Przestrzeń: wraz z czasem jest zasadniczą formą bytu i można ją scharakteryzować jako całokształt stosunków zachodzących między współistniejącymi obiektami materialnymi (wzajemne rozmieszczenie, rozmiar, kształt)
Przestrzeń geodezyjna: wynika z kształtu i wielkości kuli ziemskiej (3 wymiary poziome pokrywające się z pojęciem długości i szerokości)
Przestrzeń geograficzna: obejmująca zróżnicowaną jakościowo powierzchnię ziemi pod wzg. fizycznym, biologicznym, geochemicznym (przyrodniczym) tworzącą środowisko przyrodnicze.
Ekonomiczna: prowadzona jest działalność gospodarcza
Przyrodnicza: wypełniona elementami przyrodniczymi stwarzającymi warunki do życia
Społeczna: społeczność dąży do zaspokojenia swoich potrzeb funkcjonalnych
Kulturowa: z trwale usytuowanym dorobkiem kultury materialnej
Przestrzeń można scharakteryzować za pomocą takich cech jak:
>zróżnicowanie (zarówno naturalnych i antropologicznych)
>opór (wynikające z ponoszenie kosztów przemieszczania się z przestrzeni)
>ograniczoność (fizyczna niemożliwość jej powiększenia)
Przestrzeń planistyczna: jest to przestrzeń odwzorowująca skomplikowane i wzajemnie powiązane procesy zachodzące w przestrzeni ekologicznej, ekonomicznej i społecznej.
Jest przedmiotem programów i planów rozwoju jej zagospodarowania ( w różnych skalach)
Przestrzeń miejska: odznacza się specyficzną organizacją, fizjonomią, skomplikowaną strukturą i statusem prawnym.
Złożoność tej przestrzeni - wypływają te czynniki
>prawno - włościowy (wyrażany geodezyjnym podziałem przestrzeni)
>morfologia miasta (rozplanowanie, fizjonomia oraz geneza organizmu miejskiego)
>organizacja funkcjonalna (wyróżniana w użytkowaniu terenów miejskich)
>czynniki administracyjno - instalacyjne
>formy organizacyjne życia społecznego
Miasta mogą powstawać na bazie:
>ukształtowania topograficznego (np. zaludnienie doliny grskiej)
>sieci hydrograficznej (zaludnienie doliny rolnej)
>linii komunikacyjnej
>więzi komunikacyjnej, politycznej, kulturowej i emocjonalnej
>sposobu produkcji
Urbanizacja: proces rozwoju miasta, wzrost ich liczby, powiększenie obszarów miejskich i udziału ludności miejskiej.
Suburbanizacja: prowadzi do przekształcenia skupionych miast o wyraźnie zaznaczonych granicach przestrzennych w aglomeracje miejsko - przemysłowe o znacznie większym zasięgu.
Dezurbanizacja: proces rozprzestrzenienia się osadnictwa na tereny podmiejskie
Reurbanizacja: odwrócenie procesu dezurbanizacji i dekoncentracja przez przebudowę systemów komunikacyjnych, rozwój infrastruktury, restrukturyzacja strefy centralnej aglomeracji, modernizację zabudowy miejskiej.
Teoria progów - wyróżniamy 4 rodzaje ograniczeń przestrzennego rozwoju miast:
>zróżnicowanie fizjograficzne przestrzeni (ukształtowanie terenu, przeszkody wodne, właściwości geologiczne)
>struktura użytkowania terenu oraz struktura własności gruntów (zabudowa, sady, ogrody, tereny rolne, rekreacja)
>technologia systemów infrastruktury technicznej (wydolność infrastruktury miejskiej i sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, transportowej)
>ograniczenia strukturalne dotyczące śródmieści i centrów miast wynikające z konieczności ich przebudowy z chwilą gwałtownego przyrostu zaludnienia
Bariery:
>przestrzenne (ograniczają rozwój miast od zewnątrz)
>strukturalnych (wymagających przebudowy dotychczasowej wewnętrznej struktury przestrzennej miast)
>ilościowych (ograniczających wielkość miasta jako całościowych)
Modele użytkowania przestrzeni:
>zagospodarowanie o charakterze miejskim
> zagospodarowanie o charakterze wiejskim
> zagospodarowanie o charakterze przejściowym (stykowym) miejsko - wiejskim
Strefa przejściowa miasta i wsi: (Określana mianem strefy stykowej) to obszar otaczający zainwestowania miejskiego na którym występują specyficzne i charakterystyczne tylko dla tych terenów użytkowania ziemi spowodowane oddziaływaniem na nie różnych czynników związanych z ilościowym i jakościowym rozwojem miasta.
