Efektywność ekonomiczna, sposób pomiaru skuteczności i celowości danej działalności gospodarczej, wyrażający się porównaniem (relacją) wartości uzyskanych efektów do nakładu czynników użytych do ich uzyskania. Niska eefektywność ekonomiczna powoduje zwykle wzrost cen, zwiększenie zapotrzebowania na energię, materiały i powierzchnie produkcyjne - bez wzrostu wyników produkcyjnych. Wyższa efektywność ekonomiczna stwarza możliwości obniżenia kosztów wytwarzania, zwiększa wyniki produkcyjne i zysk, co z kolei umożliwia inwestowanie albo wzrost indywidualnych wynagrodzeń. Efektywność ekonomiczna stanowi jeden z podstawowych sposobów oceny podejmowanych działań gospodarczych.

Bilans czasu pracy, zestawienie przedstawiające liczbę jednostek czasu pracy będącego w dyspozycji przedsiębiorstwa oraz liczbę jednostek wykorzystanego czasu pracy; określa stopień wykorzystania dysponowanego czasu pracy, długość dnia pracy, zmianowość itp.
Podstawowymi elementami bilansu czasu pracy są: nominalny (dysponowany) czas pracy, rzeczywisty czas pracy, czas przerw (z uwzględnieniem poszczególnych przyczyn przerw).

Co jest potrzebne do rozpoczęcia działalności przemysłowej?

1. Kapitał - tj. środki finansowe i rzeczowe niezbędne do uruchomienia produkcji

2. Teren - tj. określona działka budowlana, na której powstaną obiekty produkcyjne.

3. Decyzja (a właściwie sekwencja decyzji)

- co będziemy produkowali, a z tego wynika problem

- z czego oraz

- kto będzie kupował naszą produkcję?

Ta sekwencja decyzji wymaga odpowiedzi na pytania:

1. Skąd weźmiemy:

- energię

- wodę

- surowce

- pracowników?

2. Którędy i przy użyciu jakich środków dostarczymy te czynniki oraz wywieziemy gotową produkcję do jej nabywców?

Jak przy tym wszystkim zapewnimy dochodowość tej działalności?

Ponieważ różne miejsca w przestrzeni gospodarczej dostarczają różnych odpowiedzi na te pytania, sprowadzają się one do jednego pytania generalnego:

3. Gdzie ulokować nasze przedsięwzięcie?

To jest właśnie geograficzny problem lokalizacji przemysłu.

Lokalizacja działalności przemysłowej

Wybór miejscowości - Lokalizacja ogólna

Wybór działki w obrębie miejscowości - Lokalizacja szczegółowa

Czynniki lokalizacji

przestrzennie zróżnicowane warunki (zjawiska) wpływające na lokalizację - produkcyjne

wpływają na opłacalność (efektywność) produkcji w danym miejscu - pozaprodukcyjne.

Produkcyjne czynniki lokalizacji ogólnej

SUROWCE

Skąd będą dostarczane surowce, materiały i części,(zwłaszcza zużywane w wielkich ilościach)?

Surowiec występujący powszechnie to ubikwitet

Decyzja (skąd?) na podstawie relacji kosztu transportu surowca/materiału i wartości indeksu materiałowego oraz wpływu procesu przewożenia na wartość surowca/materiału

Indeks materiałowy IM = stosunek wagi zużytego surowca do wagi wyrobu gotowego

IM > 1 - orientacja surowcowa np. huty, tartaki, cukrownie

Podobnie w przypadku, gdy transport obniża wartość surowca, np. mleczarnie, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego

IM < 1 - orientacja rynkowa, np. piekarnie

ŹRÓDŁA ENERGII

Ogromny wpływ na lokalizację w przeszłości z powodu immobilności lub wysokich kosztów transportu nośników

- energia wodna

- węgiel kamienny

Obecnie energia elektryczna jest praktycznie ubikwitetem;

Wyjątek stanowią zakłady najbardziej energochłonne, np. huty aluminium oraz huty elektrolitycznej produkcji innych metali nieżelaznych.

