SUBSTANCJIE PODSTAWOWE
WĘGLOWODANY I ZWIĄZKI POKREWNE
Substancje o charakterze cukrów i związków pokrewnych a także ich polimery
Ogólną reakcją barwną wskazujacą na obecność węglowodanów jest reakcja MOLICHA:
Roztwór alkoholowy alfa-naftanolu lub tymolu z dodatkiem kilku kropli stężonego kwasu siarkowego w obecności zw. Węglowodanowych barwi się na czerwono lub czerwono-fioletowo
W przyrodzie - jako meteriały zapasowe budulcowe energetyczne ( celuloza, insulina skrobia cukry proste )
MONOSACHARYDY - cukry o cząstce nie ulegającej hydrolizie
OLIGOSACHARYDY - cukry złożone z 2-10 cząsteczek cukrów prostych połączonych glikozydowo , ulegają hydrolizie na poszczególne cukry proste
POLISACHARYDY - wielocukry złożone z licznych cząsteczek cukrów prostych
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MONOSACHARYDY 3-7 ATOMÓW WĘGLA - CUKRY PROSTE
Triozy C3
Tetrozy C4
Pentozy C5
Heksozy C6
Heptozy C7
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Mniej lub bardziej słodkie
Dobrze rozpuszczalne w wodzie
Właściwości redukujące - w celu ich wykazania stosuje się odczynnik fehlinga Zawierający sole miedzi II w roztworze zasadowym które ulegają zredukowaniu do tlenku miedzi I
Ulegają fermentacji alkoholowej : glukoza i fruktoza
GLUKOZA / dekstroza/ cukier gronowy
Główny produkt fotosyntezy , najbardziej rozpowszechniona substancja roślinna występująca w postaci dwucukru ( sacharoza i laktoza) , oligo i poli sacharydy ( skrobia , glikogen , celuloza) oraz licznych glikozydów. Oraz w postaci wodnej
Występuje w dwóch formach łańcuchowej i cyklicznej
OTRZYMYWANY - hydrolize skrobi ziemniaczanej
Jest ok. . 1/3 mniej słodka od sacharozy .
ZASTOSOWANIE - środek energetyczny, spożywczy , przy wysiłku fizycznym , wyczerpujaych chorobach
W infekcyjnych biegunkach
W płynach influzyjnych do odżywiania prenatalnego lub rektalnego - doodbytniczo
GALAKTOZA,MANNOZA
FRUKTOZA /LEWULOZA/ CUKIER OWOCOWY
WYSTĘPUJE w postaci wolnej w sokach owocowych , w dwucukrze sacharozie , w glikozydach a także w polisacharydach ( fruktantach ) szczególnie w rozpowszechnionej inulinie .
STOSOWANY w lecznictwie w intoksykacjach wątroby w dietach cukrzycowych
OTRZYMYWANY przez hydrolizę insuliny lub sacharozy, bardziej słodki od sacharozy
CUKIER INWERTOWANY- glukoza i fruktoza
MIÓD PSZCZELI/ MEL
WYTWARZANY przez pszczoły Apis melifica z nektaru kwiatów roślin miododajnych , a także z niektórych wydzielin liści drzew iglastych
W Polsce głównie z rzepaku , koniczyny , lipy i gryki
Gatunek miodu zależy od gatunku roślin z których pochodzi .
-Dzrewa iglaste dostarczają tzw. Miodu spadziowego zbieranego z wydzielin owadów pasożytujących na liściach tych drzew owadów ( mszyc lub czerwiów ) zmieszanych z wyciekającym na skutek nakłucia owadów sokiem komórkowym.
SKŁAD -
Cukier inwertowany (70-80%) z przemian fermentacyjnych w przewodzie pokarmowym pszczół .
