Ćwiczenia słuchu fonemowego

Słuch fonemowy (fonematyczny, fonologiczny) - umiejętność odróżniania dźwięków mowy, na które składają się najmniejsze elementy języka - głoski (fonemy). Fonemy odróżniamy na zasadzie opozycji, np. dźwięczność -bezdźwięczność (np. g - k), twardość - miękkość (np. n - ni). Zaburzenie słuchu fonemowego przejawia się w trudnościach w rozróżnianiu wyrazów podobnych brzmieniowo (np. kasa-Kasia), i może być przyczyną zaburzeń artykulacyjnych oraz trudności w czytaniu i pisaniu.
Ćwiczenia słuchu fonemowego mają na celu rozwijanie zdolności różnicowania głosek opozycyjnych. Sposób przeprowadzania ćwiczeń:

1. Czytamy dziecku pary wyrazów ( przy zasłoniętych ustach) i pytamy, jakimi głoskami się różnią,

2. Podajemy do różnicowania pary słów z różnych grup opozycyjnych.

3. Między podawane pary wyrazów z poniższego zestawu, wplatamy pary słów identycznych, np. plot - plot.

Zestaw paronimów (wyrazów różniących się pojedynczymi głoskami) do ćwiczenia słuchu fonemowego

dźwięczna : bezdźwięczna

s : z - ser - zer, sad - zad, kosa - koza, rasy - razy, rysa - ryza, sapał - zapał, spije - zbije, spiorę - zbiorę, spada - zbada, stany - zdany, swoje - zwoje, słota-złota;

p : b - pal - bal, pas - bas, pąk - bąk, pól - ból, pył - był, prać - brać, próg - bruk, półka - bułka, park - bark, paczki - baczki, grupa - gruba;

p': b' - piały - biały, piec - biec, piorę - biorę, pióro - biuro, pies - bies, pieg - bieg, pierze - bierze, pije - bije, piła - biła, pielić - bielić, wypić - wybić;

t: d - tam - dam, tom - dom, tom - dom, tym - dym, tama - dama, tanie - danie, Tomek - domek, trzeć - drzeć, taje - daje, rata - rada, tarnina - darnina, wata - wada, luty - ludy, loty - lody, koty - kody, młoty - młody, buty - budy;

k : g - kura - góra, kra - gra, koń - goń, kość - gość, kas - gaz, kuma - guma, koniec - goniec, kurnik - górnik, kram - gram, kpin - gmin, kładka - gładka, mokła - mogła, mokli - mogli, zakon - zagon;

k' : g' - kies - giez, kier - gier, okien - ogień;

c : dz - noce - nodze, prace - Pradze, Wacek - wadze, racą - radzą;

ć : dź - cień - dzień, ciało - działo, ciura - dziura, cielę - dzielę, cielić - dzielić, jecie -jedzie, nucić - nudzić, uciec - udziec, sieci - siedzi, bucik - budzik, wiecie - wiedzie;

cz : dż - czemu - dżemu, czysto - dżdżysto, raczy - radży;

f : w - faza - waza, sofa - sowa, rafa - Rawa, fala - Wala, fur wór, fal - wal, floty - wloty, frak - wrak;

f': w' - mafia - mawia, kwitek - Witek, Fiata - wiata, trafić - trawić;

ś : ź - śle - źle, kosi - kozi, Basia - bazia, siać - ziać, sioło - zioło, sieje - zieje, dusi - duzi, siemię - ziemię, łasić - łazić;

sz : ż - szal - żal, szpik - żbik, nosze - noże, szyje - żyje, szycie - życie, wiesza - wieża, rusza - róża, kosze - korze, szarzenie - żarzenie, koszenie - korzenie; o

twarda : zmiękczona

p : p' - pył -- pił, pał -piał, pysk - pisk, pędź - pięć, pana - piana, pachy - piachy, gapa - gapia, pasek - piasek, małpa - małpia, pęta - pięta, pastować - piastować;

g : g' - drogę - drogie, nogę - nogi, długo - długi;

f : f' - Ford - fiord, harfa - harfia;

w : w' - wyć - wić, wał - wiał, wesz - wiesz, wodę - wiodę, wydać - widać, wydma - widma, żywy - żywi, prawe - prawie;

m : m' - mech - miech, mecz - miecz, mały - miały, mara - miara, myła - miła, marka - miarka, motać - miotać, mewa - miewa;

twarda : miękka

c : ć - cap -- ciap, jedz -jedź, prac - prać, cało - ciało, palce - palcie, walce - walcie, koce - kocie, Jacka - Jadźka, wiece - wiecie;