Powstaje w wyniku poszukiwania nowych miejsc lokalizacji, nowych jednostek mieszkaniowych i przemysłowych oraz wymagań stawianych przez człowieka.
Czynniki stymulujące przemiany w strefie przejściowej:
>gęstość zaludnienia i przyrost liczby mieszkańców
>struktura zaludnienia w strefie podmiejskiej i mieście
>nakłady na inwestycje mieszkaniowe i przemysłowe
>zasięg dostępności centralnych dzielnic miasta, głównych dzielnic przemysłowych i zasięg codziennych dojazdów do pracy spoza miasta
>stopień uzbrojenia terenów zainwestowanych
Czynniki ograniczające rozwój strefy przejściowej:
>występowanie i wielkość progów rozwojowych (głównie fizjograficznych)
>struktura klas bonitacyjnych obszarów rolnych, leśnych i ornych
>właściwości mikroklimatu
>struktura władania ziemią
>lokalizacja wokół miast czynników o znaczeniu specjalnym
Miasto - historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia. W różnych państwach kryteria miejskości są różne. Najczęściej są to kryteria ludnościowe bądź prawno-administracyjne (prawa miejskie).
Wieś - jednostka osadnicza o zwartej, skupionej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych, nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta (art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 2003 o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych).
Strefę przejściową miasta i wsi stanowią obszary traktowane jako tymczasowa (przejściowa) forma użytkowania terenu wyprzedzająca fazę bardziej intensywnej zabudowy.
To teren leżący na granicy miejskiego i wiejskiego sposobu użytkowania przestrzeni którego ze względu na swój różnorodny (rozmyty, nieostry) sposób użytkowania, nie można jednoznacznie przyporządkować ani do miasta ani do wsi.
Inwentaryzując istniejący stan użytkowania w obszarze objętym budowami należy określić procentowy udział każdej z 18 przyjętych form użytkowania przestrzeni planistycznej w przestrzeni budowlanej. Dla każdego z pomierzonych pól należy określić stopnie przynależności do użytkowania o charakterze miejskim i wiejskim.
Ustawa reguluje i określa:
>zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organami samorządowymi
>zakres i sposób postępowania w sprawie przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalenia zasad ich zagospodarowania i zabudowy, przyjmując ład przestrzenny i zróżnicowany rozwój na podstawie tych działań.
Wg ustawy w planowaniu i zagospodarowaniu uwzględnia się:
>wymagania ładu przestrzennego w tym urbanistyki i architektury
>walory architektoniczne i krajobrazowe
>wymagania ochrony środowiska, gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych
>wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej
>wymagania ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia, a także potrzeby osób niepełnosprawnych
>walory ekonomiczne przestrzeni
>prawo własności
>potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa
>potrzeby interesu publicznego
Akty wykonawcze:
>rozporządzenie ministra infrastruktury z 26.08.2003 w sprawie wymaganego zakresu projektu miejskiego planu zagospodarowania przestrzennego
> rozporządzenie ministra infrastruktury z 26.08.2003 w sprawie sposobu ustalenia wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu
>28.04.2004 w sprawie zakresu projektu SUiKZP gminy
>7.05.2004 w sprawie sposobu uwzględniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa
>13.05.2004 w sprawie wzoru rejestru decyzji o warunkach zabudowy oraz wzorów rejestrów decyzji o ustaleniu w lokalizacji inwestycji celu publicznego
Planowanie przestrzenne odbywa się na poziomach: kraju, województwa, powiatu i gminy
Rada ministrów: kształtuje i prowadzi politykę przestrzenną państwa określoną w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
Samorząd wojewódzki: kształtuje i prowadzi politykę przestrzenną w województwie i uchwala plan zagospodarowania przestrzennego w województwa.
Samorząd powiatu: prowadzi analizy, studia z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnosząc do powiatu zagadnień rozwoju.
