„Ergonomia na stanowisku pracy przy komputerem”

Przy zakupach związanych z rozwojem obsługi biurowej musimy pamiętać o 5 najważniejszych problemach, które przy tym warto rozwiązać. Jest to ochrona zdrowia, umożliwienie wydajniejszej pracy, zachęta do szybszej, bardziej efektywnej pracy, korzystna zmiana wizerunku naszej firmy oraz koszt całej tej operacji.

Generalną bolączką wszystkich biur jest zbyt mała przestrzeń w stosunku do liczby zatrudnionych osób. Należy się zatem nad takim sposobem umiejscowienia dodatkowego umeblowania, aby nie pogorszyć warunków bytowania ludzi. Okazuje się, że wszystkie powyższe sugestie nie tylko nie są sprzeczne, ale wręcz precyzyjnie definiują sposób wyboru rozwiązań.

1. Ochrona zdrowia. Osoby pracujące w biurze mogą być narażone na wiele różnych niekorzystnych sytuacji. Może to być ciasnota pomieszczeń, nieczytelne dokumenty, opóźnienia w wykonywaniu terminowych prac, zanieczyszczenie otoczenia (hałas, promieniowanie i kurz).

2. Wydajność pracy. W układzie człowiek-dokumenty-komputer najwolniejszym elementem są miejsca styku. Najbardziej czasochłonne bywa prawidłowe zakwalifikowanie każdego dokumentu, prawidłowe wprowadzenie go do komputera, stworzenie przez człowieka nowych dokumentów przy pomocy komputera i wykonanie odpowiednich raportów.

3. Zachęta do szybszej pracy. Generalnie ludzie lubią pracować z komputerami. Tylko złe przygotowanie stanowiska komputerowego może ich skutecznie zniechęcać. Niewygoda, brak miejsca, utrudniony dostęp do dokumentów, klawiatury, ekranu, drukarki czy telefonu powoduje, że zamiast integracji następuje niesłuszne odsuwanie się od głównego narzędzia pracy. Źle zaprojektowane oprogramowanie, za wolne jak na możliwości i potrzeby osób obsługujących, źle zaprojektowane ekrany, skomplikowana obsługa klawiatury i przeciągające się wdrożenie nie może być traktowane jako niedociągnięcia i drobne problemy. To wymaga mocniejszych słów.

4. Wizerunek firmy. Na zewnątrz firmę reprezentują:

• Dokumenty, nieczytelne, z poszarpanym brzegiem, pogięte, źle przygotowane albo dokumenty na ładnym, firmowym ( kolorowym ) sztywnym papierze, z czytelnym nadrukiem.

• Osoby, zapracowane, zdenerwowane, nie mające czasu na obsługę klienta albo osoby zadowolone z wyników pracy, uśmiechnięte, czujące się dobrze w pracy.

• Biuro zagracone, ciasne, nieprzyjazne dla pracowników a tym bardziej dla klientów albo biuro nowoczesne, z cichą muzyką, z miejscem dla interesantów, z szybką obsługą.

5. Koszt. Światowa moda na dobre rozwiązania powoduje, że ich ceny na świecie maleją. U nas też.

Istotę problemu rozmieszczania można pokazać na prostym przykładzie. Załóżmy że w pewnym budynku biurowym trzeba codziennie przenosić różne rodzaje dokumentów pomiędzy trzema rodzajami komórek (A,B,C) - każda o wymiarach 3x3m. Średnio dziennie trzeba w związku z tym przejść 10 razy pomiędzy A i B (w jedną lub drugą stronę), 5 razy między B i C oraz 20 razy między A i C. Jeżeli przyjąć pierwsze rozmieszczenie komórek:

    Wówczas łatwo obliczyć że w trakcie dnia trzeba przejść 10*3 + 5*3 + 20*6 = 165m. Przyjmując, że w tych samych pokojach rozmieszczono komórki tak jak na rysunku:

      te same czynności przenoszenia wymagają przejścia 10*3 + 5*6 + 20*3 = 120m.
      Widać zatem że w drugim przypadku można zrealizować zdefiniowany proces mniejszym wysiłkiem.
      Przykład biura jest problemem współpracy kilku stanowisk roboczych ale zupełnie analogicznie można analizować pojedynczy układ człowiek- maszyna chociaż kryterium fizycznego przemieszczania się nie jest oczywiście jedynym sposobem oceny jakości rozmieszczenia elementów sygnalizacyjnych i sterowniczych w takim układzie.

