna - ogranicza szkodliwe działanie społeczne człowieka
Etnometodologowie uważają że język służy by zasady porządku społecznego przekazywać innym ludziom.
Życie społeczne
Czynniki życia społecznego:
1.przyrodnicze
-biologiczne- wyróżniają człowieka spośród innych gatunków
-geograficzne- klimat, woda i żywność, determinizm geograficzny decyduje o formach i intensywności życia społecznego. Posybilizm geo- że środowisko geograficzne stwarza ludziom możliwości które w mniejszym lub większym stopniu są wykorzystane
-demograficzne- gęstość zaludnienia(gdy wzrasta staje się bardziej dynamiczne, ale wymaga lepszej organizacji), przyrost naturalny, wiek: przedprodukcyjni, produkcyjni, poprodukcyjni
2.ekonomiczne- kapitał, technologie, narzędzia, decyduje o zamożności społeczeństw, determinuje w ten sposób zachodzące relacje
3.kulturalne- wszystko to co nie wyrasta z przyrody, lecz jest wytworem człowieka. Cyceron-cultura animi- uprawa ducha, najważniejszy dział w życiu człowieka. W socjologii przyjmuje się podział na kulturę i cywilizację- to zbiór takich wytworów człowieka które służą praktycznym celom. Cyw obejmuje nie tylko przedmioty ale także zasady aby się tymi przedmiotami posługiwać.
-materialna i duchowa
Kultura wpływa na:
-kształtowanie osobowości społecznej jednostki,
-stworzenie hierarchiczności
-ustalanie wzorów i konstruowanie modeli zachowań
1.społeczna rola kultury polega na tym że człowiek kultury staje się istotą społeczną, można wyróżnić w tym 2 procesy:
Wychowanie (świadome oddziaływanie wychowawcy na wychowanka w celu wywołania pożądanych efektów)
Socjalizacja(wpływ jaki na osobowość człowieka ma szeroko rozumiane środowisko społeczne)
Procesy wychowania i socjalizacji sprawiają że ludzie rozwijają swoje reakcje, staja się zdyscyplinowani, uczą się pełnienia konkretnych ról społecznych. Jednostka przyswaja sobie wartości akceptowane przez grupę w której żyje, staje się to dla niej naturalne
Konformizm- troska aby zachowanie było zgodne z tym czego oczekuje grupa.
Kultura kształtuje osobowości, które kierują się wartościami cenionymi w danej grupie. Wartości związane są z potrzebami jednostki, potrzeby te są podobne u większości ludzi jednak zaspakajanie ich w różnych społeczeństwach jest zawiązane z różnymi metodami. Różnice między kulturami dotyczą znaczenia i wartości potrzeb. Kiedyś hierarchia wartości zmieniała się bardzo wolno, teraz dzieje się to szybko i sprawne funkcjonowanie zbiorowości jest utrudnione.
Wzór kulturowy jest to sposób zachowania uznany w danej grupie za skuteczny i dopuszczalny. Jednak aby skutecznie funkcjonować w społeczeństwie należy znać nieformalne wzorce zachowań
Wzór kulturowy-model zachowań -różnice: wzór kulturowy ma praktyczne zastosowanie w społ, a model zachowań jest to teoretyczny obraz stanu rzeczy, o którym wiadomo że w rzeczywistości nie występuje. Modele takie robi się po to aby ocenić zjawiska zachodzące w realnych zbiorowościach społ
O życiu społecznym możemy mówić wtedy gdy jednostki społeczne utworzą więzi społeczne- to co łączy jednostki, są tworzone przez dwa rodzaje czynników:
1.obiektywno-formalne
2.subiektywno-spontaniczne
Więzi społeczne w krótkim czasie mogą ulec modyfikacjom, wyróżniono jednak 10 komponentów tworzących więzi społ: styczność przestrzenna, łączność psychiczna, społeczna, wzajemne oddziaływanie, wzory działań społecznych, zależności społeczne, stosunki społeczne, instytucje, kontrola społeczna, organizacje
Społeczne- układ przynajmniej 2 osób oraz wartości materialnej i duchowej, będącej przedmiotem styczności, a także czynności towarzyszącej zamianie lub nabywaniu
Typy czynności społ:
czas i częstotliwość: trwałe i przelotne
potrzeby: publiczne, prywatne
przedmiot: osobowe, rzeczowe
formę przestrzenną: bezpośrednie i pośrednie
szczególnie ważne są styczności osobowe, brak ich powoduje zaburzenia funkcjonowania. Na zachodzie dominują teraz styczności pośrednie i rzeczowe.
Wzajemne oddziaływanie- trwała i powtarzająca się styczność społeczna. Celem jest wpłynięcie na drugiego człowieka aby zmienił swoje postępowanie w oczekiwanym przez ans kierunku. Skuteczności tego decyduje 5 elementów:
1.podmiot działania-jednostka która chce zmieniać
2.przedmiot działania-chcemy go zmienić
3.narzędzia oddziaływania
4.metody oddziaływania
5.wynik oddziaływania
Wg Znanieckiego wybór narzędzi i metod zależy nie tylko od jednostek ale także od wartości jakie mają być przekazane. Jednak zawsze jest to połączenie 2 metod: negatywnego przymusu i pozytywnego nakłaniania. skuteczność metod zależy od tego czy będą zrozumiałe i możliwe do zaakceptowania. Znajomość wzorów działań społ jest niezbędna bo w danych społecznościach różnią się między sobą i dotyczą tak podstawowych działań jak nakazywanie czy zakazywanie, mogą być źle zinterpretowane co prowadzi do konfliktów.
Zależności społeczne- coś jest ważne dla osoby A, ale znajduje się w mocy osoby B, bo osoba A jest zależna od B. w tym wypadku moc nie oznacza siły fizycznej. Przewaga nad 2 człowiekiem.
Typy zależności społecznej:
1.strukturalna- przełożony, podwładny
2.przyczynowa- akcja - reakcja
3.funkcjonalna- mistrz - uczeń
Stosunki społeczne- co najmniej 2 partnerów, łącznika, sytuacja będąca obszarem występowania konkretnego stosunku społecznego, układ powinności i obowiązków.
Instytucje- stosunki społ stopniowo ulegają formalizacji, proces ten prowadzi do powstania instytucji. Dzięki temu ludzie nie będą się ograniczać do podejmowania działań spontanicznych i dobrowolnych. Dzięki działaniom wymuszonym społ będzie mogło poprawnie funkcjonować. Składa się na nie: grupa osób uprawniona do reprezentowania innych, formy organizacyjne oraz określany zakres wypełnianych w ramach tych form czynności, środki które umożliwiają wypełnianie funkcji, role społ istotne dla funkcjonowania instytucji.
Typy instytucji:
1.ekonomiczne-produkcja, podział dóbr, pieniądze, org pracy
2.polityczne-władza
3.wychowawcze i kulturalne
4.socjalne-formy wsparcia
5.religijne
Są najbardziej trwałe ze wszystkich więzi społ, dlatego niszczenie ich prowadzi do rozpadu zbiorowości.