Ok. 13% sacharozy i 7,3% maltozy i innych węglowodanów i dekstryn , kwasy organiczne , barwniki , substancjie białkowe ,enzymy, witaminy A,B2, B6,C substancji azotowych , wśród nich acetylocholinę oraz wodę do 20 %
ZASTOSOWANIE -
Produkt leczniczy spożywczy o dużej wartości odżywczej
W osłabieniu mięśnia sercowego , systemu nerwowego i chorób wątroby
W przeziębieniu ,kaszlu ,grypie
Właściwości antybiotyczne w leczeniu ran
MIÓD OCZYSZCZONY ( MEL DEPURATUM )
Pozbawiony domieszek , takich jak woski , subst. białkowe ,pyłki kwiatowe.
POCHODNE MONOSACHARYDÓW
ALKOCHOLE CUKROWE -
Powstają przez redukcjie grupy aldehydowej lub ketonowej cukrów prostych
MANITOL
Rozpowszechniony, odpowiednik mannozy , nie wchłania się z przewodu pokarmowego
STOSOWANY środek przeczyszczający , środek dietetyczny, osmodiuretyczny lek
OLIGOSACHARYDY OD 2-20 cz. Cukrów prostych
-głównie złożony z heksoz
Pod wpływem hydrolizy kwaśnej rzpadajacy się na cukry proste
Na ogół maja słodki smak
DISACHARYDY
Cząsteczki złożone z 2 cząstek cukrów prostych
SACHAROZA/ CUKIER TRZCINOWY / BURACZANY
Połączenie glukozy i fruktozy
NAJWAŻNIEJSZE ŹRÓDŁA
SACHARUM OFICCINALUM -trzcina
BETA VULGARIS- burak cukrowy
W FARMACJI -
Podstawa do sporządzania syropów
Jako corigens dla poprawy smaku leków
LAKTOZA
-cukier mlekowy / Sacharum lactis
- połączenie galaktozy z glukozą
Występuje w mleku wszystkich ssaków ,
Np. w mleku krowim 4.5-5%
W mleku kobiecym ok. 7%
- istotny składnik odżywek dla niemowląt
-substancja pomocnicza w farmacji do sporządzania tabletek i rozcieńczeń substancji
LAKTULOZA
-połączenie galaktozy z fruktozą
- nie przyswajalny w jelitach
Wykazuje osmotyczne działanie przeczyszczające
Stosuje się go w postaci 50%syropu w przewlekłych zaparciach
AKARBOZA
Oligosacharyd z azotowy
Otrzymywany z hodowli niektórych szczepów Actinomycetes
-ihibitor alfa-glukozydazy zmniejsza zdolność trawienia węglowodanów
- stosowana w postaci tabletek w cukrzycy i otyłości ( glucobay )
POLISACHARYDY
Wielocukrowce
-spolimeryzowane cząsteczki złożone z co najmniej 10 elementów cukrów prostych
Właściwości fizykochemiczne
Ze wzrostem cząsteczki -
-rozpuszczalność w wodzie maleje
-znika słodki smak
- zanikają właściwości redukujące
Zastosowanie skrobi
- do przysypek i pudrów
- jako środek wypełniający powodujący rozpad tabletek
- do przemysłowego otrzymywania glukozy , alkoholu etylowego i dekstryn.
DEKSTRYNY -
-powstaja przez częściową hydrolizę skrobi w temp. 100- 200 stopni C z rozcieńczonym kwasem siarkowym
CYKLODEKSTRYNY
Powierzchnia ma właściwości hydrofilowe
W środku są hydrofobowe
W związku z ta budową dekstryny same są rozpuszczalne w wodzie a również mają możliwość tworzenia kąpleksów z róznymi substancjami organicznymi nierozpuszczalnymi w wodzie , np., olejkami eterycznymi i In. , umożliwiając ich przeprowadzenie w roztwór wodny
Zastosowanie -
- cenne substancje pomocnicze które zwiększaja dostępność biologiczną leku
CELULOZA
- polisacharyd zbudowany liniowo z 3000- 1400 cz. Glukozy beta
- nierozpuszczalny w znanych rozpuszczalnikach
Jedynym rozpuszczalnikiem specjalnym dla celulozy jest odczynnik SCHWEITZERA
Cu (NH4)2(OH)2
- szczególnie w celuloze obfitują włókna np. lnu a akze włoski okrywające nasiona bawełny GOSSYPIM SP.
