MAKROSTRUKTURY SPOŁECZNE I MIKROSPOŁECZNE PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
Makrostruktury - (makrspołeczne) - (pośrednie) = społeczeństwo globalne, wielkie grupy społeczne, grupy zawodowe, klasy, warstwy, grupy wyznaniowe, naród, państwo.
Mikrospołeczne (bezpośrednie) = małe grupy społeczne
=przyczyny zewnętrzne.
Makrospołeczne (wpływają pośrednio na jednostkę) :
Wśród czynników makrospołecznych leżących u podłoża nieprzystosowania społecznego można wymienić osłabienie kontroli społecznej oraz konflikty i frustracje grup społecznych i jednostek.
A także:
położenie geograficzne, klimat, polityka panstwa, poziom ekonomiczny kraju, epidemie, wojny, katastrofy, kataklizmy, zanieczyszczenia środowiska, bezrobocie na skalę krajową, model państwa, niedoskonałości systemu prawnego, luki prawne, trendy kulturowe, patologia życia społecznego, mass media, uprzemysłowienie, postęp cywilizacyjny, urbanizacja, duże skupiska ludzi, anonimowość, zanik kontroli społecznej, znieczulica
Mikrospołeczne (wpływaja bezpośrednio na jednostkę)
SZKOŁA (środowisko szkolne)
W układzie wzajemnych stosunków pomiędzy nauczycielami a uczniami często tkwi źródło różnych konfliktów, których rozładowaniem mogą być pewne formy nieprzystosowania społecznego. Dziecko może przejawiać negatywny stosunek do obowiązków szkolnych i nie wywiązywać się z nich, może mieć niski poziom zaangażowania w naukę i życie szkoły, może wagarować, lekceważąco odnosić się do nauczycieli. Z kolei nauczyciel może dyskredytować ucznia w oczach innych, stawiać niesprawiedliwe oceny i wydawać nieadekwatne do możliwości ucznia sądy o nim.
Nauczyciel: postawa, kwalifikacje, stosunek do uczniów, stosunek do siebie i do pacy, sposób oceniania;
Uczniowie: relacje między uczniami, lęk, onieśmielenie, odrzucenie przez klasę, fobia szkolna, relacje ucznia z nauczycielem
przeludnienie klas, złe warunki lokalowe i materialne szkoły, zła organizacja pracy szkoły, etykietowanie uczniów, brak współpracy z domem rodzinnym
GRUPA RÓWIEŚNICZA (środowisko rówieśnicze)
Rozwój dzieci i młodzieży jest zależny od jakości grup społecznych do jakich należą. Rola środowiska rówieśniczego wzrasta w sytuacjach, gdy słabnie więź dziecka z rodziną, gdy dzieci i młodzież w obliczu nowych trudności nie znajdują wsparcia w rodzinie, gdy zaniedbuje się ich potrzeby. Grupa rówieśnicza stanowi więc wyjątkowo atrakcyjną wartość dla młodego człowieka, szukającego akceptacji w otoczeniu.
Zwrócić należy tu uwagę na wzajemne stosunki z rówieśnikami, przynależność do rówieśniczych grup przestępczych, przebywanie wśród osób z rodzin patologicznych, odrzucenie przez grupę rówieśniczą, brak wsparcia w grupie rówieśniczej, przeżywanie własnej pozycji nierówności (np. ekonomicznej) w konfrontacji z sytuacją kolegów. Próba zniesienia tej nierówności i poszukiwanie wyższej pozycji w układzie stosunków między rówieśnikami przez kradzieże, akty agresji, wybryki chuligańskie.
Odrzucenie przez grupę, chęć przynależności do grupy rówieśniczej za wszelka cenę, sposób spędzania wolnego czasu, konformizm, mechanizm presji grupy, kontrola społeczna, rozproszenie odpowiedzialności, odpowiedzialność zbiorowa, grupa jest „poligonem doświadczalnym” w relacjach i w odgrywaniu ról społecznych
RODZINA (Środowisko rodzinne)
Najważniejszym czynnikiem wywołującym problem nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży są warunki środowiska rodzinnego Wśród czynników „rodzinnych” największe znaczenie mają:
Struktura rodziny (sieroctwo, półsieroctwo, rodzina rozbita, wpływ macochy, ojczyma). Dzieci wychowujące się w rodzinach z jednym rodzicem, mają wyższy poziom ryzyka uwikłania się w poważne i agresywne zachowania przestępcze. Utrata jednego z rodziców, ich rozwód, brak możliwości identyfikacji z rodzicami, zazdrość o rodziców, wytwarzają sytuacje konfliktowe i przyczyniają się do rozwoju zachowań nieprzystosowawczych u dzieci i młodzieży.