      Nieformalne reguły aranżacji urządzeń, jak zaznaczono wyżej, są znane w ergonomii od dawna. Zestawione jeszcze w latach 60-tych najczęściej przywoływane reguły zalecają stosowanie następujących kryteriów (McCormick, 1976):

• ważność - rozumiane w ten sposób, że urządzenia najważniejsze (z punktu widzenia celów projektowanego układu) powinny być umieszczone w miejscach najważniejszych (najwygodniejszych z punktu widzenia ich obsługi)

• częstość użycia - najczęściej używane elementy należy lokować w miejscach najkorzystniejszych (jak poprzednio chodzi o obsługę tych elementów)

• kolejność użycia - urządzenia używane jedno po drugim powinny sąsiadować ze sobą

• spełniane funkcje - urządzenia związane z tą samą funkcją projektowanego systemu powinny być łączone w bloki (grupy)

      Łatwo zauważyć, że poszczególne kryteria mogą w różnych sytuacjach dawać sprzeczne rozwiązania. Na przykład element ważny (powiedzmy wyłącznik związany z bezpieczeństwem) może być używany niezmiernie rzadko. Poza tym można sobie wyobrazić także większy lub/i inny zestaw zasad w szczególnych przypadkach. Nie można jednak jednoznacznie określić hierarchii poszczególnych kryteriów gdyż będzie ona zawsze bardzo mocno zależeć od konkretnych uwarunkowań danego przypadku. Mc Cormick (1976) sugeruje jednak iż kryteria a) i b) są szczególnie przydatne w rozmieszczaniu paneli (grup narzędzi itp.) w przestrzeni pracy, natomiast c) i d) w aranżacji pojedynczych paneli. Rzeczywiście kryteria a) i b) w istocie odnoszą się do relacji pomiędzy pojedynczymi urządzeniami a miejscami w przestrzeni a właściwie relacji pomiędzy miejscem w przestrzeni a operatorem podczas gdy c) i d) analizują jedynie wzajemne relacje przestrzenne urządzeń między sobą. Wierwille (1980) budując formalne modele zaproponował określenie kryteriów typu a) i b) kryteriami pierwszego rzędu (first order) (relacje mierzone przez to kryterium dotyczą pojedynczych urządzeń) a pozostałe dwa - kryteriami drugiego rzędu (relacje dotyczą par urządzeń).
      W myśl przedstawionych reguł ogólny problem 'ergonomicznego' rozmieszczenia elementów stanowiska pracy można 'sformalizować' następująco:

Należy rozmieścić N urządzeń w przestrzeni pracy w taki sposób aby w maksymalnym stopniu spełnić zestaw kryteriów a)-d).

Formalny model tego zadania wymaga oczywiście zdefiniowania odpowiedniej skali pomiaru stopnia spełniania zestawu kryteriów a)-d). To z kolei prowadzi do konieczności określenia metod liczbowego pomiaru wartości każdego z kryteriów. Taki model jest niezbędny aby można było odróżnić jedno rozwiązanie od drugiego.

MIARA CENTYLOWA

      Miara centylowa wykorzystywana jest przy projektowaniu stanowisk roboczych. Odzwierciedla ona charakterystyki budowy ciała osobnika niskiego, średniego i wysokiego, co odpowiada 5, 50 i 90 centylowi wzrostu.
      Centyl, jest to punkt na skali ocen, poniżej którego znajduje się określony procent wyników.

• Poziom 5 centyla oznacza, ze 95% z całej populacji przekracza wartość odpowiedniej dla tego poziomu cechy, czyli 5% nie osiąga wymiarów minimalnych.