Gmina: kształtuje i prowadzi politykę przestrzenną na swoim obszarze przez:
>uchwala studium uwarunkowań i kierunków zagosp. Przestrzennego gminy
>miejscowych planów zagosp. Przestrzennego z wyjatkami
Jest wspólnotą samorządową mieszkańców. Wyróżniamy gminy wiejskie, miejskie i miejsko - wiejskie. Organy gminy to rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent miasta)
Dokumenty:
SUKZP- studium uwarunkowań kierunków zagosp. Przestrzennego
MPZP- miejscowy plan zagosp. Przestrzennego
DOZ- decyzja o zabudowie
SUKZP- określa kierunki i zasady polityki przestrzennej gminy, uwzględniając zasady określone w :
>koncepcji przestrzennego zagosp. Kraju
>strategii rozwoju województwa
>planie zagosp. Przestrzennego województwa
>strategii rozwoju gminy
Studium: nie jest aktem prawa miejscowego ale jego ustalenia są ważne przy sporządzaniu planów miejscowych.
Procedura uchwalenia studium: (2 miesiące do kilku lat)
>ogłoszenie w prasie oraz przez obwieszczenie o podjęcie uchwały o przystąpieniu do sporządzenia studium
>powiadomienie organów opiniujących
>rozpatrzenie wniosków
>sporządzenie projektu studium
>zaopiniowanie w gminie komisji urbanistyczno - architektonicznej
>uzgodnienie projektu studium z zarządem województwa
>zaopiniowanie przyjętych w projekcie studium rozwiązań
>wprowadzenie zmian wynikających z użycia opini
>ogłoszenie o złożeniu projektu
Studium zawiera:
>stan ładu przestrzennego i wymagań jego ochrony
>dotychczasowe przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu
>stan środowiska oraz leśna i rolnicza przestrzeń produkcyjna
>stan dziedzictwa kulturowego, zabytków i dóbr kultury
>warunki i jakość życia mieszkańców
>zagrożenie bezpieczeństwa ludności i jej mienia
>potrzeby i możliwości rozwoju gminy
>stan prawny gruntów
>obiekty i tereny chronione na podstawie odrębnych przepisów
>obszary naturalnych zagrożeń geologicznych
>udokumentowane złoża kopalni i zasobu wód podziemnych
>występowanie terenów górniczych
>stan systemu komunikacji i infrastruktury technicznej
>zadania służące realizacji ponad lokalnych celów publicznych
Studium uchwala rada gminy rozstrzygając jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta przedstawia wojewodzie uchwałę o uchwaleniu studium wraz z załącznikami oraz dokumentacją prac planistycznych w celu oceny ich zgodności z przepisami prawnymi.
Koszt sporządzenia studium obciąża gminny budżet
Projekt studium zawiera: (2 części tekstową i kartograficzną)
>określenie ukształtowania gminy w formie tekstowej i graficznej
>określenie ustaleń kierunków zagosp. Przestrzennego gminy
>rysunek przedstawiający kierunki zagosp. Przestrzennego gminy
>uzasadnienie z objaśnieniami przyjętych rozwiązań oraz syntezę
Miejscowy plan zagosp. Przestrzennego jest aktem prawa miejscowego w którym ustępuje ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobu zagosp. I warunków zabudowy terenu. Określa się obowiązkowo plan miejscowy i opłatę planistyczną (30% od wzrostu wartości)
W przypadku braku planu miejscowego określenie sposobów zagosp. i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagosp. Terenu przy czym:
>lokalizację inwestycji celu publicznego ustala się w drodze decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego
>sposób zagosp. Terenu i warunków zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o warunkach zabudowy.
Plan miejscowy uchwala rada gminy po stwierdzeniu jego zgodności z ustaleniami studium, rozstrzygając jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag do projektu planu oraz sposobie realizacji zapisanych w planie inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej, które należą do zadań własnych gminy, oraz zasadach ich finansowania zgodnie z przepisami o finansach publicznych.
Decyzja o warunkach zabudowy :
>co najmniej 1 sąsiednią działkę dostępną do tej samej drogi
>teren ma dostęp do drogi publicznej
>istnieje lub projektowane jest wystarczające uzbrojenie terenu do zamierzenia budowlanego
>teren jest objęty zgodą na zmianę przeznaczenia, inny cel, przekształcenie z terenów rolniczych lub leśnych
>decyzja jest zgodna z przepisami odrębnymi