Witam wszystkich. Rozpoczynamy kurs od krótkiego przypomnienia sobie najważniejszych różnic w podejściu do sposobu rozumienia "wychowania" i traktowania wychowanka w teoriach pedagogicznych i psychologicznych. W celu zapoznania się z tym zagadnieniem możecie Państwo skorzystać z materiałów znajdujących się w zasobach biblioteki dostępnych na platformie (teoretyczne podstawy wychowania). W sytuacji, gdy materiałów w bibliotece nie będzie, będę je dla Państwa umieszczała w odpowiedniej zakładce. Mam nadzieję, że nasza współpraca będzie przebiegała bez zakłóceń. Przypominam, że Państwa aktywność na forum i czacie jest obowiązkowa

Wychowanie:

• Th.Waitz - jest to planowe oddziaływanie na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych

• G.Kerschensteinere - jest to świadome urzeczywistnienie wartości w kimś

• J.Dewey - proces wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku.

• O.Decroly - przygotowanie do życia przez życie

• P.Petersen - to „szkoła wspólnoty”, wychowanie odbywa się przez wspólne przeżywanie w trakcie zabawy, pracy, rozmowy, tworzenia, uroczystości itp.

• E.Durkheim - jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego; zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domaga się od niego społeczeństwo.

• H.Muszyński - wszelkie zamierzone działania w formie interakcji społecznych mające na celu wywołanie trwałych pożądanych zmian w osobowości ludzi

• Koncepcja behawiorystyczna- człowiek jest tworzywem, które można dowolnie kształtować, przedmiotem, tworzywem pozbawionym wszelkich twórczych kompetencji, własnych ambicji, aspiracji, oczekiwań, wartości; jest kierowany przez środowisko zewnętrzne; wychowanie to bezpośrednie oddziaływanie wychowawcy na wychowanka, polega na jawnym kierowaniu jego rozwojem, lekceważeniu jego prawa do własnej aktywności i samodzielności; idea wychowania to wychowanie człowieka reaktywnego, uległego, pozbawionego własnej aktywności, produktywnego, o poglądach ateistycznych; programowanie pracy wychowanków; metody wychowania: system kar i nagród, manipulacja wzmocnieniami, inżynieria behawiorystyczna (technologia zachowania), celem jest modyfikacja obserwowanych reakcji człowieka, nauczanie programowe, terapia behawioralna (trening asertywności, technika desensibilacji (odwrażliwiania), technika modelowania

• Koncepcja humanistyczna- człowiek jest jednostką aktywną, nie ulegającą wpływom środowiska zewnętrznego, przedmiotem działania odpowiedzialnym za kierowanie własnym życiem i zdolnym do decydowania o swoim losie; ma obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój; jest istotą z natury dobrą; wychowanie to wspomaganie wychowanków w ich naturalnym rozwoju; idea wychowania to osoba w pełni funkcjonalna, otwarta na nowe doświadczenia, niepoddająca się mechanizmom obronnym, posiadająca poczucie własnej wartości, niezależna, samosterowna, nastawiona na odkrywanie siebie; metody wychowania: wzajemna akceptacja, przywiązanie wagi do rozmów z dziećmi, stworzenie przyjaznej atmosfery, tworzenie i pogłębianie więzi interpersonalnych miedzy wychowawcami a wychowankami, psychologiczne wsparcie, wysłuchanie, rozumienie, emocjonalny rezonans.