• Poziom 50 centyla informuje, ze polowa populacji nie przekracza odpowiedniej wartości cechy. Poziom 95 centyla określa, ze tylko 5% populacji przekracza wartość cechy (95% populacji nie przekracza wymiarów maksymalnych).

      Prawidłowo ukształtowana, już w procesie projektowania, struktura przestrzenna stanowiska pracy powinna być dostosowana do wymiarów ciała przynajmniej 90% populacji przyszłych użytkowników, tj. stwarzać wygodne i bezpieczne warunki pracy osobom, których wymiary mieszczą się miedzy wartościami 5. i 95. centyla.
      Takie podejście, znane jako zasada miar ograniczających, jest stosowane zarówno w projektowaniu jak i w analizie stanowisk pracy. Zgodnie z wymieniona zasada progowe wartości wymiarów stanowiska pracy określa się według:

• 5. centyla - wymiary zewnętrzne, w szczególności granice stref wykonywania czynności w płaszczyźnie pracy i górna granice usytuowania elementów manipulacyjnych. Należy dodać, ze według tego centyla ustala się także inne parametry, jak dopuszczalne opory elementów sterowniczych i siły potrzebne do wykonywania czynności związanych z obsługą stanowiska;

• 95. centyla - wymiary wewnętrzne, np. szerokości i głębokości miejsca dla kończyn dolnych lub tułowia, wymiary dojść i dostępu do miejsc wykonywania czynności (otwory, przejścia), a także określenie dolnej granicy usytuowania elementów manipulacyjnych.

POLE WIDZENIA

      Wymiary i rozmieszczenie urządzeń pomocniczych w ramach struktury przestrzennej stanowiska roboczego są związane ściśle z polem widzenia, w którym powinny znajdować się urządzenia i przedmioty pracy (w naszym przypadku dokumenty).
      Pole widzenia jest to całkowity zasięg wideo sfery, w której możemy, bez poruszania oczami i głową, zaobserwować przedmioty i sygnały optyczne.
      Parametry przestrzeni widzenia określają zakresy spostrzegania obiektów, znaków, sygnałów wizualnych i barwy. Zakresy te są formułowane jako kąty i odległości przedstawione w płaszczyźnie strzałkowej oraz poziomej lub jako stożek widzenia.
      Można tu wyróżnić następujące pojęcia:

• naturalna linia widzenia, pochylona w stosunku do płaszczyzny horyzontalnej:

• w pozycji stojącej wyprostowanej - 10^o oraz swobodnej - 15^o - 30^o

• w pozycji siedzącej wyprostowanej - 15^o oraz swobodnej (relaksowej) - 38^o

• optymalny obszar obserwacji, ograniczony odległościami 33 - 71 cm oraz kątami: ok. 30^o w płaszczyźnie strzałkowej i 50^o w płaszczyźnie poziomej.

      Najważniejsze elementy informacyjne lokalizuje się w najdogodniejszych zakresach kątowych i dystansach pola widzenia, mniej ważne i rzadziej używane - w następnym przedziale zakresów kątowych, a nieważne - na peryferiach pola widzenia lub w miejscach, których obserwacja wymaga ruchu głowy. Zaleca się, aby część sygnalizacyjna przyrządu lub płaszczyzna wskaźnika tworzyła z linia wzroku kąt bliski 90^o.

Rozmieszczanie elementów jest ważnym procesem projektowania złożonych struktur, a ergonomiczne rozmieszczenie powinno być oparte na optymalizacji kryteriów ergonomicznych. W tym celu trzeba sformułować mniej lub bardziej precyzyjnie mierzalne funkcje - kryteria adekwatne do danej sytuacji. Owe funkcje muszą pozwolić odróżnić lepsze projekty od gorszych. Algorytmy i metody optymalizacyjne w wielu wypadkach pozwalają znaleźć rozwiązania najlepsze lub bardzo dobre.