cz : ć - płacz - płać, tkacz - tkać, lecz - leć, miecz - mieć, bicz - bić, badacz - badać, działacz - działać, boczek - bociek;

dz : dź - władza - Władzia, wodze - wodzie, rodzę - rodzie;

s : ś - nos - noś, kos - koś, sadź - siać, kasa - Kasia, sanie - sianie, syna - sina, syto - sito;

sz : ś - szef- siew, szydło - sidło, szyny - siny, kasza - Kasia, szata - siata, kosz - koś, wiesz - wieś, nosze - nosie, pieszy - piesi, myszy - mysi, dalszy - dalsi;

z : ź - ząb - ziąb, wozy - wozi, koza - kozia, baza - bazia, zęba - zięba, Zuza-Zuzia;

ź ; ź - Rzym - zim, żarno - ziarno, burza - buzia, wierze - wiezie, róża - Rózia, liże - Lizie;

n : ń - pan - pań, len - leń, kona - konia, ładne - ładnie, uważny - uważni, groźne - groźnie, silne - silnie, przyjemne - przyjemnie, okrutny - okrutni, biedny - biedni; o

miejsce artykulacji

cz : c - czar - car, Czech - cech, płacze - płace, czele - cele, tańczę - tańce, walczę - walce, czynnik - cynik;

s : sz - sum - szum, sos - szos, sus - susz, was - wasz, nas - nasz, sok - sok, sala - szala, syty - szyty, basta - baszta, syna - szyna, masa - Masza, kasa - kasza, kos - kosz, mas - masz;

z : ż - zer - żer, gaza - gaża, zebrze - żebrze, zażyć - żarzyć;

m': ń - mit - nit, miech - niech, miska - niska, komin - Konin, mina - Nina, dmie - dnie, mil - Nil, zmieść - znieść;

m : n - moc - noc, masz - nasz, tom - ton, sam - San, tam - tan, czym - czyn, mas - nas, może - noże, rama - rana, widmo - widno, mowa - nowa, kuma - kuna, Marta - narta;

l : ł - lub - łup, pól - pół, lany - łany, lata - łata, pola - poła, kulka - kółka, walka - wałka;

j : l - jak - lak, jeść - leźć, jeż - leż, juk - luk, bije - bile, faja - fala, bój - ból, daj - dal, hej - Hel, obaj - obal, jama - lama;

j : ł - juk - łuk, daj - dał, czuje - czułe, koja - koła, szyja - szyła, szyj - szył, mija - miła, myj - mył;

k : t - kaczka - taczka, korba - torba, koczek - toczek, kroi - troi, kura - tura, kory - tory, kur - tur, kara - tara, kir - tir, krach - trach, kropić - tropić, kran - tran, karta - tarta, kasak - tasak;

g : d - gęby - dęby, goły - doły, gaj - daj, goi - doi;

m : b , m': b' - mak - bak, miły - biły;

m : p , m' : p' - mole - pole, miły - piły;

n : d - nuży - duży;

n : t - noga - toga;

w : b, w' : b' - wada - bada, wije - bije;

poronimy z głoską " r "

r : l - rak - lak. Ren - len, rama - lama, rola - Lola, rolka - Lolka, rufa - lufa, rura - lula, rok - lok, ród - lód, rada - lada, rata - lata, ręka - lęka, rampa - lampa, runąć - lunąć, ara - Ala, kura - kila, kora - Kola, rama - lama, cera - cela, pora - pola, baron - balon, ceruje - celuje, frak - flak, Fred - flet, brat - blat, kran - klan, pruje - pluje, kracze - klacze, chrapie - chlapie, kratka - klatka, kurka - kulka, warczy - walczy, korba - kolba, orka - Olka, pruć - pluć, tren - tlen, branka - Blanka, firm - film, chrupie - chlupie, Praga - plaga, fraszka - flaszka, krucze - klucze, cerować - celować, bar - bal, bór - ból, żar - żal, por - Poi, dar - dal, kur - kuł, pór - pól, tur - tul, Star - stal, kufer - kufel, puder - pudel;

r : l' - rak -jak, rola - Jola, kara - Kaja, tura - tuja, mara - Maja, kora - koja, barka - bajka, czarka - czajka, marka - Majka, gar - gaj, kler - klej, mur - mój, wór - wuj;

r : l : j - rak - lak - jak, bór - ból - bój, dar - dal - daj, rola - Lola - Jola, rama - lama - jama, kora - Kola - koja.

Opracowała mgr Aneta Loranty - Pacek

1

---