Ergonomia (ergon - praca, nomos - rozwój)

Celem nadrzędnym jest przystosowanie szeroko rozumianego środowiska pracy do psychofizycznych możliwości człowieka oraz zapewnienie człowiekowi pracującemu dużej sprawności działania z jednoczesnym optymalizowaniem jego wysiłku fizycznego, psychicznego oraz zagwarantowanie higienicznych bezpiecznych warunków pracy.

Ergonomia ma charakter profilaktyki lekarskiej, gdyż jednym z podstawowych celów jest ochrona człowieka pracującego przed kalectwem lub chorobą zawodową.

Higieniczna ocena środowiska pracy dla wdrożenia zasad ergonomii opiera się głównie na wielogodzinnej obserwacji pracowników na stanowiskach pracy przez specjalistów zajmujących się problematyką:

- fizjologii

- higieny

- medycyny pracy

Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze

Negatywne skutki oddziaływania komputera na organizm człowieka:

- poczucie sztuczności, odrealnienia, dehumanizacji więzi międzyludzkich. Jest czynnikiem desocjalizacji człowieka.

- niechęć do pracy w pierwszym okresie nauki obsługi komputera

- czynniki szkodliwe:

Monitor

- wydziela dużo ciepła

- powoduje lokalne zwiększenie temperatury powietrza

- zmniejszenie wilgotności

- poprzez wychwytywanie ujemnych jonów, jak również drobin pyłu i kurzu powoduje pogorszenie jakości powietrza w strefie oddychania i w związku z tym zmniejsza wyrazistość informacji na ekranie komputera.

Promieniowanie elektromagnetyczne

- powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego pomiędzy człowiekiem i ekranem

- kurz i związana z tym jonizacja skóry może powodować reakcje alergiczne

Oświetlenie

- zbyt duża róznica między jasnością ekranu a pomieszczenia, zmusza narząd wzroku do wysiłku niemal przekraczającego zdolności adaptacyjne co powoduje narastanie zmęczenia podczas pracy

- prowadzi niejednokrotnie do wyczerpania aparatu adaptacyjnego oczu co wpływa na:

- ostrość widzenia

- adaptację i akomodację

- szybkość rozróżniania obserwowanych przedmiotów

- stałość wyraźnego widzenia i wrażliwość na kontrasty

Zalecenia w pracy przy komputerze:

- w pomieszczeniu oświetlenie w granicach 500-600 luksów

- temperatura powietrza 21-22 stopni C

- wilgotność względna 50-60%

- im wyższa temperatura tym niższa wilgotność

- częste wietrzenie pomieszczeń

- sztuczna jonizacja powietrza

Mechanizm przeciążeń narządów ruchu

1. Przeciążenia nagłe

- urazy mechaniczne - zadziałanie sił zewnętrznych (uderzenia, zgniecenia, szarpnięcia, skręcenia itp.) powodujące różnego rodzaju obrażenia (wstrząśnienia, zranienia, złamania i różne ich kombinacje)

- nagłe zadziałanie sił mięśniowych z intensywnością przekraczającą wytrzymałość ich struktur (zerwania włókien mięśniowych, przerwanie połączenia między mięśniem a ścięgnem, oderwanie przyczepu od kości)

- gwałtowne zadziałanie sił mięśniowych głównie mięśni przykręgowych prowadzące do uszkodzenia tkankowych struktur kręgosłupa hez uszkodzenia tkanek mięśni.

2. Przewlekłe stany przeciążeniowe

Mechanizm powodujący to sumowanie się mikro urazów, które prowadzą do niszczącego oddziaływania -np. drgania. Czas sumowania może wynosić od kilku lat do kilku godzin. Czas powstawania zmian jak również destrukcji tkanek zależy od czynników fizycznych, biologicznych oraz uwarunkowań osobniczych.

Ergonomia stanowi najwyższą formę profilaktyki. Wdrażanie zasad ergonomii chroniących kręgosłup sprowadza się przede wszystkim do:

- minimalizacji momentów sił ciężkości (unikanie pozycji pionowych tułowia i kończyn)

- maksymalizacja statecznosci ciała siłami zewnętrznymi

- minimalizacja czasu utrzymywania statycznych pozycji ciała.

Profilaktyka przeciążeń fizycznych narządów ruchu

⅓ dorosłej populacji cierpi z powodu schorzeń przeciążeniowych narządów ruchu, w tym najczęściej kręgosłupa. Główna przyczyna - wadliwa pozycja przy pracy

Miejsca pracy z najważniejszym ryzykiem przeciążeń układu ruchu:

- przemysł maszynowy

- przemysł odzieżowo-dziewiarski

- przemysł wydobywczy

- transport

- budownictwo

oraz

- robocze pozycje siedzące

Układ ruchu

Zespół członów (kości) z połączeniami stawowymi o określonej ruchliwości, z mięśniami traktowanymi jako napędy. Układ ruchu czynnościowo sprzężony jest z układem sterowania - układem nerwowym i układem zasilania - narządy wewnętrzne.

Zmiany przeciążeniowe

Umiejscowienie zmian zależy od wykonywanego zawodu i czynności. Jednak większość czynności ruchowych człowieka prowadzi do przeciążeń kręgosłupa w części:

1. lędźwiowej (np. tokarze, sprzedawczynie, pakowacze)

2. szyjnej (np. stomatolodzy, operatorzy komputerów)

3. stawów ramiennych - zespół bolesnego barku

4. stawy łokciowe - „łokieć tenisisty” (pracownicy rzeźni)

5. zespół ceśni nadgarstka

6. stawy kolanowe i rzepkowo-udowe (posadzkarze)

Pierwszym sygnałem obronnym organizmu jest ból.

Następnie dochodzi do zaburzenia funkcji przeciążonych tkanek.

Założenia profilaktyczne

Biomechaniczne podstawy profilaktyki przeciążeń narządu ruchu.

1. Energia potencjalna układu ruchu winna zmierzać do optimum - regulacja wysokości kończyn górnych dla zmniejszenia kosztu energetycznego oraz zmniejszenia ich momentów sił ciężkości

2. Stateczność układu powinna zmierzać do maximum, przy minimalizacji sił mięśniowych, maksymalizacji sił zewnętrznych.

3. Zasięgi człowieka w polu pracy powinny zmierzać do optimum. Pole pracy powinno być tak urządzone, aby nie trzeba było zbyt daleko sięgać „po coś” lub „do czegoś”

4. Minimalizacja liczby członów w podstawie biomechanizmu chwilowego - zmniejszenie liczby mięśni czynnych statycznie, a niezbędnych do ustalania tych części ciała które muszą wchodzić w skład podstawy biomechanizmu

5. Minimalizacja kąta nachylenia tułowia oraz wolnych członów łańcucha biokinetycznego kończyn górnych od pionu.

6. Minimalizacja przyspieszeń dodatkowych i ujemnych(napędzających i hamujących) przy przemieszczaniu przez człowieka mas własnego ciała i mas zewnętrznych

Zasady profilaktyki ogólnej narządu ruchu:

1. częsta zmiana obciążeń narządu ruchu

2. rozgrzewka ruchowa

3. wyuczenie posługiwania się własnym narządem ruchu

4. ogólna stała aktywność ruchowa

1. w ciagu dnia w czasie wolnym od pracy podejmowanie rekreacji fizycznej

2. podczas oglądania TV i podczas podróży - przerwy co godzinę na wykonanie kilku przysiadów, skłonó i przeprostów tułowia itp.

---