WODA

Woda jako

- czynnik chłodzący

- ośrodek reakcji chemicznych

- surowiec.

Przestała być ubikwitetem dla dużych zakładów wodochłonnych, np. elektrowni, fabryk celulozy i papieru, fabryk podstawowych chemikaliów, hut metali, browarów, itd.

TRANSPORT

Drogi transportu i punkty przeładunku

- wodne

- kolejowe

W przeszłości miały ogromny wpływ na przestrzenną koncentrację przemysłu w zagłębiach węglowych i miastach przy liniach kolejowych

Autostrady - uniezależnienie przemysłu od dróg transportu w krajach wysoko rozwiniętych

Porty - wpływ na lokalizację przetwórstwa surowców sprowadzanych drogą wodną

Lotniska - znaczenie dla produkcji high-tech i kontaktów osobistych

KAPITAŁ

Kapitał zainwestowany (majątek trwały)

Kapitał finansowy

Instytucje finansowe mogą preferować kredytowanie inwestycji w regionach rozwiniętych

Ziemia

- niskie ceny ziemi zachęcają do lokalizacji zakładów poza dużymi miastami i regionami silnie rozwiniętymi

ODBIORCA - RYNKI ZBYTU

Orientacja rynkowa wynika z relacji kosztu transportu wyrobów gotowych do odbiorców wobec następujących okoliczności:

• niski indeks materiałowy, piekarnie, fabryki kwasu siarkowego

• duża liczba odbiorców przy produkcji opartej na masowym surowcu, np. rafinerie ropy naftowej, huty stali

• szczególne wymagania transportu wyrobów np. montownie samochodów, ciepłownie

• wyrób gotowy traci szybko na wartości, np. drukarnie gazet codziennych, piekarnie, zakłady mięsne

• potrzeba kontaktu z odbiorcą, np. fabryki odzieży, producenci wąsko wyspecjalizowanych wyrobów na zamówienie

ZATRUDNIENIE (SIŁA ROBOCZA)

Ilość - np. przyciąganie zakładów do obszarów dużej podaży kobiecej siły roboczej

Jakość uzależniona jest od:

• kwalifikacji

• wykształcenia - ważne w produkcji o dużej innowacyjności

• tradycji zawodowych, np. produkcja zegarków w górach Jura (Szwajcaria), noży w Sheffield (Wielka Brytania) i Solingen (Niemcy), tkanin lnianych w Sudetach

• kultury pracy (postaw społecznych)

• wpływ na przedsiębiorczość lokalną

INFRASTRUKTURA

Infrastruktura techniczna - w krajach słabo rozwiniętych wpływa na skupianie przemysłu w regionach rdzenia i w głównych miastach

Infrastruktura społeczna -jakość usług wysokiego rzędu wpływa na atrakcyjność regionów metropolitalnych (czynnik poza produkcyjny)

Bryłowatość infrastruktury jest źródłem korzyści zewnętrznych (koncentracji przestrzennej)

Usługi dla firm są czynnikiem przyciągającym zakłady do regionów metropolitalnych, w tym przede wszystkim do wielkich miast

Czynniki lokalizacji działalności przemysłowej

1. Baza surowcowa

2. Woda

• jako czynnik technologiczny

• surowiec

• źródło energii

3. Transport Punkty węzłowe różnych środków transportu

4. Kapitał

5. Ziemia (cena ziemi)

6. Odbiorcy (rynek zbytu)

7. Zatrudnienie (siła robocza)

8. Korzyści aglomeracji (wspólnej infrastruktury)

9. Inne czynniki (polityczne, strategiczne, subiektywne)

Czynniki lokalizacji szczegółowej:

1. Fizyczne cechy terenu

• małe deniwelacje (płaski, poziomy teren)

• duża nośność gruntów

• brak płytko zalegających wód gruntowych

2. Ceny ziemi

3. Położenie względem sieci transportowych

4. Budynki i infrastruktura techniczna

5. Siła robocza

6. Możliwości kontaktu z rynkiem (odbiorcą)

7. Względy środowiskowe

---