 

Postawa przy pracy

Bardzo istotnym elementem w pracy przy komputerze jest prawidłowa postawa, gdyż nawet najlepsze rozwiązanie przestrzenne biura przy nieprawidłowej postawie nie spełnia przypisanej jej roli.

Należy unikać w granicach możliwości, wykonywania pracy statycznej. Przy pracy męczą się nie tyle mięśnie, które wykonywały jakieś ruchy, ile mięśnie, które pozostawały unieruchomione w stanie napięcia.

Na straty energii, związane z wykonywaniem pracy statycznej, składają się następujące elementy:

• Straty związane z koniecznością zachowania określonej pozycji ciała przy pracy; człowiek stojąc i nie wykonując żadnej pracy zużywa o 11 - 12 % więcej kcal niż siedząc,

Straty wywołane koniecznością przeciwdziałania ciężarowi przedmiotów utrzymywanych siłą mięśni

( podtrzymywanie, przenoszenie narzędzi ),

• Wysiłek mięśniowy związany z zachowaniem równowagi i przeciwdziałaniem przesuwania się środka ciężkości ciała poza podstawę stóp, wysiłek ten jest znaczny, gdyż środek ciężkości u człowieka umieszczony jest dość wysoko ( na około 57 % wysokości ciała licząc od dołu ),

• Energia związana z przesuwaniem środka ciężkości ciała przy pochylaniu się podczas pracy, przy podnoszeniu ciężarów z ziemi itp.

Źródła straty energii podczas pracy można poważnie zmniejszyć przez racjonalną organizację stanowiska roboczego z uwzględnieniem zasad ergonomii. Nie jest możliwe całkowite wyłączenie pracy statycznej - nawet przy pracach siedzących. Jednakże należy zmniejszać obciążenie dostarczając wygodnych, dostosowanych do ich wymiarów krzeseł, podpórek dla oparcia przedramion, podpórek dla nóg przy użyciu wysokich krzeseł.

Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy

Planowane stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno uwzględniać:

• Charakter pracy ( ciągła, dorywcza, wprowadzanie danych itp. )

• Ustawienie stanowiska względem oświetlenia:

• ekran monitora powinien być ustawiony poprzecznie względem okien, w odległości ok. 1 metra od nich,

• olśnienie bezpośrednie do opraw, okien ; przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora powinno zostać ograniczone w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.

• Dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych,

• Takie usytuowanie w pomieszczeniu, aby zapewnić pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 metra, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 metra,

• Urządzenia pomocnicze:

• jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika,

• uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem miedzy ekranem monitora a klawiaturą lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.

Siedzisko

Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

• dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,

• wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,

• regulację wysokości siedziska w zakresie 400 - 500 mm, licząc od podłogi,

• regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu, wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednio do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,

• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,

• podłokietniki.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze.

Stół

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.

Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

• wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska pracy,

• ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu,

- ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych.

Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być ustalona tak, aby zapewnić:

- naturalne położenie kończyn górnych zapewniające przy obsłudze klawiatury zachowanie co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,

• odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20° - 50° w dół ( licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu ), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,

Klawiatura

Klawiatura powinna stanowić osobny element sprzętu komputerowego. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie takiej pozycji, aby nie powodowała zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.

Klawiatura powinna posiadać w szczególności:

• możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 - 15°,

• odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A,S...,licząc od płaszczyzny stołu nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

Powierzchnia klawiatury powinna być matowa a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe , czytelne.

Monitor

Monitor powinien zapewniać:

• znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,

• obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form nie stabilności,

• regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi o co najmniej 120° - po 60° w obu kierunkach,

• ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr,

• odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400 - 750mm.

Podstawowe zasady pracy przy komputerze

• codziennie wietrzyć pomieszczenie, w którym znajduje się komputer,

• w zależności od potrzeb czyścić ekran monitora płynem elektrostatycznym (nie rzadziej niż raz w tygodniu )

• łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nie przekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej 5 - minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Uwaga: Kobiety w ciąży mogą pracować przy monitorach ekranowych do 4 godzin dziennie.

Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi , w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---