- Wata opatrunkowa ( Gossypium depuratum )- Oczyszczone i odtłuszczone włoski
DEKSTRANY
Powstają z sacharozy pod wpływem bakterii
Dekstran o masie cząsteczkowej 75000 jest używany jako środek zastępczy krwi
INSULINA
- służy do otrzymywania fruktozy
AGAR
Polisacharyd otrzymywany z krasnorostów
Polimer galaktozy - częściowo zestryfikowany z kwasem siarkowym .
Zastosowanie
- tpl- środek spęczniający -rozpad tabletek
Głównie w pracowniach , bakteriologicznych , podłóże do hodowli bakterii grzybów i tkanek roślinnych
POLIURONIDY
Polimery kw. Uronowych
PEKTYNY - polimery złożone z jednostek kwasu galakturonowego
Otrzymywane z owoców , głównie cytryn i jabłek jako produkt uboczny .
Zastosowanie
Substancje żelujące
Stabilizatory emulsji oleju w wodzie
Lepiszcze i substancjie rozsadzające ( tabletki )
Podłoża maści hydrożelowych
KWAS ALGINOWY
Polimer kwasu mannuronowego
Występuje w brunatnicach - Fokus sp. ( morszczyn )
Zastosowanie
- opatrunki
Środek wiażący w produkcji tabletek kremów i maści
Przemysł spożywczy - lody , majonezy
FOCUS SP. - Morszczyn
- glon chłodniejszych mórz europejskich i oceanów spokojnego i atlantyckiego
W Polsce w Bałtyku
Surowcem jest suszona plecha morszczynu o oznaczonej zawartości jodu
SKŁADNIKI CZYNNE
Organicznie związany jod ( pochodne tyroniny )
polisacharydy głównie kwas alginowy
WŁAŚCIWOŚCI farmakologiczne i zastosowanie - surowiec pobudzający wydzielanie hormonów tarczycy - mieszanki ziołowe przeciw otyłości
Ze względu na właściwości pęcznienia kw. Alginowego ( dz. Przeczyszczające)
Dodatek do mieszanek i preparatów regulujących wypróżnienia ( Normosan)
UWAGI - stosowanie morszczynu w niedoczynności tarczycy nie jest wskazane- zmienność składu surowca i zawartości jodu
MUKOPOLISACHARYDY -
Zw. Wielkocząsteczkowe pochodzenia zwierzęcego - są zbudowane z kwasów uronowych
Aminocukrów , często z udziałek reszt kwasu siarkowego , cukrów prostych , np. galaktozy , mannozy.
HEPARYNA
Otrzymywana z wątroby i płuc zwierząt rzeźnych
Są zbudowane z kwasów uronowych
Nawet w dużych rozcieńczeniach hamuje krzepnięcie krwi
Zapobiegawczo i leczniczo w zakrzepach a także w miażdżycy naczyń
KWAS HIALURONOWY
Wystepuje w takance łączne i ścianach naczyń włosowatych
Częściowa hydroliza kwasu hialuronowego pod wpływem hialuronidazy prowadzi do zwiększenia przepuszczalności naczyń
( wybroczyny krwawienia)
SKROBIA
Polisacharyd zbudowany z glukozy
Dwa elementy składowe amyloza i amylopektyna barwi się odczynnikiem Jugola na niebieskofioletowo
W CELACH FARMACEUTYCZNYCH
- Amylum Solani - skrobia ziemniaczana
- Amylum Tritici - skrobia pszeniczna
- Amylum Oryzae- skrobia ryżowa
- Amylum Maydis - skrobia kukurydziana