• Koncepcja psychodynamiczna- Zakłada ona, że ludzkie zachowanie, jego działanie jest ukierunkowane przez nieświadome siły wewnętrzne, którymi są: popędy, potrzeby, dążenia. Między tymi siłami mogą występować konflikty, których człowiek nie może samodzielne rozwiązać

• Koncepcja poznawcza- człowiek to samodzielny podmiot, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, który działa świadomie i celowo. Jego zachowanie zależy od informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i ze struktur poznawczych. Struktura poznawcza jest to zakodowana w pamięci wiedza zdobyta w toku uczenia się i myślenia. Zauważa też, że dzięki wiedzy deklaratywnej i proceduralnej zakodowanej w strukturach poznawczych oraz dzięki metabolizmowi informacyjnemu człowiek może lepiej zrozumieć świat i rozsądniej w nim działać. Najważniejszą umiejętnością jednostki jest generowanie wiedzy, a podstawową metodą prowadzącą do zmiany zachowania jest: celowe wychowanie, autokreacja- formowanie siebie według własnego projektu

Koncepcja Janusza Korczaka:

Chciał by przestrzegano niezbywalnych praw dzieci takich jak:

- prawo do szacunku

- prawo do radosnego dzieciństwa

- prawo do współdecydowania o własnym losie

- prawo do posiadania i tajemnic prawo do niepowodzeń.

Korczak w ten sposób nakazał każdemu wychowawcy liczenia się z godnością dziecka i wyznaczył dzieciom rolę współtwórców własnego losu.

Myślą przewodnia jego koncepcji jest troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży. Prawidłowy rozwój samorządności wypatrywał w działaniu samorządu zakładowego i szkolnego oraz jego organów tj. Sąd koleżeński, rada samorządowa i sejm dziecięcy oraz plebiscyt życzliwości i niechęci.

Wartość koncepcji Korczaka tkwi w głoszonym i praktykowanym przez niego humanizmie, pozwalającym uważać każde dziecko za wartościowego człowieka, który zasługuje na taki sam szacunek.

Koncepcja Aleksandra Kamińskiego

Wykorzystuje doświadczenia harcerstwa w pracy dydaktyczno- wychowawczej szkoły. Skuteczność procesu dydaktycznego zależy w głównej mierze od osobowości nauczyciela. życzliwość nauczyciela cenił Kamiński wyżej niż wiedze fachową i przygotowanie metodyczne. Doceniał przygotowanie nauczyciela do pracy pedagogicznej. Inne cechy jakie przypisywał nauczycielowi to: pogoda ducha, okazywanie zaufania uczniom. Przywiązywał wagę do osobistego przykładu nauczyciela do pracy pedagogicznej, czyli takie jego zachowanie jakie oczekuje od uczniów. Taki nauczyciel może liczy na sukces w procesie wychowawczo - dydaktycznym. W ramach swojej koncepcji sugeruje 4 sposoby przeprowadzania lekcji: zabawy dydaktyczne, zajęcia w grupach, lista umiejętności, swoista lista wychowawcza.

W koncepcji Kamińskiego oprócz różnych możliwości wykorzystania w pracy dydaktyczno- wychowawczej niektórych doświadczeń harcerstwa czołowe miejsce zajmuje samorząd. Stworzona przez niego koncepcja jest podporządkowana ściśle określonym przez niego wartościom moralnym. Dzielność stawiał na pierwszym miejscu. Człowiek według Kamińskiego dzielny w pracy zawodowej, w życiu codziennym, w gospodarowaniu i poczynaniach społecznych - powinien stać się ideałem. Obok dzielności preferował także optymizm, czyli skłonność do przewidywania szczęśliwego biegu wydarzeń, spoglądania z wiarą w przyszłość, i perfekcjonizm wyrażający się w trwałym dążeniu do doskonalenia osobowości, nabywania sprawności i kształtowania uczuć wyższych.

Koncepcja Celestyna Freineta

"Nowoczesna Szkoła Francuska Technik Freineta". Osobowość jego koncepcji polega na stanowczym przeciwstawianiu tradycyjnym metodom nauczania i wychowania tzw. technik szkolnych lub technik freinetowskich, nazwanych przez ich twórcę metodami naturalnymi. Istotę ich stanowi zdobywanie doświadczeń po omacku. Uczniowie mieli zdobywać tak jak nauczyli się chodzić i mówić w dzieciństwie, a więc w sposób naturalny. Należy zrezygnować z wywierania nadmiernego wpływu na uczniów, zbyt częstego ich instruowania i narzucania im swojego zdania, a także rezygnacji ze zbyt licznych klas i nauczycieli pozbawionych optymistycznej wiary w życie. Skuteczność tej metody to zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji, konsekwentne realizowanie idei samorządności i odpowiednie wyposażenie klas szkolnych.