2. Status społeczno - ekonomiczny rodziny.
Ciężka sytuacja materialna rodziny może popchnąć młodego człowieka do kradzieży,
zwłaszcza gdy porównuje stan zaspokojenia swoich potrzeb ze stopą życiową innych
dzieci. Zła sytuacja materialna może przyczynić się do utraty możliwości zapewnienia
dziecku opieki (gdy oboje z rodziców pracują zawodowo). W ostatnim czasie można
zaobserwować wzrost liczby młodzieży nieprzystosowanej społecznie pochodzącej z tzw.
„dobrych domów”. Jest to skutkiem zaniedbywania emocjonalnego kontaktu z dzieckiem,
skupianie się tylko na wysokim standardzie jego życia. W rodzinach o wysokim
standardzie życia często zmniejsza się stymulacja dziecka do wysiłku (np. fizycznego),
przez co wzrasta ilość wolnego czasu i brak pomysłów na jego zagospodarowanie, co
może sprzyjać nieprzystosowaniu społecznemu (np. w formie popełniania drobnych
przestępstw, kradzieży).
3. Postawy wychowawcze rodziców: brak wsparcia, zrozumienia, kontroli i opieki z ich strony, obojętny stosunek do dziecka, lekceważenie jego potrzeb, niekonsekwentne oddziaływania wychowawcze, stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych, liberalny lub nadmiernie rygorystyczny system wychowawczy, przecenianie lub niedocenianie możliwości i umiejętności dziecka, wczesne odrzucenie lub zaniedbywanie dziecka (brak dbałości o stworzenie warunków do prawidłowego rozwoju, o wykształcenie się u dziecka podstawowych nawyków), deprecjonowanie dziecka w oczach innych, nieprawidłowe stosunki uczuciowe w rodzinie (nieokazywanie ciepła, czułości, negatywny stosunek rodziców do siebie, konflikty rodzinne, obserwowanie i doświadczanie przemocy w rodzinie), brak zainteresowania problemami dziecka (osobistymi, szkolnymi, rozwojem jego zainteresowań), niezaspokajanie potrzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych dziecka.
4. Dużą rolę przypisuje się takim czynnikom jak brak kontroli i opieki ze strony matki oraz udziałowi ojca w procesie wychowawczym.
Surowe oddziaływania rodziców, zwłaszcza nagłe wybuchy gniewu u ojca, także brak ojca
w procesie wychowawczym, wpływają na stany lękowe dziecka, zaburzenia w
funkcjonowaniu oraz przystosowaniu się do środowiska.
Nieprzystosowane dzieci i młodzież mają często ojców prezentujących niewłaściwe
postawy wychowawcze (nadmiernie rygorystyczni lub pobłażliwi).
Brak uczestnictwa ojca w opiece nad dzieckiem (wynikający zarówno z jego fizycznej jak
i emocjonalnej nieobecności) powoduje, że chłopcy nie mają pozytywnych męskich
wzorców socjalizacyjnych. Uczestnictwo w grupie przestępczej jest często dla nich
poszukiwaniem wzorów męskości, które mogliby naśladować i jednym ze sposobów
kompensacji braku ojca.
5. Stan zdrowia rodziców i opiekunów.
Przewlekle (lub psychicznie) chorzy rodzice nie są w stanie prawidłowo opiekować się
dzieckiem.
6. Inne czynniki.
Alkoholizm rodziców i opiekunów, samobójstwa w rodzinie, przestępczość rodziców,
niski statut zawodowy rodziców, częste zmiany miejsca zamieszkania, przebywanie od
urodzenia w trudnych warunkach środowiskowych.
Osoby funkcjonujące w rodzinie, w której występowały sytuacje trudne, a postawy rodziców cechowało emocjonalne odrzucenie i wadliwy system wychowawczy są częściej nieprzystosowani społecznie, a w przyszłości może u nich dojść do natężenia zachowań negatywnych. Im większe nasilenie nieprawidłowych postaw rodzicielskich, tym wyższy stopień nieprzystosowania społecznego wśród dzieci i młodzieży.
Niezgodne współżycie rodziców, brak wzajemnego szacunku, zbyt wysokie tempo życia rodzinnego, niewłaściwe metody wychowawcze, brak opieki i kontroli nad dzieckiem, wrogi lub obojętny stosunek uczuciowy do dziecka, czynniki ekonomiczne, niskie dochody, braki w zaspokajaniu potrzeb biologicznych fizycznych i psychicznych, brak miłości, brak akceptacji, bezpieczeństwa, alkoholizm rodziców, identyfikacja z rodzicami,