Były także techniki swobodnej ekspresji plastycznej, muzycznej, tańca i teatru. Ważnym elementem koncepcji Freineta była książka życia klasy, ucznia będące rodzajem kroniki; fiszki autokorektywne, zestawy zadań z ortografii, gramatyki, matematyki; fiszki dokumentacji źródłowej, stanowiące rodzaj kartoteki pogłębionej wiedzy zgromadzonej w klasie przez nauczyciela i uczniów.

Oryginalność jego koncepcji polega przede wszystkim na postulowanym zdobywaniu doświadczenia po omacku i propagowaniu różnych technik szkolnych w tym zwłaszcza techniki swobodnej ekspresji.

Koncepcja A.S.Neilla

„Nie mogę uwierzyć, że zło jest wrodzone”- tak brzmi myśl przewodnia pedagoga A.S. Neilla. Dziecko jest istotą dobrą z natury. Warunkiem zaś wydobycia z wychowanka tego naturalnego dobra jest wychowanie go w pełnej swobodzie. Dziecko powinno samo decydować o swoim losie i nie należy mu narzucać odgórnych nakazów czy też zakazów. Każde dziecko jest bowiem także z natury mądre i rozsądne- samo wie najlepiej co jest mu potrzebne na danym etapie życia. Tymczasem dzieciom od urodzenia uniemożliwia się ich naturalny rozwój, dąży się do ich „zniewolenia”, co przynosi korzyści co najwyżej rodzicom. Dzieci takie zatracają bowiem poczucie szczęścia i „zdolność do radosnej pracy i godziwego życia”. Stąd za główny cel wychowania należy przyjąć zachowanie lub przywracanie dziecku szczęścia. Szczęście utożsamiane jest bowiem z dobrem. Tylko dziecko szczęśliwe może być naturalnie dobre. Wydobycie wrodzonej dobroci jest natomiast zasługą wychowania w absolutnej swobodzie. Dziecko jest w stanie samo pokierować swoim rozwojem postępując w zgodzie z własną osobowością. Zadaniem wychowawcy jest tylko i wyłącznie stwarzanie dzieciom i młodzieży warunków do ich nieskrępowanego rozwoju a przede wszystkim powstrzymanie się od wywierania na nie presji fizycznej i moralnej. Neill był przeciwnikiem moralizatorstwa i indoktrynacji. Uczniowie mogli swobodnie podejmować wszelkie decyzje, ich działania były w pełni samodzielne. Neill pozostawił w ich rękach kierowanie szkołą i internatem. W ten sposób jego zdaniem dzieci uczyły się odpowiedzialności, ponosząc przy tym wszelkie konsekwencje swoich czynów. Wierzył w moc kary naturalnej jako wyjątkowo skutecznego elementu naturalnej samoregulacji zachowań dzieci i młodzieży.

W kierowanej przez Neilla szkole( określanej jako Summerhill- wzgórze słońca) nie zmuszano nikogo do nauki. Wierzono, że uchylając przymus chodzenia do szkoły osiągnie się efekt pozytywnego wyboru nauki przez dziecko. Założenie to okazało się słuszne. Wychowankowie bowiem wcześniej czy później z własnej woli uczęszczali na lekcje. Podobną swobodę pozostawiono dzieciom w kwestii wyboru zajęć pozalekcyjnych, ich zachowania wobec nauczycieli, ubioru. W Summerhill liczono się z indywidualnymi zainteresowaniami wychowanków, z ich pomysłami i zdolnościami. Dzięki temu, a także za sprawą serdecznych stosunków panujących między dziećmi a nauczycielami, osiągano bardzo wysoki poziom nauczania. Neill stawiał nauczycielom i wychowawcom bardzo wysokie wymagania. Przyczyny niepowodzeń według niego nie tkwią bowiem w dzieciach, ale w nauczycielach. Domagał się szczególnego traktowania i specjalnej opieki dla dzieci zepsutych, zagubionych i nieszczęśliwych. Tylko świadomość, że ktoś jest po ich stronie może im bowiem pomóc w odzyskaniu równowagi i szczęścia.

Doniosłą rolę w koncepcji pedagogicznej Neilla spełniał także postulat rozwijania samorządności uczniów. W szkole istniał samorząd szkolny, który podejmował decyzje we wszystkich sprawach życia internatowego i szkolnego. Wyjątkiem od tej zasady było tylko przyjmowanie i odwoływanie nauczycieli i wychowawców oraz załatwianie spraw związanych z zaopatrzeniem. Głównym zadaniem samorządu było uchwalanie przez głosowanie przepisów, zwłaszcza dotyczących zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa ogółowi wychowanków oraz rozwiązywanie konfliktów jakie powstawały wśród dzieci.

Wychowanie w swobodzie nie oznaczało jednak anarchii i zaspokajania wszelkich zachcianek wychowanków. Istniały pewne granice swobody. Dzieci mogły robić co chciały pod warunkiem, że nie ograniczały przy tym swobody kolegów i dorosłych a tym samym nie dezorganizowały wewnętrznego życia szkoły i internatu. W związku z tym istniały pewne przepisy, zwłaszcza dotyczące rozkładu dnia, oraz określone zakazy, które służyły głównie zachowaniu bezpieczeństwa wśród wychowanków, np. zakaz korzystania z kąpieli w głębokiej wodzie bez opieki dorosłych.

Szkoła Neilla to przykład całkowicie niekonwencjonalnego podejścia do wychowania. Wydawać by się mogło, że szkoła bez przymusu nie ma szans na przetrwanie. Nic bardziej błędnego. Summerhill istnieje bowiem do dnia dzisiejszego. Okazuje się zatem, że nie kary i przymus muszą stanowić fundament szkoły...czasem wystarczy po prostu zaufać dziecku.

1. S. Kot, „Historia wychowania”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1995 r.

2. Ł. Kurdybacha, „Historia wychowania”, PWN, Warszawa 1967 r.

3. S. Wołoszyn „Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie”Warszawa, 1996 r.

4. Red naczelny Jan Wojnowski, „Wielka encyklopedia PWN”, Warszawa 2004 r.

Które z rodzajów grup wychowawczych — rozwojowe, rówieśnicze, koedukacyjne, jednorodne pod względem płci — wydają Ci się najefektywniejsze w procesie wychowania? Uzasadnij swój wybór.

Moim zdaniem najbardziej efektywna jest grupa rówieśnicza. Wpływ grupy rówieśniczej zaznacza się w rozwoju i w procesie wychowania jednostki bardzo wcześnie. Już w 3 roku życia dzieci łączą się w małe grupy dla wspólnej zabawy, w wieku przedszkolnym staje się to regułą. W wieku szkolnym wzrasta wyraźnie wpływ grupy rówieśniczej na jej członków. Najbardziej ścisłe związki powstają w małych grupach rówieśniczych i w paczkach, które tworzą się zależnie od wieku dzieci na różnych zasadach. W młodszym wieku szkolnym - przede wszystkim w celu wspólnych zabaw i zajęć, w okresie dojrzewania - także w celu wymiany poglądów i zwierzeń, rozmów i dyskusji. Organizacja małych grup rówieśniczych jest przeważnie dość słaba, oparta na zasadzie równorzędności jej członków. Mimo to więź między członkami takiej grupy jest bardzo silna, stopień solidarności - wysoki. Członkowie takiej grupy oddziałują na siebie nawzajem i w całokształcie oddziaływań wychowawczych na jednostkę, grupa rówieśnicza pełni niezastąpioną funkcję w procesie socjalizacji. Zaspokaja ona te potrzeby społeczne, których wychowawcy, reprezentujący pokolenie dorosłych, nie są w stanie zaspokoić. Dzięki silnej motywacji uczestnictwo w grupie rówieśniczej - w zależności od pełnionej tam roli - wzmacnia poczucie własnej wartości i poczucie społecznej przydatności jednostki. Mechanizm socjalizacji przez przynależność do grupy rówieśniczej polega także na tym, że włączającemu się do grupy zależy na uznaniu jej członków. Na uznanie to trzeba sobie zasłużyć, podobnie jak trzeba zdobyć sympatię kolegów, zachowując się zgodnie z obowiązującymi w grupie normami.

Na płaszczyźnie społecznej występuje szereg różnych grup. Każda z nich wpływa na proces socjalizacji człowieka oraz ogółu społeczeństwa, w jakim występuje. Grupy te mogą być kategoryzowane pod względem różnych kryteriów. Grupy formalne i nieformalne, pozytywne lub negatywne - to jedynie kilka typów w zdecydowanie szerszym kontekście zagadnienia. Wśród grup formalnych występuje przede wszystkim rodzina, pełni ona bowiem szereg funkcji wobec jej członków oraz wobec społeczeństwa. Wśród funkcji tych wymienia się miedzy innymi rolę wychowawczą lub socjalizacyjną.

Skupiając się jednak na grupach wychowawczych, warto zaznaczyć iż pewnych ugrupowań jest bardzo wiele, jednakże odpowiadając na postawione pytanie, chciałabym przedstawić swoją odpowiedź w oparciu o rówieśniczą grupę. Ponieważ to właśnie ona, w mojej opinii jest najefektywniejsza w procesie wychowania.

Uczestnictwo w środowisku rówieśniczym, pełni istotną rolę dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Już w środowisku przedszkolnym mamy do czynienia z grupą rówieśniczą. Możemy obserwować w nim (w przedszkolu), w jakim stopniu i czemu służą te grupy u tak małych dzieci.

Dzięki grupie rówieśniczej w przedszkolu dzieci uczą się: nawiązywania prawidłowych interakcji, rozróżniania i pełnienia określonych ról społecznych, empatii, właściwego współpracowania wśród kolegów i koleżanek etc. Pod względem wychowawczym dzieci potrafią reagować poprawnie na określone sytuacje w toku codziennych czynności w przedszkolu. Takie elementy poprawnego wychowania jak: koleżeńskość, sympatia, uczynność, pomocność, dobra kultura słowa i czynu jest nabywana przy współudziale pedagoga oraz właściwej grupy rówieśniczej.

Na dalszych etapach wychowania i nauczania, tj. wśród dzieci starszych grupy rówieśnicze pełnią także ważną wychowawczo rolę. Z uwagi na to, iż dzieci starsze, na etapie szkoły gimnazjalnej i ponad-gimnazjalnej, są w okresie adolescencji, to co na nich wpływa, odgrywa niebagatelną rolę na dalszy proces wychowania. A wspomnieć trzeba, że dzieci te są szczególnie podatne na wpływy swoich rówieśników. Grupy rówieśnicze są efektywniejsze od innych w procesie wychowania miedzy innymi dlatego, gdyż nie podlegają np. selekcji płciowej. Z drugiej strony selekcją jest wiek, który grupę określa jako rówieśniczą, a więc osoby będące w podobnym do siebie wieku (co nie znaczy, iż w tym samym roku urodzenia).

Pozytywne grupy rówieśnicze (ponieważ występują również grupy o charakterze negatywnym) wpływają wychowawczo między innymi poprzez:

- organizację przez dzieci czasu wolnego

- naukę samodzielności

- dostarczanie ciągłych wrażeń i doświadczeń

- budowanie własnego systemu wartości uniwersalnych.

---